• Contenu principal
  • Menu
OpenEdition Books
  • Accueil
  • Catalogue de 15381 livres
  • Éditeurs
  • Auteurs
  • Facebook
  • X
  • Partager
    • Facebook

    • X

    • Accueil
    • Catalogue de 15381 livres
    • Éditeurs
    • Auteurs
  • Ressources numériques en sciences humaines et sociales

    • OpenEdition
  • Nos plateformes

    • OpenEdition Books
    • OpenEdition Journals
    • Hypothèses
    • Calenda
  • Bibliothèques

    • OpenEdition Freemium
  • Suivez-nous

  • Newsletter
OpenEdition Search

Redirection vers OpenEdition Search.

À quel endroit ?
  • Presses universitaires de Strasbourg
  • ›
  • Histoire et philosophie des savoirs
  • ›
  • Descartes en Allemagne, 1619-1620. Secon...
  • ›
  • Annexes
  • ›
  • Annexe I
    [Petraeus Heinrich], Disputatio ...
  • Presses universitaires de Strasbourg
  • Presses universitaires de Strasbourg
    Presses universitaires de Strasbourg
    Informations sur la couverture
    Table des matières
    Liens vers le livre
    Informations sur la couverture
    Table des matières
    Formats de lecture

    Plan

    Plan détaillé Texte intégral ΠΡОАΣΜА ΠΡОАϒΛΙОΝ Principium à IHOVAH, IHOVAH sunt omnia plena ΑΓΙΑΣΤΗΡΙОΝ SANCTUM SANCTORUM Notes de bas de page

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Ce livre est recensé par

    Précédent Suivant
    Table des matières

    Annexe I
    [Petraeus Heinrich], Disputatio Hermetica de principiis rerum naturalium realibus

    dans Hartmann Johannes, Disputationes chymico-medicae, sub praes, Marbourg, Paul Egenolph, 1611

    p. 337-341

    Texte intégral ΠΡОАΣΜА ΠΡОАϒΛΙОΝ Principium à IHOVAH, IHOVAH sunt omnia plena ΑΓΙΑΣΤΗΡΙОΝ SANCTUM SANCTORUM Notes de bas de page

    Texte intégral

    Disputatio Hermetica
    De principiis rerum naturalium realibus : in quâ aperitur & monstratur via vera ad vitalem
    Philosophiam, adversus errores, παρέκβασεις materialium
    Et Elementariorum Ambulantorum
    1

    Respondente
    Henrico Petraeo Smalcaldense Hesso, Philos. Mag. & Medic. Studioso.

    ΠΡОАΣΜА

    1TURPE est inventis frugibus glandes devorare velle : turpius ingenii libertatem servitute amisisse, & ex intellectu omnium dictatore alienae libidinis mancipium fecisse : turpissimum de relictâ regiâ viâ lineâ ad centrum veritatis, & vitales provincias perducentes per salebrosa, & plus quam labyrinthea opinationum res qua caecorum, ac mulorum instar ad dubitationum peripheriam evagari, & in densa errorum vepreta quasi precipitio ferri. Sed angustum est iter augustas Sapientiae ad arces, ad Vitam, et Verum non data lata via est. Macti igitur, qui hujus tam felicis itineris comites esse desideratis, spretis et praeteritis vulgarium de scholâ hominum rationibus, seu potius errationibus, & delirationibus, Deo Duce, Fortunâ comite in Universitate Monarchici, & Summi Professoris circumambulatorie studeamus, & cœlestis veritatis cynosura2, ac vitalis viae hermathena3 ducti et docti ad ipsum Palladis templum curriculo contendamus. Speramus enim opportunitate loci perspectâ, saepius iterato cursu tandem aliquando nos ad aureum Reginae solium penetrare, dulcissimo Deae aspectu, ac mellitissimo osculo frui, ipsiusque permissu sopito Dracone pervigili aurea mala in floridis Hesperidum hortis decerpta reportare posse. Sed prius quam itineri nos demus, sacramento interposito caveamus, ne illibatam a seculorum exordio Naturae virginitatem temere profanemus, aut sacrum canibus, porcis margaritas projiciamus, aut nobile nectar stercoribus infundamus : quamvis pœnae Actaeonis nobis non sint admodum verendae.

