Version classiqueVersion mobile

D’une réforme à l’autre (816-934)

 | 
Michèle Gaillard

Annexes

Sources et abréviations

Texte intégral

1/ Monumenta Germaniae Historica = MGH

1Capitularia Regum Francorum

21, A. Boretius éd., Hanovre, 1883.

32, A. Boretius et V. Krause éd., Hanovre, 1897.

4Capitula episcoporum 1, P. Brommer éd., Hanovre, 1984.

5Concilia

62, Karolini aevi 1, A. Werminghoff éd., Hanovre-Leipzig, Pars 1, 1906, Pars 2, 1908.

73, Die Konzilien der karolimjische Teilreiche, 843-859, W. Hartmann éd., Hanovre, 1984.

86, Die Konzilien Deutschlands und Reichsitaliens, 1, 916-961, E.-D. Hehl éd., Hanovre, 1987.

9Die Urkunden der Merowinger, Th. Kölzer éd., Hanovre, 2001.

10Diplomata Karolinorum = DK

11I, Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karl des Großen, E. Mühlbacher éd., Hanovre, 1906.

123, Die Urkunden Lothars I. und Lothars II, Th. Schieffer éd., Berlin-Zurich, 1966.

13Diplomata regum ex stirpe Karolinorum = DRSK

141, Die Urkunden Ludwigs des Deutschen, Karlmanns und Ludwigs des Jüngeren, P. Kehr éd., Berlin, 1932-1934.

152, Die Urkunden Karls III, P. Kehr éd., Berlin, 1936-1937.

163, Die Urkunden Arnolfs, P. Kehr éd., Berlin, 1940.

174, Die Urkunden Zwentibolds und Ludwigs des Kindes, Th. Schieffer éd., Berlin, 1960.

18Diplomata Regum et Imperatorum Germaniae = DRIG

191, Die Urkunden Konrad I., Heinrich I. und Otto I., Th. Sickel éd., 2e éd., Berlin, 1956.

202, Die Urkunden Otto des II., Th. Sickel éd., 2e éd., Berlin, 1956.

21Epistolae

224, Karolini aevi 2, E. Dümmler éd., Berlin, 1895.

236, Karolini aevi 4, E. Dümmler éd. (lettres sur le divorce de Lothaire II) et E. Perels éd. (lettres de Nicolas Ier et Hadrien II), Berlin, 1925.

247, Karolini aevi 5, Lettres de Jean VIII, E. Caspar éd., Berlin, 1928.

25Libri confratemitatum Sancti Galli, Augiensis, Fabariensis, P. Pipper éd., Berlin, 1884.

26Liber Memorialis = Libri memoriales et necrologia, 1, Liber Memorials von Remiremont, E. Hlawitschka, K. Schmid, et G. Tellenbach éd., Dublin-Zurich, 1970.

27Libri memoriales et necrologia. Nova series, 1, Das Verbrüderungsbuch der Abtei Reichenau, J. Autenrieth, D. Geuenich et K. Schmid éd., Hanovre, 1979.

28Poetae latini aevi Karolini,

291, E. Dümmler, Berlin éd., 1880.

302, E. Dümmler, Berlin éd., 1884.

31Scriptores (in folio) = SS

321, Annales et chronica aevi Carolini, G. H. Pertz et alii éd., Hanovre, 1826.

332, Scriptores rerum Sangallensium, Annales, chronica et historiae aevi Carolini, G. H. Pertz et alii éd., Hanovre, 1829.

344, Annales, chronica et historiae aevi Carolini et Saxonici, G. H. Pertz et alii éd., Hanovre, 1841.

357, Chronica et gesta aevi Salici, G. H. Pertz et alii éd., Hanovre, 1846.

368, Chronica et gesta aevi Salici, G. H. Pertz et alii éd., Hanovre, 1848.

3710, Chronica et gesta aevi Salici. Vitae aeui Carolini et Saxonici, G. H. Pertz et alii éd., Hanovre, 1852.

