Version classiqueVersion mobile

Halfnatuurlijke gebieden : tussen stad en natuur

 | 
François Ost
, 
Jean Remy
, 
Luc Van Campenhoudt

Derde deel

Hoofdstuk IV. De juridische instrumenten voor een strategie met betrekking tot de bescherming van de halfnatuurluke landschappen

Texte intégral

1. – Inleiding

1Nadat in grote lijnen de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen werd geanalyseerd, moeten nu de verschillende beschikbare instrumenten worden geklasseerd volgens de mate van ingrijpen van de overheid die zij toelaten of volgens de gestrengheid van de verplichtingen die zij opleggen ten aanzien van de eigenaars of de gebruikers van de halfnatuurlijke landschappen. Een tamelijk brede waaier van technieken is zo beschikbaar voor de overheid, maar de draagwijdte en de doeltreffendheid van elk van die instrumenten, blijkt zeer variabel.

2. – De gedwongen verkrijging: de onteigening

  • 186 A. MAST, op. cit., nr. 193.
  • 187 Grondwet, artikel 11.

2De onteigening is het meest radicale hulpmiddel uit ons juridisch arsenaal voor een overheid die een beleid wil voeren dat gericht is op de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen. “De onteigening is een middel rechtens hetwelke de overheid, met het oog op de uitvoering van werkzaamheden of andere doeleinden van algemeen belang, de beschikking over goederen verkrijgt terwijl de normale wegen niet tot een dergelijke eigendomsoverdracht zouden kunnen leiden186. De onteigening kenmerkt zich door een ontzetting van bezit ten aanzien van de eigenaar ten voordele van de gemeenschap, wat slechts toegestaan is ten algemenen nutte en na billijke en voorafgaande schadeloosstelling187.

1. De ontzetting van bezit

  • 188 L. BELVA e.a., L'expropriation pour cause d’utilité publique, in Les novelles, 1980, nr. 7.

3De onteigening impliceert de ontzetting uit het eigendomsrecht. “Een tijdelijke ontzetting van de uitoefening van het recht, een beperking of een wijziging in de wijze om ervan te genieten, schade die toegebracht wordt door de uitvoering van openbare werkzaamheden, zijn geen onteigening”188. Op dat vlak moet de onteigening conceptueel worden onderscheiden van de erfdienstbaarheden van openbaar nut en de maatregelen van toezicht. Deze laatste houden geen verlies van het recht in, maar slechts “beperkingen” op de uitoefening ervan, ook al kan de economische weerslag van die twee types van dwangmaatregelen tamelijk gelijk blijken te zijn voor de betrokken eigenaars. Zo zijn bijvoorbeeld, wat het onderwerp betreft waarover het hier gaat, beperkingen die door de plannen van aanleg worden aangebracht op het eigendomsrecht geen onteigening in zoverre slechts de uitoefening van het eigendomsrecht wordt beperkt in het algemeen belang van de ruimtelijke ordening.

4Het kiezen tussen onteigening of het opleggen van erfdienstbaarheden van openbaar nut heeft belangrijke gevolgen. Het meest voor de hand liggende gevolg heeft betrekking op de schadeloosstelling van de betrokkenen door een onteigeningsbesluit. Artikel 11 van de Grondwet bepaalt: “Niemand kan van zijn eigendom worden ontzet dan ten algemenen nutte, in de gevallen en op de wijze bij de wet bepaald en tegen billijke en voorafgaande schadeloosstelling”. De bescherming van de eigenaar ligt, naast de rechterlijke toetsing van de onteigeningsprocedure, in de toekenning van de schadeloosstelling voor het bezitsverlies, die moet overeenstemmen met de totale geldelijke waarde van het onteigende goed. We zullen verder zien dat de voorschriften inzake erfdienstbaarheden van openbaar nut van hun kant geen recht van schadeloosstelling ten aanzien van de betrokkenen teweeg brengen.

5De economische kostprijs van de onteigening blijkt dus een determinerende factor te zijn voor het doorvoeren ervan. De keuze van die oplossing wordt eveneens gemaakt op grond van twee eisen van strategische aard:

  • is het verkrijgen van de onroerende eigendom noodzakelijk voor het door de overheid nagestreefde doel?

  • wordt de verkrijging van de onroerende eigendom door de staat van het betrokken landschap noodzakelijk gemaakt?

6Wat de eerste vraag betreft, kunnen we hier het advies vermelden van de Gewestelijke Commissie van Advies bij de goedkeuring van het gewestplan van het Brussels Gewest. In het advies, waaruit wij bij het onderzoek van de stedebouwkundige instrumenten hebben geciteerd, stelde de Commissie, in de context van de agglomeratie, dat de bescherming van de groene gebieden met een onbetwistbaar belang slechts bereikt kon worden via terugkoop, ordening en onderhoud door de overheid. Uit een dergelijke analyse blijkt dat een compleet beleid voor de bescherming van de groengebieden en de halfnatuurlijke landschappen in de eerste plaats de toeëigening door de overheid van die gebieden vereist.

  • 189 M. PAQUES, Servitudes légales d’utilité publique et indemnisation, in A.P.T., 1983, p. 184.

7Wat de tweede vraag betreft, moet worden opgemerkt dat de keuze tussen onteigening en erfdienstbaarheden van openbaar nut anders zal worden gemaakt volgens de wijze waarop de eigenaar reeds over zijn goed heeft beschikt. Het behoud van een landschap, dat wil zeggen de instandhouding van een landschap in zijn huidige staat, kan zonder meer worden verzekerd via restrictieve erfdienstbaarheden. Daartegenover staat dat een restauratie veelal de wijziging impliceert van de bestaande situatie en dan ook slechts kan worden uitgevoerd via het mechanisme van de ontcigening189.

8Bovendien moet rekening worden gehouden met de budgettaire weerslag van de voormelde mechanismen, de vereisten die specifiek zijn voor de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen.

2. De ontzetting uit bezit ten voordele van de gemeenschap en gerechtvaardigd door het openbaar nut

  • 190 Zo kunnen privépersonen weliswaar uit kracht van de wet onteigeningsbevoegdheid krijgen (zoals de e (...)
  • 191 E. BETTE, L’expropriation industrielle, in J.T., 1958, p. 396.
  • 192 Zo is op grond van de wet van 25 juni 1956, vervangen bij de wet van 22 juli 1970 op de ruilverkave (...)

