1Ma comunicacion portarà sus dos punts pro desparièrs. Una soscadissa sus l’objectiu de la recèrca en istòria de la linguistica ; puèi sus un dels concèptes estimats dels linguistas occitans : lo de «koiné».

2Lo primièr objectiu de mon trabalh es de derrambulhar lo fil de l’istòria de la linguistica occitana ; de debanar aquela istôria per fin d’escriure l’istôria de la linguistica occitana dins l’istôria de la linguistica generala en estudiant los concèptes màgers. los actors e los processus de recèrca. Aquel trabalh demanda de pausar en preliminari que l’istôria de la linguistica occitana deu ésser considerada coma una apròcha dels diferents sectors de la linguistica e non pas coma un bilanç de l’evolucion linguistica o sociolinguistica de l’occitan. Aquela recèrca se fa dins una investigacion de las avançadas significativas de la linguistica occitana. dins sas innovations e dins sa contribution a la linguistica generala. Plan segur. Pèire Bec. Jean-Pierre Chambon, Robèrt Lafont, Arvèi Lieutard. Patrie Sauzet o Florian Vernet e quantis autres pòrtan pèira a l’evolucion de la linguistica. La linguistica occitana existis per los òmes. Son elis que la bastisson. per d’analisas, un desir d’innovacion e una volontat de far viure la lenga – sufis de veire lo trabalh de Robert Lafont –. Es per aquò qu’una part bèla de nòstre còrpus d’estudi serà fait d’entrevistas – enregistraments orals – dels actors de la linguistica occitana del sègle xx. La linguistica occitana existis tanben per de recèrcas, d’articles, de revistas de tota mena. Fin finala representa un fons de recèrca jamai arremosat e mai i age las bibliografias paregudas dins los Quasèrn de Linguistica Occitana. e mai i age l’intent de Jacme Taupiac paregut dins la Revue des Langues Romanes o las bibliografias de P. Berthaud, J. Lesaffre e J.-M. Petit. Mas aquela istôria de la linguistica occitana es de plan mal legir de tant qu’es completament confonduda ambe l’òbra militanta. Ne vòli per prova çò que R. Lafont ditz de P. Bec dins lo prefaci a Per un païs1:

[Peire Bec a] une vocation militante, posant que tout effort de connaissance se justifie dans le sauvetage d’une langue, d’une culture et d’une société, que l’objet de la recherche est en somme sujet d’un engagement ; une vocation d’écriture littéraire, qui fait que l’engagement s’accompagne de création, qu’un nouvel écrivain prend place sur le front ou. comme le disait le grand Pey de Garros, les « lanças pontxudas » sont des « plumas agudas » : enfin le devoir de connaissance qui soutient actes publics et oeuvres publiées d’une recherche à la fois patiente et active.

3Ne vòli per prova tanben l’ambicion politica d’un Carbonell i Gener per butar l’Alibert a son prètzfach2 coma Enric Prat de la Riba butèt lo Pompèu Fabra. Vertat es que sens aquel engatjament militant que se muda en volontat politica Fabra aura pas realizat son trabalh de codificacion de la lenga catalana.

Es cert que se avui tenim una ortografia unificada ho devem al patriotisme, a l’entusiasme. a la visió clarissima i al sentit de responsabilitat de lot un Enric Prat de la Riba. o sigui a una obra de govem, i no pas exclusivament a la personalitat de Pompeu Fabra. ‘ Mila Segarra nega pas lo ròtie de Fabra mas ‘ El que volem fer remarcar un cop mes és el paper que representaren les institucions locals en la consecució dels desitjes fabrians. Ningú no pot ignorar que sensé la Diputació de Barcelona. que creà un organisme oficialment investit d’autoritat. la Secció Filològica de l’Institut d’Estudis Catalans, no s’hauria aconseguit la unificació or-togàfica que tants d’escriptors desitjaven3.

