Persoaxes

1O marqués Ruchestinto, simpremente marqués
Criada primeira, irmá xemea da segunda
Criada segunda, cuspidiña á primeira
Maiordomo, a secas
Milmañas, manciñeiro
O fillo, máis novo do marqués

•

2Encrequenado enriba de señorial cadeira, o marqués Ruchestinto loita co pedrochosco da morte. Dúas criadas mazaroqueiras choran a súa inminente perda.

3Criada 1^a. — Ai, quén me biliscará a min agora?

4Criada 2^a. — Ai, quén me apalpará os touciños?

5Criada 1^a. — Ai, quén me estricará o narís, ai!?

6Criada 2^a. — Ai, quén me morderá os xamóns, ai!?

7As dúas. — Ai, ai-ai-ai, aiiiii!

8Criada 1^a. — Ai, quén chuchará o meu sangue, quén?

9Criada 2^a. — Ai, quén me esfolará outro teto, quén?

10Criada 1^a. — Quén me rañará no cú, quén?

11Criada 2^a. — Ai, quén bicará o meu fígado, quén?

12Criada 1^a. — Ai, quén lamberá as miñas cachas, quén?

13As duas. — Quén, quén – quén – quén, quén?

14Criada 1^a. — Lavéille os pés… e vaise!

15Criada 2^a. — Limpéille as unllas… e vaise!

16Criada 1^a. — Pintéille as partes… e vaise!

17Criada 2^a. — Freguéille os dentes… e vaise!

18Criada 1^a. — Barrinlle os pulmóns… e vaise!

19Criada 2^a. — Espriminlle a vincha… e vaise!

20Criada 1^a. — Compúxenlle os ósos… e vaise!

21Criada 2^a. — Roínlle a tripa rosqueira… e vaise!

22Criada 1^a. — Enxabronéille o curazón… e vaise!

23Criada 2^a. — Fartéille o cárcabo… e vaise!

24Criada 1^a. — Vaise el señor!

25As dúas. — Vaise, vaise, vaise!

26Criada 1^a. — O gran marqués!

27As dúas. — Vaise, vaise, vaise!

28Criada 1^a. — Pra sempre!

29As dúas. — Vaise, vaise, vaise!

30Criada 2^a. — A ningún outro serviréi!

31Criada 1^a. — A ningún outro daréi pantrigo con mel!

32Criada 2^a. — A ningún outro afeitaréi o peito!

33Criada 1^a. — A ningún outro arrincaréi as canas!

34Criada 2^a. — A ningún outro fregaréi os ollos!

35Criada 1^a. — A ningún outro pintaréi os dentes!

36Criada 2^a. — A ningún outro coseréi a língoa!

37Criada 1^a. — A ningún outro peitearéi o lombo!

38Criada 2^a. — A ningún outro limparéi o cusme!

39As dúas. — Sóio ó marqués!

40Criada 1^a. — Sóio el era merecente! Pro vaise…

41Criada 2^a. — Pra sempre!

42Criada 1^a. — Pró burato!

43Criada 2^a. — Prá negra e longa noite!

44Criada 1^a. — Prá vida dos mortos!

45Criada 2^a. — Pró seu pazo do cemiterio!

46Criada 1^a. — Pró seu cadaleito de ouro!

47Criada 2^a. — Pra onda seu pai!

48Criada 1^a. — Pra onda seus fillos embruxados!

49Criada 2^a. — Ai, ai, noso señor, ai!

50As dúas. — Ai, noso marqués, ai, ai!

51Criada 1^a. — Terá frío!

52Criada 2^a. — Comerano as miñocas!

53Criada 1^a. — Apodreceralle a súa língoa azul!

54Criada 2^a. — Comeranlla as miñocas!

55Criada 1^a. — Os seus beizos negros terán sede!

56Criada 2^a. — Comeranllos as miñocas!

57Criada 1^a. — Os seus ollos marelos…!

58Criada 2^a. — Comeranllos os vermes!

59Criada 1^a. — O seu narís verde…!

60Criada 2^a. — Comeranllo os vermes!

61Criada 1^a. — As súas orellas crechas!

62Criada 2^a. — Comeranllas os vermes!

63Criada 1^a. — O seu rufo corpo…!

64Criada 2^a. — Será un enxamio de vermes!

65Criada 1^a. — Os seus collóns roxos…!

66Criada 2^a. — Comeranllos os vermes e as miñocas!

67Criada 1^a. — A súa branca alma…!

68Criada 2^a. — Comeranlla…!

69Criada 1^a. — Xasús! Arrenégote demo!

70Criada 2^a. — Pecadazo!

71Criada 1^a. — Nosopai, Nosopai. Painoso, Painoso.

72Criada 2^a. — Ave María!

73Criada 1^a. — Non levedes a esta xoia!

74Criada 2^a. — Pra xaneiro faría trescentos anos!

75As dúas. — Malpocado!

76Criada 2^a. — Levádelo no millor da súa vida!

77Criada 1^a. — Qué será agora dos seus catro mil fillos!?

78Criada 2^a. — Orfos de pai!

79As dúas. — De nais lumias!

80Criada 2^a. — Qué será destas terras, sin amo e señor!?

81O marqués baixa dun súpeto brinco da súa cadeira e corre encrequenado polo esceario coma unha galiña choca.

82Marqués. — Co, co-co-co, co, co-co-co, co, co-co-co, co, co-co-co…

83As dúas. — Ai, malpocadiño!

84Criada 2^a. — Miña xoia!

85Criada 1^a. — Xa lle dou outra vez.

86Criada 2^a. — Lástima que non gañase as oposicións a Cardeal!

87Criada 1^a. — Lástima… Un cardeal endexamáis adoece!

88Marqués. — Co, co-co-co, co, co-co-co… cocococo…

89Con acenos cerimoniosos e fachendosos, fai a súa entrada o maiordomo, que pregoa con voz amaricada:

90Maiordomo. — Nobre e cabaleiroso, santo e poderoso marqués Ruchestinto: o manciñeiro da súa doce e xenerosa persoa.

91O marqués, despois de ficar un intre teso e calado, voa cara o maiordomo – co-co-co! – e mórdeo

92(Ñan, ñan, co, guau, guau!) nunha perna. O maiordomo agoanta pra non perder a compostura, pro véselle na súa face a morea de raios e centellas que lle andan a magoar na cachola. Co cu moi botado prá atrás e a cabeza prá diante, entra o manciñeiro Milmañas. O marqués cacarexa e chouta novamente polo esceario.