    Occupet extremum scabies : mihi turpe relinqui est. Horat. [De arte poetica, 1. 417]

    ΠΡОАϒΛΙОΝ

    2At quis afflatus aethereus tam subito mentem percellit, & ad sublimia raptat ? quae fulminea ista vox ? procul hinc, procul ite profani : frustra Naturam adit, qui Pana non attraxerit : fures et latrones posticum ingressi de principiis sine Principio, de Deo sine Deo loquentes. Prostati igitur corporibus, sublimatis, & exaltatis animis in aditu preces, & ἆρας huic arae imponamus, & in limine salutemus eum qui solus ei, qui dat esse, nosse, velle, posse, ut respondeat nobis ex adytis γνῶθι σεαυτόν, imo Nosce Omnia4.

    Principium à IHOVAH, IHOVAH sunt omnia plena

    3Principium ἄναρχον finis infinitus, primus motor immobilis, auto-on est sacro sancta Trin-unitas, Unus Verus Bonus Deus, Pater, Filius, Spiritus Sanctus, : a cujus Unitate : per cujus Veritatem, Intellectum, Sapientiam, Ideam, λόγον : in cujus Bonitate, Voluntate, Amore : ad cujus Bonitatem, Veritatem, Unitatem, sunt omnia, & ipse omnia in omnibus, & nihil ex omnibus. Ipsi sit laus, & gloria in secula seculorum. Amen.

    ΑΓΙΑΣΤΗΡΙОΝ SANCTUM SANCTORUM

    4Nunc igitur posteaquam divinae Lucis radius Cimmerias mentium tenebras discussit5, & oculorum nebulas, ac cataractas abstersit, passis portis ingrediamur, & ne corporum spectra & picturae, quae primo sese offerunt aspectui, quod plerisque accidit, animos effascinent, in ipsum sacrarium per scalam Jacobi ascendamus, & intentâ ingenii acie, arrectis auribus, & illuminatis oculis opertanea sacra perpiciamus. Exoravimus enim cum Sybillâ Hermeta, qui divinâ virgulâ sublatâ pendigine seclusa commonstret, hieroglyphica mysteria revelet, enarret, atque enucleet. Hem, quid audio ? audire mihi videor efficacissimam Omnipotentis vocem omnes angulos totius rotundae machinae personantem : animadvertere videor vestigium quodam Ruah Elohim incubantis aquis, totamque molem agitantis : videre videor internum ac invisibilem ilium solem6 : quae lucis opima vis : quae fax, & purissima lampas oculos praestringit ? qui flos naturae : quis balsamus odore fragrantiss. nares ferit ? qui calor insolitus totum corpus momento pervadit, & suaviter recreat ? quid materia illa perlata, & crystallina sibi vult ? quid manna illa cœlestis ? quid linea illa viridis ubique radians, & gyrans universum ? Ô benedicta viriditas ! ô jucundum spectaculum ! ô delitiarum domus puriss. ! ô regium immortalitatis palatium ! ô ἔδος θεῶν, & tabernaculum cum hominibus ! ô sancta ecclesia catholica ! ô quieta, ô beata Respublica7 ! ô Domine, Dominus noster, quam admirabile est nomen tuum ! quis expleri et satiari, quis dona tam divitis naturae effari queat ? mirari non rimari licet. Tu vero, mi Hermes, agedum dic nobis, quorsum tot altaria, tot icones, & monumenta, tot exedrae in cyclico hoc amphitheatro extructae, tot nomina et emblemata aureis hinc inde literis consignata sunt ? Primum autem edissere, quid mirabile illud punctum in medio designat, a quo omnia emanare, & ad quod, tanquam centrum omnia collineare videntur8 ? Est haec prima materia Philosophorum, quam Creator incomprehensibilis sapientiae admirando decreto in rudem olim massam imposuit : communis illa mater, fons vitae inexhaustus : actionum omnium naturalium, generationum, mixtionum, transplantationum origo : quae universam corporis anatomiam occupans pro diversitate tincturam, impressionum et confluentiarum diversas operationes producit : morborum omnium pepasmos, crises, & sanationes moderatur : ac digestis temporibus consumtis elementis ad novorum individuorum procreationem permanet. Hanc intelligit per universales Ideas, quas eximiâ mentis agitatione in Tim. prosequitur divinus Plato. Ubi vero abstrusa illa Peripati decantatiss. Materia delitescit ? putabam me versipellem aliquem Protheum, libidinosam Thaida, aut informe aliquod monstrum visurum : creditur enim ἄμορϕος, ἀειδής, ἄποιος, sensum omnem subterfugiens, etiam judicii partem, solâ analogiâ atque id ne vix quidem perceptibilis : perhibetur esse tenuissimae, peneque nullius entitatis (fortasse nullius veritatis) pura puta potentia, primum generationis subjectum, infinitum et aeternum. Ridiculum vero Eubilidis somnium narras, suave delirium, futiles et inutiles subtilitates. Peregrinum ignem inferunt, qui hunc foetorem in hoc facello adolent. Exesto ignavissimum male feriati hominis cerebri, aut Cerberi figmentum9, ens rationis irrationale, in Utopiam & Gehennam relegator. Mosis materia hanc plane extra naturae limites proscribit : nostra vero est verum, & essentiale subjectum, formas omnes actu possidens10, elargiens, & conservans, non abstractum quid. Verum, ne cum larvis luctari videamur, alio convertamus oculos11.

