De Brusselse halfnatuurlijke landschappen: Statuten en rechtsstrategieen
p. 191-193
Texte intégral
Inleiding
1De halfnatuurlijke landschappen hebben geen eigen juridische kwalifikatie. Dat hoeft trouwens geen verbazing te wekken. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Het recht benadert duurzame situaties terwijl de halfnatuurlijke landschappen daarentegen continu ontwikkelende gebieden zijn wars van elke stabiliteit. Het optreden van de jurist lijkt, wat het milieurecht betreft, pas gerechtvaardigd wanneer de situatie op haar slechtst is. Zo wordt aan een regeling voor de walvissenjacht pas gedacht wanneer de walvissenpopulatie op haar laagst is. Hetzelfde geldt ongetwijfeld ook voor wat het behoud van ons cultureel en natuurlijk erfgoed betreft. Worden er geen nationale natuurparken of natuurreservaten in het leven geroepen om te trachten het steeds zeldzamer worden van bepaalde plante- en diersoorten tot staan te brengen? Gaat men niet de kleinere werken van Horta beschermen nadat de meesterwerken van die architect, zoals het Volkshuis, gewoonweg zijn gesloopt? Het zal niet of nauwelijks verbazing wekken als de Brusselse halfnatuurlijke landschappen een eigen rechtskwalifikatie krijgen wanneer ze nog op de vingers van één hand kunnen worden geteld.
2De Brusselse halfnatuurlijke landschappen kunnen op het juridische vlak dus slechts benaderd worden door bepaalde juridische instrumenten te analyseren waarop hun bescherming zou kunnen worden gesteund. Zoals blijkt uit de studie van Axel Gosseries en Christine Schaut (supra, deel I) is de situatie van die gebieden bijzonder heterogeen. Er zitten tal van juridische facetten aan die halfnatuurlijke landschappen vast. Er kan niet worden gesproken van één enkel statuut, wel van meerdere statuten, een afspiegeling van hoe er sociaal tegenaan wordt gekeken.
3Het hoeft derhalve geen verbazing te wekken dat het gebruik maken van regels die tot onderscheiden rechtsstelsels behoren soms contradictoir blijkt. Het hoeft evenmin verbazing te wekken dat aan elk van de bestudeerde regelingen evenveel voor-als nadelen vastzitten. Zo blijkt het aanwijzen als natuurreservaat het geschikte instrument om een landschap te beschermen met een onmiskenbare biologische waarde doch is het bovendien ook nodig dat de overheid er eigenaar van wordt en dat die landschappen niet voor bebouwing worden bestemd door een plan van aanleg. Ook al wenst de overheid omdat zij niet over de middelen beschikt die noodzakelijk zijn om privégronden aan te kopen of te onteigenen een beroep te doen op de beschermingsprocedure, een oplossing met onloochenbare financiële voordelen voor de overheid, toch zal bescherming niet als zodanig een beheer van de beschermde gronden mogelijk maken. Op lange termijn zou het natuurlijke landschap wel eens zijn betekenis kunnen verliezen.
4De analyse van de verschillende rechtsfacetten van de Brusselse halfnatuurlijke landschappen is om meer dan één reden interessant. Enerzijds is het behoud van bepaalde types van groene ruimten bijzonder in Brussel. Anderzijds ontstond, nadat Brussel recentelijk een Gewest werd, bij de Executieve en de Raad de wens zich te laten gelden als soeverein politiek lichaam. Dat kan misschien het bijzonder vernieuwende karakter van bepaalde Brusselse ordonnanties verklaren. De analyse zal vaak betrekking hebben op het specifieke studieobject van dit werk, namelijk het behoud van de Brusselse halfnatuurlijke landschappen. Soms zal de gehele problematiek van de groene ruimten en het natuurbehoud aan de orde moeten komen.
5De studie draait rond vijf punten. Het halfnatuurlijke landschap blijkt voor alles een stadsterritorium (Hoofdstuk I). Dat territorium is opgenomen in de plannen van aanleg, krijgt welbepaalde bestemmingen waardoor bepaalde activiteiten toegestaan of verboden zijn. Zo is de bestemming die door de verschillende plannen van aanleg aan de landschappen zal worden gegeven onmiskenbaar van invloed op hun bestaan. Vervolgens doet het halfnatuurlijke landschap zich voor als een belangrijk deel van het erfgoed (Hoofdstuk II). De uitbreiding van het begrip behoud van het onroerend erfgoed door de ordonnantie van 4 maart 1993 staat expliciet toe dat de halfnatuurlijke landschappen ertoe worden gerekend. Tenslotte zijn de halfnatuurlijke landschappen een belangrijk toevluchtsoord voor de ongerepte fauna en flora (Hoofdstuk III). Ook tal van instrumenten waarin het recht inzake natuurbehoud voorziet kunnen bij de problematiek waarover het hier gaat worden betrokken. Het concept publiek domein houdt tenslotte enig potentieel in (Hoofdstuk IV). In laatste instantie zal de relevantie van de verschillende modi van optreden door de overheid worden geanalyseerd (Hoofdstuk V).
Auteurs
Navorser bij het CEDRE, Advocaat bij de balie te Brussel
Professeur aux Facultés universitaires Saint-Louis
Chaire Jean Monnet
Le texte seul est utilisable sous licence Licence OpenEdition Books. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.
Imaginaire et création historique
Philippe Caumières, Sophie Klimis et Laurent Van Eynde (dir.)
2006
Socialisme ou Barbarie aujourd’hui
Analyses et témoignages
Philippe Caumières, Sophie Klimis et Laurent Van Eynde (dir.)
2012
Le droit romain d’hier à aujourd’hui. Collationes et oblationes
Liber amicorum en l’honneur du professeur Gilbert Hanard
Annette Ruelle et Maxime Berlingin (dir.)
2009
Représenter à l’époque contemporaine
Pratiques littéraires, artistiques et philosophiques
Isabelle Ost, Pierre Piret et Laurent Van Eynde (dir.)
2010
Translatio in fabula
Enjeux d'une rencontre entre fictions et traductions
Sophie Klimis, Laurent Van Eynde et Isabelle Ost (dir.)
2010
Castoriadis et la question de la vérité
Philippe Caumières, Sophie Klimis et Laurent Van Eynde (dir.)
2010