93Maiordomo. — Velaí, insigne doutor, ó meirande persoaxe da historia sofrindo tal noxenta doencia que é moita a mágoa que dá velo.

94Milmañas. — Curioso, recoiro, curioso!

95O marqués corre cara a criada 1^a túrraa nas cachas. Ela fuxe e o marqués vai detrás da outra.

96Criada 1^a. — Pobre señor! Sofre por non ter cornos.

97Criada 2^a. — Isca, isca, perica, isca!

98Criada 1^a. — Churra, churra, churriña!

99Criada 2^a. — Isca, isca!

100Criada 1^a. — Malia a quén o embruxóu!

101Maiordomo. — Suponse, insigne doutor, que foi picouteado por unha galiña doente.

102Milmañas. — La pucha! Curioso, moi curioso!

103O marqués fica cougo e olla coma un pasmón pro seu manciñeiro.

104Marqués. — (Esmaiándose, ó chan.) Apartádevos, ruins lixos pencados. Apartádevos!

105Criada 1^a. — Ai, xa se esmaióu!

106Criada 2^a. — Ai, qué non dou aturado a medo!

107Criada 1^a. — O seu mal cánsao moito, miña xoia!

108Milmañas. — Curioso, curioso…

109Criada 2^a. — Póñalle uns remendos novos, doutoriño!

110Milmañas. — Abriréille o tarabelo pra ver a doenza que lle morde as entranas.

111Maiordomo. — Na Ponte das Cagarrías, a vostede lle ergueremos marmóreo moimento, insigne doutor. Este pobo non esquencerá o seu nobre proceder ca vida do marqués Ruchestinto, «pau de herexes», «tralla de estremistas».

112As criadas erguen o marqués e lévano prá señorial cadeira, onde o sentan ou deitan cerimoniosamente. O Milmañas ponse a recoñecel. Reméxelle dentro do corpo e empeza a sacar reloxos, bonecos, bragas, cebolas, cirolas, xustillos, arbres, papeles, garabullos, froita, allos, vinchas, pistolas, escarabellos, teléfonos e demáis ouxetos heteróxeneos.

113Criada 2^a. — Qué cereixas máis boniteiras!

114Criada 1^a. — Dá o xenio do mundo verllas!

115Criada 2^a. — Gostaríame arrincarlle ese pelo de douscentos metros que ten nas cachas.

116Criada 1^a. — A min, ese diamante de oitenta e oito quilates que ten no fígado.

117Milmañas. — Curioso… Todo, todo moi apodrecido!

118Criada 2ª. — A min, esa cóbrega que lle come os vermes da barrigola.

119Maiordomo. — Eu sempre lle decía – co debido respeto, eso sí – que non lle conviña deitarse con dez mulleres ó día.

120Criada 1^a. — A min, esa verruga de catro kilos que ten na gorxa.

121Milmañas. — La pucha! Cheira que bota de recú.

122Criada 1^a. — Arrecende coma as froles de maio!

123Milmañas. — Cheirume, cheirume!

124Criada 2^a. — Arrecende coma as follas do romeu!

125Milmañas. — Fede que mete medo!

126Criada 1^a. — Coma as pedras de alcanfor!

127Maiordomo. — Tamén lle decía, eisimesmo co debido respeto, que non fora tódolos xoves de xionllos á ermida de San Adrián.

128Milmañas. — E moito cheirar!

129Criada 2^a. — Arrecende coma o centeo verde!

130Criada 1^a. — Coma o perfume francés!

131Criada 2^a. — Coma o vento do norde!

132O Milmañas remata o reconocimento.

133Milmañas. — Non hai arranxo.

134Criada 1^a. — Coma a neve de febreiro!

135Milmañas. — Nada se pode facer. Veces hai en que a ciencia non pode loitar contra as leises que rixen o universo enteiro.

136Criada 2^a. — Coma a lúa de marzal!

137Maiordomo. — Ca súa licencia, doutor, eso é imposíbel. Como sexa ten que voltar á súa vida de sempre. Moitas son as nobres obras que aínda lle quedan por facer. Qué será de todos nós? Algo haberá…

138As dúas. — Ai!

139Maiordomo. — Perciso é que matine axeitadamente e decontado, doutouriño. Non vaia a ser o demo que os veladores fados persoales de «el» gran marqués boten enriba da alma de vostede súas quentes, lóxicas e arrepiantes carraxes.

140As dúas. — Ai, ai!

141Maiordomo. — Moito é o risco, doutor. Matine…

142Milmañas. — Non hai xarope pra esta desconocida doenza.

143Criada 1^a. — Ai, o noso señor vaise!

144Criada 2^a. — Déixanos horfos e na anguria!

145Maiordomo. — Súa é a responsabilidade.

146Milmañas. — La pucha! Das leises do orbe será. Ben o saben sabios e xuiciosos.

147As dúas. — Ai, ai!

148Maiordomo. — (Saíndo) Chamaréi o representante dos seus fillos. De vostede é a obriga de comunicarlle a mala nova.

149Criada 2^a. — Delle uns pós máxicos, doutor.

150Criada 1^a. — Delle un bebedizo de herbas, doutor.

151Criada 2^a. — Delle un potaxe de mel con cebolas, doutor.

152Maiordomo. — (Entrando) Nobre e cabaleiroso, santo e poderoso marqués Ruchestinto: o representante dos seus catro mil fillos.

153Entra o fillo do marqués. E un velliño moi acabado e ten cachola de galiña, rabo de besta e pernas de carneiro. algúns tamen coidan que ten chepa. As vegadas, o rabo pónselle teso, polo que, caseque sempre, o vai agoantando cunha man, xa que non lle gosta que se lle endereite.

154Fillo. — Sanóu o meu papái?

155As dúas. — Ai, ai!

156Milmañas. — Ráchasame o curazón… ó ter que comunicarlle á súa abondosa prole que… que non hai loita posibre contra o… o tristeiro acontecimento que se aveciña… Vostede, que será o vinculeiro…

157As dúas. — É o máis noviño, doutor.

158Fillo. — Son o pequecho… Ós demais xa non lle rexen as pernas…

159Milmañas. — Dígallo con moito tento ós que aínda vivan.