3813, Supplementum tomorum I-XII, pars II, Supplementum tomi XIII, G. Waitz et alii éd., Hanovre, 1881.

3915, Supplementum tomorum I-XII, pars III, Supplementum tomi XIII, G. Waitz et alii éd., Hanovre, 1887.

4024, G. Waitz et alii éd., Hanovre, 1879.

4136, Flodoardus Remensis Historiae Remensis Ecclesiae, M. Stratmann éd., Hanovre, 1998.

42Scriptores rerum merowingicarum = SRM

432, Miracula et opera minora, B. Krusch et W. Levison éd., Hanovre-Leipzig, 1937-1951.

444, Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici (II), B. Krusch éd., Hanovre-Leipzig, 1902.

455, Passiones vitaeque sanctorum aevi Merouingici (III), B. Krusch éd., Hanovre-Leipzig, 1910.

46Scriptores rerum Germaniae in usum scholarum separatim editi = SRG in usum

4750, Reginonis abbatis Prumiensis chronicon cum continuatione Treverensi, F. Kurze éd., Hanovre, 1890.

4864, Thegan, Gesta Hludoiuici imperatoris, Astronomus, Vita Hludotuici imperatoris, E. Tremp éd., Hanovre, 1995.

2/ Autres éditions de sources

49AA SS : Acta Sanctorum, par les Bollandistes, nouvelle édition 1863-1868.

50Andrieu M., Les Ordines Romani du Haut Moyen Âge, Louvain, 1951-1960, 4 vol.

51Annales de Saint-Bertin, éd. F. Grat, J. Vielliard et S. Clémencet, Paris, 1964.

52ARTEM : actes répertoriés dans la base de l’Atelier de Recherches sur les Textes Médiévaux, Université Nancy II. Inventaire dans La diplomatique française du haut Moyen Âge. Inventaire des chartes originales antérieures à 1121 conservées en France. Index, B.-M. Tock (dir.), Brepols, 2001.

53Baumes F., La Vie de saint Benoît d’Aniane, par saint Ardon, son disciple, traduite sur le texte même du cartulaire d’Aniane, Paris, 1910 ; rééd. Abbaye de Bellefontaine, 2001, traduction revue et corrigée par A. de Vogüé, introduction et notes par P. Bonnerue.

54Bautier R.-H., Les origines de l’abbaye de Bouxières-aux-Dames, Paris, 1993.

55Benoît-Picard, Histoire ecclésiastique et politique de la ville et du diocèse de Toul, Toul, 1707.

56Bertram J., The Chrodegang Rules. The Rules for the Common Life of the Secular Clergy from the Eight and Ninth Centuries. Critical Texts with Translations and Commentary, Ashgate, 2005 (Church, Faith and Culture in the Medieval West).

57Beyer H., Urkundenbuch zur Geschichte der jetzt die Preussischen Regierungbezirke Coblenz und Trier bildenden mittelrheinischen Territorien, t. 1, Coblence, 1860.

58Bridot J., Chartes de l’abbaye de Remiremont, des origines à 1231, Artem-Brepols, 1997 (2e édition).

59Brousseau N., Étude du corpus diplomatique de Louis le Germanique, roi des Bavarois (817-833), puis roi en Francie orientale (833-876), Mémoire de maîtrise, sous la direction de M. Parisse, Université Paris I, octobre 1998.

60Calmet, Histoire = Histoire de Lorraine, 1a = t. 1, Nancy, 1728, 2a = t. 2, Nancy, 1728, 1b = T. 1, Nancy, 1728, 2b = t. 2, Nancy, 1748 (reproduction anastatique de la deuxième édition, Paris, 1973).

61CCM : K. Hallinger (dir.), Corpus consuetudinum monasticarum,

621 : Consuetudines saeculi VIII et IX, Siegburg, 1963.

638 : Smaragdi abbatis expositio in regulam s. Benedicti, Siegburg, 1974.

64D’Herbomez A., Cartulaire de l’abbaye de Gorze, ms. 826 de la bibliothèque de Metz, Paris, 1898 (Mettensia 2).

