Bibliographie
p. 449-464
Texte intégral
Abréviations
AE : Annales d’Éthiopie
CSCO/SA : Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium/Scriptores Aethiopici
JES : Journal of Ethiopian Studies
PO : Patrologia Orientalis
RRAL : Rendiconti della Reale Accademia dei Lincei
RSE : Rassegna di Studi Etiopici
Sources manuscrites
Manuscrits de l’église de Qoma Fasilädäs
Synaxaire, H2-IV-657 et H2-IV-665
Octateuque et livre d’Hénoch, H2-IV-659
Actes des Martyrs, H2-IV-660
Gädlä Fasilädäs, H2-IV-662
Petits Prophètes, H2-IV-666
Gädlä Ewosṭatéwos, H2-IV-674
Hawi, H2-IV-685
Tä’amrä Maryam, H2-IV-701
Tä’amrä Maryam, H2-IV-714
Mäṣḥäfä Liq (microfilm Illinois/IES no 88.XIX.20-27)
Hill Monastic Manuscripts Library, Collegeville, États-Unis
EMML 1768, Ancien Testament, Hayq Estifanos, xve siècle
EMML 3253, généalogie du Wäläqa, Däbrä Berhan, xviiie siècle
EMML 5350, carnet d’un däbtära du Šäwa, début du xxe siècle
Bibliothèque nationale de France, Paris, France
Éthiopien 100, Chroniques brèves
Éthiopien 141, Chroniques brèves
Éthiopien 142, Chroniques brèves
Éthiopien 143, Chroniques brèves
Éthiopien 245, qené à Bäträ Giyorgis
Éthiopien Abbadie 114
Éthiopien Abbadie 133
Éthiopien Abbadie 152, copie des archives de l’Évangéliaire d’Or d’Aksum Ṣeyon
Éthiopien Abbadie 225, copie d’un recueil d’archives de l’église d’Aksum Ṣeyon
Monastère de Daga Esṭifanos, lac Ṭana, Éthiopie
Daga 25 (Tanasee 136), qené à Bäträ Giyorgis
Monastère de Kebran Gabriel, lac Ṭana, Éthiopie
Tanassee 34 (Kebran 34)
Église de Qwesqwam, Gondär, Éthiopie
Nägärä Maryam de la reine Mentewwab (microfilm EMML 7585)
Sources publiées
Amharic Dictionary of Ethiopian Tewahdo Orthodox Church, Sergew Hable Sellassie (dir.), 13 vol., Addis-Abeba, 1984-1990.
Coptic Encyclopedia, A. Atiya (dir.), 8 vol., New York, Mac Millan, 1991.
Abbadie (d’), Antoine, Géodésie d’Éthiopie, ou triangulation d’une partie de la haute Éthiopie exécutée selon des méthodes nouvelles, Paris, Gauthier-Villars, 1873.
—, Dictionnaire de la langue amariñña, Paris, Vieweg, 1881.
Abbadie (d’), Arnaud, Douze ans de séjour dans la Haute-Éthiopie (Abyssinie), (rééd.) Citta del Vaticano, Studi i Testi, t. 1, vol. 286, 1980 ; t. 2, vol. 287, 1980 ; t. 3, vol. 304, 1983.
Alvarez Francisco, The Prester John of the Indies. A True Relation of the Lands of the Prester John, Being the Narrative of the Portuguese Embassy to Ethiopia in 1520, C. F. Beckingham, G.W.B. Huntingford (éd.), Cambridge, 1961.
Bairu Tafla, Asma Giyorgis and his Work. History of the Galla and the Kingdom of Sawa, Wiesbaden, Harrassowitz, 1987 [Äthiopistische Forschungen, 18].
Barradas, E., Tractacus Tres Historico-Geographici (1634). A Seventeenth Century Historical and Geographical Account of Tigray, Ethiopia, Wiesbaden, Harrassowitz, 1996 [Äthiopistische Forschungen, 43].
Basset, R., Études sur l’histoire d’Éthiopie, Paris, 1882 (tiré à part de Journal asiatique, sér. 7, 7 (1881), p. 315-434 ; sér. 7, 8 (1881), p. 285-389).
—, Fêkkâré Iyasous (Explication de Jésus), Paris, 1909 [Les apocryphes éthiopiens, 9].
Beccari, C., Rerum Aethiopicarum Scriptores Occidentales Inediti a Saeculo XVI ad XIX, 15 vol., Rome (réédition annastatique), 1903-1913.
2 : P. Petri Paez S.I., Historia Aethiopiae, liber I et II
3 : P. Petri Paez S.I., Historia Aethiopiae, liber III et IV
4 : P. E. Barradas S.I., Tractatus Tres Historico-Geographici
5 : P. E. d’Almeida S.I. Historia Aethiopiae, liber I-IV
6 : P. E. d’Almeida S.I. Historia Aethiopiae, liber V-VIII
7 : P. E. d’Almeida S.I. Historia Aethiopiae, liber IX et X
8 : Patriarchae A. Mendez S.I., Expeditionis Aethiopicae, liber I et II
9 : Patriarchae A. Mendez S.I., Expeditionis Aethiopicae, liber III et IV
11 : Relationes et epistolae variorum, pars prima, liber II
12 : Relationes et epistolae variorum, pars prima, liber III
13 : Relationes et epistolae variorum, pars prima, liber IV
14 : Relationes et epistolae variorum, pars secunda, liber unicus
15 : Index analyticus totius operis.
Beckingham, C., Huntingford, G.W.B., Some Records of Ethiopia, 1593-1646, Being Extracted from The History of High Ethiopia or Abassia by Manoel de Almeida, Together with Bahrey’s History of Galla, Londres, Hakluyt Society, 1954.