4Es de bon véser qu’una istòria de la linguistica occitana es de mal derrambulhar que la rason e la passion s’i barrejan tant coma dins la vida vidanta. Per ara la linguistica occitana a pas esctïut son istòria. E’istòria de la linguistica occitana es isolada per expansion del francés e per la politica francesa. Aquel isolament lo deven tanben als autors occitans qu’an daissada la lenga dins una posicion de lenga dominada. « du sud », « méridionale ». E tanben l’occitan es descriut dins los diccionaris per rapòrt a! francés ; aquò va sens comptar las divisions intèrnas del sègle xix. Cal nosar los fils, téisser aquela granda pagina. Avèm dit que la linguistica existis per lo trabalh de recèrca de l’orne. Mas l’orne sens istòria existis pas ; los teoricians de las sciéncias socialas e especialament de las sciéncias del lengatge o an plan comprés : per existir completament, èsser pas sola, anar cap a un avenir, la linguistica occitana a besonh d’escriure son istòria. A l’estrangièr. la linguistica occitana es subretot coneguda per èsser una linguistica a la cèrca de son identitat4. Nos podèm demandar se dins aquela quasi abséncia d’istoriografia. a l’ora d’ara, i auriá pas la paur d’un avenidor pauc segur.

Un dels grands domenis de l’istòria de la linguistica occitana es lo de l’escritura de l’istòria de la codificacion

5Es necite de rampelar qualques donadas per una istôria de la codificacion del felibritge a Alibert.

1- Romanilha contra Raynouard e Honnorat

6Una de las òbras que lo Felibritge s’impausa en 1854 a Font-Segunha es de « restaurer la lenga del país ». Aquesta restauracion passava per la fixacion de la lenga escriuta. Per abans i aviá agut divèrses intents de restauracion e de normativizacion de la lenga. Se cal sovenir del trabalh realizat per Fabre d’Olivet (1767-1825) qu’expausa las seunas concepcions dins l’ôbra La langue d’oc rétablie dans ses principes constitutifs. Serà una publicacion postuma. Aquela òbra demòra una barreja d’observacions e d’elements fantastics e ascientifics. coma quand assegura que l’occitan es la lenga maire de l’umanitat. Raynouard, vesià dins l’occitan la lenga maire de totas las autres lengas latinas. Publica son trabalh entre 1816 e 18215. Puèi lo doctor J.-S. Honnorat publiquèt son Diccionari Provençal-Français (1840-1848) dotat d’un sistèma ortografic per lo mens coerent. basat sus l’etimologia e que pren en compte los diverses dialèctes occitans. Es un dels grands ensajes de normativizacion. Emile Ripert dins son libre La Renaissance provençale6 explica la situation de la literatura occitana e la necessitat ’aver una regularizacion ortografica, una codification se voliâ poder se dire lenga de cultura.

La question de l’orthographe était capitale pour la jeune poésie de Provence. D’abord parce que pour faire figure devant le monde lettré, pour donner l’impression à tous que l’on écrivait une langue et non un patois, il fallait pouvoir présenter des textes écrits part tous de façon semblable par tous les poètes qu’on voulait exhalter. ensuite parce que si l’on prétendait s’adresser à un public de plus en plus étendu, il fallait que ce public fut à même de comprendre à l’audition. Or quelle chance y avait-il qu’on arrivât à ce résultat si chacun continuait à se livrer à sa fantaisie orthographique7.

7Mas quales podián èsser los critèris a l’ora d’afrontar aquela indefugibla normativizacion ? Doas tendéncias : Los que voliân una ortografia basada sus una fonetica mai francesa qu’occitana e que voliân una simplification, escafant totas las letras non prononciadas e los etimologistes que volián una ortografia la mai prèp de l’origina latina.

8Romanilha, ancian professor de Mistral, aviâ publicat en 1853 La Part dau bon Dieu. L’introduction es titolada Dissertation sur l’orthographe provençale ; expausa los principis d’una regularizacion ortografica. Es decidit per una ortografia fonetica basada sul dialècte provençal.

9Mistral es d’en primièr entre doas aigas, puèi se daissa convéncer pel seu ancian professor. L’ôbra de Mistral fa d’aquela refòrma una reforma que serà sacralisada per sos discipols8.

