Lodève, cité occitane
|Quatrième partie. L’occitan a l’ora d’ara / L'occitan aujourd'hui
I - Leon Còrdas
Texte intégral
- 1 Tous nos remerciements à la famille Cordes qui nous a donné l’autorisation de publier cet extrait d (...)
1Lo mistèri Frocan1
2Reconstitucion istoricòlegendària - occitana en uòch tablèus, musica e còrs, (1966.) [extraches]
3[Quatren tablèu]
4La catedrala es en construccion. Un jòc de lum sus sas muralhas simbolisa aquela construccion tot lo long del tablèu, l’esclairant de mai en mai naut d’aquí a sa resplendor […]
LO CÒR – Pèiras
vivas al solelh
pèiras de
l’òme triadas
enauçadas,
adobadas,
umanisadas per el
Pèiras cridariatz per nautres
s’èrem pas demest los vius.
Clapasses
perduts e sols
substrats
de la nuòch comuna
clapasses
color de lunas
d’aubas e de solelh colc
Pèiras cridariatz per nautres
s’èrem pas demest los vius.
5Del temps que canta lo còr qualqu’un es dintrat per l’esquèrra, coma una ombra que rasa las parets, puòi s’arrèsta, escota tot espiant Mèstre Arnaud [lo mèstre d’òbra]. Lo coplet acabat, l’òme qu’es un messatgièr del Vescomte de Montbrun, ven, d’un còp, trobar lo mèstre d’òbra.
LO MESSATGIÈR – misteriós - Salut… Siás ben tu, Arnaud, lo mèstre d’òbra?
ARNAUD – O dison.
LO MESSATGIÈR – Escota tant que siam sols. Ai aquí un messatge del senhor de Montbrun per ton avesque…
ARNAUD – Aquel cocarro de vescomte Eldin que tot Lodeva n’a un sadol? Leva de talha a ne finir pas pus, secuta lo monde per un si o per un non, fai arrestar de crestians qu’es una vergonha!...
LO MESSATGIÈR – pariu – Crides pas, sabe…
ARNAUD – E ieu, sabes çò que me fai? non? Manda la nuòch sos sacamans desmargar ma catedrala ara qu’es val dire bastida!
LO MESSATGIÈR – l’arrestant – Escota, Arnaud, cal faire de prèssa. Ò, vòl faire arrestar lo cloquièr, es per aquò que me manda…
ARNAUD – E ben, vai trobar l’avesque.
LO MESSATGIÈR – Gause pas… Escota-me! Lo veiràs lèu a ton Frocan?
ARNAUD - Ara lo vese, ara sul còp, espèra que ieu
LO MESSATGIÈR – Fai-me una gràcia (li dona lo messatge). Pòrta-li aqueste messatge.
ARNAUD – Se tant i tènes…
LO MESSATGIÈR – Lo senhor de Montbrun es a la pòrta de la vila… Vai, vai lèu… (Fugís per ont es vengut).
LO CÒR – Torres e cintas de ròc
de las cisampas lecadas,
vila o mas qu’a tas caladas
nòstre còr ten per un flòc.
Pèiras cridariatz per nautres
s’èrem pas demest los vius.
6(Arnaud s’es acaminat cap a drecha per a mesura que canta lo còr un jòc de lum manhifica la catedrala.)
E tu qu’as vist tant d’ assauts
bèla e nauta catedrala
sus las rufas, majorala,
pausas coma una nau!
Pèiras cridariatz per nautres
s’èrem pas demest lo vius.
7A pro pena s’arrèsta lo cant qu’un bruch s’ausís a l’esquèrra-passes, ferres trucats – lo lum se fai cru d’aquel costat. Tot d’una sortís lo vescomte Eldin enrodat de quatre gardas que lo tenon en arrèst al cap de sas picas.)
LO CAP DELS GARDAS – Avancatz, arribam!
ELDIN – furiós – Tornatz-me mon espasa! Es una engana!… Seretz penjats totes quatre deman matin!