Béguinot, F., La cronaca abbreviata d’Abissinia. Nuova edizione dal etiopico e commento, Rome, 1901.
Beylot, R., La gloire des Rois ou l'Histoire de Salomon et de la reine de Saba, Brepols, 2008, 491 p. [Apocryphes. Collection de poche de l’AELAC, 12].
Bezold, C., Kebra Nagast, Die Herrlichkeit des Könige, Munich, 1905.
Bianchi, G., Alle terra dei Galla, narrazione della spedizione Bianchi in Africa 1879-1880, Milan, 1886.
Budge, E.A.W., The Life of Takla Haymanot, 2 vol., Londres, 1906.
—, The Book of the Saints of the Ethiopian Church, 4 vol., Cambridge, 1928.
Cheesman, E., Lake Tana and the Blue Nile : an Abyssinian Quest Londres, 1936.
Chojnacki, S., Ethiopian Icons, Catalogue of the Collection of the Institute of Ethiopian Studies, Addis Abeba University, Milan, Skira, 2000.
Colin, G., « Synaxaire éthiopien. Le mois de mäskäräm. Édition critique du texte éthiopien et traduction » PO, 43/3 (1986), p. 324-512.
—, La gloire des rois (Kebra Nagast). Épopée nationale de l’Éthiopie, Genève, Patrick Cramer, 2002, 117 p. [Cahiers d’orientalisme, 23]
Combes, E. et Tamisier, M., Voyage en Abyssinie, 3 vol., Paris, 1838.
Conti Rossini, C., « Di un nuovo codice della cronaca etiopica », RRAL, sér. 5, 2 (1893a), p. 668-683.
Conti Rossini, C., « Due squarci inediti di cronaca etiopica », RRAL, sér. 5, 2 (1893b), p. 804-818.
—, Historia Regis Sarsa Dengel (Malak Sagad) accedit Historia gentis Galla, curante I. Guidi, 1907 [CSCO, 2021, SA, 34].
—, Documenta ad illustrandam historiam. Liber Aksumae, Paris, 1909-1910, [CSCO, 54 et 58, SA, 24 et 27].
—, « La caduta della dinastia Zague e la versione amarica del Be’ela Nagast », RRAL, 21 (1922), p. 279-314.
—, « L’agiographica etiopica e gli atti del santo Yafqeranna Egzi », Atti del Reale Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, 96 (1937), p. 403-433.
—, « Il libro di re Zar’a Ya’eqob sulla custodia del Mistero », RSE, 2 (1943), p. 148-166.
—, Acta Marqorewos, Louvain, Peeters, 1962 [CSCO, 33-34, SA, 16-17 (réimpr. éd. 1904)].
Conzelman, W., Chronique de Galâwdêwos (Claudius), Roi d’Éthiopie. Texte éthiopien traduit, annoté et précédé d’une introduction historique, Paris, Bibliothèque de l’EPHE, 1895.
Crummey, D., « Three Amharic documents of marriage and inheritance from the Eighteenth and Nineteenth Centuries », Proceedings of the Eight International Conference of Ethiopian Studies, University of Addis Abeba, 1984, Tadesse Beyene (éd.), vol. 1, 1988-1989, p. 315-327.
Dillmann, A., « Zur Geschichte des abyssinischen Reichs », Zeitschriftdes deutschen morgenländischen Gesellschaft, 7 (1853), p. 338-364.
Dombrovski, F., Tanasee 106 : Eine Chronik der Herrscher Äthiopiens, Wiesbaden, Franz Steiner, 1983 [Äthiopistische Forschungen, 12].
Euringer, S., « Die Geschichte von Narga. Ein Kapitel aus der abessinischen Kulturgeschichte des 18 Jhdts », Zeitschrift für Semitistik und verwandte Gebiete, 9 (1935), p. 281-311 ; 10 (1936), p. 105-162.
Ferret, P.V. Ad et Galinier, J.G., Voyage en Abyssinie, dans les provinces du Tigré, du Samen et de l’Amhara, 2 vol., Paris, 1847-1848.
Foti, C., « La cronaca abreviata dei re d’Abissinia in un manoscritto di Dabra Berhan di Gondar », RSE, 1 (1941), p. 87-123
Getatchew Haile, The Faith of the Unctionists in the Ethiopian Church (Haymanot Mäsihawit), Louvain, 1990 [CSCO 517-518, SA 91-92].
Gobat, S., Journal d’un séjour en Abyssinie pendant les années 1830, 1831 et 1832, Paris, Comité de la Société des missions de Genève, 1835.
Grébault, S., « Le synaxaire éthiopien. III. Mois de nahasê et de pâguemên », PO, 9/4 (1912).
Guebre Sellassie, Chronique du règne de Ménélik II, roi des rois d’Éthiopie, 2 vol., Addis Abeba, 1967 (1959 E.C.).
Guidi, I., « Di due frammenti relativi alla storia d’Abissinia », RRAL, sér. 5, 2/1 (1893), p. 579-605.
—, « Un squarcio di storia ecclesiastica di Abissinia », Bessarione, 8 (1900), p. 10-25.
—, Annales Iohannis I, Iyasu I et Bakaffa, Paris, 1903-1905a [CSCO 22-24, SA 5-8].
—, « Il raconto di Nârgâ », RRAL, sér. 5, 8/49-50 (1905b), p. 10-25.
—, Gli archivi in Abissinia, Rome, 1906, p. 651-698 (tiré à part des Atti del Congresso internazionale di scienze storiche, Roma, 1903).
—, Bahrey, Historia gentis Galla, Louvain, 1907 [CSCO 20-21, SA 34].