160As dúas. — Viven todos, doutor.

161Fillo. — Sóio morreron os vinte que naceron sin rabo e con pernas e máis cachola humáns. Estaban embruxados!

162As dúas. — Morreron ó nacer.

163Criada 2^a. — É moita a caste do marqués!

164Maiordomo. — Ten unha baril semente que con sotileza e aloumiño, con rexo esforzo xemido, enxendra circia prole de contado e a miúdo.

165Milmañas. — Curioso, recoiro! Esto é un asoballo da ciencia.

166Criada 2^a. — Inda onte beilóu unha muiñeira…!

167Criada 1^a. — Brincando áxilmente enriba da chaminea!

168Marqués. — (Espertando) Co, co-co-co, co! (Bota un forte peido). Ahí vai un ovo prós famentos dos meus vasalos. (Pon un ovo).

169Milmañas. — La pucha!

170As dúas. — Miragre, miragre do San Adrián!

171Maiordomo. — Poderes da súa nobreza. Non aldraxedes o que de seu lle pertence.

172Milmañas. — Recoiro, recoiro, recoiro!

173Marqués. — Cococó, trebóns de manteiga, cococó, berzas de melóns, cococó, rabos de millo! Co, co-co-co, co!

174Brinca onda o seu fillo. Ulisquea arredor del.

175Fillo. — Son eu, papái. Non me conoces?

176Criada 1^a. — Malpocadiños!

177Criada 2^a. — Dá mágoa velos!

178Milmañas. — En verdad, la escena es emotiva, recoiro!

179O marqués ficou teso, alelado.

180Fillo. — Lémbraste de «Maruxa das Ameixas», papái. Lémbraste daquel palleiro de espiñas, daquel luar, dos foguetes?

181Criada 1^a. — Xuntos no derradeiro almanaque!

182Milmañas. — La puchita! Recoirorecoirorecoiro!

183Criada 2^a. — Meu curazón vai estalar!

184Maiordomo. — Aconteceres hai na vida que o fado tróuxo de sempre e sabiamente os guinda prá nunca tráxica situación do decote! Et inda non parlamos latinus…!

185Fillo. — Lémbraste, papái? Foi no debalar da lúa, polo serán do trinta de maio… Lémbraste…? Apalpácheslle as cóchegas, enlarufándote nos untos… Lémbraste? Antre ondas de alento e reviravoltas, furaches sangue de loito no longo e aldraxado pozo de asubiante escume. Bágoas erguéronse cedo, oubeos zoaron ó lonxe…

186Criada 2^a. — Cachola de poeta!

187Milmañas. — Me embarga el ánimo!

188Criada 1^a. — Cacheira de baril pensamento!

189Maiordomo. — Herdada de nobre berce. Tocóulle a millora en rifa sacrosanta.

190Milmañas. — La pucha del recoiro!

191Fillo. — Lémbraste, papái? Pois aquelo… aquelo son eu! O homilde froito do señorial esparcimento, do aldraxante xogo, do carismático mexo…

192O marqués chéiralle as partes. Ó fillo enderéitaselle o rabo de besta dándolle unha labazada o marqués nos morros, que se cabrea e escomenza a picoutealo. O fillo fuxe e seu pai rincha coma un cabalo, gallopando detrás del.

193Marqués. — Iiiiiiii…! Ameixas mornas miñas! Miñas, miñas! Iiiiiiii! Miñas bágoas, alentos meus! Untos fritos, cóchegas escumeantes, lúas verdes miñas! Miñas, miñas! Iiiiiii…! Meus, miñas, meus, meus! Iiiiii…! Pra min volten pelexos novos, pelexos quentes! Iiiiii…!

194Fillo. — Amodiño, papái, amodiño! Meus cadrís xa non rexen! O froito sempre é da semente, papái.

195Marqués. — Iiiiiii, iiiiii…!

196Criada 1^a. — Coitadiño…! Férvenlle as entranas!

197Criada 2^a. — Quere que lle devolvan os seus arroutos roubados!

198Criada 1^a. — A súa alma adoece!

199Criada 2^a. — Non acouga na caixiña de prata!

200Milmañas. — Recoiro de pucha afumada! Esto bota por fora da patoloxía paquiderma.

201O marqués (iiiiiii…!) arrincoulle o rabo de besta ó seu fillo, que fuxe berrando.

202Fillo. — Acudide, compañeiros; acudide, irmáns; acudide, camaradas! Noso pai xa non respeta as herdadas anatomías! Acudide, acudide!

203O marqués ouserva paseniñamente o rabo do seu fillo e logo (iiiiiii…!) remata poñéndoo.

204Maiordomo. — Cánto doe, insigne doutor, ouservar a barileza que pon en agarrarse á vida que lle fuxe! Está mesmamente nas últimas…!

205As dúas. — Ai, ai!

206Milmañas. — La pucha, puchapuchita! Eureka rica! Lóstregos de espranza estóupan na miña cachola. Qué dúbida cabe de que é o mesmo? Segurismo, segurismo! Cánto se adeprende da tradición, dos vellos curandeiros indios, da todapoderosa natura!

207Maiordomo. — Oíron ben meus ouvidos? Cavile, doutouriño, siga cavilando. Concéntrese, concéntrese! Pecharéi portas e fiestras. Qué nada o moleste (Sal de escea).

208O Milmañas ficou moi estasiado na súa matinación. Rincha o marqués. Logo cacarexa. Cabrease moito: non lle gosta. Loita con el mesmo. Os rinchos van rubindo cada vez mais e os cacarexos baixando hastra esmorecer. As criadas acuden na sua axuda. Pouco a pouco, o marqués rinchará tamén con menos forza.

209Criada 1^a. — El marqués está canso.

210Criada 2^a. — E moita agonía a que ten que sofrir!

211Criada 1^a. — Convén que se deite.

212Criada 2^a. — Lavaréille os pés con viño e manteiga.

213Criada 1^a. — Daréille unha frega de ortigas.

214As dúas. — Eisí durmirá millor!

215Criada 1^a. — Na groria!

216Criada 2^a. — Sen rebumbio!

217Criada 1^a. — Fora do tempo!

218Criada 2^a. — e desta miseria nosa.

219As dúas. — Veña el señor, veña el marqués ó seu herdado berce!

