1 Nasturel Petre S., « Legãturile Tãrilor române cu Muntele Athos, pânã la mijlocul veacului al XV-lea [Les liens des Pays Roumains avec le Mont Athos, jusqu’au milieu du XVe siècle] », Mitropolia Olteniei, nos 11-12, 1958, p. 735-758.
2 Nestor Vornicescu, « Scrisori patristice în Biserica ortodoxã românã, pânã în secolul al XVII-lea [Les lettres patristiques dans l'Église orthodoxe roumaine jusqu’au XVIIe siècle] », Mitropolia Olteniei, no 3-4, 1983, p. 175.
3 Ce nom est donné aux ouvrages qui contiennent des éléments de législation byzantine ou roumaine et des éléments de la tradition canonique de l’Église orthodoxe. Les Pravilas se sont développées selon le modèle des nomocanons.
4 Ces pages ont été publiées en roumain en caractères latins en 1930 sous le titre : La plus ancienne Pravila roumaine.
5 Bujoreanu Ioan M., Colecţiune de legile României, vechi şi cele noi [Collection de lois roumaines, anciennes et nouvelles], Bucarest, Noua Typographia a Laboratoriloru Romani, 1885.
6 Les collections nomocanoniques en langue roumaine ont été rééditées dans la collection « Adunarea Izvoarelor vechiului drept românesc scris [Collection des sources de l'ancien droit écrit roumain] », Bucarest, Editura Academiei Republicii Populare Romîne, 1962.
7 Șaguna Andrei, Compendiu de dreptulu canonicu alu unei sântei sobornicesci şi apostolesci Biserici, compusu de Andreiu Baronu de Siagun’a, din mil’a lui Dumnedieu Archiepiscopu alu Ardélului, si Mitropolítu alu Romaniloru de Relegea greco-reseriténa din Ungari’a si Ardealu, Consiliariu intimu de Statu alu Maiestatei Sesale cesaro-regesci Apostolice, Marele Crucieriu Alu Ordinelui ces.-austr., Leopoldinu, si Cavaleriu alu Ordinelui ces-austr. alu Coronei de fieru clas’a I. [Compendium de droit canon], Sibiu, Tipografi’a archidiecesana, 1868.
8 La traduction en bulgare n’est pas intégrale.
9 Schneider Johann, Ecleziologia organică a mitropolitului Andrei Şaguna şi fundamentele ei biblice, canonice şi moderne [L’ecclésiologie organique du métropolite Andrei Şaguna et ses fondements bibliques, canoniques et modernes], Sibiu, Editura Deisis, 2008.
10 Șaguna Andrei, Compendiu de dreptulu canonicu alu unei sântei sobornicesci şi apostolesci Biserici, compusu de Andreiu Baronu de Siagun’a, din mil’a lui Dumnedieu Archiepiscopu alu Ardélului, si Mitropolítu alu Romaniloru de Relegea greco-reseriténa din Ungari’a si Ardealu, Consiliariu intimu de Statu alu Maiestatei Sesale cesaro-regesci Apostolice, Marele Crucieriu Alu Ordinelui ces.-austr., Leopoldinu, si Cavaleriu alu Ordinelui ces-austr. alu Coronei de fieru clas’a I. [Compendium de droit canon], Sibiu, Tipografi’a archidiecesana, 1868, p. 280-283.
11 Ibid.
12 Ce cours a été publié à Bucarest sous le nom : « Cours de droit ecclésiastique » ; voir Berdnicov Ilija Stepanovič, Curs de drept bisericesc, Bucarest, Ed. Tipografia Cărţilor, 1892.
13 Il a été publié sous le nom de Boroianu Dimitrie, Curs de drept bisericesc pentru seminariile teologice [Cours de droit ecclésiastique pour les séminaires théologiques], Bucarest, s. n., 1911 [1903]. Voir aussi Popa Constantin, « Contributia Profesorului D. G. Boroianu în domeniul dreptului bisericesc [Contribution du professeur D. G. Boroianu dans le domaine du droit ecclésiastique] », Mitropolia Moldovei Sucevei, t. 3-6, 1979, p. 303-313.
14 Publié en roumain comme traduction de l’allemand, réalisée par Dimitrie Cornilescu et Vasile Radu, de l’ouvrage de Milash Nicodème, Православно цркевно Право [Droit ecclésiastique oriental], Zara, Печатња Ивана Водицке, 1890 : Milaș Nicodème, Dreptul bisericesc oriental [Droit ecclésiastique oriental], Bucarest, Ed. Tipografia Gutenberg, 1915.
15 Voir Congrès de théologie orthodoxe, Procès-verbaux du Ier Congrès de théologie orthodoxe à Athènes, 1936, Athènes, Pyrsos, 1939.
16 Şesan Valerian, Curs de drept bisericesc universal [Cours de droit ecclésiastique universel], Cernăuți, Facultăţii de Teologie din Cernăuți, 1942.
17 Popescu-Prahova Nicolae, Raporturile dintre Stat și Biserică în Franța secolului al XIX-lea [Les rapports Église-État en France du xixe siècle], Bucarest, Tipografiile romane unite, 1923.
18 Ce manuel de droit canonique a été réalisé en équipe avec Iorgu Ivan et nous est parvenu en tant que manuscrit.
19 Stan Liviu, Mirenii în Biserică [Les laïcs dans l’Église], Sibiu, Tiparul Tipografiei Arhidiecezane, 1939.
20 Legiuirile Bisericii Ortodoxe Române [Législation de l’Église orthodoxe roumaine], édition établie par Liviu Stan, Bucarest, Editura Institutului Biblic şi de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române, 1953.