9Gezien de collectieve doelstelling van de onteigening moet de gemeenschap direct of indirect de geadresseerde zijn van de voorgenomen handeling190. Toch heeft het begrip openbaar nut dat aan de hele onteigening ten grondslag ligt inhoudelijk een merkelijke ontwikkeling doorgemaakt. Frappant is dat het begrip openbaar nut een afspiegeling is geworden van nieuwe behoeften van het sociale en economische leven191. Zo kon worden vooropgesteld dat het behartigen van bepaalde particuliere belangen met name economische en industriële belangen, kon aansluiten bij het nastreven van het algemeen belang. Diverse regelingen dragen trouwens sporen van die uitbreiding van het begrip openbaar nut192.

10Het procédé van de onteigening wordt trouwens expliciet in aanmerking genomen met betrekking tot bepaalde mechanismen van bescherming die wij in het eerste deel van ons werk hebben onderzocht. Inzonderheid voegen de wet op het natuurbehoud van 12 juli 1973 en de organieke ordonnantie betreffende de planning en de stedebouw van 29 augustus 1991 het mechanisme van de onteigening in de instrumenten van hun regelingen in. De doelstellingen van die ordonnaties zijn dus “het openbaar nut” wat een beroep op de onteigeningsprocedure rechtvaardigt.

  • 193 De wet op het natuurbehoud van 12 juli 1973, artikel 6 in fine.

11Zo zijn de Executieven gemachtigd, met het oog op het instandhouden van gebieden die van belang zijn voor de bescherming van de fauna en flora, natuurreservaten, bosreservaten of natuurparken op te richten. Daartoe machtigt de wetgever de Executieve uitdrukkelijk een beroep te doen op de onteigeningsprocedure ten algemenen nutte193.

  • 194 Ordonnantie, artikel 68.
  • 195 F. DAOUT, La réalisation des prescriptions du PPA par la voie de l’expropriation pour cause d’utili (...)

12Ook is op grond van de ordonnantie van 29 augustus 1991 houdende organisatie van de planning en de stedebouw de verkrijging mogelijk van elk onroerend goed dat noodzakelijk is voor de uitvoering van de bindende bepalingen en bepalingen van verordenende aard van de plannen van aanleg via de onteigening ten algemenen nutte194. De stedebouwkundige doelstellingen waarvan de plannen van aanleg de concretisering zijn, worden dan ook geacht van openbaar nut te zijn en rechtvaardigen een beroep op de onteige-ningsprocedure195. Een eventuele discussie over de feitelijkheid van het openbaar nut wordt aldus uitgesloten door het wettelijk ingestelde vermoeden.

3. Voor-en nadelen van de onteigeningsprocedure in het kader van de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen

13De onteigeningsprocedure heeft, wat de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen betreft, onloochenbaar voordelen:

  • het is een gemakkelijk procédé in zoverre het kan steunen op de uitvoering van de voorschriften van de plannen van aanleg of op de opportuniteit om een natuurreservaat aan te leggen. In dat verband wordt het openbaar nut aangetoond door aan te tonen dat de doelstellingen van de toepasselijke regelingen worden nagestreefd;

  • het is ook een snel procédé temeer daar vaak de procedure in zeer dringende omstandigheden wordt toegepast zoals vastgelegd in de wet van 26 juli 1962. Op grond van die procedure kan de overheid de betrokken goederen binnen de kortst mogelijke termijnen in bezit nemen; het is ook een decisief procédé, doordat het de toewijzing van de eigendom aan de overheid inhoudt en de overheid de volledige zeggenschap over de betrokken gebieden verkrijgt.

14Daartegenover staat dat een dergelijk procédé onbetwistbaar niet voor alle gevallen van bescherming mag worden gebruikt en dit om twee redenen:

    • 196 De berekening van de billijke en voorafgaande schadeloosstelling kan trouwens tot bijzonder lastige (...)

    enerzijds is de onteigening een zeer kostbare procedure in het stadsmilieu. Op grond van realiteitszin en levensvatbaarheid van een beleid dat gericht is op het behoud van de halfnatuurlijke land schappen is uitsluitend een beroep doen op de procedure van gedwongen verkrijging om de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen te verzekeren, te veroordelen196

  • anderzijds geeft dat instrument, naast de moeilijkheden die in het juridische en economische vlak rijzen, aanleiding tot psychologische moeilijkheden. Door de onteigeningsprocedure wordt, gezien de ontzetting uit bezit van een onroerend goed waartoe zij leidt, in zekere zin particuliere verantwoordelijkheid ontnomen wat de ordening en het behoud van het stedelijk grondgebied betreft. Andersom kan, om soortgelijke redenen van billijkheid, moeilijk worden aanvaard dat het beleid dat gericht is op het behoud van de natuurlijke en halfnatuurlijke landschappen in de stadsstructuur uitsluitend aan particulieren wordt overgelaten via het opleggen van stedebouwkundige lasten of erfdienstbaarheden van openbaar nut. Toch moet, inzoverre de halfnatuurlijke gebieden in het stadsgewest goederen blijken te zijn die door de bevolking worden gedeeld, telkens een delicate keuze worden gemaakt tussen het beslissende stelsel van onteigening en het beheer zonder meer door de overheid en de meer soepele mechanismen van instandhouding waarbij aan particulieren enigzins het recht van initiatief wordt ingeruimd.

15De onteigening is weliswaar een radicale optie in verband met het voeren van het beleid dat gericht is op de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen maar kan op zich, vanwege de hiervoor aangegeven grenzen, niet het enige wapen uit het juridische arsenaal van de overheid vormen.

3. – De voorkeursverkrijging: het recht van voorkoop

16Het recht van voorkoop is een rechtsmechanisme op grond waarvan de houder, in casu een publiekrechtelijk rechtspersoon, een voorkeursrecht geniet bij de aankoop van een te koop gesteld onroerend goed. Het resultaat van de operatie is vergelijkbaar met de onteigeningsprocedure, en het procédé dient te worden onderzocht. Laten we allereerst een van de belangrijkste karakteristieken van het procédé noemen: het wordt slechts gehanteerd op een welbepaald moment in het gebruik van het goed, namelijk bij de vervreemding ervan.

1. Juridische vertaling van het concept

17In ons rechtsbestel komt geen veralgemeend recht van voorkoop voor. Sommige wettelijke regelingen geven er toch aanspraak op, hetzij ten aanzien van privaatrechtelijke personen, hetzij wat publiekrechtelijke rechtspersonen betreft.