65Delaborde, Layettes= Delaborde, Layettes du Trésor des Chartes, vol. 5 (supplément), Paris, 1909, réimp. 1977.

66Ermold le Noir, Carmina in honorem Hludowici, éd. et trad. E. Faral, Paris, 1932.

67Gallia Christiana in provincias ecclesiasticas distributa, t. XIII, par les moines de la congrégation de saint Maur, Paris, 1785.

68Grandidier, Histoire de l’Église et des évêques de Strasbourg, t. II, Strasbourg, 1778.

69Grat et alii, Recueil des actes = Grat F., de Font-Réaulx J., Tessier G. et Bautier R.-H., Recueil des actes de Louis II Le Bègue, Louis III et Carloman II, rois de France, 877-884, Paris, 1978 (Chartes et diplômes relatifs à l’Histoire de France).

70Heidrich I., Die Urkunden der Arnulfinger, Badmünstereifel, 2001 (disponible aussi sur internet : www-igh.histsem.uni-bonn.de).

71Histoire de Metz = François J. et Tabouillot N., Histoire générale de Metz par des religieux bénédictins de la congrégation de St. Vanne, Metz-Nancy, 1790.

72La correspondance d’un évêque carolingien, Frothaire de Toul (ca 813-847), M. Parisse (dir.), Paris, 1998.

73Lauer, Recueil des actes = Lauer Ph., Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France, 893-923, 2 vol., 1940 et 1949 (Chartes et diplômes relatifs à l’Histoire de France).

74Lepage, Cinq chartes... = Lepage, H., « Cinq chartes inédites de l’abbaye de Bouxières-aux-Dames », Mémoires de la Société d’archeologie lorraine, IV, 1862, p. 121-148.

75Lesort A., Chronique et chartes de l’abbaye de Saint-Mihiel, Paris 1909-1912 (Mettensia 6).

76Liber Pontificalis, Duchesne L. éd., 2 vol. Paris, 1955.

77Mabillon Dom J., Annales ordinis sancti Benedicti, IlIa = t. III, Paris, 1706, Illb = t. III, Lucques, 1729.

78–, De re diplomatica, Paris, 1681.

79Mansi, Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio, t. 17 et 18, Venise, 1772.

80Migne, PL = J.-P. Migne, Patrologiae Cursus completus..., Series latina, Paris, 1844-1974, t. 104, 1864 et t. 144, 1867.

81Monumenta Boica 31a = Monumenta Boica edidit academia scientiarum Boica, volumen trigesimum primum, (pars I), Munich, 1836.

82Nithard, Histoire des Fils de Louis le Pieux, éd. et trad. Ph. Lauer, Paris, 1926.

83Parisse M., La Vie de Jean, abbé de Gorze, éd. et trad., Paris, 1999.

84Recueil des Historiens... = Recueil des Historiens de Ια Gaule et de la France, éd. par Dom Bouquet et les bénédictins de Saint-Maur (t. 1 à 8), puis par des membres de l’Académie des Inscriptions et des Belles-Lettres (t. 9-24), Paris, 1757-1904.

85Sacramentaire de Drogon :

86– Édition, Pelt J.-B., Études sur la cathédrale de Metz, La liturgie, 1, Langres, 1937, p. 51-102.

87– Fac-similé et édition, W. Koehler et F. Mütterich, Drogo-Sakramantar, Graz, 1974.

88Tessier G., Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France, 3 vol., Paris, 1943-1955 (Chartes et diplômes relatifs à l’Histoire de France).

89Valdenaire S., Registre des choses mémorables de l’église de Remiremont (Bibliothèque municipale de Nancy, manuscrit 575 (358), xvie siècle).

90Wassebourg R., Antiquités de la Gaule Belgique, Royaulme de France, Austrasie et Lorraine, Paris, 1549.

© Éditions de la Sorbonne, 2006

Licence OpenEdition Books

Cette publication numérique est issue d’un traitement automatique par reconnaissance optique de caractères.
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search