1 Calicot à la manifestation de la FNC le
14 septembre 1919, « La grande journée du 14 septembre 1919 », JC,
21/09/1919.
2 Ministère de la Défense, Aperçu général, op. cit., p. 7.
3 Ibidem.
4 Peter Scholliers,
« Loonontwikkeling, conjunctuur en arbeidsverhoudingen in het
bouwvak in Brussel en Parijs, 1855-1940 », RBHC, 2, 1990, 1-2, p. 41.
5 Ann. parl. Ch., 27/07/1920.
6 Ria Christens et
Koen de Clercq, Frontleven
14/18. Het dagelijkse leven van de Belgische soldaat aan de
IJzer, Tielt, Lannoo, 1987, p. 95.
7 M.-R. Thielemans, Albert Ier, op. cit., p. 399-400 ;
416-417.
8 R. Christens et K. de Clercq, op. cit., p. 95.
9 Stanislas Horvat,
De vervolging van
militairrechtelijkedelicten tijdens Wereldoorlog I. De werking van
het Belgisch krijgsgerecht, Bruxelles, VUB Press, 2009,
p. 126.
10 Leonard V. Smith, « Mutiny », dans Jay Winter
(dir.), The Cambridge
History of the First World War. Volume II: The State,
Cambridge, Cambridge University Press, 2014, p. 196-217.
11 B. Amez, Vie et survie, op. cit., p. 216-219.
12 Nous n’avons pas retranscrit les
fautes d’orthographe grossières du texte originel en néerlandais :
« Wij striders [sic],
sluiten geenen koop met ons land, wij strijden voor de Vrijheid van
ons Volk, wij strijden omdat wig [sic] geene vreenden [sic] heerschappij dulden gelijk van waar
ze komen moge », et plus loin : « rijkelijk [deden] betalen voor het
binst den oorlog geleverde werk », « Een woordje dank », Meenen Boven,
01/09/1918.
13 R. Christens et K. de Clercq, op. cit.,
p. 97.
14 Idem, p. 33.
15 « Sukkels, goeie jongens en de ongeschoolde
arbeidersklasse », Ibidem.
16 B. Benvindo, op. cit., p. 72-74.
17 MRA, 1DA, Rapport sur l’état de l’opinion du
2e régiment de
ligne 1541/18 (27/01/1919). (27/01/1918).
18 « De eerste weken van uwe
tehuiskomst [sic] zult
gij vertroeteld en gevierd worden; maar de volgende zult gij moeten
werken… Reken niet op
de erkentelijkheid der Natie, en gij zult niet teleurgesteld zijn.
Reken niet op de
erkentelijkheid der grooten, en gij zult niet bedrogen zijn », « ’t
Verleden en het Heden moeten U eene les zijn voor de toekomst. Hebt
gij niet steeds gezien dat de grooten de beste plaatsen gaven aan
zoons van grooten; ziet gij nu nog niet dat alleen invloedrijke
“fils à papa” de echte “embusqués” zijn? Waarom zou dat
veranderen? », « De toekomst onzer jongens », Kring God en Vaderland,
07/1917.
19 « Collega’s Steunt! », De School bij het leger, 01/1918 ;
« Jongens, denkt aan uwe toekomst! », Het soete Waesland, 01/1918.
20 « Veel veranderd [zal] zijn na de oorlog. Wij
zullen bij onzen terugkeer min of meer vervreemd zijn en bijzondere
belangen te verdedigen hebben », « De Payot ontwaakt », De Payot der Taalgrens,
06/1918.
21 « Als wij later
met een machtige bond bij de overheden zullen gaan aankloppen,
moeten deze goedschiks of kwaadschiks ons aanhoren », ibidem.
22 « Het vraagstuk
der pensioenen en afdanking », De Verminkte, 01/1918 (cité dans
F. Haspeslagh, op.
cit., p. 20).
23 Pieter Verstraete
et Christine van Everbroeck, Le silence mutilé. Les soldats invalides de la
Grande Guerre, Namur, Presses universitaires de Namur, 2015,
p. 48-53.
24 Voir
F. Haspeslagh, op.
cit., p. 14-15.
25 « Te fier », « te zijn om hun
hand », « weldadigheidsbureelen », F. Haspeslagh, op. cit., p. 20.
26 « Een schuld, die in volle recht
aan de verminkten moet betaald worden », cité dans S. Vercruyssen,
op. cit.,
p. 71.