18Zo verleent de wetgeving op het pachtcontract van 4 november 1969 in de artikelen 47 tot 55 aan de huurder van een landeigendom en aan de leden van zijn gezin die het mee exploiteren het recht verkozen te worden boven elke andere koper van het goed op dezelfde voorwaarden en tegen dezelfde prijs als die welke door de belangstellende derde worden geboden. In dat verband wordt ernaar gestreefd het voortbestaan van het landbouwbedrijf te verzekeren door de exploitant te beschermen tegen verandering van eigenaar of door hem het recht te verlenen zelf eigenaar te worden.

19Anderzijds heeft de wet van 22 juli 1970 op de ruilkaveling van landeigendommen in artikel 56 de Nationale Landmaatschappij een recht van voorkoop gegeven in bepaalde bij K.B. omschreven gebieden, om de agrarische infrastructuur te verbeteren en de landruilverkaveling te bevorderen.

20Tenslotte is in de ordonnantie van 21 augustus 1991 die de toegang tot middelgrote woonruimte in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beoogt te bevorderen eveneens een recht van voorverkoop vastgelegd ten voordeel van de publiekrechtelijke rechtspersonen. Wanneer een gemeente besluit een grond of een woning te verkopen die een renovatie noodzakelijk maakt zonder de bepalingen van de ordonnantie toe te passen, genieten het Gewest, de gemeente waar het goed is gelegen en de administratieve overheden die door een ervan worden gecontroleerd en die een opdracht uitoefenen in verband met het huisvestingsbeleid, een recht van voorkoop.

2. Nut en beperkingen van het procédé

21Het recht van voorkoop lijkt onbetwistbaar op het onteigeningsprocédé omdat in de twee gevallen dezelfde doelstellingen worden nagestreefd: de verkrijging van een onroerend goed.

  • 197 Wij noemen als voorbeeld de wijk rond het zuidstation waar de geplande komst van de TGV aanleiding (...)

22Toch heeft het recht van voorkoop eigen kenmerken. De invoering van een recht van voorkoop wordt voornamelijk beschouwd als een instrument voor de regularisatie van de vastgoedmarkt. Beoogd wordt meer bepaald sommige lacunes van de onteigeningsprocedure op te vangen. Het onteigeningsprocédé, inzonderheid wanneer het ingepast is in de uitvoering van de voorschriften van de plannen van aanleg komt veelal veel te laat in de stedelijke vastgoedstrategie. Door de tijd die verstrijkt tussen de ruimtelijke planning en de uitvoeringsmaatregelen via de onteigening krijgt de vastgoedspeculatie de vrije hand inzonderheid wanneer die door een toekomstig uitzicht op onteigening wordt gestimuleerd197. De essentiële grens aan het recht van voorkoop is dat het slechts geldt in het geval van een mutatie van onroerend goed. Op grond van het recht van voorkoop kan een goed worden teruggekregen waarvan de eigenaar zich wil ontdoen, inzonderheid indien de overheid vreest dat de toeëigening van het goed door iemand anders de toekomstige bestemming ervan in het gedrang kan brengen. Er wordt dus een overdracht voorkomen naar een persoon die het goed geen bestemming zou geven zoals de overheid dat zou willen. Daartegenover staat dat dat procédé totaal geen greep heeft op enige vorm van beheer van het goed – of het gebied – door een eigenaar die zich niet van zijn vermogen wil ontdoen.

23Het valt gemakkelijk te begrijpen dat het recht van voorkoop slechts een hulpmiddel kan zijn van een meer algemeen beleid en op zich geenszins een adequaat beschermingsstelsel vormt.

4. – De negatieve verplichtingen: de erfdienstbaarheden van openbaar nut en de opvordering

24Het eigendomsrecht werd nooit absoluut gesteld. De uitoefening ervan moet verstaanbaar zijn met erfdienstbaarheden die hun oorsprong vinden in de wet. Naast de voormelde onteigeningsmechanismen bezit de overheid de bevoegdheid om in het kader van bijzondere wettelijke regelingen erfdienstbaarheden van openbaar nut voor te schrijven.

25De bescherming van de monumenten en landschappen en de ruimtelijke ordening en de stedebouw zijn meer bepaald twee voorbeelden waarbij erfdienstbaarheden van openbaar nut worden opgelegd. Het eerste oogmerk van het beschermingsbesluit is immers de beperkingen vast te stellen die worden aangebracht op de rechten van de eigenaar. Evenzeer lijken de meeste voorschriften van de plannen van aanleg op erfdienstbaarheden van openbaar nut die de'bestemming van de grond, de vestiging, de afmetingen, de aard en het aanzien van de bouwwerken regelen, achteruitbouwstroken, non aedificandi gebieden vaststellen... en die hierdoor beperkingen op het eigendomsrecht kunnen aanbrengen, met inbegrip van een bouwverbod.

  • 198 Voor een eerste commentaar, Cfr. Ph. VERSAILLES, La loi Onkelinx et les sans abri, in J.D.J., 1993, (...)

26De opvordering kan als merkelijk analoog gezien worden. Het gaat om een mechanisme waarbij de overheid over de bevoegdheid beschikt in specifieke omstandigheden bijzondere prestaties op te leggen aan bepaalde burgers of het gebruik op te vorderen van bepaalde goederen. Er is geen algemeen stelsel van het recht van opvordering in onze rechtsorde. Een recent voorbeeld komt voor in de wet van 12 januari 1993 “houdende een urgentieprogramma voor een meer solidaire maatschappij”. Artikel 27 van die wet verleent de burgemeester, op met redenen omkleed verzoek van de voorzitter van het OCMW, het recht van opvordering op elk sedert meer dan 6 maanden leegstaand onroerend ‘goed om het ter beschikking te stellen van daklozen. Dat recht wordt uitgeoefend na aanmaning van de eigenaar en tegen een billijke schadeloosstelling198.

  • 199 Voor bepaalde voorbeelden van erfdienstbaarheden van openbaar nut, zie M.-A. FLAMME, op. cit., nr. (...)

27De soepelheid van die mechanismen ligt voor de hand: als individuele of verordenende voorschriften kunnen ze elk van de aspecten van het uitoefenen van het eigendomrecht modaliseren voor het tot stand brengen van een tijdelijke of definitieve bestemming van de betrokken goederen199. Vanwege die soepelheid zijn ze van bijzonder belang.

28Een van de eerste grenzen aan een beroep op het instellen van erfdienstbaarheden van openbaar nut bestaat in de termijnen die voor de uitvoering ervan noodzakelijk zijn. Die erfdienstbaarheden zijn namelijk het resultaat van procedures die erop gericht zijn zowel het openbaar belang als de rechten van verdediging van de betrokkenen te ontzien. Met betrekking tot een aangelegenheid waar de steun van het volk een van de waarborgen is voor de levensvatbaarheid van de halfnatuurlijke landschappen kunnen de democratische eisen van die procedures niet uit het oog verloren worden. Maar voor het welslagen ervan moet een duidelijke, precieze en vaste politieke wil voorhanden zijn. Sommigen zouden daarin een ontbreken van politieke wil kunnen zien terwijl de middelen er wel degelijk liggen.