220Levano prá señorial cadeira, O marqués, mais que rinchar, zaluca. Ábreselle moito a boca e fica coma un pasmón. Elas péchanlla. Vólveselle abrir e péchanlla. Ábreselle moito un ollo. Péchanllo tamén. A boca, outra vez. Péchanlla, etc.

221Criada 1^a. — Noso anxo!

222Criada 2^a. — Nosa fartura!

223Criada 1^a. — E moita a fame que debe ter!

224Milmañas. — Nada de raxo nin touciño!

225Criada 2^a. — Era de tan bó dente!

226Criada 1^a. — Véselle o ceo nas meniñas dos seus ollos!

227Milmañas. — Mucho reposo, acougo infindo: éisito decote no meu brillante curriculum.

228Criada 2^a. — Unha hora leva sin probar bocado!

229Criada 1^a. — Chóranlle as tripas roendo no ar frolido!

230Criada 2^a. — Encólleseme o curazón ó velo eisí!

231Criada 1^a. — Meu probe!

232Criada 2^a. — Xa bota cusme de coloriñas!

233Criada 1^a. — Súa língoa, chucha que chucha!

234Criada 2^a. — Seus beizos, chucha que chucha.

235Criada 1^a. — Escórrelle o cusme polo seu corpiño abaixo!

236Criada 2^a. — Meu probe!

237Criada 1^a. — Miña xoia!

238Criada 2^a. — Morrerá ca fame!

239Criada 1^a. — O doutor asesíñao!

240Criada 2^a. — Chamaréi ó crego!

241Criada 1^a. — Ai, puido ser cardeal!

242Criada 2^a. — Xa non agoanto máis!

243Criada 1^a. — Nin eu!

244Criada 2^a. — Daréille a teta!

245Criada 1^a. — Daréilla eu! Acóugao tanto!

246Criada 2^a. — A miña góstalle máis!

247Criada 1^a. — O teu leite ten vermes!

248Criada 2^a. — Pro e branquiño…!

249Criada 1^a. — Estarrécelle!

250Criada 2^a. — Os teus tetos son marelos e teñen brume pezoñento!

251Criada 1^a. — Pro fanlle cóchegas na gorxa. Cobizosa!

252Criada 2^a. — Telos apodrecidos!

253Criada 1^a. — Quén che dera…! Sempre me bilisca no brumeiro máis grande!

254Criada 2^a. — Eu mantéñoo millor! Tés o leite desnatado!

255Criada 1^a. — Sempre trousa despóis de chuchar en ti. Sóio lle acaen ben os meus vermes!

256Criada 2^a. — Hoxe tócame a min. Toma, meu pequecho!

257Criada 1^a. — Mintes…! Chiscóume a min o ollo!

258Criada 2^a. — Arreda, cocha!

259Criada 1^a. — Toma, meu rei! Chucha con forza!

260Milmañas. — Abonda, xa, nésporas! Seique o queredes rematar?

261Criada 1^a. — Non, señoriño.

262Criada 2^a. — Non, insigne doutor!

263As duas. — Escorrentarlle a fame queremos.

264Milmañas. — Pra que son as miñas ordes? Nada de comida. Moito acougo pra el señor marqués!

265Maiordomo. — (Entrando) Facede o que vos di o doutor, lerchas! Máis que lerchas…!

266As dúas. — Eisí faremos, señorías, eisí faremos, eisí faremos…

267Milmañas. — Cando adoeza ca fame, dádelle un oviño pra que enrede. Está craro?

268As dúas. — Crarismo, insigne, crarismo!

269Milmañas. — Pues no volváis a interrumpir el recto discurrir de mis pensamientos.

270Maiordomo. — Acatade as ordes ou teréi que voltar a poñervos as cadeas ó pescozo.

271As dúas. — Vostede manda, señor, vostede ordea…

272Axionlláronse e camiñan moi sumisas, a gatas polo chan.

273Maiordomo. — Siga cos seus outos e xeniás pensamentos, doutor.

274Milmañas. — Matinaba nunha posibilidade de arranxo desta terribre doenza.

275Maiordomo. — Qué ledicia enche o meu curazón, doutor? Coida entón vostede…?

276Milmañas. — Coido, coido…

277Maiordomo. — Qué capital, asombroso e miragroso acontecer prá humanidade, a sociedade e a ciencia!

278Milmañas. — En verdade sería… Pro non… Non é xusto! Son un home moi relixioso…!

279Maiordomo. — (Obrigándolle.) Conféseme os seus problemas de conciencia, doutor. Dous seremos a levalos neste camiñar en pelegrinaxe.

280As criadas collen o ovo que puxo o marqués e lévanllo procesionalmente. El apértao gorentoso despóis de ollalo escrutadoramente. Elas embórcanse polo chan.

281Maiordomo. — Veña, doutor…! Estóu areloso de conocer ese espranzador remedio.

282Milmañas. — Eu ben quixera… Primeiro é el señor marqués! Pro a miña alma oponse… Se non tuvera eu tan nobres sentimentos…!

283Maiordomo. — Primeiro é el señor marqués! Vaiamos gardar tan escelso segredo.

284Milmañas. — Qué sagrificio!

285Maiordomo. — Qué trunfo, qué groria!

286Saen os dous. Fai xa un anaco que se ouven, antre as palabras deles, os xemidos das criadas, que se retorcen polo esceario adiante.

287Criadas. — Aa, aa, aaaaaaa!

288Criada 2^a. — Chucha, chucha, aa!

289Criada 1^a. — Chucha, meu galán, aa!

290Criada 2^a. — Aaa, outra pingueira, aa!

291Criada 1^a. — Outra chisca, aaa!

292Criada 2^a. — Aa, trinta e dous!

293Criada 1^a. — Aa, corenta e nove!

294Criada 2^a. — Aa, isca ese rabo!

295Criada 1^a. — Aa, aa!

296Criada 2^a. — Aa, aa!

297As dúas. — Aa, aa, aaaaaa!

298Criada 2^a. — Aa, hastra ó fondo!

299Criada 1^a. — Aa, acude ó fervedoiro!

300Criada 2^a. — Aa, outo, outo!

301Criada 1^a. — Aa, apresa, apresa!

302Criada 2^a. — Aa, dalle á roda, aa!

303Criada 1^a. — Aa, chimpa fora, aa!