    5Quid volubilis illa sphaera portendit ? haec est Sphaera Pythag. Per omnes mundi partes aequabiliter diffusa12, cujus centrum est ubique, peripheria vero nusquam : repraesentat autem interiorem illam formam, quae in se continet omnes causas propriae speciei, quibus suum sibi fabricat corpus, colores, sapores, qualitates, magnitudines, situs, conformationes, consensus, durationes, omnesque signaturas tam intus quam foris inhaerentes officiis consentaneas admirabili Scientiâ adjungit13.

    6En quis Leo viridis nobis occurrit, cujus oculi inaccessae virtutis igne scintillant14 ? Est hoc ipsum tincturae donum, nobile germen, faciens res cunctas germinare : hoc est incombustibile sulphur, ignis sapientiae, ignis naturae vivus, quem pulcherrime describit venerandus senex Hipp. in I. De Diaetâ, ubi inquit : Ignis omnia universim movere potest, aqua omnia per tota nutrire. Haec vero duo sufficientia sunt cum aliis omnibus, tum sibi ipsi, seorsim vero utrumque nec sibi ipsis, nec aliis. Eundem ibidem triplices in hominis procreatione circuitus facere, & c. alimentorum attractiones, mixtiones, partium dispensationes, consentaneorum conspirationes, disssentaneorum explusiones & c. moderari : minora minoribus, majora, majoribus (licet ἀπαίδευτον) adaptare, & c. luculenter docet. Haec est πεπωρμένη Orphei, praedestinatio Paracel. τὸ ἔμβιον τής ϕύσεως Theoph15. Hoc lumen, et numen naturae, hic spiritus aethereus in corpore plus quam glorioficato existens : Ignis et Azoth sufficiunt.

    Notes de bas de page

    1 EPN, II, II, p. 92, commente cet anti-matérialisme comme une abstraction mathématique et comme un enthousiasme socratique : « Mathematici fere sunt magi et abstractores, seu per aphairesin philosophantes […] sicut fortassis philosophis istis et enthusiastis socraticis, qui moventur extra corpus, et in sublime rapti verorum ideas in ficticio cœli dorso venantur, quorum philosophari est, extra corpus esse, mortuis similem fieri… ».