  • 200 We hebben hoger uiteengezet, met betrekking tot de bescherming van het onroerend erfgoed, dat de be (...)

29Een tweede grens houdt verband met de aard van de door die erfdienstbaarheden vastgestelde voorschriften. Veelal gaat het om verplichtingen tot stilzitten. Het beschermingsstelsel dat men door een beroep op die techniek wenst door te voeren, moet dus voornamelijk in termen van grenzen en verbodsbepalingen kunnen worden omschreven200. Het lijkt moeilijk denkbaar in dat kader een reëel programma in te passen voor het beheer van de halfnatuurlijke landschappen dat het peil van eenvoudige verbodsbepalingen overstijgt.

  • 201 Voor een uiteenzetting van de vraag, Cfr. M. PAQUES, Servitudes légales d’utilitépublique et indemn (...)
  • 202 M. DENYS, De la quasi-expropriation ou de l'indemnisation des interdictions de batir, in J.T., 1983 (...)

30Tenslotte is ook de kwestie van de schadeloosstelling van de eigenaars van goederen met betrekking waartoe erfdienstbaarheden van openbaar nut worden ingesteld belangrijk. Die vraag heeft in de rechtsleer heel wat pennen in beweging gebracht201. Sommigen stellen dat het principe bestaat in het niet schadeloos stellen voor de erfdienstbaarheden, in zoverre die niet met een onteigening gelijk te stellen zijn met betrekking waartoe artikel 11 van de Grondwet een billijke en voorafgaande schadeloosstelling voorschrijft. Anderen stellen dat de tegengestelde regel geldt. Nog anderen menen een onderscheid te moeten maken tussen de erfdienstbaarheden die om redenen van publieke orde worden opgelegd en de andere, waarbij slechts de eerstgenoemde een recht doen ontstaan op schadeloosstelling, zelfs indien wetsbepalingen in die zin ontbreken202. Tenslotte ziet het er wel naar uit dat er geen algemene regel of theorie is wat de schadeloosstelling of de niet schadeloosstelling voor wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut betreft, maar dat in elk gegeven geval het specifieke karakter van de regeling in aanmerking moet worden genomen.

31Wat de regelingen betreft die het meest van nature toepasselijk zijn op de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen heeft de wetgever echter die vragen geregeld. Laten we het voorbeeld nemen van de ruimtelijke ordening en dat van de bescherming van de monumenten en landschappen.

  • 203 "Wat de gewestplannen betreft, hoeft het, wanneer een terrein als typisch woongebied of als groene (...)
  • 204 Die voorwaarde impliceert dat er een gebrek aan overeenstemming is, hetzij tussen de bestaande situ (...)

32Artikel 79 van de ordonnantie houdende organisatie van de planning en de stedebouw bepaalt dat, in het geval dat de eigenaar van een goed met betrekking waartoe een stedebouwkundige erfdienstbaarheid wordt ingesteld, kan aantonen dat hij aan de voorwaarden voldoet die zijn voorgeschreven door de regeling, hij gedeeltelijke schadeloosstelling kan krijgen. Kort samengevat zijn de voorwaarden voor het toekennen voor een dergelijke schadeloosstelling de volgende: de waardevermindering moet voortkomen uit een vigerend plan van aanleg, een concreet bouw-of verkavelingsver-bod203, uit de opheffing door het plan van aanleg van de bestaande bestemming of het gebruik waarvoor het goed normaal was bestemd204 en het gebruik waaraan een einde wordt gemaakt, moet het gebruik zijn op de dag die voorafgaat aan de inwerkingtreding van het plan. De organieke ordonnantie stelt bovendien bepaalde uitzonderingen vast op het recht van schadeloosstelling ondanks het feit dat aan de voormelde voorwaarden is voldaan.

33Laten we, in het kader van ons betoog, aanstippen dat het recht op schadeloosstelling een bijzondere bijklank krijgt wat de bestemming van gronden als “reservegebied” betreft. Door de aard zelf van het reservegebied impliceert die bestemming geenszins een mutatie van de “bestemming” van de grond maar wel het behoud ervan. Pas op het ogenblik van de latere bestemming van het gebied, met name door de vaststelling van het bijzonder bestemmingsplan, zal de vraag van de schadeloosstelling rijzen. Indien het terrein later effectief als groene zone wordt aangewezen, zou een uitzicht op schadeloosstelling kunnen ontstaan indien de eigenaar van de grond kan aantonen dat de grond normaal bestemd is voor bebouwing.

34Anders dan de vroegere nationale wetgeving schaft de ordonnantie betreffende het behoud van het onroerend erfgoed het principe af van een schadeloosstelling van de eigenaars die betrokken zijn bij de beschermingsprocedures. De gewestelijke wetgever heeft er doelbewust voor gekozen de subsidiëringsregelingen voorrang te geven boven schadeloosstellingsregelingen.

35Uit dat kenmerk van de bescherming van de monumenten en landschappen blijkt hoe die regeling heen en weer slingert tussen het bepalen van een stelsel van eenvoudige verbodsbepalingen en het voorschrijven van programma’s voor behoud of beheer van de beschermde goederen.

36Het bestaan van een mogelijkheid van schadeloosstelling toont voldoende aan dat de interventionistische beleidslijnen van de overheid inzake bescherming en behoud van halfnatuurlijke landschappen gekoppeld moeten worden aan een beoordeling van de precieze economische kostprijs die zij kunnen teweeg brengen. De erfdienstbaarheden van openbaar nut zorgen voor een uitsluitend defensieve bescherming van de halfnatuurlijke landschappen. Zij moeten door positieve maatregelen worden uitgebreid. Die zullen we in de volgende afdeling onderzoeken.

5. – De positieve verplichtingen

37Naast de gedwongen verkrijging of de voorkeursverkrijging, naast het uitvaardigen van verbodsbepalingen, biedt een beroep op mechanismen van positieve verplichtingen of gedwongen contracten het voordeel dat een beleid van concreet ingrijpen met betrekking tot de beschermde landschappen kan worden uitgestippeld.