304Criada 2^a. — Aa, unha, dúas, aa!

305Criada 1^a. — Aa, tres, catro!

306Criada 2^a. — Cento vinte, aa!

307Criada 1^a. — Setecentas oito, aaaaaaa!

308Criada 2^a. — Dalle ó cinchón!

309Criada 1^a. — Remexe nas papas!

310Criada 2^a. — Colle o xenio!

311Criada 1^a. — Apreta a manteiga!

312Criada 2^a. — Aa, aa, aaa!

313Criada 1^a. — Aa, aa, aa!

314As dúas. — Aaaaaaaaaaaaa!

315Criada 1^a. — Tíralle do pé!

316Criada 2^a. — Arríncame o pelexo!

317Criada 1^a. — Céibame o bezo!

318Criada 2^a. — Arriba, meu galán!

319Criada 1^a. — Estrica ese dente!

320Criada 2^a. — Amóstrame o tarabelo!

321Criada 1^a. — Éncheme o bandullo!

322Criada 2^a. — Aa, frega e refrega!

323Criada 1^a. — Aa, racha con braveza!

324Criada 2^a. — Aa, apalpa o niño, aa!

325Criada 1^a. — Aa, apalpa o pozo, aa!

326Criada 2^a. — Aa, aa-aa-aa, aaaaa!

327Criada 1^a. — Aa, aa-aa-aa, aaaaaaa!

328As dúas. — Aaaaa, aaa, aaa, aaaaaaaa!

329Reláxanse, O marqués guinda o seu ovo o chan, onde se escacha, enchendo todo o esceario das xemas e craras verdes que contiña.

330Verdescurece

331O marqués durme. Entran as criadas con caliveras nas mans cheas dun caldo afumeante e bailan polo esceario arredor do marqués Ruchestinto.

332Criada 1^a. — Esperte el señor!

333Criada 2^a. — Esperte, meu rei, esperte!

334Criada 1^a. — Acó ven o caldiño!

335Criada 2^a. — Haberá boa mantenza!

336Criada 1^a. — Ledicia no pazo!

337Criada 2^a. — Farase o miragre!

338Criada 1^a. — Sanará el marqués!

339Criada 2^a. — Farémoslle o esconxuro!

340Criada 1^a. — Despóis do bebedizo máxico!

341Criada 2^a. — Abenzoado!

342Criada 1^a. — Xarope infindo!

343Criada 2^a. — Mesturado co millor piperete!

344Criada 1^a. — Xenio e inxenio do doutor!

345Criada 2^a. — Benia á cencia!

346Criada 1^a. — Eternidade pra el marqués!

347Criada 2^a. — Polos séculos dos séculos!

348Criada 1^a. — Fartura!

349Criada 2^a. — Groria á súa persoa!

350Criada 2^a. — Fartura infinda!

351Criada 1^a. — Voltará gobernar!

352Criada 2^a. — Fartura!

353Criada 1^a. — Voltará furar mozas!

354Criada 2^a. — Fartura infinda!

355Criada 1^a. — Voltará facer guerras!

356Criada 2^a. — Fartura! Fartura!

357Criada 1^a. — Voltará xogar ó fútbol!

358Criada 2^a. — Fartura!

359Criada 1^a. — Voltará arrepañar reloxos de ouro!

360Criada 2^a. — Fartura, fartura!

361Criada 1^a. — Voltará cazar pombas!

362Criada 2^a. — Fartura!

363Criada 1^a. — Voltará zoscar navallas reviradas!

364Criada 2^a. — Fartura! Fartura infinda, fartura!

365Criada 1^a. — Voltará mexar nas chemineas!

366Criada 2^a. — Fartura infinda!

367Criada 1^a. — Voltará bailar no escusado!

368Criada 2^a. — Enchenta!

369Criada 1^a. — Será cardeal!

370Criada 2^a. — Enchenta, enchenta infinda!

371Criada 1^a. — Terá anxos na horta!

372Criada 2^a. — Será o meirande cardeal!

373Criada 1^a. — O salvagarda da moralidade!

374Criada 2^a. — A xusticia humán e divina!

375Criada 1^a. — O rei da caridade!

376As dúas. — El señor marqués, subrime e simpremente!

377As dúas. — Esperte el marqués:

Chuchará caliveras
pra fuxir das tebras
e ser bó burgués.
Esperte,
esperte,
galope,
galope,
e turre,
e turre,
ca morte,
ca morte.
Beberá bó xarope,
medraralle o bandullo,
mexará viño tinto,
ciscará o garabullo.
Ca tralla,
ca medalla,
co fío
da navalla
e forza
na caralla
gañará
a batalla.

Chama polos bois,
turra do cinchón,
turra do cinchón,
afoga os bocois.

O noso marqués
chegará ó millón,
ó millón de anos,
ó millón de fillos;
ó millón de fillos,
ó millón de fillos,
ó millón de capas
dun millón de vidas.

378Marqués. — (Espertando.) Ki-ki-ri-ki! Un can de palleiro! Ki-ki-ri-có! Unha bruxa no ceo!

379As criadas escomenzan a darlle culleradas do caldiño. O marqués tómaas moi avido e gorentándose.

380Criada 2^a. — Fartura de sisos!

381Criada 1^a. — Sisos das súas lumias!

382Criada 2^a. — Sisos dos seus fillos!

383Criada 1^a. — Sisos das nais dos seus fillos!

384Criada 2^a. — Sisos das súas santas goldrachas!

385Criada 1^a. — Sisos das súas pecadentas bordiolas!

386Criada 2^a. — Sisos, sisos!

387Criada 1^a. — Saborosísimo caldo de sisos!

388Marqués. — Iiiiiiiiiiiiii! Miña fame! Co, co-co-co, co! Meu soño dourado! Kikirikí, ñan, ñan!

389Criada 2^a. — Sisos tenros pró mal cativo.

390Criada 1^a. — Sisos de neno ben nacido!

391Criada 2^a. — Sisos de muller preñada!

392Criada 1^a. — Sisos correudos prás almorranas!

393Criada 2^a. — Sisos de home forzudo!

394Criada 1^a. — pró mal de ollo gatuno!

395Criada 2^a. — Sisos de testa quente

396Criada 1^a. — pró curazón doente! Sisos de mozas garridas!

397Criada 2^a. — Sisos de mozos airosos!