27 « Ons Werk », Uit ’t land van Aelst,
01/08/1918 et « La vie militaire », LNB, 14/12/1918.
28 Ann. parl. Ch., 11/12/1918.
29 « Gegronde klachten onzer soldaten », HLN, 24/12/1918 ; « Un
à-compte », LNB,
18/12/1918 et J. Declerck, op. cit., p. 3.
30 Ann. parl.
Ch., 11/12/1918.
31 « Notre
démobilisation », LNB,
29/12/1920.
32 MRA,
1DA, Rapports sur
l’état de l’opinion 1539/23 (25/01/1919), 1541/19 (27/01/1919),
1545/20 (30/01/1919).
33 MRA,
1DA, Rapport sur l’état
de l’opinion 1541/19 (27/01/1919).
34 « Voor onze soldaten », HLN, 28/12/1918.
35 A. Dorteuil, Memento du démobilisé. Guide pratique, simple
et complet d’après les documents officiels, Bruxelles, Éd.
J. Hubrecht, 1919, p. 48.
36 Ann. parl.
Ch., 10/09/1919 ; A. Dorteuil, op. cit., p. 74.
37 J. Declerck, op. cit., p. 5.
38 F. Brigode, op. cit., p. 86.
39 « Le
débourreur chez les anciens militaires », LNB, 24/02/1919.
40 « Onze jongens
door het doolhof der ministerieele besluiten en omzendbrieven de
bane [zou] wijzen », « Ons Blad », De VOS, 01/08/1919.
41 « Gesprekken met het simpel korporaaltje », De VOS,
01/10/1919.
42 « Le Débourreur
chez les anciens militaires », LNB, 24/02/1919.
43 « La manifestation des combattants », LDN, 14/07/1919.
44 « Dette nationale », JC, 03/08/1919.
45 MRA, 1LD, Rapport sur l’état de
l’opinion 1553/32 (08/02/1919).
46 « Le
placement des démobilisés », JC, 20/07/1919.
47 C.-P. Gyssels, op. cit., p. 80.
48 Doc. parl. Ch., 1918-1919, no 136.
49 « Treurige
Comedie », SB,
07/11/1920.
50 S. de Bock, op. cit., p. 81 ; W. van Geert, op. cit., p. 97-98 ;
S. Vercruyssen, op.
cit., p. 82-83.
51 « Sint-Truiden
Gemeenteraad », DS,
18/06/1924.
52 F. Brigode, op. cit., p. 43.
53 « Jonge blankbakken, lievelingen,
beschermelingen, oude kerkbedienden en politieke vaandeldraagers »,
« Treurige Comedie », SB, 07/11/1920.
54 « Ons volk den indruk krijgt dat
vele gemeenteraden de benoemingen van oud-strijders weigeren,
eenvoudig om aan andere personen het zwijgen op te leggen, die
burgemeesters of andere comiteitsbazen van al te dicht aan ’t werk
hebben gezien en zouden kunnen uit te [sic] biecht spreken », Ann. parl. Ch., 14/12/1920.
55 Ann. parl. Ch., 19/12/1923.
56 « La grande journée du
14 septembre 1919 », JC, 21/09/1919.
57 « De betooging
der gewezen strijders te Brussel », HLN, 15/09/1919 ; « La manifestation des
combattants », LLB,
15/09/1919 ; « Les défenseurs du pays réclament justice », LP, 15/09/1919 ; « De
betooging der oud-strijders te Brussel », DS, 15/09/1919.
58 « La grande journée du 14 septembre 1919 », JC,
21/09/1919.
59 Ann. parl. Ch.,
10/09/1919 ; 17/09/1919 ; 24/09/1919.
60 Ann. parl. Ch., 24/09/1919.
61 Ibidem.
62 C.-P. Gyssels, op. cit., p. 182.
63 « Inquisitierechtbank » ; « een commissie die
alles zou nagaan, en nazien, en nakijken, en dan zou besluiten tot
het al dan niet toekennen van een aalmoes. Een commissie die zou
onderzoeken hoe elke oud-strijder het stelde voor den oorlog… hoe
duur zijn meubeltjes kosten, en of hij koe of paard heeft, en
hoeveel waren in zijn winkel, en hoeveel haartjes… onder zijn
oksels… Er komen nog huiszoekingen van, lijk bij verdachten van
verheling, en wekelijksch toezicht lijk bij ondersteunden door
Vincentius a Paolo », « Het wetsvoorstel van den V.O.S. », De VOS,
21/12/1919.