38We hebben er reeds op gewezen dat bij de bescherming van het onroerend erfgoed een defensief stelsel van verbodsbepalingen samengaat met een beheersstelsel van positieve verplichtingen. Toch blijken, wanneer men op zoek gaat naar een meer omvattende regeling waarin het opleggen van positieve voorschriften in de beheersprogramma’s wordt geïntegreerd, de mogelijkheden niet erg talrijk. Toch kunnen twee voorbeelden genoemd worden van “dwangcontract”, het ene uit het positieve recht van het Waalse Gewest, het andere uit een voorstel voor een federale wet.

1. – De vernieuwing van de afgedankte bedrijfsruimte in Wallonië

39De wet van 28 juni 1978, die nu is ondergebracht in de artikelen 79 tot 93 van het Waalse wetboek voor ruimtelijke ordening, stedebouw en erfgoed (CWATUP) beoogt de afgedankte bedrijfsruimte te vernieuwen door ze een nieuwe bestemming te geven. Artikel 79 van het CWATUP preciseert wat verstaan moet worden onder afgedankte bedrijfsruimte: “Een ruimte met voornamelijk gebouwen die gediend hebben voor de exploitatie van de industriële, ambachtelijke of dienstverlenende bedrijven die sedert ten minste 5 jaar niet geëxploiteerd dan wel verlaten is en waarvan het behoud in de tegenwoordige staat niet voldoet aan de eisen van een goede ruimtelijke ordening. Binnen die ruimte kunnen nog andere onroerende goederen liggen die geschikt moeten worden gemaakt of waarover beschikt moet worden ten behoeve van de vernieuwing".

40De vernieuwing valt uiteen in twee fundamentele etappes.

41De eerste etappe heeft betrekking op de erkenning dat de bedrijfsruimte afgedankt is en op de principiële beslissing tot vernieuwing. De procedure verloopt gelijkaardig als de procedure voor de bescherming van monumenten en landschappen (voorstellen, princiepsbeslissing van de Executieve, kennisgevingen van de voorstellen voor advies en opmerkingen, besluiten, kennisgevingen en bekendmaking) en is voor onze uiteenzetting niet relevant.

42Op het verloop van de tweede etappe gaan we wel in. Na het verstrijken van de eerste fase beslist de Executieve, bij met redenen omkleed besluit, dat de bedrijfsruimte aan haar bestemming wordt onttrokken, vernieuwd en stelt de bestemming ervan vast. Samen met de kennisgeving van het besluit om de bedrijfsruimte aan haar bestemming te onttrekken verzoekt de Executieve de eigenaar een programma en een tijdschema van werkzaamheden voor te stellen die hij van plan is uit te voeren conform de bij het besluit van bestemmingsonttrekking vastgestelde bestemming.

43De eigenaar beschikt over een termijn van 90 dagen om zijn voorstellen bij de Executieve in te dienen of zijn beslissing te kennen te geven af te zien van de uitvoering van de werken. Indien de eigenaar weigert de bedrijfsruimte te vernieuwen of geen voorstellen doet, stelt de Executieve daarvan de hypotheekbewaarder in kennis die weigering of onthouding op de kant van de overschrijving van het besluit tot bestemmingsonttrekking vermeldt. In dat geval kunnen ook de andere houders van zakelijke rechten de Executieve voorstellen zelf de werkzaamheden uit te voeren. Indien de werkzaamheden worden uitgevoerd door een hypothecaire schuldeiser worden diens uitgaven gedekt door een wettelijke hypotheek die wordt ingeschreven en waarvan de rang wordt bepaald door de dagtekening van die inschrijving.

44Indien geen voorstel werd geformuleerd noch door de eigenaar noch door de houders van een zakelijk recht of de hypothecaire schuldeisers, of indien er oneensgezindheid is over het tijdschema of het programma van de werkzaamheden kan de overheid zich bij verzoekschrift tot de voorzitter wenden van de rechtbank van eerste aanleg om een uitspraak te vragen over het verzoek van de overheid, hetzij zelf de geplande werkzaamheden aan te vangen of te voltooien binnen de termijn die door de ordonnantie is vastgesteld, hetzij over te gaan tot de openbare verkoop van de betrokken goederen.

45Wanneer de overheid zelf de werkzaamheden aanvat, wordt de waarde van de onroerende goederen geschat voor en na de vernieuwing en kan de overheid bij de eigenaar de gemaakte kosten terugvorderen zonder dat die meer mogen bedragen dan de waardevermeerdering van het goed. Indien de openbare verkoop wordt toegestaan zal het bestek van de openbare verkoop op straffe van nietigheid het programma van de werkzaamheden en de uitvoeringstermijn ten aanzien van de verkrijger van het goed bevatten.

46Die procedure is in twee opzichten belangrijk:

  • enerzijds bestaat het eerste optreden van de overheid in het kader van de noodzaak van de vernieuwing van de bedrijfsruimte, in het voorstellen van een “beheerscontract” met betrekking tot de bedrijfsruimte – in casu een vernieuwingscontract – met het oog op een nieuwe bestemming. De contractmodus is tamelijk ruim omdat de eigenaar oorspronkelijk slechts gebonden is aan het voorstel voor een nieuwe bestemming en hij het recht heeft voorstellen te doen voor concrete werkzaamheden om die bestemming tot stand te brengen. Het staat hem dus vrij met de overheid te onderhandelen over de concrete wijze van uitvoering van die werkzaamheden en de termijnen waarbinnen zij moeten zijn uitgevoerd.

  • indien de minnelijke contractmodus niet tot resultaat leidde, voorziet de procedure in twee vormen van gedwongen tenuitvoerlegging van het beheerscontract. Ofwel legt de overheid het contract ambtshalve ten uitvoer (en zal zij de gemaakte kosten kunnen verhalen ten bedrage van de waardevermeerdering van het goed waarvan het fonds heeft genoten), ofwel verkoopt de overheid het goed publiek aan een verkrijger die belast wordt met de uitvoering van het bestek en daarbij de voorwaarden van het vernieuwingscontract ovemeemt.

47Het gaat dus om een bijzonder originele procedure waarbij, in het kader van de vernieuwing van een afgedankte bedrijfsruimte waarvan de bestemming door de overheid wordt bepaald, allereerst de eigenaar wordt voorgesteld de noodzakelijke werkzaamheden uit te voeren en, zo die dat niet doet, de werkzaamheden ambtshalve worden uitgevoerd met de mogelijkheid om tot op zekere hoogte de gemaakte kosten te verhalen.

2. – Het wetsvoorstel dat ertoe strekt leegstaande onroerende goederen op de markt van de huurwoningen te brengen teneinde te kunnen voldoen aan de vraag naar woongelegenheid

  • 205 Doc. Parl., Senaat, zitting 91/92, nr. 453/1.