    2 Constellation de la petite Ourse.

    3 Buste d’Hermès et Athéna.

    4 EPN, IX, p. 101-102 « Cur addis : Imo nosce omnia ? […] Oswaldus Crollius, pag. 26 & seq. illud γνῶτι σεαυτόν vocat Apollinis Delphici oraculum foribus templi Delphici inscriptum, & autoritate Cornelii Agrippae, impurissimi Magi, explicationem eius tam laxam proponit, ut dicat Hominem intelligentem, seipsum in seipso, tanquam in quodam Deifico speculo, intuentem intelligere omnia, juxta Psalm. 139. Mirabilis est facta scientia tua ex me (Mimmenni a me quasi dicat mirabilior est quam ut meo captui conveniat). Item vult, non in discendo, sed patiendo divina, hominis mentem perfici : essentialem intrinsecam cognitionem non esse ex carne, & sanguine, nec in multitudine librorum, & lectione, nec in pluralitate experientiae et antiquitate dierum, nec in persuasionibus humani verbi & contentione rationis, sed in ipsa passione divinorum : omnia bona naturalia, & supernaturalia antea esse in homine, concreatam esse nobis omnium rerum notionem, in meditullio spiritus latere cuncta : Saltem opus esse excitatione nostri a stercore & somno &c. Vide et reliqua. Haec est superbia illa antiqua qua Eva Deo similis fieri volens perdidit omnia. Ô bellum speculum Deificum ! Eadem est enthusiastarum sententia, qui sibi inspirari occulte petunt omnium scientiam, quod subtilius explicatur de revelatione tantum sui ipsius, qua facta omnia noscantur ».

    5 Cimmères : peuple qui vivait dans l’obscurité. L’emploi métaphorique est attesté chez Alsted Johann Heinrich, Theologia Naturalis, op. cit., p. 574 : « Hinc plus quam Cimmeriae tenebrae offusae sunt intellectui meo. Has discute, Pater optime, et accende in intellectu meo lumen tuum ».

    6 EPN, XI, p. 105 : « Videbis tibi animadvertere vestigium Ruah Elohim, et videre internum, invisibilem Solem. Dictio ipsa est mira, & est aliquid concendendum Enthusiastis magicis. Alias invisibilem solem internum videre arduum fuerit. Melancholici et maniaci imaginantur se videre quod non vident, idque evenit aliquando etiam morbo alio correptis, aut phantastis et ebriis, febricitantibusque dormientibus. »

    7 EPN, XI, p. 105 : « O Sancta Ecclesia Catholica (quasi magisterium artis compari cum sanctificata merito filii Dei Ecclesia possit) ô beata Resp. (quasi & politica hierarchia esset in furnulis paracelsis). Vide Famam Roseae crucis, & Confessionem, ubi ista impietas notatur ».

    8 EPN, XII. 5, p. 106 : « si omnia ad materiam illam quasi lineis ducta sunt, Materia prima est ens aliquod perfectum. An Deus est materia prima ? Crollius tuus Deum centrum omnium ponit, quanquam ausu incredibili ». L’image du rapport du centre à la périphérie, et du point à la sphère, n’est plus utilisée ici dans le cas d’une problématique des noms divins, comme chez Denys (Noms divins, PG 3, 821 a), mais dans le cadre d’une cosmogonie excluant la notion de création ex nihilo. Ou plutôt, comme le souligne très justement Libau, le nihil à partir de quoi est faite la matière, tant pour Croll que pour Hartmann, n’est pas un nihil negativum, mais un nihil divinum. Dieu fait la matière à partir du néant qu’il est : cf. Croll Oswald, Basilica Chymica, praefatio, 2e édition, Hartmann, 1612, p. 37 : « […] omnia in prima Creatione producta fuisse ex Nihilo Divino, seu Invisibili Puncto Cabalistico in aliquid quod in momento Deus fecit, quia opera ejus non patiuntur moram temporis : nam ex invisibilibus Tenebris omnia processerunt et evocata fuerunt (Verbo dicente & Spiritu fovente) ad visibilem Lucem ».

    9 EPN, XII. 14, p. 110 : « Per se materia prima sensibus non potest percipi. Nam cogitanda est in potentia esse. Per aliud autem et relate cognoscitur uti et comparate. Ais etiam judiciis partem subterfugere. Quo modo ? Quia sola analogia, & ne vix quidem sit perceptibilis. Ego te rideo & explodo hominem usque adeo ἄλογον, ut mirum sit qui possis defendere gradum tuum. Materia primae notionem capere non est judicii, sed intellectus simplicium conceptuum in Dialectica inventrice. Fugiat sane judicium totum ».