LO CAP – menaçaire – Avançatz!… Vos ai dich, òrdre de Monsénher nòstre avesque, seretz picat al sòl se fasetz un pas en darrièr! (Aquò fasent son arribats sus l’abans-scène ont s’arrèstan, Eldin totjorn tengut en respecte pels quatre gardas. Aladonc Frocan dintra per la drecha, seguit d’Ansalda e d’Agelmar. Dins lo silenci se ven sèire sul sèti, los canonges a son costat.).
ELDIN – fai un pas cap a el – Avesque Frocan me rendràs rason! Pres per engana, las pòrtas de la vila barradas davant mos òmes, ieu, vescomte de Montbrun e senhor de Lodeva tant que tu, soi menat aquí coma un pauc-val…
FROCAN – la votz doça mas sevèra – Vescomte Eldin siás arrestat, passaràs davant nòstre jutjament.
ELDIN – Es felonia! Contra lo drech e contra l’onor!… Fai-me tornar mon espasa, avesque felon!
FROCAN – Ton espasa s’es virada contra la vila qu’èra cargada d’aparar.
ELDIN – Farai valer mon drech e venjarai mon onor! Vergonha sus tu qu’as fach insult a un chavalièr desarmat.
FROCAN – se levant – Ton espasa s’es levada contra los paures! Seràs pas jutjar com un chavalièr mas coma un pauc-val.
ELDIN – De que te creses? La fòrça a Lodeva es mon bon drech, ne tirarai rason.
FROCAN – Mas lo drech antic me dona senhoratge e justícia e n’as tirat rason lo premièr.
ELDIN – De que creses de far amb tas doas companhas d’arquièrs e ton escabòt de garda-mases quand serai davant las portas amb mos soldats?
FROCAN – Se tos soldats se presentan davant la vila, tot Lodeva serà sus las muralhas a mon rampèl: òmes, femnas, joves e vièlhs, tot çò que pòt portar pèira aclaparà los teus… De tot biais seràs pas a la tèsta de tos òmes, Eldin, per que vas partir d’aicí encadenat per èsser estremat a Malapaga ont i a de braves ferrols.
ELDIN – fòra d’el – A Malapaga, ieu, senhor de Montbrun?... Coma un brigand o un usurièr!...Gausariás faire aquò? Enrabiat, es prèst a se getar en devant.
FROCAN – Gardas, tenetz-lo d’a ment! Los gardas puntan sas picas, Eldin demòra aquí palficat. Frocan se torna sèire, un silenci.
FROCAN – repasimat – Ara, parlem un pauc se vòls… Ansalda as lo pergamin?
ANSALDA – Es aquí, Monsénher, tot plan croiat.
FROCAN – Bon… D’aquí a uòi, Eldin, lo malvoler qu’aviás contra l’avesque es al pòble de Lodeva que l’as fach pagar. Sul pergamin d’Ansalda i a de marcat de que faire penjar tota una còla de brigands. Es lo compte de tos experiments… As, en premièr, levat de talhas que passan la mesura.
ELDIN – Los senhors de Montbrun an totjorn levat de talhas.
FROCAN – Mas aquelas s’ajustan a las ordinàrias, la vila n’es coma sagnada e sos comerciants escanats.
ELDIN – Pagan, donc es que pòdon. Sèm en patz, lo commèrci vai.
AGELMAR – s’avançant vers Eldin – Los qu’an pas pagat los as fach arrestar… E los qu’as fach arrestar, malmenar, son nom es marcat sul pergamin.
FROCAN – Tot serà tornar a un sòu, la talha non deguda compresa. Los que son venguts se plánher e an donat son nom, seràn totes presents a ton jutjament.
ELDIN – espantat – De que?... Me voletz faire jutjar davant tot Lodeva… (furiós) Es una felonia de mai! Un òme de mon rang pòt pas èsser jutjar que per sos parius.