398Criada 1^a. — Sisos de nenas en frol!

399Criada 2^a. — Sisos de vellas lagartas!

400Marqués. — Chu-chu-chú, brincadoiro de mel; chu-chuchú, xarope de cornos! Chuuuuuuuuuu!

401Criada 1^a. — Miolos roxos

402Criada 2^a. — dos coxos

403Criada 1^a. — a «manoxos»

404Criada 2^a. — prós froxos!

405Criada 1^a. — Miolos brancos dos mancos

406Criada 2^a. — prós santos!

407Criada 1^a. — Miolos marelos

408Criada 2^a. — dos demos

409Criada 1^a. — a moreas

410Criada 2^a. — prás melopeas!

411Criada 1^a. — Miolos negros

412Criada 2^a. — dos cregos

413Criada 1^a. — prás febres!

414Criada 2^a. — Miolos a eito

415Criada 1^a. — pró mal do peito! Miolo griseiro

416Criada 2^a. — pró mal do calleiro!

417Criada 1^a. — Miolos podres

418Criada 2^a. — pró mal dos cobros. Miolos mil

419Criada 1^a. — pró mal ruín. Miolos do Roque

420Criada 2^a. — pró mal do tope.

421Criada 1^a. — Miolos de criadillas

422Criada 2^a. — prás caídas das paletillas.

423Marqués. — Iiii-coco-chuuu-kikiiii! Papas de vella ciscando centellas!

424Criada 2^a. — Miolos do Xaime.

425Criada 1^a. — Aforcado pra salvar a el señor!

426Criada 2^a. — Miolos de Maruxa

427Criada 1^a. — que se guindóu ó tren por el señor! Miolos de Chinta

428Criada 2^a. — que se afogóu por el señor! Sisos de rateiro

429Criada 1^a. — que axusticiaron pra el señor!

430Criada 2^a. — Sisos dos soldados que servían a el señor!

431Criada 1^a. — Sisos dos vasalos que servían e servirán a el marqués!

432Criada 2^a. — Sisos, sisos, sisos!

433Criada 1^a. — Sisos a moreas!

434Criada 2^a. — Feixes de sisos!

435Criada 1^a. — Cheas de miolos!

436Criada 2^a. — Sisos de miolos e miolos de sisos!

437As dúas. — Moreas de criadillas dos vasalos bestas!

438Marqués. — Iiiiii-cococó-chuuu-kikirikí! Qué apodrezan as uvas na pereira! Chu-chu-chu! Qué mamen cuchas na herba marela! Chu-chu-chuuu!

439Criada 1^a. — Aprételle o dente!

440Criada 2^a. — Sóprelle na vincha!

441Marqués. — Chu-chu-chuuuuu! Roubáronme a besta! Chu-chu-chuuu! O muiño moe miúdo!

442Criada 2^a. — Arrínquelle bicos!

443Criada 1^a. — Mámelle as unllas!

444Marqués. — Chu-chu-chuuu! O paxaro tenme medo! Chuchu-chuuu! Estóu no cumio do vento! Chu-chuuuuuuuu!

445Criada 2^a. — Esnaquícelle o bigote!

446Criada 1^a. — Estóupelle o virgo!

447Marqués. — Chu-chu-chuuuu! Vou de romaría á lúa!

448Chu-chu-chuuu!

449Criada 1^a. — Sise o miolo! Chuuuuu!

450Criada 2^a. — Chuuuuuu!

451Marqués. — Chuuu! Un anxo anda de cagarria! Chuuuuuuu!

452Criada 2^a. — Miole o siso! Chuuuuu!

453Marqués. — Chuuuu! Mañán faréi papas de vella!

454Criada 1^a. — Chuuuuuu!

455Criada 2^a. — Chuuuuuu!

456Marqués. — Chuuuu! Quero un molete de nabos! Chuuuu! Quero un corvo do sol! Chuuuuuu!

457Os tres. — Chuuu-chuuu-chuuuuu!

458Maiordomo. — (Entrando cun carro de caliveras cheas do caldiño.) Nobre e cabaleiroso marqués Ruchestinto, velaí a vosa mediciñal cea: Sisos de douscentos trinta e nove nenos horfos de pai e nai e máis de vinte tolleitos do peito e barrigola. Asimesmo comunícolle que mañán non teremos que axusticiar a ninguén, pois hai tres mil vintesete voluntarios pra salvar a el señor. Bon proveito e, ca súa licencia, retírome.

459Os tres. — Chuuuuuuu!

460Vaise o Maiordomo, as criadas danlle ó marqués o caldo das novas caliveras a un ritmo cada vez maís vertixinoso. Ó marqués parece ter aumentado o seu feroz apetite. Elas métenlle o medicinal caldiño polos ollos, nariz, embigo, orellas, cu, etc. Rematan dándolle un gran baño. O marqués lámbese e relóucase choutando na señorial cadeira.

461Criada 1^a. — Veñen tenros e fresquiños!

462Criada 2^a. — Ó dereito do muíño!

463Criada 1^a. — Orxía

464Criada 2^a. — terapéutica

465Criada 1^a. — hipnótica

466Criada 2^a. — pragmática

467Criada 1^a. — matemática

468Criada 2^a. — famélica

469Criada 1^a. — ecuménica

470Criada 2^a. — xudeica

471Criada 1^a. — pantagruélica

472Criada 2^a. — xesuítica

473Criada 1^a. — demoníaca

474Criada 2^a. — bruxística

475Criada 1^a. — señorítica

476Criada 2^a. — nobresca

477Criada 1^a. — orxiástica!

478As dúas. — Orxio-orxiástica-orxística!

479Remataron e fican cougas.

480Criada 2^a. — La cena fue servida.

481Criada 1^a. — Que el señor la descanse bien.

482Criada 2^a. — Que el señor la digiera bien.

483As dúas. — Doces e anxelicales soños pra el señor marqués!

484Vanse. Pouco despóis, o marqués parece despertar dun longo soño – ou escomenzalo – e baixa paseniñamente da cadeira con acenos moi señoriales. Supetamente, da unha reviravolta.

485Marqués-Platón. —… «su sueldo sólo consiste en el alimento y además de esto y de que no tienen paga como las tropas ordinarias y, por lo tanto, que no pueden salir de los límites del estado, ni regalar a libertinas, ni disponer de nada a su gusto, como hacen los ricos y los que presumen de dichosos. ¿Por qué no pasas en silencio estos capítulos de acusación y otros semejantes?»