    10 EPN, XII. 20, p. 112 : « Si materia illa omnes formas actu possidet, etiam tuam, atque adeo quia per formam es id quod es, non ex parentibus tuis es natus, sed tantum ex invisibili apparuisti. Non dicendus es quinquagenarius, sed senior quinque millibus annorum. Talis creatio esset tantum manifestatio eorum quae in chao actu latitassent »

    11 « Larva » est employé ici au même sens qu’en AT X, 2151.

    12 EPN, XIII, p. 113 : « Quid ergo hoc est ? Anima ne mundi, & spiritus ? Ita enim et Platonici, ut Virgilius : Principio coelum ac terras… ».

    13 Severinus Petrus, Idea medicinae philosophicae, op. cit., chap. VIII, p. 86. « Separatione igitur semina in Matricibus quiete delitescentia, digestis temporibus suscitantur, in mundanam scenam prodeunt, admirabili scientia generationum corruptionumque fluxus et refluxus moderantur ». Voir encore le commentaire libavien, EPN, XIII, 5, p. 114 : « Cuiusmodi est interior forma ? Est Vulcanus Paracelsi, aut mechanicus Archaeus, qui intus tanquam in officina informi, rudi, et lucea (limbum vocare solent) sedens, stans, vel iacens (incertum enim est), quia continet omnes caussas propriae speciei, fabricat illis caussis suum sibi corpus. Severini deliramentum : Non recte sentiunt qui generationem dicunt progressionem a non ente ad Ens. » ; EPN, XIII, 7, p. 155 : XIII, no 7, p. 115 : « Domine probasti me : Intellexisti cogitationes meas de longe : tu cognovisti omnia : stupendo modo et mirabiliter factus sum : non est occultatum os meum a te quod fecisti in abdito & compositionem meam in inferioribus terrae,&c. Haec non tantum de Deo dicenda sunt, sed & de forma informante, cui tribuitur omnium scientia in toto homine, antequam nasceretur. Ita de multis aliis. Nonne belle theologabimur ? Sed non opus est multis. Nam non entis nulla sunt adiuncta et effecta. Forma illa interior, antequam nascitur, & ultima perfectione res absolvitur, est NON ENS, neque enim potest esse prius quam genita sit. »

    14 Le lion vert, ici aux yeux remplis d’étincelles représente dans le grand œuvre « l’esprit vivant et lumineux (le feu secret) extrait du Sujet minéral brut ; c’est un cristal vert translucide, aussi fusible que la cire, que les Sages nomment leur Vitriol ou Émeraude des sages. Comme Jonas rejeté par la baleine, celui-ci émerge à la surface de l’eau », Klossowski di Rola Stanislas, Le Jeu d’or. Figures hiéoglyphiques et emblèmes hermétiques dans la littérature alchimique du xviie siècle, 2e édition, 1997 [1988], p. 102.

    15 Repris dans la Disputatio Octava, p. 113, où la praedestinatio est cette fois référée au fatum stoïcien : « Naturae vero predefinitae leges πεπωρμένη Hipp. εἰμαρμένη Stoic. inviolabiles sunt, omniaque ejus opera necessarium ordinem, tempus, mensuram, & numerum adepta evitari nullâ artis ope possunt ».

    Précédent Suivant
    Table des matières

    Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0

    Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

    Voir plus de livres
    Galilée et ses publics

    Galilée et ses publics

    Instruments, images et culture du secret

    Mario Biagioli Alcime Steiger et Émilie Dauphiné (trad.)

    2022

    Arpenter l'histoire des sciences

    Arpenter l'histoire des sciences

    Témoignages de chercheurs français contemporains

    Emanuel Bertrand et Wolf Feuerhahn (dir.)

    2023

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Le contexte allemand de l’élaboration de la science cartésienne

    Édouard Mehl

    2019

    La prose des savoirs

    La prose des savoirs

    Pragmatique des mondes intellectuels

    Stéphane Van Damme

    2020

    Voir plus de livres
    1 / 4
    Galilée et ses publics

    Galilée et ses publics

    Instruments, images et culture du secret

    Mario Biagioli Alcime Steiger et Émilie Dauphiné (trad.)