FROCAN – Son de crestians, Eldin… Lo pus pichòt dels enfants dels òmes es l’image de Nòstre-Sénher fach òme. Dieu fague qu’un renèc contra raça te siá pas retengut sus ta part de Paradís.
Eldin fai un gèst despacientat, los gardas puntan sas picas – Silenci – Lo vescomte se vei mai pres, aladonc s’apasima.
ELDIN – Lo senhor de Montbrun parlarà pas pus jos la menaça… Frocan, fai retirar tos gardas.
FROCAN – Me fai gaug de te veire tornar lo sens. Es just qu’un òme refuse de parlar jos la menaça… Gardas, daissatz-lo. Los gardas se retiran e se van alinhar qualques passes en darrièr.
ELDIN – après un temps – Ara jòga franc, avesque Frocan, ont ne vòles venir?
FROCAN – En primièr vòle que reparacion siá facha a la vila coma venem d’o dire, puòi reglarem nòstre compte totes dos.
ELDIN – Parla per tu se vòles èsser entendut.
FROCAN – Bon… te farai tanben aquela gràcia… Totara ai reçauput ton messatge de la man d’Arnaud. Sus aquel messatge, tu, Eldin senhor de Montbrun e co-senhor de Lodeva, me donavas òrdre d’arrestar la torre cloquièr a vint canas de naut.
ELDIN – Es lo drech. Lo castel de Montbrun assegura la defensa de la vila, donc la vila deu pas aver de defensa que posquèsse portar sofracha al castel.
FROCAN – E aquí ma responsa (davala de son sèti). Lo plan èra traçat per portar lo cloquièr a vint e cinc canas d’auçada; ai decidit ara que seriá pas pus de vint e cinc canas mas de trenta canas de naut.
ELDIN – tornar mai arregassat – Es una declaraccion de guèrra?
FROCAN – vai a el pacific – Es tu que venes de dire que teniás la fòrça a Lodeva. Veja, pòrte pas d’espasa e soi pas fach per la guèrra. Lo pòble ni mai e pasmens sa colèra te fai paur.
ELDIN – As montat lo pòble contra Montbrun.
FROCAN – Ieu? non!... es tu que l’as mes contra Montbrun. Lo pòble aima la justícia e aima los que l’aiman.
ELDIN – De qu’as darrièr lo cap per faire encara montar ton cloquièr?
FROCAN – La glòria de Dieu!
ELDIN – alassat – Es vertat… siás pro fòl per aquò…
FROCAN – Aquò dich, m’as fach a ieu insult e felonia en mandant la nuòch tos soldats a la catedrala desparrabissar lo trabalh del jorn. Pasmens vira-te… (Mostra la catedrala, lo lum monta e descobrís tota la nau). De nòu autars consacrada monta al trelusen en muralhas de beutat!... (Silenci, totes se son virats cap a la catedrala. Frocan repren) Per ieu t’aviá perdonat abans qu’ajas solament pensat de comandar tos desrenga-mestièrs, mon amic, car es escrich que «Tota vila que pòrta le guèrra dins ela perirà».
ELDIN – Après un moment de chancèla – Aladonc de qu’espèras tirar de ieu?
FROCAN – Espère res per ma part. (Sus el cara a cara) Mas siás aquí per respondre del repaus de Lodeva e de son campèstre. Soven-te quand plòu sus la vila lo barri n’es banhat.
ELDIN – Avèm pas ensemble caçats los brigants e assegurats lo camins?...
FROCAN – Bon… Siás mai aquí per respondre de las reparacions degudas. (Fai mina de se retirar) Ansalda, pòdes donar son pergamin al vescomte de Montbrun. (Ansalda s’avança mas Eldin l’arrèsta d’un gèst).
ELDIN – Lo vòle pas conéisser. S’es vertat qu’as ganhat, qu’Ansalda se meta d’acòrdi amb mon clavaire. Es dich. […]
Notes
1 Tous nos remerciements à la famille Cordes qui nous a donné l’autorisation de publier cet extrait de la pièce.
© Presses universitaires du Midi, 2015