1 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich [Dictionnaire géographique du Royaume de la Pologne et des autres pays Slaves], Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław [éditeurs], Warszawa, 1882, vol. III, XIV.

2 Topolski Jerzy, Jak się pisze i rozumie historię [Comment on écrit et comprend l’histoire], Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 1996, p. 195.

3 Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię…, op. cit., p. 203.

4 Nous trouvons aujourd’hui pas mal d'opinions parallèles à la description de la misère dans le premier rapport fait par Anton Pergen, le premier gouverneur de la Galicie ainsi que dans les autre rapports et les enquêtes effectués par les officiers autrichiens. Il faut souligner que Pergen construisait son rapport grâce à l’aide des Polonais et que ses opinions quant à la pauvreté et la richesse de la Galicie ne sont pas seulement négatives. Finkiel Ludwik, « Memoriał Antoniego hr Pergena pierwszego gubernatora Galicji o stanie kraju » [Mémoire du Comte Antoine Pergen, le premier gouverneur de la Galicie à propos de l’état du pays], Kwartalnik Historyczny, vol. XIV, I, Lwów, 1900, p. 23-43.

5 Bujak Franciszek, « Rozwój gospodarczy Galicji » [Développement économique de Galicie], in : Studia historyczne i społeczne, Ossolineum [Études historiques et sociales], Lwów, Warszawa, Kraków, 1924, p. 125-166.

6 Szczepanowski Stanisław, Nędza Galicji w cyfrach. Program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego [Misère de la Galicie en chiffres. Programme de développement énergique de l’économie nationale], Piller i Spółka, Lwów, 1888.

7 Ibid., p. V.

8 Pilat Tadeusz, Uwagi nad książką P. Stanisława Szczepanowskiego pod napisem « Nędza Galicji » [Remarques à propos d’un livre de M. Stanislas Szczepanowski intitulé « Misère de la Galicie »], Biblioteka Warszawska, imprimerie de Wacław Ratyński, Warszawa, 1888, p. 2.

9 Molicki Antoni, Odpowiedź Panu St. Szczepanowskiemu na jego « Nędzę Galicji » [Réponse à M. St. Szczepanowski à propos de son livre « Misère de Galicie » ], imprimerie de W.L. Anczyc i Spóła, Kraków, 1890, p. 1.

10 Borzym Stanisław, Stanisław Szczepanowski, Idea polska. Wybór pism [Stanislas Szczepanowski, L'Idée Polonaise. Anthologie des œuvres], Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1988, p. 20.

11 Szczepanowski S., Nędza Galicji…, op. cit., p. 7.

12 Ibid., p. 8.

13 Ibid., p. 22.

14 Szczepanowski S., Nędza Galicji…, op. cit., p. 25.

15 Molicki A., Odpowiedź Panu…, op. cit., p. 50.

16 Chromik Jerzy, Stanisław Szczepanowski jako ekonomista i przemysłowiec [Stanisłas Szczepanowski en tant qu’économiste et entrepreneur], in : Stanisław Szczepanowski. Życie i działalność [Stanisłas Szczepanowski, Vie et activité], Towarzystwo Przyjaciół Szkoły Handlowej im. Stanisława Szczepanowskiego, Warszawa, 1935, p. 11.

17 Stanisław Szczepanowski, Zarys życia Stanisława Szczepanowskiego [Esquisse de la vie de Stanisłas Szczepanowski], in : Myśli o odrodzeniu narodowym [Pensée de la renaissance nationale], Lwów 1923, p. 23 ; selon : Borzym S., Stanisław Szczepanowski…, op. cit., p. 13-14 ; à voir aussi : Mir-ski Józef, Stanisław Szczepanowski jako apostoł edukacji narodowej [Stanisłas Szczepanowski en tant qu’apôtre de l’éducation nationale], Wydawnictwo Przyjaciela Szkoły, Poznań, 1926, p. 4.

18 Selon Borzym S., Stanisław Szczepanowski…, op. cit., p. 8.

19 Stanisław Szczepanowski, Idea polska wobec prądów kosmopolitycznych. Aforyzmy o wychowaniu [L'Idée polonaise par rapport aux tendances cosmopolites. Aphorismes sur l’éducation], Towarzystwo Wydawnicze, Lwów 1901 ; Myśli o odrodzeniu narodowym. Pisma i przemówienia [Pensée de la renaissance nationale. Écrits et Interventions], Vol. I, Książnica Polska, Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów-Warszawa 1923, éditions ultérieures de ce volume : 1903, 1907 ; O samodzielność kraju. Sprawy poselskie. Lata 1887-1891. Pism i przemówień T. III [Pour l’indépendence du pays. Les affaires parlementaires 1887-1891. Écrits et Interventions volume 3], Helena Szczepanowska i Witold Szczepanowski (éds), Lwów 1912 ; O rozwój społeczeństwa (« Nędza Galicji » i inne prace), Pism i przemówień tom II [Pour le développement de la société. Misère de la Galicie et les autres travaux. Écrits et Interventions volume 2] ; Walka narodu polskiego o byt [Lutte de la nation polonaise pour son existence], Éditions en exil (Londres) de « Myśli o odrodzeniu narodowym » [Pensée de la renaissance nationale], Stanisław Szczepanowski jun (éd.), Londres, 1942.