—, Annales Regnum Iyasu II et Iyo’as, Paris, 1910-12 [CSCO 66, 61, SA 29, 28], repr. Louvain 1960-1961.
—, « Le synaxaire éthiopien. III. Mois de nahasê et de pâguemên », Patrologia Orientalis, 9/4, 1913, p. 239-487.
—, 1926, « Due nuovi manoscritti della « Cronaca abreviata » di Abissinia », RRAL, Classe di scienze morali, storiche e filologiche, sér. 6, vol. 2, p. 357-421.
Kropp, M., Der siegreiche Feldzug des Königs Amda Seyon gegen die Muslime in Adal im Jahre 1332 N. Chr., Louvain, 1994 [CSCO 538-539, SA 99-100].
—, « Four Gwelt documents of‘Amdä Ṣeyon from the archive of the church of Däbrä Egziabeher-ab on amba Geshe », Afrique et Histoire, 2 (2004b), p. 213-234.
Lefebvre, Th., Voyage en Abyssinie exécuté pendant les années 1839, 1840, 1841, 1842, 1843, par une commission scientifique composée de MM. Théophile Lefebvre, Lieutenant de vaisseau, Chevalier de la Légion d’honneur, A. Petit et Quartin-Dillon, Docteurs-Médecins, Naturalistes du Muséum, Vignaud, Dessinateur, 6 vol., Paris, 1845-1851.
Legrand, M., Voyage historique d’Abyssinie du R.P. Lobo, de la Compagnie de Jésus. Traduite du portugais, continuée et augmentée de plusieurs dissertations, lettres et mémoires, Amsterdam, 1728.
Littmann, E., Deutsche Aksum Expedition, 4 vol., Berlin, 1913.
Lusini, G., « Il “Gadla Absadi” (Dabra Maryam Sara’e) », Louvain, 1996 [CSCO 557-558, SA 103-104].
Mondon-Vidailhet, C., Chronique de Théodoros. Roi des Rois d’Éthiopie (1853-68). D’après un manuscrit original de Walda Maryam, Paris, Hots, 1982 (1re éd. 1905).
Moreno, M., Cent fables amhariques mises en écrit par le dabtara Kenfé, traduites et annotées par Martino Mario Moreno, Paris, Imprimerie nationale, 1947 [Cahiers de la société asiatique].
Nollet, G., « La légende de ‘Ehta-Krestos », Aethiops, 3 (1930), p. 51-53.
Paez, Pero, História da Etiópia, I. Boavida, H. Pennec, M.J. Ramos (éd.), Lisbonne, Assirio et Alvim, 2008.
Pereira, E.F.M., Historia de Minas, Ademas sagad, rei de Ethiopia, Lisbonne, Imprensa Nacional, 1888.
—, Chronica de Susneyos, rei de Etiopia, segundo o manuscripto da Bibliotheca Bodleiana de Oxford, Lisbonne, 1, 1892 (texte éthiopien) ; 2, 1900 (traduction portugaise et notes).
—, Acta martyrum, 1907 [CSCO 37-38, SA 20-21].
Perruchon, J., Les chroniques de Zar’a Yâ’eqôb et de Ba’eda Mâryâm, rois d’Éthiopie de 1434 à 1478, Paris, Bibliothèque de l’EPHE, 1893.
—, « Notes pour l’histoire de l’Éthiopie. Règne de Ya’qob et Za-Dengel (1597-1607) », Revue sémitique, 4 (1896), p. 355-365.
—, « Notes pour l’histoire de l’Éthiopie. Règne de Susneyos ou Seltan-Sagad (1607-1632) », Revue sémitique, 5 (1897), p. 75-80, p. 173-189.
—, « Notes pour l’histoire de l’Éthiopie. Règne de Fasilädäs (Alam-Sagad) (1632-1667) », Revue sémitique, 5 (1897), p. 360-372 ; 6 (1898), p. 84-92.
—, « Notes pour l’histoire de l’Éthiopie. Règne de Yohannes I », Revue sémitique, 7 (1899), p. 166-177.
Pollera, A., Storie, leggende e favole del paese dei Negus, Florence, Bemporad, 1936.
Raineri, O., Atti di abuna Abranyos, santo eritreo (1633-1718), Rome, Lincei, 1983 [Atti della Accademia nazionale dei Lincei. Classe di scienze morali].
Ricci, L., Vita di Walatta Pietros, Louvain, Peeters, 1970 [CSCO 316, SA 61].
Rubenson, S., Tewodros and his contemporaries, 1855-1868, Addis Abeba et Lund, 1994 [Acta Aethiopica, 2].
Rüppel, E., Reise in Abyssinien, 3 vol., Francfort, Schmerber, 1838-1840.
Sapeto, G., Viaggio e missione cattolica fra i Mensâ, i Bogos e gli Habab, con un cenno geografico e storico dell’Abissinia, Rome, 1857.
Sarzec, E. (de), Une page de l’histoire d’Éthiopie. Le règne de Yohannès, depuis son avènement jusqu’à ses victoires de 1875 sur l’armée égyptienne (d’après les papiers de M. E. de Sarzec, réunis et mis en ordre par un ami de l’Éthiopie), Romans, 1875.
Van Donzel, E.J., A Yemenite Embassy to Ethiopia, 1647-1649. Al-Haymi’s Sirat al-Habasha Newly Introduced, Translated and Annotated, Wiesbaden, Franz Steiner, 1986 [Äthiopistische Forschungen, 21].
Wajnberg, I., Das Leben des Hl. Jafqerana ‘Egzi’, Rome, 1936.
Weld-Blundell, H., The Royal Chronicle of Abyssinia 1769-1840, Cambridge, 1922.