21 Même les critiques les plus acerbes de l’Église orthodoxe roumaine reconnaissent le caractère exceptionnel de la production des publications, des monographies, et des périodiques pendant l’époque du communisme. Voir Gillet Olivier, Religion et nationalisme. L’idéologie de l’Église orthodoxe roumaine sous le régime communiste, Bruxelles, Éditions de l’université de Bruxelles, 1997, p. 13.
22 Floca Ioan N., Drept canonic ortodox. Legislaţie şi administraţie bisericească [Droit canon orthodoxe. Législation et administration ecclésiastique], vol. 1, Bucarest, Editura Institutului Biblic si de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române, 1990, p. 193-207.
23 Ibid., p. 193.
24 Ibid., p. 193-207.
25 Voir l’article 9 du Statut de l’Église orthodoxe roumaine, dans Legiuirile Bisericii Ortodoxe Române [Législation de l’Église orthodoxe roumaine], Bucarest, Editura Institutului Biblic şi de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române, 2003.
26 Ciobotea Élie-Dan, « Autocefalia bisericeasca : unitate de credinta si libertate religioasa [Autocéphalie ecclésiastique : unité de foi et liberté religieuse] », dans Arăpașu Teoctist (dir.), Centenarul autocefaliei Bisericii Ortodoxe Române [Centenaire de l’autocéphalie de l’Église orthodoxe roumaine], Bucarest, Editura Institutului Biblic şi de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române, 1987, p. 274.
27 Stan Liviu, « Despre autocefalie [À propos de l’autocéphalie] », Ortodoxia, no 3, 1956, p. 369-396 ; Stan Liviu, « Autocefalia şi autonomia în Ortodoxia [L’autocéphalie et l’autonomie dans l’Orthodoxie] », Mitropolia Olteniei, t. 5-6, 1961, p. 278-316.
28 Le professeur Emilian Popescu est considéré comme le plus grand byzantinologue roumain. Ses études sur l’époque byzantine de l’Église orthodoxe sont des textes de référence dans l’Église orthodoxe roumaine. Voir Pacurariu Mircea, Dictionarul Teologilor români [Dictionnaire des théologiens roumains], Bucarest, Editura Enciclopedică, 2002.
29 Erbiceanu Constantin, « Sinoadele celor dintâi secole ale Bisericii [Les synodes des premiers siècles de l’Église] », Biserica Ortodoxa Româna, t. 1, 1900.
30 Ciobotea Dan Ilie, « Autocefalia bisericeasca : unitate de credinta si libertate religioasa », dans Arăpașu Teoctist (dir.), Centenarul autocefaliei Bisericii Ortodoxe Române, op. cit., p. 270.
31 Ibid.
32 Le saint mir est une huile mêlée d’aromates qui est bénie par le synode de l’Église autocéphale et distribuée à toutes les paroisses en vue de servir à la chrismation, l’onction sainte, l’équivalent orthodoxe de la confirmation dans l’Église catholique roumaine. Voir Streza Liviu, « Taina Mirungerii în Biserica Ortodoxa si în Bisericile Vechi Orientale [Le sacrement du saint miron dans l’Église orthodoxe et dans les anciennes Églises orientales] », Ortodoxia, no 2, 1987, p. 62-83.
33 L’énumération des droits de l’Église autocéphale a été reprise de l’étude de Ciobotea Dan Ilie, « Autocefalia bisericeasca : unitate de credinta si libertate religioasa », dans Arăpașu Teoctist (dir.), Centenarul autocefaliei Bisericii Ortodoxe Române, op. cit., p. 272. Cette énumération coïncide avec les conclusions de Floca Ioan N., Drept canonic ortodox, op. cit., p. 323, et avec les observations de Stan Liviu, « Despre autocefalie », art. cit.
34 Ciobotea Dan Ilie, « Autocefalia bisericeasca : unitate de credinta si libertate religioasa », dans Arăpașu Teoctist (dir.), Centenarul autocefaliei Bisericii Ortodoxe Române, op. cit., p. 274.
35 Ibid., p. 277.
36 Ibid., p. 242.
37 Ibid., p. 243.
38 Staniloae Dumitru‚ « Crestinism si nationalism [Christianisme et nationalisme] », Telegraful Român, no 40, 1940.
39 Moldovan Ilie, « Etnicitate si autonomie bisericeasca [Ethnicité et autonomie ecclésiale] », dans Arăpașu Teoctist (dir.), Centenarul autocefaliei Bisericii Ortodoxe Române, Bucarest, Editura Institutului Biblic şi de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române, 1987, p. 239.
40 Discours de Mgr Daniel, archevêque de Iaşi et métropolite de Moldavie et Bucovine, présenté à l’Assemblée nationale ecclésiastique de l’Église orthodoxe de Roumanie le 5 mars 2005, en présence de la délégation du Patriarcat œcuménique qui a entouré Sa Sainteté le patriarche œcuménique Bartholomée.
41 Stăniloae Dumitru, « Sobornicitate deschisă [Catholicité ouverte »], Ortodoxia, no 2, 1971, p. 178-180.
42 Cucos Constantin, « Educatia si spiritualitatea religioasa [L’éducation et la spiritualité religieuse] », Revista de Pedagogie [La revue de pédagogie], no 11, 1991, p. 28-30.