2- Perbosc-Estieu, l’Escòla Occitana

10Las deficiéncias que lo sistèma ortografic felibrenc presentava van incitar los dos Lengadocians, Antonin Perbòsc (1861-1944) e Prosper Estieu (1860-1939) a menar una refòrma ortografica mai prigonda. Tant l’un coma l’autre son convencuts que « cal forjar una lenga nova, la lenga occitana viventa de nòstre temps ambe la fusion de totis los elements utilisables que los parlais populars conservan ». Per fargar aquela lenga nòva. Perbòse prepausa quatre camins :

• Adoptar la grafla classica ciels trobadors en la simplifïcant.
• Tornar a las vertadièras fonts occitanas.
• Fòrabandir los mots franceses qu’an pres la plaça d’un mot occitan.
• Crear de neologismes. los tirar del parlar popular o de las lengas romanicas vesinas.

11Finalament èra un sistèma que doblidava pas la realitat dialectala. qu’èra virat cap a un passat e que se basava mai sus l’etimologia. Èra doncas un sistèma mai logic que lo mistralenc e que podià ésser aplicat a totes los parlars. La codificacion aviá trobat un ais de desvelopament segur e mai, coma o ditz Pèire Bec. « pecava d’un manca de sistematizacion dins los detalhs. » Aquela grafia es adoptada oficialament en 1919 per la creacion de l’Escòla Occitana. Sa revista, Lo Gai Saber, ne sera l’organ màger. Puèi en 1943 Josèp Salvat publica sa Gramatica Occitana segon aquelis critèris. Cal reténer qu’es finalament dins la seguida dels trabalhs de Perbòsc e Estieu qu’espelis lo concèpte de « diasistèma » de Pèire Bec. concèpte sulqual sera bastida tota la teorizacion de l’occitan estandard o referencial.

3- Loís Alibert

12Tre la seuna fondacion. la Societat d’Estudis Occitans a coma objectiu principal la recèrca d’un sistèma de gralla unic per totes los parlars occitans. Lois Alibert. secretari general de la SEO. i investirà totas sas forças ambe al cap l’exemple del « seu mèstre ». Pompeu Fabra que li escriviá en 1929 :

La Ilengua literària es quelcom d’ailificial fill d’un treball de selecció i està per damunt del llenguatge parlat multifornie. hem àdhuc d’esforçarnos a fer comprendre la necessitat d’una ortografia única. i. llavors restablir. modernitzantla, l’ortografia nacional i ferla surar contra l’oposició de la majoria dels escriptors vuitcentistes.9

13Alibert èra conscient que l’unie biais de promòure una grafia èra de passar per l’elaboracion d’una gramatica e d’un diccionari que serián aital lo punt de referéneia pels escrivans. Aquel trabalh. ni Perbósc, ni Estieu, l’avián pas engimbrat ; sol J. Salvat ambe sa Gramatica Occitana e pus tard R. Barta ambe sos lèxics an publicat una codificacion, mas finalament aprèp Alibert. Dins la revista OC (III. p.1, e s.), Alibert escri u :

La lenga d’Oc modèma presenta tres sistèmas de grafia : aquel de Mistral, codificat dins Lou Tresor dóu Felibritge. aquel qu’an emplegat Perbosc e Estieu dins lors ôbras. e. per fin quel de l’Institut d’Estudis Catalans, de Barcelona. expausat dins lo « Diccionari Ortogràfic » de Pompeu Fabra. Dins aquesta grámatica. nos permetèm de preconitzar un ensag de conciliacion. Prenèm per basa lo Diccionari Ortogràfic de P. Fabra.