Études
Abbadie (d’), Antoine, Catalogue raisonné des manuscrits éthiopiens appartenant à Antoine d’Abbadie, Paris, Imprimerie nationale, 1859.
Agegnehu Gebeyehu, Dabra Tabor (Jura) town, BA degree, Addis Abeba, Addis Abeba University, juin 1986 (dactylographié).
Alemayu Mogäs, « Geez and amharic study without qene is incomplete », Proceedings of the Third International Conference of Ethiopian Studies, Addis Ababa, 1966, vol. 2, 1970, p. 99-116.
Ancel, S., Épiscopat et encadrement des pratiques religieuses en Éthiopie chrétienne contemporaine : caractéristiques et évolutions, thèse en histoire, Institut des langues et civilisations orientales de Paris (INALCO), 2006, 458 p.
Anfray, F., « Vestiges gondariens », RSE, 28 (1980-1981), p. 5-22.
—, « Chronique archéologique (1960-1964) avec des notes de G. Annequin, G. Bailloud et R. Schneider », AE, 6 (1965), p. 3-48.
—, « Les monuments gondariens des xviie et xviiie siècles. Une vue d’ensemble », Proceedings of the Eighth International Conference of Ethiopian Studies, 1984, Tadesse Beyene (éd.), vol. 1, 1988, p. 9-45.
Annequin, G., « De quand datent l’église actuelle de Debra Berhan Sellasse de Gondar et son ensemble de peintures ? », A.E, 10 (1976), p. 215-226.
Baeteman, J., Dictionnaire amarigna-français suivi d’un vocabulaire français-amarigna, Dire-Daoua, imprimerie Saint-Lazare des Rr. P. Capucins, 1929.
Bahru Zewde, « Ethiopian historiography : retrospect and prospect », Silver Jubilee Anniversary of the Institute of Ethiopian Studies. Proceedings of the Symposium : Addis Ababa, November 24-26, 1988, Addis-Ababa, 1990.
—, « A century of Ethiopian historiography », JES, 33/2 (2000), p. 126.
—, Pioneers of Change in Ethiopia. The Reformist Intellectuals of the Early Twentieth Century, 2004 [Eastern African Studies].
Bausi, A., Gianni, D. et Taddia, I., Anthropological and Historical Documents on « Rim » in Ethiopia and Eritrea, Turin, L’Harmattan Italia, 2001, 165 p.
Berhanou Abebe, Évolution de la propriété foncière au Choa (Éthiopie), du règne de Ménélik à la Constitution de 1931, Paris, Librairie orientaliste Paul Geuthner, 1971.
Berry, La Verle, The Salomonic Monarchy of Gonder, 1630-1755 : an Institutional Analysis of Kingship in the Christian Ethiopia, PhD, Boston University, 1976 (dactylographié).
Bolay, A., « Musique et pouvoir royal en Éthiopie, le chant des azmari (xixe-début xxe siècle) », Cahiers du Centre de recherches africaines, 9 (1998), p. 7-38.
—, « Les poètes-musiciens éthiopiens (azmari) et leurs constructions identitaires. Des marginaux qui aspirent à la normalité », Cahiers d’études africaines, 176 (2004).
Bosc-Tiessé, C., « L’histoire et l’art des églises du lac Tana », AE, 17 (2000), p. 207-270.
—, Art, église et royauté aux xviie et xviiie siècles : écriture de l’histoire et « fabrique » des images dans les églises du lac Tana, thèse de doctorat en histoire de l’art, université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, 2 vol., 2001 (dactyl.).
—, Les îles de la mémoire. Fabrique des images et écriture de l’histoire dans les églises du lac Ṭānā, Éthiopie, xviie-xviiie siècle, Publications de la Sorbonne, Paris, 2008, 496 p.
Bosc-Tiessé, C. et Wion, A., « Inventaire des peintures datées du xviie au début du xixe siècle : questions sur l’art gondarien », Cahiers du Centre de recherches africaines, 9 (1998), p. 215-242.
—, Peintures sacrées d’Éthiopie. Collection de la Mission Dakar-Djibouti, Saint-Maur-des-Fossés, Sépia, 2005.
Caquot, A., « Les chroniques abrégées d’Éthiopie », AE, 2 (1957a), p. 187-192.
—, « L’homélie en l’honneur de l’archange Raguel (Dersana Ragu’él) », AE, 2 (1957b), p. 91-122.
Cerulli, E., « Gli abbati di Dabra Libanos », Orientalia, 13 (1944), p. 137-182 ; 14 (1945), p. 143-171.
—, Storia de la letteratura etiopica, Milan, 1961 (2e éd.).
Chaîne, M., Catalogue des manuscrits éthiopiens de la collection Mondon-Vidailhet, Paris, Leroux, 1913.
—, La chronologie des temps chrétiens de l’Égypte et de l’Éthiopie, Paris, 1925.
Chojnacki, S., Major Themes in Ethiopian Paintings. Indigenous Developments, Influence of Foreign Models and their Adaptation from the 13th to the 19th Century, Wiesbaden, Franz Steiner, 1983 [Äthiopistische Forschungen, 10].
Chouvin, E., « Catégories populaires et catégories scientifiques. Le cas des oléagineux en Éthiopie », AE, 17 (2000), p. 339-359.
Colin, G., « Le synaxaire éthiopien : état actuel de la question », Analecta Bollandiana, 106/3-4 (1988), p. 273-317.
Conti Rossini, C., « Catalogo dei nomi propri di luogo dell’Etiopia contenuti nei testi gi’iz ed amharina », Atti del primo congresso geografico italiano, vol. 2, Gênes, 1894.