    2022

    Arpenter l'histoire des sciences

    Arpenter l'histoire des sciences

    Témoignages de chercheurs français contemporains

    Emanuel Bertrand et Wolf Feuerhahn (dir.)

    2023

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Le contexte allemand de l’élaboration de la science cartésienne

    Édouard Mehl

    2019

    La prose des savoirs

    La prose des savoirs

    Pragmatique des mondes intellectuels

    Stéphane Van Damme

    2020

    Accès ouvert

    Accès ouvert freemium

    ePub

    PDF

    PDF du chapitre

    Suggérer l’acquisition à votre bibliothèque

    Acheter

    Édition imprimée

    Presses universitaires de Strasbourg
    • amazon.fr
    • decitre.fr
    • mollat.com
    • leslibraires.fr
    • placedeslibraires.fr
    ePub / PDF

    1 EPN, II, II, p. 92, commente cet anti-matérialisme comme une abstraction mathématique et comme un enthousiasme socratique : « Mathematici fere sunt magi et abstractores, seu per aphairesin philosophantes […] sicut fortassis philosophis istis et enthusiastis socraticis, qui moventur extra corpus, et in sublime rapti verorum ideas in ficticio cœli dorso venantur, quorum philosophari est, extra corpus esse, mortuis similem fieri… ».

    2 Constellation de la petite Ourse.

    3 Buste d’Hermès et Athéna.

    4 EPN, IX, p. 101-102 « Cur addis : Imo nosce omnia ? […] Oswaldus Crollius, pag. 26 & seq. illud γνῶτι σεαυτόν vocat Apollinis Delphici oraculum foribus templi Delphici inscriptum, & autoritate Cornelii Agrippae, impurissimi Magi, explicationem eius tam laxam proponit, ut dicat Hominem intelligentem, seipsum in seipso, tanquam in quodam Deifico speculo, intuentem intelligere omnia, juxta Psalm. 139. Mirabilis est facta scientia tua ex me (Mimmenni a me quasi dicat mirabilior est quam ut meo captui conveniat). Item vult, non in discendo, sed patiendo divina, hominis mentem perfici : essentialem intrinsecam cognitionem non esse ex carne, & sanguine, nec in multitudine librorum, & lectione, nec in pluralitate experientiae et antiquitate dierum, nec in persuasionibus humani verbi & contentione rationis, sed in ipsa passione divinorum : omnia bona naturalia, & supernaturalia antea esse in homine, concreatam esse nobis omnium rerum notionem, in meditullio spiritus latere cuncta : Saltem opus esse excitatione nostri a stercore & somno &c. Vide et reliqua. Haec est superbia illa antiqua qua Eva Deo similis fieri volens perdidit omnia. Ô bellum speculum Deificum ! Eadem est enthusiastarum sententia, qui sibi inspirari occulte petunt omnium scientiam, quod subtilius explicatur de revelatione tantum sui ipsius, qua facta omnia noscantur ».

    5 Cimmères : peuple qui vivait dans l’obscurité. L’emploi métaphorique est attesté chez Alsted Johann Heinrich, Theologia Naturalis, op. cit., p. 574 : « Hinc plus quam Cimmeriae tenebrae offusae sunt intellectui meo. Has discute, Pater optime, et accende in intellectu meo lumen tuum ».

    6 EPN, XI, p. 105 : « Videbis tibi animadvertere vestigium Ruah Elohim, et videre internum, invisibilem Solem. Dictio ipsa est mira, & est aliquid concendendum Enthusiastis magicis. Alias invisibilem solem internum videre arduum fuerit. Melancholici et maniaci imaginantur se videre quod non vident, idque evenit aliquando etiam morbo alio correptis, aut phantastis et ebriis, febricitantibusque dormientibus. »

    7 EPN, XI, p. 105 : « O Sancta Ecclesia Catholica (quasi magisterium artis compari cum sanctificata merito filii Dei Ecclesia possit) ô beata Resp. (quasi & politica hierarchia esset in furnulis paracelsis). Vide Famam Roseae crucis, & Confessionem, ubi ista impietas notatur ».