14Aquí tornamai, per comprene las fòrças de l’istòria de la linguistica occitana, cal comptar pas solament ambe los engatjaments teorics d’Alibert – establir una nòrma basada sus l’exemple catalan – mas ambe l’encoratjament dels politics catalans que crèan un Ofici de Relacions Meridionals. Cal recordar la volontat ‘expansionista’ dels Catalans e l’idèa que los politics avián al cap d’una comunitat occitano-catalana. Las relacions seràn mai que frairenalas : pagament de la revista Oc. de l’edicion de la Gramatica Occitana d’Alibert, de La Fabrica de A.-J. Boussac10, oferta de libres per la bibliotèca tolosenca de l’Institut d’Estudis Meridionals. Mas aquela idèa trobarà sa trencadura quand P. Fabra seguit per part de l’Institut d’Estudis Catalans refusa dins un manifèst del mes de mai de 1934 l’idèa que catalan e occitan faguen partida d’un sol grop linguistic. Aquela idèa d’una granda comunitat linguistica occitano-catalana es apiejada sus de faches linguistics e istorics posats dins l’istôria medievala – un estat occitano-catalan es encara uèi un mite entretengut per d’occitanistes –. Aquela teoria de bessonatge linguistic se trôba plan desvelopada dins l’òbra de J. Taupiac que publiquèt una carta dels dos païses (de Gueret a Elx) e un diccionari occitano-catalan-esperanto. Es tanben dins aquel rebat de l’istôria que d’unas causidas del Conselh de la Lenga Occitana tròban uèi lor justificacion11. Tant los Qitaserns de Linguistica Occitana que los enregistrements qu’avèm fait de Taupiac mòstran aquela enveja d’aver una codificacion a la catalana. Mas cal tanben dire qu’es un viatge a Barcelona que butèt Alibert a considerar la question de la normativizacion de la lenga. Encara en 1921, Alibert se demandava s’a Tolosa seriá pas pus simple de seguir la grafia mistralenca es a dire amb una grafia a la francesa – çò que direm sucursalista – e es un contacte intim e privilégiat ambe Catalonha que lo buta dins lo sens d’una refòrma.

La normativizacion en camin

15Passat lo temps de la segonda edicion de la Gramatica Occitana de Loís Alibert e de las criticas fòrça plan comentadas per Rogièr Barta a travèrs los articles pareguts dins la revista OC e recampats dins Pròsas de tota mena12, es l’IEO qu’encamina de reformas seguras en 1950 publicadas dins los Annals de l’IEO13. Endelà de las incocréncias del sistèma grafic e de qualques incoeréncias linguisticas es lo discors que justifica aquela reforma qu’es primordiala. Es l’avançada de la politica linguistica. l’adoption de la lei Deixonne. que marca lo pas.

L’Assemblée Nationale a adopté récemment le projet de loi Deixonne [...] Avant que cette loi ne soit définitivement votée par les deux Chambres, il a paru utile sinon indispensable à l’Institut d’Etudes Occitanes d’exposer les principes de la réforme linguistique dont M. L. Alibert a été le promoteur dans sa Gramatica Occitana segon los parlais lenga-docians14.

16Se la normativizacion es plan engimbrada un autre fenomèn es portat per aquel trabalh de codilicacion ; una reflexion sus l’estat social de la lenga. Es Robèrt Lafont que lo primièr dins son rapòrt presentat a Marselha lo 15 de julhet de 1951, paregut dins lo numéro d’agost de 1951 dels Annales de l’Institut d’Etudes Occitanes / Revue de Synthèse des Sciences de l’homme d’oc, pausa la pèira d’una recèrca en sociolinguistica. A partir d’aquí la question de la normativizacion se dobla de la question de la normalizacion de la lenga. Ailàs, R. Lafont serà pas seguit dins son projècte. ni per M. Roqueta. ni per Castan. Un regret exprimit dins l’entrevista. Aquel malastre dins l’abandon de novèlas orientacions per l’IEO e per l’occitanisme. Lafont lo tomarà viure a l’Amassada Generala d’Orlhac. L’universitari abandona sa plaça a l’IEO. incomprés. En 1952. aprèp aver pausat las basas d’un estudi possible sus la situacion de l’occitan. R. Lafont desapareis un temps dels Annals. Mas. dins la meteissa revista la question es pausada pel títol del numèro 6 de 1972, Orientation d’une recherche occitartiste.