Conti Rossini, C., La langue des Kemant en Abyssinie, Vienne, Hölder, 1912.
—, Notice sur les manuscrits éthiopiens de la collection d’Abbadie, Paris, Imprimerie nationale, 1914.
Coquin, R.G., « Le synaxaire éthiopien : note codicologique sur le Ms. Paris B.N. d’Abbadie 66-66bis », Analecta Bollandiana, 102/1-2 (1984), p. 49-59.
Cowley, R.W., Ethiopian Biblical Interpretation, Cambridge University Press, 1988.
Crummey, D., Land and Society in the Christian Kingdom of Ethiopia, from the Thirteenth to the Twentieth Century, University of Illinois Press, Urbana and Chicago and Addis Ababa University Press, 2000.
Crummey, D., Daniel Ayana, Shumet Sishagne, « Oral tradition in a literate culture : the case of Christian Ethiopia », présenté à l’International Symposium on Unwritten Testimonies of the African Past, University of Warsaw, 7-8 November 1989, 1991.
—, « A Gondärine land Grant in Gojjam : the case of Qäranyo Mädhané Aläm », Proceedings of the Eleventh International Conference of Ethiopian Studies, Bahru Zewde, R. Pankhurst, Taddesse Beyene (éd.), Addis Abeba, vol. 1, 1994, p. 103-116.
Cuoq, J., L’islam en Éthiopie, des origines au xvie siècle, Paris, Nouvelles éditions latines, 1981.
Derat, M.-L., La formation du domaine royal éthiopien sous la dynastie salomonienne (1270-1527). Espace, pouvoir, monachisme, thèse de doctorat, université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, 2 vol., 1998.
—, « Le banquet royal en Éthiopie au xve siècle : dons forcés et contreparties », Hypothèses. Travaux de l’École doctorale d’histoire, Paris, 2001, p. 267-274.
—, Le domaine des rois éthiopiens (1270-1527). Espace, pouvoir et monachisme, Paris, Publications de la Sorbonne, 2003.
Derat, M.-L. et Pennec, H., « Les églises et les monastères royaux d’Éthiopie (xve et xvie siècle) : permanences et ruptures d’une stratégie royale », Proceedings of the 13th International Conference of Ethiopian Studies, 3, Kyoto, 1997, p. 17-34.
Dillmann, A., Catalogus codicum manuscriptorum bibliothecae Bodliana Oxoniensis, pars VII, Oxford, 1848.
—, Lexicon linguae Aethiopicae cum indice Latino, Leipzig, Weigel, 1865.
Drouin, T., Les listes et le Gadla abuna Bartaloméwos : deux types de documents pour une histoire des métropolites de l’Éthiopie, mémoire de DEA, Paris, université Paris 1-Sorbonne, Centre de recherches africaines, 1998 (dactylographié).
Fekade Azeze, Unheard Voices. Drought, Famine and God in Ethiopian Oral Poetry, Addis-Ababa University Press, 1998.
Fritsch, E., The Liturgical Year of the Ethiopian Church, Addis Abeba, 2001 [Ethiopian Review of Cultures, 9-10].
Getatchew Haile, The Different Collections of Nägs Hymns in Ethiopic Literature and their Contributions, Erlangen, 1983 [Oikonomia, Quellen und Studien zur orthodoxen Theologie, 19].
—, A Catalogue of Ethiopian Manuscripts Microfilmed for the Ethiopian Manuscript Microfilm Library, Addis Ababa and for the Hill Monastic Manuscript Library, Collegeville, vol. VIII : Project Numbers 3001-3500, Collegeville, 1985.
—, « On the house of Lasta from the history of Zena Gabriel », Proceedings of the Ninth International Congress of Ethiopian Studies, Moscow, 1988.
—, « Builders of churches and authors of hymns, makers of history in the Ethiopian Church », Études éthiopiennes : Actes de la Xe Conférence internationale des études éthiopiennes, 1988, C. Lepage (éd.), Paris, 1994, p. 369-375.
Getatchew Haile et William F. Macomber, A Catalogue of Ethiopian Manuscripts Microfilmed for the Ethiopian Manuscript Microfilm Library, Addis Ababa and for the Hill Monastic Manuscript Library, Collegeville, vol. V : Project Numbers 1501-2000, Collegeville, 1981.
Getie Gelaye, Peasants and the Ethiopian State : Agricultural Producers’ Cooperatives and their Reflections in Amharic Oral Poetry. A Case Study in Yetnore, East Gojjam. 1975-1991, Hamburg, Lit, 2000.
—, Amharic Oral Poems of the Peasantry in East Gojjam. Text, Classification, Translation and Commentary, Hamburg, Lit, 2001 [Forschungen zu Sprachen und Kulturen Afrikas, 9].
Ginzburg, C., Le fromage et les vers. L’univers d’un meunier frioulan du xvie siècle, Paris, Aubier, 1980 (1976).
Graf, G., Verzeichnis arabischer kirchlicher Termini, Louvain, 1954 [2e éd., CSCO, 147].
Griaule, M., « Mythes, croyances et coutumes du Begamder », Journal Asiatique, 1928.
Habtamu Mengistie, Lord, Zéga and Peasant : a Study of Property and Agrarian Relations in Rural Eastern Gojjam, Addis Abeba University, 2004 [FSS Special Monograph Series, 1].
Haile Gabriel Dagne, « The Gebezna charter, 1894 », JES, 10/1 (1972), p. 6780.
Hammerschmidt, E., « The liturgical vestments of the Ethiopian church. A tentative survey », Proceedings of the Third International Conference of Ethiopian Studies, Addis Ababa, 1966, 2, 1970, p. 151-156.