    8 EPN, XII. 5, p. 106 : « si omnia ad materiam illam quasi lineis ducta sunt, Materia prima est ens aliquod perfectum. An Deus est materia prima ? Crollius tuus Deum centrum omnium ponit, quanquam ausu incredibili ». L’image du rapport du centre à la périphérie, et du point à la sphère, n’est plus utilisée ici dans le cas d’une problématique des noms divins, comme chez Denys (Noms divins, PG 3, 821 a), mais dans le cadre d’une cosmogonie excluant la notion de création ex nihilo. Ou plutôt, comme le souligne très justement Libau, le nihil à partir de quoi est faite la matière, tant pour Croll que pour Hartmann, n’est pas un nihil negativum, mais un nihil divinum. Dieu fait la matière à partir du néant qu’il est : cf. Croll Oswald, Basilica Chymica, praefatio, 2e édition, Hartmann, 1612, p. 37 : « […] omnia in prima Creatione producta fuisse ex Nihilo Divino, seu Invisibili Puncto Cabalistico in aliquid quod in momento Deus fecit, quia opera ejus non patiuntur moram temporis : nam ex invisibilibus Tenebris omnia processerunt et evocata fuerunt (Verbo dicente & Spiritu fovente) ad visibilem Lucem ».

    9 EPN, XII. 14, p. 110 : « Per se materia prima sensibus non potest percipi. Nam cogitanda est in potentia esse. Per aliud autem et relate cognoscitur uti et comparate. Ais etiam judiciis partem subterfugere. Quo modo ? Quia sola analogia, & ne vix quidem sit perceptibilis. Ego te rideo & explodo hominem usque adeo ἄλογον, ut mirum sit qui possis defendere gradum tuum. Materia primae notionem capere non est judicii, sed intellectus simplicium conceptuum in Dialectica inventrice. Fugiat sane judicium totum ».

    10 EPN, XII. 20, p. 112 : « Si materia illa omnes formas actu possidet, etiam tuam, atque adeo quia per formam es id quod es, non ex parentibus tuis es natus, sed tantum ex invisibili apparuisti. Non dicendus es quinquagenarius, sed senior quinque millibus annorum. Talis creatio esset tantum manifestatio eorum quae in chao actu latitassent »

    11 « Larva » est employé ici au même sens qu’en AT X, 2151.

    12 EPN, XIII, p. 113 : « Quid ergo hoc est ? Anima ne mundi, & spiritus ? Ita enim et Platonici, ut Virgilius : Principio coelum ac terras… ».

    13 Severinus Petrus, Idea medicinae philosophicae, op. cit., chap. VIII, p. 86. « Separatione igitur semina in Matricibus quiete delitescentia, digestis temporibus suscitantur, in mundanam scenam prodeunt, admirabili scientia generationum corruptionumque fluxus et refluxus moderantur ». Voir encore le commentaire libavien, EPN, XIII, 5, p. 114 : « Cuiusmodi est interior forma ? Est Vulcanus Paracelsi, aut mechanicus Archaeus, qui intus tanquam in officina informi, rudi, et lucea (limbum vocare solent) sedens, stans, vel iacens (incertum enim est), quia continet omnes caussas propriae speciei, fabricat illis caussis suum sibi corpus. Severini deliramentum : Non recte sentiunt qui generationem dicunt progressionem a non ente ad Ens. » ; EPN, XIII, 7, p. 155 : XIII, no 7, p. 115 : « Domine probasti me : Intellexisti cogitationes meas de longe : tu cognovisti omnia : stupendo modo et mirabiliter factus sum : non est occultatum os meum a te quod fecisti in abdito & compositionem meam in inferioribus terrae,&c. Haec non tantum de Deo dicenda sunt, sed & de forma informante, cui tribuitur omnium scientia in toto homine, antequam nasceretur. Ita de multis aliis. Nonne belle theologabimur ? Sed non opus est multis. Nam non entis nulla sunt adiuncta et effecta. Forma illa interior, antequam nascitur, & ultima perfectione res absolvitur, est NON ENS, neque enim potest esse prius quam genita sit. »

    14 Le lion vert, ici aux yeux remplis d’étincelles représente dans le grand œuvre « l’esprit vivant et lumineux (le feu secret) extrait du Sujet minéral brut ; c’est un cristal vert translucide, aussi fusible que la cire, que les Sages nomment leur Vitriol ou Émeraude des sages. Comme Jonas rejeté par la baleine, celui-ci émerge à la surface de l’eau », Klossowski di Rola Stanislas, Le Jeu d’or. Figures hiéoglyphiques et emblèmes hermétiques dans la littérature alchimique du xviie siècle, 2e édition, 1997 [1988], p. 102.