64 Ibidem.
65 « Wij hebben niet gedurende vijf jaren den oorlog
medegemaakt om thans onze ellende bloot te stellen en uwe aalmoes te
bedelen », « Onze Werkzaamheid in de Kamer », SB, 11/01/1920.
66 « Vervallene grootheid », SB, 14/03/1920.
67 F. Brigode, op. cit., p. 30.
68 Le Moniteur belge,
01-07/04/1917.
69 Michael Geyer, « Ein Vorbote des
Wohlfahrtsstaates. Die Kriegsopferversorgung in Frankreich,
Deutschland und Grossbritannien nach dem Ersten Weltkrieg », Geschichte und
Gesellschaft, 9(1983), 2, p. 230-277.
70 « Rapport général », LP, 20/05/1932.
71 « Griezelige stoet van de keerzijde der
overwinning » ; « kreet van afschuw die onze ellende zal
verwekken » ; « doordringen tot de gebouwen der Wetstraat »,
« Makkers », De Belgische
Verminkte, 15/08/1919.
72 S. Vercruyssen, op. cit., p. 74-75.
73 S. de Bock, op. cit., p. 74-78 ;
C.-P. Gyssels, op.
cit., p. 32-34.
74 « Standregelen », De VOS, 01/08/1919.
75 C.-P. Gyssels, op. cit., p. 32-33.
76 S. de Bock, op. cit., p. 34.
77 Guy Vanthemsche,
De werkloosheid in België,
1929-1940, Berchem, EPO, 1989 ; Peter Heyrman, Middenstandsbeweging en beleid
in België 1918-1940. Tussen vrijheiden regulering, Louvain,
Leuven Universitaire Pers, 1998.
78 « Turnhout », De VOS, 15/10/1919.
79 « Het programma van den VOS », De VOS, 01/08/1919.
80 C.-P. Gyssels, op. cit., p. 179.
81 « In alle landen,
behalve het onze, iedereen nagenoeg zijn plichten [heeft] gedaan »,
« Nagalm onzer betoogingen van 9 mei », SB, 06/06/1920.
82 « Daar waar
iedereen voor den dood stond, daar spreekt men minder van
vergoeding. Daar waar een deel in de bres sprong, terwijl het andere
deel… wat anders deed… daar spreekt men van vergoeding », Ibidem.
83 « Allen die in den strijd hebben gestaan, en met
gevaar van hun leven krijgsgevangen werden genomen, gelijkgesteld
[moesten] worden met de frontjongens », « Het wetsvoorstel van den
VOS », De VOS,
21/12/1919.
84 « Nous
manifestons », JC,
09/05/1920.
85 AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
03/02/1919 ; Doc. parl.
Ch., 1918-19, no 62.
86 « De begiftiging van 300 frank »,
De VOS,
11/04/1920.
87 Ann. parl.
Ch., 07/05/1919.
88 Parti catholique : Valentin Brifaut, Maximilien
Pastur et Maurice Pirmez. Parti libéral : Maurice Crick et Albert
Devèze. Parti de la Renaissance nationale : Frédéric Brugmann de
Walzin. Voir C.-P. Gyssels, op. cit., p. 167.
89 Frontpartij:
Hendrik Borginon, Adiel Debeuckelaere, Staf de Clercq. Parti
catholique : Arthur Catteeuw, Hendrik Heyman, Frans Theelen, Jules
van Caenegem, Alphonse van Hoeck. Le catholique Hendrik Marck a
rejoint la Chambre peu auparavant. C.-P. Gyssels, op. cit., p. 131.
90 « Le débourreur chez les anciens militaires », LNB,
24/02/1919.
91 C.-P. Gyssels, op. cit., p. 47-48.
92 Doc. parl.
Ch., 1919-1920, no 13
et 15.
93 Idem,
no 81.
94 Idem, no 282.
95 « Les sept
projets de loi », JC,
27/06/1920.
96 « Nous manifestons », JC, 09/05/1920.
97 « Het volle
gewicht onzer beweging in de schaal te werpen, [dan] zal ’t wel geen
minister het er voort op wagen de oud-strijders immer maar af te
schepen met ijdele beloften, woorden- en bloemenpraat », « Een
vruchtbare dag », De
VOS, 06/07/1920.
98 « La
part du combattant et la Commission de la Restauration », JC,
07/12/1919.
99 « Een verschuiving van rijkdommen in den schoot
van de gemeenschap », Doc.
parl. Ch., 1919-1920, no 15.