—, Äthiopische Handschriften vom Tanasee I : Reisebericht und Beschreibung der Handschriften in dem Kloster des heiligen Gabriel auf der Insel Kebran, Wiesbaden, Franz Steiner, 1973 [Verzeichnis der orientalischen Handschriften in Deutschland, 20/1].
Hammerschmidt, E. et Jäger, O., Illuminierte äthiopische Handschriften, Wiesbaden, Franz Steiner, 1968 [Verzeichnis der orientalischen Handschriften in Deutschland, 15].
Hassen, M., The Oromo of Ethiopia : a History, 1570-1860, Cambridge, Cambridge University Press, 1990.
Henige, D., The Chronology of Oral Tradition. Quest for a Chimera, Oxford, Clarendon Press, 1974.
—, Oral Historiography, Londres, Longman, 1982.
Heldman, M., African Zion. The Sacred Art of Ethiopia, New Haven et Londres, Yale University Press, 1993.
—, The Marian Icons of the Painter Feré Seyon. A Study in Fifteenth-Century Ethiopian Art, Patronage and Spirituality, Wiesbaden, Harrassowitz, 1994 [Orientalia Biblica et Christiania, 6 ].
—, « Creating religious art : the status of artisans in Highland Christian Ethiopia », Aethiopica, 1 (1998), p. 131-145.
—, « Wise virgins in the kingdom of heaven : a gathering of saints in Medieval Ethiopian church », Source. Notes in the History of Art, 19/2 (2000), p. 6-12.
Hetzron, R et Bender, M.L., « The ethio-semitic languages », dans Language in Ethiopia, M.L. Bender (dir.), Londres, Oxford University Press, 1976, p. 23-33.
Hirsch, B., Fauvelle-Aymar, F.X., « Aksum après Aksum. Royauté, archéologie et herméneutique chrétienne de Ménélik II (r. 1865-1913) à Zär’a Ya’qob (r. 1434-1468) », Annales d’Éthiopie, 17 (2001), p. 57-107.
Hoben, A., Land Tenure among the Amhara of Ethiopia : The Dynamics of Cognatic Descent, Chicago, University of Chicago Press, 1973.
Huntingford, G.W.B., The Land Charters of Northern Ethiopia, Addis-Ababa et Nairobi, Oxford University Press, 1965 [Monographs in Ethiopian Land Tenure, 1].
Huntingford, G.W.B., Historical Geography of Ethiopia, from the First Century AD to 1704, New York, Oxford University Press, 1989.
Jäger, O., « Ethiopian manuscript paintings », Ethiopia Observer, 4/11 (1960), p. 354-391.
Joutard, Ph., Ces voix qui nous viennent du passé, Paris, Hachette, 1983.
Kane, T.L., Amharic-English Dictionary, 2 vol., Wiesbaden, Harrassowitz, 1990.
Kindeneh Endeg, The Role of Qebatoč in the Christological Controversy within the Ethiopian Orthodox Church (1620-1764), M.A. thesis, History Department, Addis Ababa University, 2004.
Kinefe-Rigb Zelleke, « Bibliography of the Ethiopic hagiographical tradition », JES, 13/2 (1975), p. 57-102.
Kropp, M., « An hypothesis concerning an author or compiler of the “Short Chronicle” of the Ethiopian kings », Sixth International Conference of Ethiopian Studies, Tel-Aviv, 14-17 April 1980, 1980, p. 359-372.
—, « La réédition des chroniques éthiopiennes : perspectives et premiers résultats », Abbay, 12 (1983-1984), p. 49-69.
—, « Gab es eine grosse Chronik des Kaisers Fasilädäs von Äthiopien ? » Oriens Christianus, 70 (1986), p. 188-190.
—, « The Ser’ata Gebr : a mirror view of daily life at the Ethiopian royal court in the Middle Ages », Northeast African Studies, 10/2-3 (1988), p. 51-87.
—, Die äthiopischen Königschroniken in der Sammlung des Däggazmac Haylu, Franckfort, Peter Lang, 1989 [Heidelberg Orientalische Studien, 13].
—, « Un cas de censure politique en Éthiopie au xviie siècle : chapitres 8 et 9 de la chronique de Śärsä-Dengel », Annales d’Éthiopie, 16 (2001), p. 257-277.
—, « Das gute alte Recht. Schriftlichkeit und Mündlichkeit in des Praxis des äthiopischen Königsrecht », Blicke gen Osten. Festschriftfür Friedrich Heyer zum 95. Geburtstag, Lit, 2004a, p. 293-310.
—, « Antiquae restitutio legis. Zur Alimentation des Hofklerus und einer Zeugenliste als imago imperii und notitia dignitatum in einer Urkunde des Kaiser Zär’ä Ya’qob im condaghe der Hs. BM Or. 481, fol. 154 », Scrinium. Revue de patrologie, d’hagiographie critique et d’histoire ecclésiastique, 1 (2005), p. 115-147 [Varia Aethiopica in Memory of Sevir Chernetsov (1943-2005)].
Leroy, J., Ethiopian Paintings, in the Late Middle Ages and under Gondar Dynasty, Londres, Merlin, 1967.
Leslau, W., Comparative Dictionary of Ge’ez, Wiesbaden, Harrassowitz, 1991.
Levine, D., Wax and Gold. Tradition and Innovation in Ethiopian Culture, Chicago et Londres, University of Chicago Press, 1972 (5e éd.).
Lusini, G., Studi sul monachesismo eustaziano (secoli xiv-xv), Naples, Instituto Universitario Orientale, 1993 [Studi Africanisti, Serie Etiopica, 3].