17L’evolucion de la recèrca en 1972 es evidenta. D’una part, una question que tafurava Alibert en particulièr, la de la separacion del catalan e de l’occitan en dos grops linguistics vesins ; l’occitan es classât dins lo domeni gallo-romanic, mentre que lo catalan es dins lo domeni ibero-romanic, segon las tèsis de Pompeu Fabra e tanben de Walther von Wartburg, es pas mai d’actualitat – encara que Bec dins son expausat sus las caracteristicas de l’occitan âge pas una atituda clara -. Çò que mai pertòca nôstres linguistas es la teorizacion necessària dins la sciéncia linguistica per far de l’occitan una lenga modèrna de cultura. Aquela reivendicacion èra portada de tot temps per Alibert mas ara, cal d’una part n’acabar ambe los felibres opausants d’una grafia autra que la mistralenca qu’a lo titol de cap d’òbra e d’autra part assegurar un desvelopament de la recèrca scientifica dins lo domeni de la linguistica occitana. Tanben d’òbras majoralas se fan. las de P. Bec, La langue occitane, Manuel pratique de l’occitan moderne, Manuel de Philologie Romane. Disi que la question de la grafia pòt èsser considerada coma reglada – e mai se demòran vius qualques mistralencs, e mai se demòra de punts d’esclairir, e mai se lo sector linguistic de l’T.E.O. contunha de trabalhar a la nonnativizacion – tre qu’Alibert torna prene lo sistèma d’accentuacion de Perbòsc-Estieu per notar las vocalas dobèrtas. Quant al domeni del lexic ont los objectius son multiples (a saber : fôrabandir los francismes. ...) es la publicacion en 1966 del Diccionari Occitan segon los parlars lengadocians de Lois Alibert, acabat per P. Bec e R. Chabbert jos la pression de R. Lafont. qu’exprimis la norma oficiala de 1T.E.O. Plan segur la socializacion d’aquela grafia ratifica la nòrma. Om podriá parlar de democratizacion linguistica estant qu’es lo pòble, per sa practica. que ratifica las nôrmas e non pas una acadèmia o una institucion oficiala coma en Catalonha. Es plan la socializacion al dintre de l’escòla que fa autoritat ; estudiarem pus tard lo rôtie que los ensenhaires jògan o ensajan de jogar dins lo Conselh de la Lenga Occitana per exemple. A costat de l’escòla cal far mencion d’unas publicacions periodicas jos la direccion de David Grosclaude : La Setmana. setmanièr d’infonnacions que pareis dempuèi sièis ans, Plumalhon e Papagai, doas publicacions bimestrialas pels mainatges. La redaccion i seguís ambe una rara fermetat la nòrma establida.

18Demôra pas. per los linguistas occitans, qu’a justiilcar l’unitat de la lenga. Aquela batalha15 es necessària per doas rasons :

• Combatre lo localisme que va contra una imitat de la lenga. doncas del pais. Aquel localisme se pot representar pel rasonament « cada vilatge a son parlar. son patoès ». Es una dicha populara de combatre per que es pas una observation scientifica que seriá a la basa d’aquel tèma. plan segur. Mas s’es una observation populara. servis çaquelà als detractors de l’unitat d’òc, per exemple a Blanchot qu’es çaquelà professor de linguistica a l’universitat de Renas. e a d’òmes politics. Lo localisme es plan sovent una empacha a un discors possible de politica linguistica. E dins una autra mesura benlèu serviguèt d’argument contra la creation d’un capes d’occitan, permetèt de trebolar lo paisatge linguistic en favorizant de denominations coma « les langues d’oc ». Enfin lo localisme patesejaire es reductor. un rcplec sus se. contrari a l’idèa d’universitarisme. Estant que la grafia es consequenta a la vision, a l’idèa que l’om a de la lenga e de la comunautat culturala. la grafia alibertina encara qu’age ensajat d’endralhar los felibres sus aquela reflexion – e capitèt amb fòrces, al mens totes los de Lengadòc. Enric Mouly o Rogièr Bartas – pot pas daissar un cèrt localisme trionfar.
• Una autra rason es la nécessitat de metre en evidéncia la modernitat de la lenga. Volèm dire far de l’occitan una lenga qu’age las meteissas foncions que qual se vol autra lenga. A n’aquel nivèl de reflexion, los sols que se lançan dins la recèrca son de monde de l’IEO. Los mistralencs demòran en défòra de tota tentativa de teorizacion.

19- Per justificar aquela imitat de la lenga occitana pressentida per totis -que siague. Fabre d’Olivet. Couzinié o Mistral pel sègle xix – de concèptes novèls son necessaris als quais respond la grafia occitana. Aquelis concèptes van nàisser de dos constats :

• La lenga occitana es facha de dialèctes que pòrtan en elis lo nogal de la lenga que l’intercompreneson n’es lo testimòni. « Dis Aups i Pireneus. »
• La lenga occitana concis una istòria evolutiva. contunha.