    15 Repris dans la Disputatio Octava, p. 113, où la praedestinatio est cette fois référée au fatum stoïcien : « Naturae vero predefinitae leges πεπωρμένη Hipp. εἰμαρμένη Stoic. inviolabiles sunt, omniaque ejus opera necessarium ordinem, tempus, mensuram, & numerum adepta evitari nullâ artis ope possunt ».

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    X Facebook Email

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Ce livre est diffusé en accès ouvert freemium. L’accès à la lecture en ligne est disponible. L’accès aux versions PDF et ePub est réservé aux bibliothèques l’ayant acquis. Vous pouvez vous connecter à votre bibliothèque à l’adresse suivante : https://freemium.openedition.org/oebooks

    Acheter ce livre aux formats PDF et ePub

    Si vous avez des questions, vous pouvez nous écrire à access[at]openedition.org

    Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée

    Vérifiez si votre bibliothèque a déjà acquis ce livre : authentifiez-vous à OpenEdition Freemium for Books.

    Vous pouvez suggérer à votre bibliothèque d’acquérir un ou plusieurs livres publiés sur OpenEdition Books. N’hésitez pas à lui indiquer nos coordonnées : access[at]openedition.org

    Vous pouvez également nous indiquer, à l’aide du formulaire suivant, les coordonnées de votre bibliothèque afin que nous la contactions pour lui suggérer l’achat de ce livre. Les champs suivis de (*) sont obligatoires.

    Veuillez, s’il vous plaît, remplir tous les champs.

    La syntaxe de l’email est incorrecte.

    Référence numérique du chapitre

    Format

    Mehl, Édouard. (2019). Annexe I[Petraeus Heinrich], Disputatio Hermetica de principiis rerum naturalium realibus. In Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée (1‑). Presses universitaires de Strasbourg. https://doi.org/10.4000/books.pus.37961
    Mehl, Édouard. « Annexe I[Petraeus Heinrich], Disputatio Hermetica de principiis rerum naturalium realibus ». In Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée. Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2019. https://doi.org/10.4000/books.pus.37961.
    Mehl, Édouard. « Annexe I[Petraeus Heinrich], Disputatio Hermetica de principiis rerum naturalium realibus ». Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée, Presses universitaires de Strasbourg, 2019, https://doi.org/10.4000/books.pus.37961.

    Référence numérique du livre

    Format

    Mehl, Édouard. (2019). Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée (1‑). Presses universitaires de Strasbourg. https://doi.org/10.4000/books.pus.37891
    Mehl, Édouard. Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée. Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2019. https://doi.org/10.4000/books.pus.37891.
    Mehl, Édouard. Descartes en Allemagne, 1619-1620. Seconde édition, corrigée et augmentée. Presses universitaires de Strasbourg, 2019, https://doi.org/10.4000/books.pus.37891.
    Compatible avec Zotero Zotero

    1 / 3

    Presses universitaires de Strasbourg

    Presses universitaires de Strasbourg

    • Plan du site
    • Se connecter

    Suivez-nous

    • Facebook
    • X
    • Flux RSS

    URL : http://pus.unistra.fr

    Email : info.pus@unistra.fr

    Adresse :

    5 allée du général Rouvillois

    67000

    Strasbourg

    France

    OpenEdition
    • Candidater à OpenEdition Books
    • Connaître le programme OpenEdition Freemium
    • Commander des livres
    • S’abonner à la lettre d’OpenEdition
    • CGU d’OpenEdition Books
    • Accessibilité : partiellement conforme
    • Données personnelles
    • Gestion des cookies
    • Système de signalement