486Reviravolta.

487Marqués-Maquiavelo. — «Para que los tributos se repartan con igualdad, es menester que las leyes, y no los hombres, hagan su repartición.»

488Marqués-Platón. — «A mi parecer, hubiéramos podido llevar a este punto la evidencia más alta aún, si sólo de esta cuestión hubiéramos tenido que tratar, y si no tuviéramos que recorrer otras muchas para saber en qué difiere la condición del hombre justo de la del hombre malo.»

489Pinchagato.

490Marqués-Maquiavelo. — «El populacho es atrevido, pero en el fondo es debilísimo.»

491Pinchagato.

492Marqués-Platón. — «Podríamos, si quisiéramos, vestir a nuestros labradores con trajes talares, cargar sus vestidos de oro y no hacerles trabajar la tierra sino por placer.»

493Reviravolta.

494Marqués-Maquiavelo. — «Por esto piensan muchas gentes que un príncipe sabio debe, siempre que le es posible, proporcionarse algún enemigo a fin de que atacándolo y reprimiéndole resulte un aumento de grandeza para él mismo.»

495Pinchagato.

496Marqués-Balmes. — «No hay fuerzas que basten a apagar la antorcha de la moral ni en el individuo ni en la sociedad; en el individuo sobreviene a todos los crímenes, en la sociedad resplandece aún después de los mayores trastornos; en el individuo culpable reclama sus derechos con la voz del remordimiento, en la sociedad por medio de elocuentes protestas y de ejemplos heróicos.»

497Reviravolta.

498Marqués-Maquiavelo. — «El príncipe que con sus ejércitos va a llenarse de botín, saqueos, carnicerías, y disponer de los caudales de los vencidos, está obligado a ser pródigo con sus soldados, porque sin esto no le seguirían ellos. Puedes mostrarte entonces ampliamente generoso, supuesto que das lo que no es tuyo ni de tus soldados, como lo hicieron Ciro, César, Alejandro; y este dispendio que en semejante ocasión haces con el bien de los otros, lejos de perjudicar a tu reputación le añade una más sobresaliente. La única cosa que puede perjudicar es gastar el tuyo.»

499Pinchagato.

500Marqués-Balmes. — «Sí; la humildad cristiana, en cambio de algunos sacrificios, produce grandes ventajas hasta en los asuntos más distantes de la devoción.»

501Pinchagato.

502Marqués-Platón. — «Tengamos entonces cuidado de que no nos suceda esta desgracia y nos dejemos influir por la idea de que nada sano existe en el razonar.»

503Reviravolta.

504Marqués-Balmes. — «La virtud es difícil, más no imposible…»

505Marqués-Maquiavelo. — «El deseo de adquirir es, a la verdad, una cosa ordinaria y muy natural; y los hombres que adquieren, cuando pueden hacerlo, serán alabados y nunca vituperados por ello; pero cuando no pueden ni quieren hacer su adquisición como conviene, en esto consiste el error y motivo de vituperio.»

506Pinchagato.

507Marqués-Balmes. — «En todas las cuestiones hay un punto de vista principal dominante; en él se coloca el genio. Allí tiene la clave, desde allí lo domina todo.»

508Pinchagato.

509Marqués-Platón. — «¿Quién es el hombre tiránico cuya alma muestra los vicios del gobierno tiránico? Es aquél que, después de haber perdido todo sentimiento de pudor, se ha puesto, por decirlo así, a la cabeza de sus deseos más crueles, más insaciables, más desenfrenados, y cuyos esfuerzos todos sólo tienden a la intemperancia y a la satisfacción de la carne.»

510Pinchagato.

511Marqués-Maquiavelo. — «Es difícil que un pueblo que, después de haber tenido el hábito de vivir bajo un príncipe, cayó, por alguna casualidad eventual, bajo un gobierno republicano, permanezca en él.»

512Marqués-Platón. — Y si queremos que los defensores de nuestra república tengan horror a las disensiones y discordias, tampoco les hablaremos de los combates de los dioses…»

513Reviravolta.

514Marqués-Maquiavelo. — «Un pueblo corrompido que se puso en república no puede mantenerse en ella más que con una suma dificultad.»

515Marqués-Platón. — «Así es que en las oligarquías, los magistrados, por su negligencia y por la anchura que dan al libertinaje, han reducido muchas veces a la indigencia a hombres bien nacidos.»

516Pinchagato.

517Marqués-Maquiavelo. — «El que te pide la neutralidad no es jamás amigo tuyo, y que, por el contrario lo es el que solicita que te declares en favor suyo y tomes las armas en defensa de su causa.»

518Reviravolta.

519Marqués-Balmes. —… «Hay en esta oposición mucha variedad de combinaciones, que dan excelentes resultados. El amor de los placeres se neutraliza con el amor de la propia dignidad; el exceso de orgullo se templa con el temor de hacerse aborrecible; la vanidad se modera por el miedo al ridículo; la pereza se estimula con el deseo de la gloria; la ira se enfrena por no parecer descompuesto; la sed de venganza se mitiga o extingue con la dicha y la honra que resultan de ser generoso. Con esta combinación, con la sagaz oposición de los sentimientos buenos a losssentimientos malos, se debilitan suave y eficazmente muchos de los gérmenes de mal que abriga el corazón humano, y el hombre es virtuoso sin dejar de ser sensible.»

520Fica agora un intre cougo, paralizado. Logo volve ás súas aititudes e acenos de antes. Cacarexa e rincha.

521Marqués. — Iiiiiii! Co, co-co-co! Kiiiiiiii! Chuuuuuu!

522Entran as criadas con dúas caliveras cheas do caldiño.

523As dúas. — Chuuuuuuu…

524Criada 1^a. — Soaron campás pró tempo meiciñal!

525Criada 2^a. — Mais as novas non son ledas nin espranzadoras…

526Criada 1^a. — El señor terá que estender os seus dominios.

527Marqués. — Chuuuuuuu!

528Criada 2^a. — A produción de sisos non abonda pró miragre!

529Criada 1^a. — Terá que facer máis nenos prá mantenza!

530Criada 2^a. — Traer mozas paridoras doutras terras!

531As dúas. — Esgotóuse a colleita!