100 « Dat er geen centen meer in kas zijn! », « Onze
berekeningen. Het uitkeeren der Marken », De VOS, 01/08/1919.
101 « De betooging
der Oud-Strijders te Brussel », DS, 15/09/1919 ; « La manifestation de la
F.N.C. à Bruxelles », LNB, 15/09/1919 ; « La manifestation des
combattants à Charleroi », LP, 11/05/1920.
102 Ann. parl. Ch.,
17/09/1919.
103 Ibidem.
104 « Machtsbezitters te toonen dat wij weten op te
komen voor onze rechten », « Herdenking van den IJzerslag », De VOS,
10/1919.
105 « Zij willen ons
foppen jonges (gejouw)… Wij hebben niets te verwachten van onze
regering. (geroep!) Het geld zit bij de oorlogswoekeraars (gehuil!)
die moeten betalen (ja!!!), maar zoo wij van de regeering moeten
verhopen dat zij dat geld zal aanslaan, zijn we mis. Spant de
gansche boel niet saam? (gehuil, getier!)… Wij redden het land, wij
redden hun geld, nu zijn ze al Belgen en wandelen met driekeurige
linten op den borst (gelach, gejouw). Dat zij ons die woekerwinsten
uitkeeren, of doen ze ’t niet dan pakken we het (ja!) Zijt gij
gereed mannen, mogen wij op u rekenen (ja!) », « 19 october te
Gent », De VOS,
02/11/1918.
106 « Brave Hendriken », « Naar den aanval », SB,
29/02/1920.
107 Herman van der Wee et Karel
Tavernier, De Nationale Bank
van België en het monetaire gebeuren tussen de twee
wereldoorlogen, Bruxelles, Nationale Bank van België, 1975,
p. 36-40.
108 Idem, p. 441.
109 « Achter de schermen de werkelijke heeren van het
land, de financiers aan de touwtjes trekken », « De Marken », De VOS,
25/01/1920.
110 H. van der Wee et K. Tavernier, op. cit., p. 40.
111 « Sliepen op hoofdkussens gevuld met marken »,
« Nieuws uit ’t Payottenland », De Payot der taalgrens,
01/10/1918.
112 « Eerlijk
gebleven lieden » ; « in ellende gedompeld, de bedienden zagen geen
middel meer om de twee eindjes aan elkaar te knoopen, maar de
jubelende woekeraars, stapelden op hunnen oorlogsfortuinen, nieuwe
na-oorlogsche winsten », « De Markenzwendel », SB, 28/01/1923.
113 Valery Janssens,
De Belgische frank.
Anderhalve eeuw geldgeschiedenis, Anvers, Standaard Uitgeverij,
1976, p. 173.
114 H. van der Wee et K. Tavernier,
op. cit.,
p. 432.
115 Er
is in elk geval geld voorhanden geweest om zes milliard marken uit
te keeren. Zes milliard! […] Dat geld was dus te vinden, is gevonden geweest en besteed geworden
om marken-smokkelaars, woekeraars, opstapelaars, bankiers en
financiers schandelijke oorlogswinsten uit te keeren! Waarom niet om
onze Yzerjongens te vergoeden! Dat is de vraag waarop de regeering
’t antwoord schuldig blijft! », « Onze berekeningen », De VOS,
01/08/1919.
116 « De Marken »,
De VOS,
18/01/1920.
117 Georges Smets, « Les régions dévastées et la
réparation des dommages de guerre », dans Ernest Mahaim (dir.), La Belgique restaurée. Étude
sociologique, Bruxelles, Lamertin, 1926, p. 138.
118 Idem, p 127. Ces excès
provoqueront le vote d’une nouvelle loi, le 20 avril
1920.
119 « De regeering
maakt nieuwe zeepbarons in oorlogschade. Tot hiertoe 1,200,00 frank.
Voor de oud-strijders 000! », « De betoogingen door gansch het
land », SB,
16/05/1920.
120 « Voor vernieling was er geld. waarom niet voor
ons? », « 19 october te Gent », De VOS, 02/11/1918.
121 « Op mijnen staat voor
oorlogsschade schrijf ik de som van 10,000 frank », Ann. parl. Ch.,
10/02/1920.
122 « La part du combattant », JC, 11/11/1920.
123 « Men moet geld hebben voor de kleinen, vermits
men er heeft voor de grooten », « Nationale Strijdersbond (afd.
Gent) », DS,
19/08/1919.