20Avèm la vision Saussuriana de sincronia e diacronia. La primièra d’aquelas doas realitats. la sincronia. se pot palpar. Lo terren es aqui. los enquistaires e los atlasses linguistics que son en cors d’acabament pòrtan la pròva d’una cèrta unitat lalgrat la diversitat dialectala. Es çò que Pèire Bec sonarà : diasistèma16 . Mas l’autra realitat, es a dire la vision de la continuitat diacronica. es de mal percebre. Alara apareis lo concèpte modèrne de ’koiné’. Va sens dire que lo trabalh dels linguistas occitans – subretot de P. Bec – plaçarà de seguida la linguistica occitana dins lo camp de la linguistica generala. Se trabalharà pas pus dins l’unica dralha, dins las pesegadas, de l’unic Institut d’Estudis Catalans e de Fabra. Aquò es degut tanben a la formacion universitària de Bec e de Lafont que seràn dins las annadas 70 los pilars de la linguistica occitana. Se Bec s’ocuparà subretot de mostrar la continuitat linguistica en diacronia e en sincronia — e mai de còps que i a ambe plan d’esitacions — Lafont dobrirà per son trabalh sus l’occitan la porta de la sociolinguistica17. Avèm doncas aqui las doas dimensions fondamentalas de l’occitan que deven objècte de sciéncia e al meteis temps objècte de cultura.

La koiné

21Se lo concèpte de diasistèma permet d’apiejar la realitat d’una lenga unitària sul domeni d’òc – e mai se la posicion del gascon dins l’ensemble occitan es pas evidenta18 -, lo concèpte novèl de ’koiné’ permet de justificar una continuitat dins l’istôria de la lenga occitana. Pèire Bec e d’autres darrièr el, mai militants que linguistas. afirman qu’una koiné existissiá a l’Etat mejana e representava una mena de sistèma linguislic unitari. D’aquí l’idèa d’una lenga formada. omogenèa, pro leu unitària : l’occitan auriâ donc un passat de lenga qu’auriá traspassat lo mirgalhadis dialectal dins una Edat mejana tan rica sul plan literari.

22Mas aquel concèpte de ‘koin’ es contraversat. Es que s’aplica a la lenga literària o a la lenga administrativa. o a las doas ? Quina dòsi de dialectalisme es acceptada dins la definition d’una koiné occitana medievala ?

23Per Ake Grafström19 , se pòt pas parlar de ‘koin’ e François Zufferey20 parla del « mythe de la koiné originelle ».

24Lo concèpte de ’koiné’ apareis dins los trabalhs dels elenistas21 e malgrat las discussions recentas dels elenistas podèm assegurar qu’es una lenga comuna que cobris las varietats dialectalas. Aquela lenga apareis coma lenga estandard necessària davant l’escampilhament de las comunautats grècas. I a una koiné literària comuna als Grècs d’Alexandria. d’Atenas o d’endacòm mai. Sembla que « koiné » siague sinonim de « lenga comuna » o de « lenga estandard ». Cronologicament. i agèt fusion dels dialèctes primaris antics escriuts e orals ; lo dialècte atic es la basa linguistica d’aquela fusion ; la koiné – lo grèc novèl comun – se partis en dialèctes novèls segondaris : los dialèctes neoelenics.

25Nos podèm demandar se aquel concèpte de koiné que Pèire Bec balha dins La langue occitan22 es pas la projeccion sul passat d’un futur esperat per los actors de la linguistica occitana. un pauc coma se l’istorian de la lenga encoratjava lo president de l’IEO – Pèire Bec foguèt president de l’IEO en seguida de Robert Lafont – exactament coma se pausèt e se pausa encara uèi la question de l’unicitat del catalan del Principat. de las Balearas e del País Valencian.

26Per esclairir la realitat d’aquel concèpte de ‘koiné’ prepausam de l’estudiar dins los très domenis de la lirica. del document administratiu e de las gramaticas.