532Marqués. — Chuuuuu… Chuuuuuuuu!

533Cóllelle as caliveras e bébeas en dous grolos.

534Criada 2^a. — Esgotóuse o máxico xarope!

535Criada 1^a. — Probe doutor, qué calivera tan pequecha tiña!

536Criada 2^a. — E o maiordomo tiña os sisos apodrecidos!

537Criada 1^a. — Pro fixeron loable sagrificio pró ben de el señor!

538Criada 2^a. — Mesmamente coma dous mártires!

539Marqués. — Chuuuuuchuuuuuuuu…!

540Criada 1^a. — Cánto agarimo lle tiñan a el señor!

541Criada 2^a. — Haberá que concederlles póstumas medallas!

542Marqués. — Chuuuuuuu…!

543Criada 1^a. — Ai, qué faremos agora pra salvar a el señor?

544Criada 2^a. — Cheas están as arcas do pazo. Mercaremos sete milleiros de voluntarios pra irnos arranxando!

545Criada 1^a. — Chegarán tarde. Nada hai prá súa merenda de hoxe!

546Criada 2^a. — Cánta desgracia zoupa neste país!

547Marqués. — Chuuuuchuuuchuuuu…!

548Criada 1^a. — Ai, cánto lle quería o seu pobo!

549Criada 2^a. — Súas almas lle deron a el señor!

550Criada 1^a. — Ó marqués entregáronse en sacrosanto caldo!

551Marqués. — Chuuu! Regade o meu millo, chuu! Derretede o seu froito na gorxa! Chuuu, meus, meus, chuuu, miñas, miñas, chuuuuu!

552Criada 1^a. — Ai, ai, dalle outra vez!

553Marqués. — Co, co-co-co, co…! Muxide pombas brancas!

554Criada 2^a. — Xarope precisamos!

555Criada 1^a. — Con urxencia!

556As dúas. — Ai, ai, ai!

557Criada 1^a. — Arrinca os meus sisos, irmá! Non podo agoantar tanta mágoa!

558Criada 2^a. — Os meus lle daréi primeiro!

559Criada 1^a. — Son a máis vella. Pra min ese honor!

560Criada 2^a. — Dereito é da máis nova!

561Criada 1^a. — Lercha, desleigada, treidora! Sempre da máis vella…! Nacín antes ca ti!

562Criada 2^a. — Empuxéite eu ca teta dereita! Ben me lembro!

563Criada 1^a. — Non me veñas con esas…! Boas cóchegas me facías nos pés! Túa é a culpa de que nacese rindo! Esa cruz quero deixar…! As costas me doen de cargar coela!

564Criada 2^a. — Merdenta, merdenta! Decote tuveches ventaxa! A cotío mamái che estricóu máis os pelos do peito ca min! Bruxa, arpía!

565O marqués olla pracidamente a loita antre as dúas mazaroqueiras.

566Marqués. — Chuuuu…

567Criada 1^a. — Tócame a min e namáis! Esta verruga na língoa dame ventaxa. Ti na tés!

568Criada 2^a. — Teño un dente nunha cacha e unha orella na outra!

569Criada 1^a. — E eu un xionllo no lombo!

570Criada 2^a. — Chepuda!

571Criada 1^a. — Desdentada!

572Criada 2^a. — Eso non cho consinto! Xamáis voltaréi zouparche anque mo pidas rindo e de xionllos…!

573Criada 1^a. — Pois eu a ti non che afilaréi máis o nariz!

574Criada 2^a. — Inda con el derramado cheiro ben as píntigas marelas! Vou polo coitelo… Pra el señor serán os meus sisos!

575Criada 1^a. — Ti gañas, lurpia! Axudaréite… Nonos arrinques ti soia que te vas magoar.

576Saen as dúas correndo.

577Marqués. — (Con voz anxelical.) La espadana de la semana corta la rama de la almorrana por la mañana de la nana con la rana juana se encarama en la lana para galbana siega la enana y sube silvana con la pana bebiendo avellana de la plana fuera de la nirvana que sana la hermana y mana una alana llena como la sábana de mengana que tiene fulana en la cana de la manzana cristiana que humana peste insana malsanaromanaultramontana otomana almuédanacortesana…

578Entra a criada 1^a cunha calivera. O marqués píllala e bebe dela areloso. Logo acomódase placenteira e señorialmente na súa nobre cadeira. Axiña escomenza a zalucar, cada vez máis seguido e con máis forza. Supetamente, retórcese e cae ó chan. A criada 1^a óllao impasibre. Fortes contracions do marqués. Entra a outra criada e fica ollándoo como a 1^a. O Marqués vaise convertindo pouco a pouco nun bichorro, serpe ou cóbrega. O producirse por enteiro a metamorfose, deixa de zalucar e vaise paseniñamente de escea.

579Criada 1^a. — Probe el señor!

580Criada 2^a. — Malpocado!

581Criada 1^a. — Non lle acaeron ben os sisos de cóbrega!

582Criada 2^a. — Nin o verde zume da miragreira e pezoñenta língoa!

583Criada 1^a. — Xa lle zoa a súa coma a do bichorro!

584Criada 2^a. — Ai, e vaise pró inferno!

585Criada 1^a. — Pra xunta o trasno!

586Criada 2^a. — Fará un demo de bó curazón!

587Criada 1^a. — Ai, un anxo no inferno!

588As dúas. — Ai, ai, tan boíño como era, miña xoia!

589Criada 2^a. — Ai, qué será de nós agora? Ai…!

590As dúas. — Ai, sóias neste tristeiro mundo…!

591Séntanse na señorial cadeira.

592Criada 1^a. — Ai, foise el señor marqués!

593Criada 2^a. — Sin deixar herdeiros!

594Criada 1^a. — Sin facer o testamento!

595As dúas. — Ai, foise, foise el señor! Ai, ai, aiiiii! Deixóunos na anguria! Ai, aiiii!

596Criada 1^a. — Tiña…

597Criada 2^a. — Catro mil fillos…

598Criada 1^a. — millóns de vasalos…

599Criada 2^a. — un leal maiordomo…

600Criada 1^a. — un sabio manciñeiro…

601As dúas. — dúas criadas…

602Criada 2^a. — Tiña…

603Criada 1^a. — Tiña…

604As dúas. — Tiña…

605ESCURECE

606Compostela, maio do 73