124 « Inzien dat ook een oud-strijder
wel eens eergevoel kan hebben al behoort hij, volgens sommigen, tot
het uitschot der samenleving, en [dat hij] niet gaarne zijne
verdiende schadevergoeding aan een bureel van weldadigheid gaat
afbedelen », « Nog een commissie », SB, 28/03/1920.
125 « Hun bedekte ellende en armoede aan genadige en
liefdadige “komiteiten” te moeten openbaren », « Van ’t zelfde
fleschje », De VOS,
27/06/1920.
126 AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
17/05/1920.
127
« Eh bien non ! Pas de ça ! », JC, 18/07/1920.
128 « Geen weldadigheidsbureel »,
« geen Komiteit voor Hulp en Voeding lijk ’t hier aan den gang was
tijdens de bezetting; we weigeren een aalmoes en een toegesmeten
korste brood! », « Van ’t zelfde fleschje », De VOS, 27/06/1920.
129 « De morele
autoriteit van rijk over arm moest bestendigen », Giselle Nath, Brood willen we hebben. Honger,
sociale politiek en protest tijdens de Eerste Wereldoorlog in
België, Anvers, Manteau, 2013, p. 25.
130 « Eerste schuldeischers van de staat » ; « die
gered werd door [hun] streven, lijden en kampen », « Het deel van
den strijder », SB,
13/02/1920 ; Ann. parl.
Ch., 10/02/1920.
131 « Ons brood dat we eerlijk en ten
prijzen van onze jeugd en ons leven hebben gewonnen: dat ons
toekomt, ons verschuldigd is, en dat we nooit zullen afbedelen »,
« Van ’t zelfde fleschje », De VOS, 27/06/1920.
132 Ann. parl. Ch., 17/09/1919 et
27/07/1920.
133 « Hoe mild de bevolking zich ook wil tonen, ze
kan door hare liefdadigheid in den nood der oud-strijders niet
verhelpen. Een recht is een recht. En daar wordt niet om gebedeld.
Geen enkele persoon, geen enkele vereeniging heeft het recht in
onzen naam geldinzamelingen te doen. De fierheid der oud-strijders
komt in opstand bij de gedachte als bedelaars behandeld te worden »,
« Een aanplakbrief », SB, 13/06/1920.
134 AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
17/05/1920.
135 Ibidem.
136 « “Wat!” t Is
niet genoeg dat de schamele oud-strijders gedurende maanden zich aan
beschaamde onderzoeken hebben moeten blootstellen; men wil het
verafschuwde stelsel tot nationale inrichting maken met een
jaarlijksch budget en officieele armmeesters. Neen, hé, dat niet! »,
« Het wetsvoorstel van minister Janson en de regeering », SB,
23/07/1920.
137 « De beslissende
slag », De VOS,
27/06/1920 ; « Eh bien non ! », JC, 18/07/1920.
138 « Le grand complot », JC,
08/08/1920.
139 A. Colignon, Les anciens combattants, op. cit., p. 107.
140 Emmanuel Gerard, « Een
“schadelijke instelling”. Kritiek op het parlement in België in het
interbellum », BMNG,
120(2005), 3, p. 499-500.
141 A. Colignon, Les anciens combattants, op. cit.,
p. 99.
142 « Les
combattants envahissent la Chambre des Représentants », LP, 30/07/1920 ; « Een
betooging der oud-strijders te Brussel », DS, 30/07/1920 ; APR, Cabinet Albert I, 963, Manifestation
violente des anciens combattants, 29/06/1920.
143 « Après la Bataille », JC,
01/08/1920.
144 Ibidem.
145 « Au député Hubin », JC,
01/08/1920.
146 « De bezem erin:
weg met Janson! » ; « wettelijke weg », « De waarheid », De VOS,
01/08/1920.
147 Ann. parl. Ch., 30/08/1920.
148 AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
28/06/1920.
149 A. Colignon, Les anciens combattants op. cit.,
p. 105.
150 « Om een kwestie van vorm, om een
formaliteit, uit formalisme », « De waarheid », De VOS, 01/08/1920.
151 « Après la Bataille », JC,
01/08/1920.
152 « Vandaag Donderdag 29 Juli, zal
de Kamer in eerste stemming beslissen of den oud-strijders een
rechtmatige vergoeding toegekend wordt, ofwel of ze verzonden worden
naar een officieel armbureel om er hun schamele beete brood te gaan
schooien », « Betooging van oud-strijders », HLN, 29/07/1920.