271. Per çò que concernis la lirica es Bec qu’utilisa lo mai lo concèpte dins La langue occitane. Per el, a l’Edat mejana :

• -I a pas de dileréncias dialectalas importantas. « Les différences dialectales y sont en effet minimes et sans aucun rapport, en général, avec la provenance dialectale du troubadour ; l’idiome est sensiblement le même du Limousin jusqu’à la Méditerranée. » « Les dialectes existaient déjà [...] et servaient à la conversation quotidienne, mais la langue de culture était une. » p.69.
• Los trobadors seguisson un modèl e « adoptent la koinê (langue commune) ». Mas per J.-P. Chambon. dins son Histoire linguistique de l’Auvergne23, se pot pas parlar de koiné perque i a pas cap d’adequacion entre l’escriut e l’oral. L’occitan s’opausa al latin, aiceste es normalizat. codificat, mentre que l’occitan coneis pas cap de modèl.

28Al nivèl de la lirica çaquelà avèm pas que los tèxtes dels copistas ; mas per Bec. que mòstra mai d’un côp la complexitat dels faches culturels, socials e linguistics, se « l’examen est délicat». «Cette koinê a pourtant existé, cela est incontestable ». mas « Il est assez difficile de juger de cette langue avec précision puisque nous n’en connaissons qu’une pâle copie. [...] D’ailleurs, le concept même de koinê est assez relatif. »

29Qualas podrián èsser las originas d’una ‘koiné’, es a dire lenga estandardizada. lenga comuna, a l’Edat mejana?

• Una unificacion politica e administrativa ; ni agèt pas.
• Una aparicion de genres literaris qu’an aquela lenga coma mejan exclusiu d’expression. Caldriá que la lenga e lo genre literari (aici la lirica), espeliguèsson al meteis temps, çô que vòl dire que pòdon pas procedir l’un de l’autre. En fin per Bec, qu’a fait escòla. se i a una koiné, totis los caractèrs dialectals son pas escafats, çô que vôl plan dire que i a una diferenciacion de far e una question qu’es pas de dialectometria mas de tolerància dins la compreneson o pus lèu l’intercompreneson. Lo concepte de ‘koiné’ es pas tampat, al contrari accepta una variacion dialectala tant qu’aicesta permet l’intercompreneson. Es exactament la meteissa definicion que la del diasistèma en çò de Weinreich al mens sul punt de la tolerància dialectala.

30Ara, s’es vertat que la tematica de l’amor cortés, limita lo vocabulari e doncas restrenh l’estudi. e balha una idèa unitària de la lenga, cal pas doblidar que trabalham amb las transcripcions dels copistas dels sègles xiv. xv o xvi. Alara plan segur que se la lenga pareis unifïcada e que daissa pensar qu’es una koiné. cal véser lo temps passât entre lo moment viu de la lirica e lo de las transcripeions qu’avèm. Cal pas confondre la lenga dels trobadors e l’imatge que n’avèm al travers dels cançonièrs. E F. Zufferey (1987) insistis sus las particularitats dialectalas que demòran de la lenga dels trobadors e que son pas estadas escaladas per los copistas perque son dins las rimas.

312. Dins lo domeni dels tèxtes administratius la question pareis plan mai simpla. sabèm ben. ara. qu’i a pas jamai agut cap de poder per impausar una nòrma24. Ara cal reconéisser que la lenga pot paréisser uniformizada que los escribes devon tanben aver un rôtie uniformizaire interdialectalament. Per A. Grafstrom :

Il me semble exagéré de parler d’une koiné administrative occitane. S’il a existé une certaine tendance générale à rapprocher à plusieurs points de vue. les langues administratives régionales, ce qui est peut-être même probable, son résultat ne mérite pas d’être qualifié de koiné.

32Aquô dit pausa tornamai lo problèma de la definicion d’una koiné occitana e non pas lo problèma d’una prôba. Es que se confondon unitat e uniformitat ? I aviá imitat linguistica mas ambe l’acceptacion de diferéncias dialectalas. La pròba n’es que los textes ancians se pòdon. uèi, localizar. Puèi cal acceptai un autre paramètre qu’es lo de las influéncias intraregionalas que pôdon aver jogat dins una sembla unifortnitat de la lenga.