48Op 14 juli 1992 werd bij de Belgische Senaat een wetsvoorstel ingediend dat ertoe strekt leegstaande onroerende goederen op de markt van de huurwoningen te brengen teneinde te kunnen voldoen aan de vraag naar woongelegenheid205.

49Het voorstel heeft tot doel te bevorderen dat leegstaande woningen meer ter beschikking komen, met name in talrijke grootsteden.

50“De voorgestelde techniek is eenvoudig: een openbare ofparticuliere rechtspersoon die bedreven is in het beheer van onroerende goederen en op dat terrein reeds een taak van algemeen belang vervult, biedt de eigenaar van een leegstaand goed zijn diensten aan. Het is zijn taak dat goed te laten opbrengen op de markt van de gezinswoningen.

  • 206 Doc. Pari, op cit., p. 1 en 2.

51De eigenaar kan vanzelfsprekend die bijstand weigeren indien hij andere plannen heeft zoals de aanpassing of een ander gebruik van zijn goed. Mocht de eigenaar het voorstel tot verhuring afwijzen onder voorwendsels die kennelijk onjuist of on redelijk zijn of er zelfs geen gevolg aan geven, dan kan de vrederechter dat goed laten beheren door de kennelijk veel dynamischere tegenpartij die op eigen initiatief de wens geuit heeft het goed op de markt van de huurwoningen te brengen"206.

52Beoogd worden de onroerende goederen of gedeelten van onroerende goederen die leeg staan wegens het tekortschieten van de eigenaar of omdat de veiligheid, gezondheid of bewoonbaarheid niet langer gewaarborgd is.

  • 207 Voorstel, artikel 3.

53Het initiatief ligt bij de gemeente, de vastgoedmaatschappij van de openbare dienst of het woningfonds. Die immobiliënbeheerder stelt de eigenaar voor zijn goed te verhuren en eventueel de nodige herstellingswerkzaamheden uit te voeren207. Het contract, waarvan de Koning gemachtigd is de inhoud te bepalen, bevat tenminste de vermelding van de aard van de uit te voeren werkzaamheden en de wijze van terugvordering van de kosten voor de werkzaamheden die de immobiliënbeheerder heeft moeten maken.

  • 208 Voorstel, artikel 4.
  • 209 Voorstel, artikel 5.

54Wanneer er geen overeenstemming is tussen de partijen kan de immobiliënbeheerder de eigenaar aanmanen zijn goed binnen een termijn van zes maanden te verhuren208 en kan hij zich, wanneer daar geen gevolg aan wordt gegeven, bij verzoekschrift tot de vrederechter wenden om de toelating te verkrijgen het goed voorlopig te beheren met inbegrip van de mogelijkheid het goed te verhuren en de werkzaamheden die nodig zijn met het oog op de verhuring uit te voeren209. De immobiliënbeheerder kan hetzij een “huurovereenkomst voor renovatie” toestaan volgens de regels van de wet van 20 februari 1991 betreffende de huurovereenkomsten inzake hoofdverblijven, hetzij de renovatiewerkzaamheden in het gebouw laten uitvoeren om het vervolgens te verhuren. In dat geval kan de immobiliënbeheerder de huurgelden innen tot de kosten, vermeerderd met de wettelijke interest, integraal zijn terugbetaald. Wanneer de voorgeschoten bedragen integraal zijn terugbetaald, stort de immobiliënbeheerder de huurgelden aan de eigenaar.

  • 210 Voorstel, artikels 6 en 7.

55Te allen tijde kan de eigenaar, bij verzoekschrift aan de vrederechter, vragen zijn goed opnieuw te mogen beheren; daarbij moet hij de immobiliënbeheerder onmiddellijk het saldo van de gemaakte en niet verhaalde kosten terugbetalen. Het spreekt vanzelf dat alsdan de eigenaar verplicht is de huurovereenkomst die door de immobiliënbeheerder met de huurder is gesloten, na te leven210.

56Naast een eenvoudig opvorderingsrecht wordt net zoals bij de vernieuwing van de afgedankte bedrijfsruimten allereerst een programma voor vastgoedbeheer voorgesteld volgens de contractmodus dat, wanneer er geen overeenkomst tussen de betrokken partijen kan worden bereikt, gedwongen ten uitvoer kan worden gelegd.

3. – Kritische overwegingen

57Het is belangrijk dat erop wordt gewezen dat die twee manieren van optreden uitgaan van de wens dat de betrokken goederen een bestemming krijgen die in overeenstemming is met de wil van de overheid, in casu een woonbestemming. Die instrumenten zijn eveneens interessant inzoverre zij het mogelijk maken dat positieve prestaties worden verricht ten laste van de eigenaar van het onroerend goed waarvan de huidige staat niet overeenstemt met de eisen van het algemeen belang.

58Van dergelijke procedures kan evenwel niet onbegrensd gebruik worden gemaakt.

59Er dienen twee opmerkingen te worden gemaakt:

  • Eerst en vooral is het de bedoeling dat van die modus van “dwangcontract" voor alles gebruik wordt gemaakt bij behoudsof vernieuwingswerkzaamheden. Het specifieke karakter van de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen leent zich moeilijker tot de uitvoering van dergelijke dwangcontracten. Het doel is immers het in stand houden van een gebied, in zekere zin het in stand houden van een bestaande situatie. Bij afgedankte bedrijfsruimte en leegstaande woonruimte is de staat van het onroerend goed, wanneer de overheid wil ingrijpen, een staat waar men van af wil. Daartegenover staat dat men het halfnatuurlijke landschap wil bewaren in de staat waarin het verkeert. Het verschil kan fundamenteel zijn in zoverre in de twee vorige gevallen het optreden van de overheid precies en selectief kan worden bepaald: het gaat om het tot stand brengen van een precieze bestemming en het uitvoeren van de werkzaamheden die daartoe noodzakelijk zijn. Naast dat optreden en voor zover de bestemming aanhoudt, krijgt de eigenaar zijn volledige rechten terug. Ten opzichte van de halfnatuurlijke landschappen gaat het minder om “vernieuwen” dan om “beheren". Het kan moeilijker zijn de voorwaarden te bepalen van een beheerscontract dan op meer selectieve wijze vernieuwingswerken vast te stellen. Bovendien blijkt het beheer als zodanig van een halfnatuurlijk landschap een continue onderneming. Hoe de situatie te bekijken van de eigenaar van een halfna- tuurlijk landschap waarvan het “beheerscontract” van onbepaalde, om niet te zeggen van eindeloze duur is? Weliswaar is in ecologisch en biologisch opzicht het halfnatuurlijke landschap slechts een overgangsstadium in de ontwikkeling van een landschap en het behoud ervan in een specifiek stadium maakt het ingrijpen van de mens noodzakelijk. De kwestie is dat er moeilijk van kan worden uitgegaan dat de privéeigenaar, die a priori niet over de noodzakelijke wetenschappelijke kennis beschikt, dat soort prestaties uit zichzelf gaat verrichten.