Mantel-Niecko, J., The Role of Land Tenure in the System of Imperial Government in Modern Times, Varsovie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1980.
Mengesha Gesese, « Ethiopia’s traditional system of land tenure and taxation », Ethiopia Observer, 5/4 (1962), p. 302-340.
Metikou Ourgay, « Libraries in Ethiopia before 1900 », International Library Review, 23 (1991), p. 391-399.
Mercier, J. (dir.), L’arche éthiopienne, art chrétien d’Éthiopie, Paris, Pavillon des Arts, 2000.
Miller, J.C., « The dynamics of oral tradition in Africa », p. 75-101, dans Fonti orali-Antropologia e Storia, B. Bernardi, C. Poni, A. Triulzi (éd.), Milan, 1978.
Monti della Corte, A., I castelli di Gondar, Rome, Società Italiana Arti Grafiche, 1938.
—, Lalibela, le chiese ipogee e monolitiche e gli altri monumenti medievali del Lasta, Rome, Società Italiana Arti Grafiche, 1940.
Muzerelle, D., Vocabulaire codicologique. Répertoire méthodique des termes français relatifs aux manuscrits, Paris, CEMI, 1985.
Neugebauer, O., Ethiopian Astronomy and Computus, Vienne, Österr. Akad. d. Wiss., 1979.
Pawlos Sadwa, « Un manoscritto etiopico degli Evangeli », RSE, 11 (1952), p. 928.
Pennec, H., Des Jésuites au royaume du prêtre Jean (Éthiopie). Stratégies, rencontres et tentatives d’implantations, 1495-1633, Paris-Lisbonne, Centre Gulbenkian, 2003.
Pennec, H. et Toubkis, D., « Reflections on the Notions of “Empire” and “Kingdom” in Seventeenth-Century Ethiopia : Royal power and Local Power », Journal of Early Modern History, 8/3-4 (2004), p. 229-258.
Perks, R. et Thompson, A. (éd.), The Oral History Reader, Londres et New York, Routledge, 1998.
Perrot, C.H. (dir.), Sources orales de l’histoire de l’Afrique, Paris, CNRS (2e éd. revue et corrigée), 1993.
—, Lignages et territoire en Afrique aux xviiie et xixe siècles. Stratégies, compétition, intégration, Paris, Karthala, 2000.
Perrot, C.H. et Terray, E., « Tradition orale et chronologie », Annales, 32/2 (1977), p. 326-331.
Persoon, J., « Le monastère de Mahbêré Selassié », Irénikon, 70/4 (1997), p. 496-519.
Quirin, J., The Evolution of the Ethiopian Jews. A History of the Beta Israel (Falasha) to 1920, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 1992 [The Ethnohistory Series].
—, « Oral traditions and the Beta Israel », History of Africa, 20 (1993), p. 297-312.
Ramos, M.J., Historias Etiopes, diario de viagem, Lisbonne, Assirio e Alvim, 2000.
Rey, A. (dir.), Le Robert. Dictionnaire historique de la langue française, 3 vol., Paris, 1998.
Revel, J., (dir.), Jeux d’échelles. La microanalyse à l’expérience, Paris, Gallimard/Seuil, 1996.
Ricci, L., « Letterature dell’Etiopia. Letteratura in lingua ghe’ez », dans Storia delle letterature d’Oriente, O. Botto (éd.), Milan, 1, 1969, p. 801-936.
Richter, R., « Some linguistic peculiarities of Old Amharic texts », Ethiopia in Broader Perspective, Papers of the 13th International Conference of Ethiopian Studies, 1, 1997, p. 543-551.
Ross, D.E., « The manuscripts collected by William Mardsen with special reference to two copies of Almeida’s History of Ethiopia », Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 2/3 (1921-23a), p. 513-538.
—, « Almeida’s “History of Ethiopia” : recovery of the preliminary matter », Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 2/4 (1921-1923b), p. 783-804.
Schneider, M, « Deux actes de donation en arabe », AE, 8 (1970), p. 79-85.
Sciarrino, J.F., La chronique de Susneyos, roi d’Éthiopie (1607-1632). Traduction des chapitres 1 à 51, mémoire de DEA, Paris, université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, Centre de recherches africaines, 1995 (dactylographié).
Shiferaw Bekele, « The evolution of land tenure in the Imperial Ethiopia », dans Shiferaw Bekele (éd.) An Economic History of Modern Ethiopia (1941-74), Dakar, Codesria, 1995, p. 73-142.
Six, V., Äthiopische Handschriften vom Tanasee, vol. 3, Wiesbaden, Franz Steiner, 1999 [Verzeichnis der orientalischen Handschriften in Deutschland, 20/6].
Spencer, D., « In search of Saint Luke ikons in Ethiopia », JES, 10/2 (1972), p. 6795.
Staude, W., « Étude sur la décoration picturale des églises Abba Antonios de Gondar et Dabra Sina de Gorgora », AE, 3 (1959), p. 185-250.
Stitz, V., Studien zur Kulturgeographie Zentraläthiopians, Bonn, Dümmlers, 1974 [Bonner Geographische Abhandlungen, 51].
Stoffregen-Pedersen, K., Traditional Ethiopian Exegesis of the Book of the Psalms, Wiesbaden, Harrassowitz, 1995 [Äthiopistische Forschungen, 36].
Strelcyn, S., Catalogue des manuscrits éthiopiens de l’Accademia Nazionale de Lincei, Fonds Conti Rossini et fonds Caetani 209, 375, 376, 377, 378, Rome, 1976.
Tadesse Tamrat, « The Abbots of Däbrä Hayq, 1248-1535 », JES, 8/1 (1970), p. 87-117.