153 « Après la Bataille », JC, 01/08/1920.
154 Ann. parl. Ch.,
30/07/1920.
155 Ibidem.
156 Ann. parl. Ch.,
06/08/1920.
157 Niels De Matheve, Tentakels van de macht. Elite en
elitenetwerken in en rond de Belgische tussenoorlogse regeringen
(1918-1940), Heule, INNI, 2017.
158 Doc. parl. Ch., 1922-1923, no 332.
159 Ann. parl. Ch., 21/03/1929.
160 Doc. parl. Ch.,
14/03/1929.
161 Ibidem.
162 A. François, La mentalité op. cit., p. 8.
163 A. Colignon, Les anciens combattants, op. cit., p. 49.
164 « De strijd om de rechtserkenning
aan de krijgsgevangenen » ; « een stuk bittere klassestrijd » ; « Ik
heb in de Hollandsche gevangenkampen geleefd midden de masse der
jongens uit de werkende klasse. Ik weet niet of ik onder de oudere
militieklassen 100 jongens uit de begoede burgerij heb ontmoet.
Armoede was troef! », « Klassenstrijd », SB, 05/07/1931.
165 « Een aantal “embusqués”, “fils à papa’s”, enz.
die zich veilig wisten te nestelen… toch met acht frontstreepen
prijken », « Zeer gewichtig! », Vl. OS, 09/12/1928.
166 « Verarmde oorlogsgemobiliseerden » « rechten op
de verrijkte niet-oud-strijders », « Voor ons recht », SB,
12/03/1933.
167 « FNC voert de rechten der niet-gechevronneerden
naar de overwinning », SB, 08/09/1929.
168 « Menschen die geen 100 fr. in huis hadden, zijn
nu millionnair geworden. Iedereen kent er zoo. De regeering heeft na
de zeepbarons, de markbarons geschapen, ze heeft de banken
volgepropt met geld », « Waarom we onze rechten moeten verdedigen »,
SB,
19/12/1926.
169 « Zeer
gewichtig! », Vl. OS,
09/12/1928.
170 N. de Matheve, op. cit.
171 Ibidem.
172 « Macht van het getal » ; « de macht der
financie », « De putdelvers », SB, 07/04/1935.
173 « De dienstrente », Vl. OS, 16/06/1929 ;
« Belgiës honderdjarig onafhankelijk bestaan », SB, 07/07/1929.
174 AGR, Procès-verbaux du Conseil des ministres,
30/06/1930.
175 « Een nieuwe overwinning NSB en niet de
geringste », SB,
20/07/1930.
176 « Les chevrons de front et les prisonniers », LLB,
31/12/1931.
177 « Dat nogmaals maar een paar
onzer regeerders die betooging zien. Integendeel moeten zij, voor
hun vertrek [parlementair verlof], tegenover hunne geadministreerden
staan, dragers van vaandels, spandoeken, welke de uitdrukking hunner
gevoelens weergeeft », « De stoet der houten kruisen », SB,
12/07/1931.
178 Ann.
parl. Ch., 14/07/1931 ; Doc. parl. Ch., 1930-31, no 274.
179 Ann. parl. Ch.,
16/07/1931 ; AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
28/07/1931.
180 AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
22/02/1932.
181 Doc.
parl. Ch., 1931-1932, no 160.
182 Ann. parl. Ch., 04/05/1932.
183 « Onzin, een misbaksel », « Algemeen Congres van
het verbond VOS », DS,
25/04/1932.
184 « Dat de strijd zich op een [nieuw] terrein heeft
verplaatst: het behoud van de verworven rechten », Ibidem.
185 Doc. parl. Ch., 1932-1933, no 136.
186 A. Castiaux et
F. Temmerman, Recueil des
dispositions. Législatives nouvelles intéressant les anciens combattants et les
victimes de la guerre, Bruxelles, FNI, 1935,
p. 149.
187 « Op 100 soldaten zijn slechts 15 invaliden
erkend, bij de officieren 65 t.h. », « Op 112 generaals zijn er 106
oorlogsinvaliden », « De wetten op oorlogsinvaliditeit deugen niet,
hebben nooit gedeugd! », « Onze Triomfantelijke Betooging », Vl. OS,
15/06/1930.
188 AGR, Archives du Conseil des ministres,
170 Exigences victimes de guerre et anciens combattants. Lettre-chef
de cabinet Premier ministre au ministre de la Défense,
04/06/1930.