    • 211 M. PAQUES, op. cit., p. 187.

    De tweede moeilijkheid heeft betrekking op de vraag van de eventuele schadeloosstelling van de eigenaars van de betrokken landschappen. In het geval dat het optreden van de overheid zich beperkt tot beperkingen die door het algemeen belang worden opgelegd, beperkingen aan de uitoefening van het recht van eigendom, heeft de overheid in zekere mate de vrije hand om de wijze van schadeloosstelling vast te stellen211. Dat is ondermeer het geval voor wat de voorwaarden betreft voor de vernieuwingswerkzaamheden en de gedwongen verhuur van de onbewoonde onroerende goederen met betrekking waartoe het wetsvoorstel voorziet in het verhalen van de door de overheid gemaakte kosten. In het kader van de vernieuwing van de bedrijfsruimte valt het op dat het verhalen van de gemaakte kosten uitdrukkelijk beperkt is tot de waardevermeerdering van het goed. Indien een dergelijke grens zou gelden, hoe zou dan de “waardevermeerdering” moeten worden bepaald van een onroerend goed waarvan de bestemming erin bestaat dat zijn biologische diversiteit als halfnatuurlijk landschap in stand wordt gehouden? Die vraag sluit vanzelfsprekend aan bij de vraag van de moeilijkheid in verband met het permanente beheer van het landschap, dat wil zeggen in zekere zin een permanente ontzetting uit de attributen van de eigendom. Het begrip subsidiëring kan hier heel belangrijk worden. Voor het herstellende stelsel van de schadeloosstelling wegens gedwongen beperking van het eigendomsrecht zou de stimulerende regeling van subsidiëring van de beheershandelingen in de plaats komen. Uit die verschuiving blijkt in hoeverre een volledige regeling voor het beheer van de halfnatuurlijke landschappen verder moet gaan dan alleen maar eenzijdige verplichtingen voor de overheid en het meer moet hebben van samenwerking en wilsovereenstemming.

6. – De instrumenten voor selectief optreden

60Voordat wij de beschermingscontracten behandelen, moeten wij volledigheidshalve eerst herinneren aan de instrumenten voor selectief optreden, dat wil zeggen alle verordeningsbepalingen die niet een landschap in zijn geheel behelzen maar meer bepaald de bescherming van bepaalde onderdelen. Zo kunnen alle maatregelen voor de bescherming van de fauna of de flora vanzelfsprekend indirect tot de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen bijdragen. Op die instrumenten is in de loop van deze studie ingegaan. Wij noemen ze hier om de nadruk te leggen op hun fundamentele beperktheid die vanzelfsprekend betrekking heeft op hun beperkte werkingssfeer. Het is niet denkbaar – het zou trouwens fundamenteel paradoxaal zijn, gelet op de eigen rijkdommen van de halfnatuurlijke landschappen: hun biodiversiteit – die landschappen specifiek te willen beschermen via strikt geïndividualiseerde maatregelen. Hoewel die instrumenten de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen op niet onbelangrijke wijze kunnen ondersteunen, kunnen zij een algemene beschermende regeling niet vervangen.

7. – De contractmodus

61Tenslotte moet, wanneer de instrumenten die kunnen worden ingezet bij de bescherming van de halfnatuurlijke landschappen in hun volgorde van bindende kracht bekeken worden, nog ingegaan worden op de strikte contractmodus.

  • 212 In Frankrijk kan de staat op grond van de wet op de natuurbescherming beheerscontracten voor natuur (...)
  • 213 In Frankrijk is sinds enige jaren een van de stimuli om de departementale kaarten in verband met wa (...)

62Twee types van contractsinstrumenten lijken relatief vruchtbaar te zijn inzake natuurbehoud. Enerzijds de erkenning en de consequente subsidiëring van natuurreservaten die eigendom zijn van particulieren212 en anderzijds het instellen van riviercontracten tussen publieke lichamen en particulieren voor een hydrografisch bekken213. De draagwijdte van die instrumenten is de draagwijdte die de medespelers eraan verlenen. Zij steunen effectief op samenwerking tussen de particulieren en de overheid. Uit dat convergerend optreden blijkt hun rijkdom maar blijken ook hun beperkingen: zonder wilsovereenstemming zijn ze niet of nauwelijks van betekenis.

  • 214 Ph. BILLET en M. ZAMUTH, Les contracts de rivières, in Actes, numéro spécial “L’eau”, 1992, p. 13.

63De eerste wijze van optreden heeft voor alles betrekking op een subsidiëringsbeleid waarbij initiatief of dynamisme van particulieren gekoppeld worden aan de financiële middelen van het overheidsoptreden. De samenvoeging van die twee componenten, waarvan elk een belangrijke investering vertegenwoordigt – hetzij op economisch vlak, hetzij wat de duidelijke persoonlijke investering betreft – toont aan dat het procédé niet eindeloos veralgemeenbaar is. De tweede modus is meer ambigu op het juridische vlak. De aldus gesloten “contracten” blijken meer richtlijnen voor de programmatic en hebben geen bindende kracht214. Het zijn meer “gentlemen’s agreements” dan overeenkomsten waarin de wederzijdse rechten van de medecontractanten worden vastgelegd.

64Uit die dubbelzinnigheid blijkt misschien de moeilijkheid een echt partnerschapstelsel tussen de overheid en particulier in te voeren. Daaruit blijken ook de grenzen van het recht en de onmogelijkheid om het natuurlijk erfgoed bevredigend te beheren zonder dat een sociale consensus bestaat en de gezamenlijke wil van de overheid en de maatschappij.

65Uit deze les blijkt ongetwijfeld dat de werkelijke bescherming van de halfnatuurlijke landschappen afhangt van twee voorwaarden die buiten het juridische liggen: een collectieve bewustwording van de noodzaak van het behoud van die landschappen in de stadsstructuur en de duidelijke politieke wil om er zich voor in te zetten.