333. Lo trabalh de Pierre Swiggers, Les plus anciennes grammaires occitanes : tradition. variation et insertion cultwelle25, reconeis una cèrta unitat linguistica sens jamai parlar de ‘koine’ :

Dans le panorama de la grammaticographie romane, la culture occitane occupe une place a part. ’abord par la manifestation precoce de l’activite grammaticale [...] Ensuite il y a 1’aspect de detachement par rapport aux modeles latins [...] Enfin – mais c’est la aussi a notre avis 1’explication des deux caracteristiques relevees – cette grammaticographie profite ’une litterature institutionnalisee (pour ne pas dire ritualisee) et s'exprimant dans une langue standardisee. coiffant les differences interdialectales.

34Enfin per P. Swiggers, Raimon Vidal De Besalu impausa una norma : la lenga lemosina parlada en Lemosin, Auvernha, Carcin. Provenca e « dans tous les pays voisins et intermediaires ». Per 56 qu’es del Donatz Proensals :

Chez Uc. 1’occitan est reconnu dans sa diversite. et le Donalz foumit des formes altemantes rencontrees chez les troubadours. Le dictionnaire des rimes qui le suit constitue meme en quelque sorte un lexique panoccitan. On y cherche en vain des condamnations ou rejets de formes.
Las Leys d’amors enfin n’imposent pas une norme, mais laissent transparaitre une normativite, tout en reconnaissant les droits de fusage [...] et tout en admettant que parfois il faut tolerer des fautes.

Conclusions

35Es que los estudis sus la sincronia prenon en compte la sintaxi ? Dins l’òbra de C. Camproux, Etude syntaxique des parlers Gévaudannais e dins la de R. Lafont, La phrase occitane, la sintaxi occitana sembla esser unitaria. I a una unitat sintaxica supradialectala. Es a dire que la recerca d’une koine o de son absencia se deu pas limitar a 1’estudi sincronic dels faits fonetics, morfologics e lexicals mas embraçar la lenga a totis los nivels de sa constitucion.

36Lo concepte de ‘koine’ es pas definit : ne coneissem pas los tennes de la definicion : es doncas impossible de parlar de « koine medievala » sens definicion estant que fins ara correspond pas a la definicion de la dòxa dels linguistas. Òm pot dire çaquelà que i a. a l’Edat mejana. una imitat de la lenga sens que i age una uniformitat e qu’aquela imitat es receveira ’unes faches dialectals que uèi nos permeton de situar los documents amb una granda precision dins lo temps e l’espaci.

37Una question que demòra es la mesura de la distància entre la lenga orala e la lenga escriuta. Es a dire que parlam d’estandardizacion sonca per los documents. Es que cal pas far intervenir la dimension de la grafia ?

38Una koiné per que far ? La koiné es una lenga estandard. comuna. que facilita la compreneson en escafant las diferéncias dialectalas. Pensam que la question de la koiné medievala es pas un problèma estant que lo monde avián pas besonh d’una nòrma per se comprene e èsser en relacion. Per las grandas fièiras de Pau los que venián per crompar o vendre èran occitans, aragoneses. catalans, bascos. Es que una lenga estandardizada èra necessària alara que i aviá intercompreneson ? La definicion d’una koiné medievala es tanben una question sociolinguistica. Es tanben una question de politica linguistica dins lo fach ont l’occitan, coma l’ebrèu. a besonh d’una realitat istorica per trobar una novèla lançada.

39En conclusion, l’idèa de ‘koiné’ fa rampèl al concèpte d’estandardizacion e doncas de normativizacion que son las grandas preocupacions dels linguistas occitans fins ara26. Es que l’òm deu fargar una autra definicion de ‘koiné’ que seriá lo rebat del ‘diasistèma’ ? Es que s’es pas fait una amalgama entre unitat e uniformitat ?

40Per uèi. la lenga occitana per de rasons politicas. linguisticas e socialas e tanben per utilizar de mejans de comunicacions de portada planetària coma l’internet es obligada de presentar una cèrta unitat. Lo problèma dels concèptes de ‘koiné’ o de ‘diasistèm’ es que los occitanistas n’an agut besonh per trobar una justification dins l’istòria de la lenga a lor demarcha de normativizacion – a un moment donat de l’istèria del moviment linguistic27 – alara que la normativizacion / estandardizacion de la lenga occitana contemporanèa se justifica per de rasons sociolinguisticas (cal ensenhar, cal publicar, etc.) e subretot per un desir de lenga cada jorn mai fòrt.