189 AGR, Procès-verbaux du conseil des
ministres, 19/05/1930.
190 Ibidem.
191 Le rapport
complet est repris dans le « Rapport général du comité d’études du
régime des pensions, dit comité Francqui », LP, 20/05/1932.
192 A. Hardewyn, Tussen sociale rechtvaardigheid en economische
efficiëntie: een halve eeuw fiscaal beleid in België
(1914-1924), Bruxelles, VUB Press, 2003, p. 555.
193 A. Castiaux et
F. Temmerman, Handboek voor
den invalide. Encyclopedie van hetgeen de Belgische verminkten,
oorlogsinvaliden en oudstrijders vooral aanbelangt. Tweede deel:
Wettencomplex en commentaar, Bruxelles, FNI, 1933, op. cit.,
p. 391-416.
194 S. de Schaepdrijver, De Groote Oorlog op. cit.,
p. 191.
195 « Rapport », LP, 20/05/1932.
196 Ibidem.
197 « Als wij de
bladen moogen gelooven, daarin veel dingen staan, die wij zelf
herhaaldelijk in ons blad en op onze spandoeken in onze laatste twee
betogingen te BRUSSEL hebben aangeklaagd », « Het verslag van de
kommissie Francqui », Vl. OS, 09/08/1931.
198 « Het is nog meer in het oog springend, dat men
nu slechts die misbruiken DURFT aanklagen, na 12 jaren, met cijfers
en getallen, als wanneer wij nu volop den strijd hebben aangevangen
ten voordeele der gewezen krijgsgevangenen in Duitschland en
Holland », « Oud-strijders, waakt! », SB, 13/09/1931.
199 « Men heeft zo niet gekniesd voor het herstellen
der materieele schade door de burgers geleden. Moesten wij daar eens
de misbruiken nagaan en eene herziening vragen? Waarom vraagt men
niet de herziening van de markenuitwisseling? Waarom herziet men de
oorlogswinsten niet? Zijn de schromelijke naoorlogsche winsten niet
de gevolgen van de oorlog waar wij de slachtoffers waren? »,
« Invaliditeitspensioenen », SB, 23/08/1931.
200 AGR, Procès-verbaux du conseil des ministres,
18/09/1931.
201 « De grooten de kleinen
beschermen », « De goede taktiek », SB, 04/10/1931.
202 « Geleerde jongens, advokaten enz. beschikkende
over talenten van schrijven en spreken » ; « werkjongens, weinig
geleerd », Ibidem.
203 « Les
protestations des invalides », LLB, 10/10/1932.
204 AGR, Procès-verbaux du conseil des
ministres, 10/10/1932.
205 « Les sacrifices qui seront demandés », LLB 20/05/1930.
206 Jan Velaers, Albert I. Koning in tijden van oorlog en
crisis 1909-1934, Tielt, Lannoo, 2009, p. 815.
207 « Het beperkt
congres van NSB », SB,
25/06/1933.
208 « Instelling eener raadgevende kommissie », SB, 25/06/1933.
209 « Nationaal
Verbond der Verminkte Soldaten », SB, 13/09/1933.
210 « De betooging
van F.N.I. », Vl. OS,
13/08/1933.
211 « Omdat het
weigerde […] de belangen van de kleine invaliden te verraden om de
voorrechten van de officieren in actieven dienst te handhaven »,
« Waarom de Vlaamsche Invaliden… », Vl. OS, 07/05/1933.
212 W. van Geert, op. cit., p. 47-48.
213 « Gebrekkig Vlaamsch » ; « als
partijgangers van wereldvrede’ beschouwde, deed ‘het […] aan als een
vloek, verminkte en verwoeste lichamen uit een oorlog te zien
gebruiken voor een parade », « De Vlaamsche Invaliedenbond », Vl. OS,
07/07/1929.
214 « Terecht afkeerig », « Rond de
cumulpensioenen », Vl. OS, 30/10/1932.
215 « Een programma dat geen iota verschilt van het
onze’ het eigen programma ‘op zak [stak] om den heer Leclercq
[voorzitter NVI] ter wille te zijn », « De betooging van F.N.I. »,
Vl. OS,
13/08/1933.
216 « In [de] eerste plaats tot het domein van [het]
NVI » ; « trouw en krachtig », « Het beperkt Congres van NSB », SB,
25/06/1933.
217 « Minderheid » ; « gekanteld », « Op
Propagande », SB,
20/09/1931.