—, Church and State in Ethiopia, 1270-1527, Oxford, Clarendon Press, 1972.
—, « Ethnic Interaction and Integration in Ethiopian History : the Case of the Gafat », JES, 21 (1988), p. 121-154.
—, « Ethiopia in miniature, the peopling of Gojjam », Papers of the 12th International Conference of Ethiopian Studies, H. Marcus (éd.), Michigan, 1994, p. 951-962.
Tekalign Wolde Maryam, A City and its Hinterlands : the Political Economy of Landtenure, Agriculture and Food Supply for Addis Abeba, Ethiopia, 1887-1974, 1995, PhD dissertation, Boston University.
Tewelde Beyene, La politica cattolica di Seltan Sägäd (1607-1632) e la missione della Compagnia di Gesu in Etiopia. Precedenti, evoluzione e problematiche, 1589-1632, Excerpta ex dissertatione ad Doctoratum in Facultate Historiae Ecclesiasticae Pontificiae Universitatis Gregorianae, 1982.
Toubkis, D., Les blättenoč géta : des dignitaires de la cour du roi chrétien d’Éthiopie au xviie siècle. Essai de prosopographie (c. 1588-1721), mémoire de DEA, Paris, université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, Centre de recherches africaines, 2000 (dactylographié).
—, « Je deviendrai roi sur tout le pays d’Éthiopie », Royauté et écriture de l’histoire dans l’Éthiopie chrétienne ( xvie-xviiie siècles), thèse de doctorat, Paris, université Paris 1 Panthéon-Sorbonne, Centre de recherches africaines, 2004 (dactylographié).
Trebitsch, M., « Du mythe à l’historiographie », dans D. Voldmann (dir.), La bouche de la Vérité ? La recherche historique et les sources orales, Paris, 1992 [Cahiers de l’Institut d’histoire du temps présent, 21].
Van Donzel, E.J., Foreign Relations of Ethiopia, 1642-1700, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut, 1979.
—, « King Fasiladas, abuna Marqos and abéto Galawdéwos », Ethiopian Studies Dedicated to W. Leslau on the Occasion of his 75th Birthday. November 1981, Wiesbaden, Harrassowitz, 1983, p. 419-429.
Veyne, P., Comment on écrit l’histoire, Paris, Seuil, 1971.
Wainright, E.J., « The rate of the metropolitan in the maintenance of the imperial ideal in Ethiopia. 1682-1685 », Journal of Research on North-East Africa, 1/1 (1981), p. 62-68.
Wion, A., « Un nouvel ensemble de peintures murales de premier style gondarien : le monastère de Qoma Fasilädäs », AE, 17 (2002), p. 277-306.
—, « The manuscripts library of Qoma Fasilädäs monastery », Proceedings of the XIVth International Conference of Ethiopian Studies, Addis Ababa, 6-11 nov. 2000, vol. 1, 2003, p. 275-300.
—, « Analysis of 17th -Century Ethiopian pigments », dans The Indigenous and The Foreign in Christian Ethiopian Art. On Portuguese-Ethiopian Contacts in the 16th-17th Centuries, M. J. Ramos, I. Boavida (éd.), Londres, Ashgate, 2004a, p. 103-112.
—, « Why the king Fasilädäs killed his brother ? Sharing power amongst the royal family and religious choices in the mid-17th c. Ethiopia », Journal of Early Modern History. Contacts, Comparisons, Contrasts, 8/3-4 (2004b), p. 59-293.
Wion, A., « Aux frontières de la codicologie et de la diplomatique. Structure et transmission des recueils documentaires éthiopiens », Gazette du livre médiéval, 48 (2006), p. 14-25.
—, « Le Liber Aksumae selon le manuscrit Bruce 93 : le plus ancien témoin d’un projet historiographique sans cesse réactivé », Oriens christianus, 93 (2009), p. 135-171.
Wion, A. et Poissonnier, B., « Šumgädäl : peintures rupestres et histoires de vaches dans le Sud-Gondär », AE, 25 (2010), p. 249-260.
Wolde Mikael Kelecha, A Glossary of Ethiopian Plant Names, Addis Abeba, 1987 (4e éd.).
Wright, S., Catalogue of the Ethiopian Manuscripts in the British Museum Acquired since the Year 1847, Londre, 1877.
Zotenberg, H., Catalogue des manuscrits éthiopiens (ge’ez et amharique) de la Bibliothèque nationale, Paris, 1877.
Le texte seul est utilisable sous licence Licence OpenEdition Books. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.
Marquer la ville
Signes, traces, empreintes du pouvoir (xiiie-xvie siècle)
Patrick Boucheron et Jean-Philippe Genet (dir.)
2013
Église et État, Église ou État ?
Les clercs et la genèse de l’État moderne
Christine Barralis, Jean-Patrice Boudet, Fabrice Delivré et al. (dir.)
2014
La vérité
Vérité et crédibilité : construire la vérité dans le système de communication de l’Occident (XIIIe-XVIIe siècle)
Jean-Philippe Genet (dir.)
2015
La cité et l’Empereur
Les Éduens dans l’Empire romain d’après les Panégyriques latins
Antony Hostein
2012
La délinquance matrimoniale
Couples en conflit et justice en Aragon (XVe-XVIe siècle)
Martine Charageat
2011
Des sociétés en mouvement. Migrations et mobilité au Moyen Âge
XLe Congrès de la SHMESP (Nice, 4-7 juin 2009)
Société des historiens médiévistes de l’Enseignement supérieur public (dir.)
2010
Une histoire provinciale
La Gaule narbonnaise de la fin du IIe siècle av. J.-C. au IIIe siècle ap. J.-C.
Michel Christol
2010