Notes

186 A. MAST, op. cit., nr. 193.

187 Grondwet, artikel 11.

188 L. BELVA e.a., L'expropriation pour cause d’utilité publique, in Les novelles, 1980, nr. 7.

189 M. PAQUES, Servitudes légales d’utilité publique et indemnisation, in A.P.T., 1983, p. 184.

190 Zo kunnen privépersonen weliswaar uit kracht van de wet onteigeningsbevoegdheid krijgen (zoals de exploitanten van mijnen, dagbouw, en steengroeven), maar handelen dan slechts voor rekening van de overheid in het kader van een openbare doelstelling (in casu de aanleg van verbindingswegen en de uitvoering van afwateringswerkzaamheden).

191 E. BETTE, L’expropriation industrielle, in J.T., 1958, p. 396.

192 Zo is op grond van de wet van 25 juni 1956, vervangen bij de wet van 22 juli 1970 op de ruilverkaveling van landgoederen uit kracht van de wet de gedwongen ruil mogelijk van percelen om een meer rationele, meer economische onteigening van de privéeigendom mogelijk te maken en dit ten particulieren nutte van de beoogde landeigenaars; de wet van 18 juli 1959, die artikel 30 is geworden van de wet van 30 december 1970, die de onteigening toestaat van onroerende goederen die bestemd zijn voor de aanleg van terreinen die noodzakelijk zijn voor de industrie, voor de aanleg van toegangswegen of andere infrastructuurwerken en de herverkoop van de aldus onteigende goederen aan particulieren voor de uitbreiding van hun particuliere onderneming mogelijk maakt; de wet van 9 april 1965 die de Koning toestaat onroerende percelen te onteigenen namens en voor rekening van de universiteiten.

193 De wet op het natuurbehoud van 12 juli 1973, artikel 6 in fine.

194 Ordonnantie, artikel 68.

195 F. DAOUT, La réalisation des prescriptions du PPA par la voie de l’expropriation pour cause d’utilitépublique, in A.P.T., 1977, p. 323 die spreekt van stedebouwkundig openbaar nut.

196 De berekening van de billijke en voorafgaande schadeloosstelling kan trouwens tot bijzonder lastige problemen aanleiding geven ten aanzien van de halfnatuurlijke landschappen, meer bepaald die welke als “reservegebied” zijn aangewezen. Aangezien die gebieden in de toekomst een bestemming zullen krijgen, zet dit de deur open voor specalutie in verband met die bestemming, zodat een onteigening voordat die bestemmingen tot stand worden gebracht een delicaat evaluatieprobleem doet rijzen.

197 Wij noemen als voorbeeld de wijk rond het zuidstation waar de geplande komst van de TGV aanleiding heeft gegeven tot zeer hevige vastgoedspeculatie.

198 Voor een eerste commentaar, Cfr. Ph. VERSAILLES, La loi Onkelinx et les sans abri, in J.D.J., 1993, nr. 124, p. 10.

199 Voor bepaalde voorbeelden van erfdienstbaarheden van openbaar nut, zie M.-A. FLAMME, op. cit., nr. 368.

200 We hebben hoger uiteengezet, met betrekking tot de bescherming van het onroerend erfgoed, dat de beschermingsprocedure tot concrete behoudshandelingen kan leiden.

201 Voor een uiteenzetting van de vraag, Cfr. M. PAQUES, Servitudes légales d’utilitépublique et indemnisation, in Aménagement, 1983, p. 187.

202 M. DENYS, De la quasi-expropriation ou de l'indemnisation des interdictions de batir, in J.T., 1983, p. 405.

203 "Wat de gewestplannen betreft, hoeft het, wanneer een terrein als typisch woongebied of als groene zone is aangewezen, niet per se zo te zijn dat er respectievelijk gebouwd kan worden of niet mag gebouwd worden. Dat is vanzelfsprekend niet het geval voor een bijzonder plan van aanleg” (F. HAUMONT, Urbanisme, in Rep. not. nr. 257).

204 Die voorwaarde impliceert dat er een gebrek aan overeenstemming is, hetzij tussen de bestaande situatie en de situatie die door het plan van aanleg wordt gegeven, hetzij tussen de normale bestemming van het terrein en de gegeven bestemming. Wat deze laatste voorwaarde betreft, wordt het begrip ”normale bestemming van een terrein”, wat de mogelijkheid om er te bouwen betreft, beoordeeld op grond van bepaalde criteria uit de rechtspraak (aan een voldoende uitgeruste verbindingsweg liggen, naast andere bouwgrond liggen, bouwrijp zijn).

205 Doc. Parl., Senaat, zitting 91/92, nr. 453/1.

206 Doc. Pari, op cit., p. 1 en 2.

207 Voorstel, artikel 3.

208 Voorstel, artikel 4.

209 Voorstel, artikel 5.

210 Voorstel, artikels 6 en 7.

211 M. PAQUES, op. cit., p. 187.

212 In Frankrijk kan de staat op grond van de wet op de natuurbescherming beheerscontracten voor natuurreservaten sluiten met lokale lichamen of overheidsinstellingen (wet van 10 juli 1976, artikel 25). In België voorzien de reglementeringen daarentegen in de subsidiëring van particulieren door de overheid. Die formule slaat zeker aan in het Waalse Gewest waar het optreden van de natuurbeschermingsverenigingen een tekortschietend overheidsbeleid inzake grondaankoop heeft opgevangen. Wat de geldende regelingen betreft, Cfr. met name het besluit van de Waalse Gewestexecutieve van 17 juli 1986 betreffende de erkenning van de natuurreservaten en de subsidiëring van de aankoop van terreinen die zullen worden aangewezen als erkend natuurreservaten door de particuliere verenigingen, gewijzigd bij het besluit van 18 juli 1991 alsmede het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Executieve van 25 oktober 1990 betreffende de erkenning en de subsidiëring van natuurreservaten.

213 In Frankrijk is sinds enige jaren een van de stimuli om de departementale kaarten in verband met waterkwaliteitsdoelstellingen te doen uitvoeren het sluiten van riviercontracten tussen het departement en de milieuminister. Sinds kort zijn sommige Franse contracten vernieuwend doordat kamers van landbouw gekoppeld worden aan natuurbeschermingsverenigingen (M. PRIEUR, Droit de l’environnement, Dalloz, Parijs, 1991, nr. 136, p. 120). In België tracht Inter-Environnement-Wallonie reeds bijna twee jaar gelijkaardige experimenten te ontwikkelen.

214 Ph. BILLET en M. ZAMUTH, Les contracts de rivières, in Actes, numéro spécial “L’eau”, 1992, p. 13.

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont sous Licence OpenEdition Books, sauf mention contraire.

Cette publication numérique est issue d’un traitement automatique par reconnaissance optique de caractères.
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search