218 « Blok vormen » ; « oprukken in gesloten
gelederen », « Waar uw plicht U roep! », SB, 21/06/1931.
219 « Als de regeering zou gepeuterd hebben aan ’t
eene pensioen, dan zou zij zich daarna op ’t ander pensioentje
geworpen hebben », « De goede taktiek », SB, 04/10/1931.
220 « Fascio en Compagnie », « Klikjes hier en
daar », SB,
07/07/1929.
221 « Les
combattants réalisent le front unique », LLB, 27/04/1931.
222 « Ik weet heel goed dat er
Vlaamsche kwesties bestaan. Ik ben er zelf in de bres voor
gesprongen. Doch de strijd hiervoor, wil men onze stoffelijke
belangen doeltreffend dienen, moet buiten de oudstrijdersvereeniging
uitgevochten », « Door Verdraagzaamheid en verbroedering naar een
volledig eenheidsfront », SB, 12/07/1930.
223 « Den lux permetteeren aan politiek te doen,
paradeflaminganten en parade anti-militaristen te zijn », « De
VOSleiders », SB,
24/04/1932.
224 « Les blessés de
guerre », LLB,
12/05/1933.
225 « De vuurkruisen
betogen te Brussel », GVA, 20/01/1936.
226 « Spraken namens Brusselsche
vereenigingen, groepeeringen met een zeer geringe getalsterkte, en
om zoo te zeggen in de provincie onbekend », « Nationaal Verbond der
Verminkte Soldaten van den oorlog », SB, 13/08/1933.
227 « Dix mille “Croix de Feu” défilent à
Bruxelles », LLB,
20/01/1936.
228 Ibidem.
229 « Het onderscheid […] tusschen de
eigenlijke strijders en de soldaten in dienst achter de vuurlinie »,
« Betoogingen van oud-strijders te Brussel », DS, 12/10/1936.
230 « Komde gulder ook betoogen voor
d’Hollanders! », « Justice », SB, 25/10/1936.
231 « Het behoud van alle verworven rechten » ; « een
bevoorrechte »schuldvordering en een burgerlijk recht […] door de
grondwet beschermd », « De Staten-Generaal der Oud-Strijders », SB,
20/09/1936.
232 « Op den drempel van den ouden dag de
Oud-strijders een vurig en rechtmatig verlangen naar rust en
bestendigheid hebben », Ibidem.
233 « Strijd tegen de misbruiken in
de wet voortzetten en […] stilaan zijn » « leden zien berooven van
al de rechten en voordelen die zij tot heden nog bezaten » ; « dien
strijd stopzetten, de broederhand » « reiken aan de anders
georiënteerde bonden, en tegen de regeering een gezamenlijk front op
te zetten », « Misbruik en verworven rechten », Vl. OS, 29/11/1936.
234 « Vinnig » ; « tegen de misbruiken » ; « blind te
staren » ; « die voor het oogenblik niet te verhelpen zijn », Ibidem.
235 « Een contact langs de toppen » ;
« waarbij de hoofdbesturen […] gezamenlijk de stoffelijke belangen
van de oud-strijders behartigen », « Staten-Generaal der
Oud-Strijders », Vl.
OS, 20/12/1936.
236 « Contact met de massa » ; « uitsluitend
plaatsvinden door middel van de congressen », Ibidem.
237 Ann. parl. Ch., 29/06/1936.
238 « Zelf » ;
« desnoods, ongevraagd » ; « zonder dat de makker in kwestie er toe
genoopt weze, stappen aan te wenden die menigeen, in zijn gewettigde
Oud-strijdersfierheid, zooniet als krenkend, dan toch als
ongewenscht, als ongepast konde aanzien » ; « geen ‘openbare
onderstand’, geen ‘armenbuureel’ en vooral geen
“kapellekensgeest”! », « Het Nationaal Werk voor Oud-Strijders »,
SB,
27/03/1938.
239 « Oud-strijdersfierheid », « Een
NSB secretaris », SB,
25/07/1937.
240 AGR, Procès-verbaux du conseil des
ministres, 06/09/1938.
241 Idem, 05/10/1938.
242 Idem,
11/10/1938.
243 « Heren van ’t buikje vol en de
warme voeten », « S.O.S. », SB, 05/02/1933.
244 Bruno Cabanes, The Great War and the Origins of
Humanitarianism 1918-1924, Cambridge, Cambridge University
Press, 2014, p. 18-75 ; G. Nath, op. cit., p. 259-266.