20 Pilat Tadeusz, Uwagi nad książką P. Stanisława Szczepanowskiego pod napisem « Nędza Galicji » [Remarques à propos d’un livre de M. Stanisłas Szczepanowski intitulé « Misère de la Galicie »] ; Bujak Franciszek, Galicja [Galicie], vol. I, Wiedza i Życie, série : IV, vol. II, Lwów, 1908 ; vol. II, Wiedza i Życie, série IV, vol.VII, Lwów, 1910.

21 Pilat T., Uwagi nad książką…, op. cit., p. 9.

22 Mes propres études sur la démographie galicienne ont prouvé l’avis de Pilat, à voir : Zamorski Krzysztof, Zasadnicze linie przemian demograficznych Galicji w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku [Tendences générales des changements démographiques en Galicie dans la deuxième moitié du xix^e et le début du xx^e siècle], [w :] Galicja i jej dziedzictwo, J. Chłopecki, H. Madurowicz-Urbańska (éds), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszów, 1995, p. 95-110 ; Idem, Transition démographique en Europe Centrale au xix^e siècle. Ressemblances et différences internes, L’Europe Centrale. Réalité, Mythe, Enjeu xviii^e-xx^e siècles, Textes réunis, établis et présentés par Gérard Beaupretre, Centre de Civilisation Française de l’Université de Varsovie, 1991, p. 113-129.

23 Molicki A., Odpowiedź Panu St. Szczepanowskiemu na jego…, op. cit., s. 7, 21, 33 passim.

24 Bujak Franciszek, Rozwój gospodarczy Galicji (1772-1914) [Développement économique de Galicie], in : Idem, Wybór pism [Antologie des traveaux], vol. II, Helena Madurowicz- Urbańska (éds), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1976, p. 373.

25 Szczepanowski S., Nędza Galicji…, op. cit., p. VII.

26 Szczepanowski S., Nędza Galicji…, op. cit., p. XI.

27 Kieniewicz Stefan, Historia Polski 1795-1918 [Histoire de la Pologne 1795-1918], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1996 ; Buszko Józef, « Stosunki gospodarczo - społeczne w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim » [Relations économiques et sociales en Galicie et en Silésie de Téchiné, in : Historia Polski [Histoire de la Pologne], publiée par Polska Akademia Nauk. Instytut Historii, vol. III : 1850/1864-1918, Żanna Kormanowa, Irena Pietrzak Pawłowska (éds), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1963 ; Józef Buszko, Historia Polski 1864- 1948 [ Histoire de la Pologne 18641948], Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1978 ; Józef Buszko, « Od niewoli do niepodległości (1864-1918) » [De la non-souveraineté jusqu’à l’indépendance (1864- 1918)], in : Wielka Historia Polski [Grande historie de la Pologne], Stanisław Grodziski, Jerzy Wyrozumski, Marian Zgórniak (éds), Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków, 2000 ; Antoni Czubiński, Historia Polski 1864-2001[Histoire de la Pologne 1864-2001], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław-Warszawa-Kraków, 2002.

28 Norman Davies, Boże igrzysko. Historia Polski, [L’enjeu de Dieu. Histoire de la Pologne], Wydawnictwo « Znak », Kraków, 2006, p. 634.

29 Wereszycki Henryk, Historia polityczna Polski 1864-1918 [Histoire politique de la Pologne 18641918], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław, 1990, p. 145.

30 Chwalba Andrzej, Historia Polski 1795-1918 [Histoire de la Pologne 1795-1918], Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2000 ; Samsonowicz Henryk, Tazbir Janusz, Łepkowski Tadeusz, Nałęcz Tomasz, Polska. Losy państwa i narodu do 1939 roku [Pologne. Histoire de l’État et de la nation jusqu’à 1939], Wydawnictwo « Iskry », Warszawa, 2003.

31 Kuberski Leszek, Stanisław Szczepanowski 1846-1900. Przemysłowiec. Polityk. Publicysta [Stanisłas Szczepanowski 1846-1900. Entrepreneur. Politicien. Publiciste], Uniwersytet Opolski, Studia i monografie n° 239, Opole, 1997.