Version classiqueVersion mobile

Le malheur d’être exclu ?

 | 
Véronique Beaulande

Annexes

Officialité de Châlons-en-Champagne

Texte intégral

Sentences de l’official de Châlons-en-Champagne envers Jeannette Bradinelle et Jean de Croiset. 1471

Frère Jean de Croiset, dominicain, a confessé avoir célébré clandestinement le mariage de Jean Lallemand et Jeannette Bradinelle, épouse de Domitien des Champs, dans la chapelle des Hospitaliers de La Neuville-au-Temple. Il est excommunié de fait, l’absolution étant réservée au pape. Jeannette Bradinelle reconnaît les faits ; son mariage avec Jean Lallemand est annulé et il leur est interdit de cohabiter sous peine d’excommunication et quarante livres tournois d’amende. Elle est condamnée à un jour d’échelle devant les portes de la cathédrale de Châlons et à trois mois de prison.

AD Marne, G 921, f° 13v : sentence contre frère Jean de Croiset

  • 1 Samedi 28 septembre 1471.

1Hoc sabbato post Matheum anni LXXI1, lata fuit sentencia in scriptis contra dominum fratrem Johannem de Croiseto.

2In nomine Domini, amen. Visa confessione tui [sic] fratris Johannis de Croyseto, religiosi ordinis fratrum predicatorum, videlicet quia vicesima quinta hujus mensis Septembris, clandestine ministravisti sacramentum matrimonii Johanni Lallemand alias Jonglier et Jennete Bradinelle uxori Domiciani de Campis, in hospitali Sancti Johannis Jherosolomitani de Nova Villa ad Templum, irrequisito curato et solempnitatibus adhibitis, nos officialis Cathalaunensis prefatus, commissarius reverendi in Christo patris et domini domini Cathalaunensis episcopi, solum Deum pre oculis habentes, de jurisperitorum consilio cum matura deliberatione, in hiis scriptis te declaramus incurrisse sentenciam excommunicationis a canone latam sancte sede apostolice reservatam.

Ibid., f° 13v-14 : sentence contre Jennete Bradinelle

3Hac die lata fuit sentencia in scriptis contra Jennetam Bradinelle uxorem Domiciani de Campis. /

4(f° 14) In nomine Domini, amen. Visa confessione tui [sic] Jennete Bradinelle quod, cum sis notorie uxorata et matrimoniali coppulata [sic] cum Domiciani de Campis, nichilominus tamen die vicesima quinta hujus mensis septembris, matrimonium contraxisti clandestine in domo Sancti Johannis Jherosolamitani situato apud Villam Novam, gallice a l’Ospitail, et per fratrem Johannem de Croiseto religiosum ordinis fratrum Predicatorum, Cathalauni curato minime requisito necnon solempnitatibus minime observatis, nos officialis Cathalaunensis prefatus, commissarius reverendi in Christo patris et domini domini Cathalaunensis episcopi in hac parte aliisque consideratis que nos et animam nostram de jure [movere] potuerunt, nos officialis Cathalaunensis prefatus, solum Deum pre oculis habentes, de jurisperitorum consilio cum matura deliberatione, declaramus matrimonium contractum inter te et Johannem Lallemand alias Jonglier esse nullum, inhibentes sub pena excommunicationis et quadraginta librarum turonensium. ne cum dicto Johanne Lallemand cohabitare présumas, insuper condempnamus te ad standum in scala per unam diem dominicalem ante fores ecclesie Cathalauni missa durante et ad standum in carceribus curie Cathalaunensis per tres menses, gratia reverendi in Christo patris et domini domini Cathalaunensis episcopi ac nostra salva, et in expensis promotoris taxatione penes nos reservata.

Procès de Jacques de Villers. 1471-1472

Jacques de Villers, chapelain d’Avize, est cité devant la cour parce qu’il vit en concubinage avec une certaine Isabelle malgré des interdictions répétées de la cour. Il a caché ladite Isabelle dans l’église, dans un coffre appartenant à sa soeur, pour échapper à des hommes d’armes et il a juré à ceux-ci qu'elle n’était pas dans l’église. Les hommes d’armes l’ont trouvée, au grand scandale de paroissiens que le prêtre a attirés en faisant sonner les cloches. Jacques de Villers est suspendu deux ans de son ministère et condamné à trois mois de prison. Un an plus tard, devenu curé de Vertus, il est de nouveau cité et reconnaît avoir célébré malgré un interdit, en ayant obtenu l’absolution de l’évêque de Soissons dans le diocèse duquel il a célébré. La sentence rappelle sa relation illicite avec Isabelle. Il encourt donc l'irrégularité, doit jeûner tous les vendredis pendant un an et il est condamné aux dépens.

AD Marne, G 921, f° 15 : citation

  • 2 Vendredi 3 octobre 1471.

5Die sexta post Remigium2.

6Citatus est dominus Jacobus Villaris, presbyteri cappellanus de Avisia, qui acceptavit diem ad hodie, qui citatus erat ad feriam sextam post festum beati Dyonisii martyris super eo quod, licet pluries fuerit eidem injunctum ut quamdam mulierem vicio incontinencie diffamatam nomine Ysabletam a sui consortio abiceret necnon ipsa in loco suspecto unde oriri valeret scandalum communicaret sub certis penis in registris nostre curie descriptis, nichilominus tamen ipse ardore libidinis inflammatus eamdem mulierem in suam concubinam palam et publice manutenuit ob quod permaximum a paucis citra diebus ortum extitit scandalum ; per et propter hoc etc.

7Ductus est ad carceres.

Ibid., f° 17-17v : première sentence

  • 3 Vendredi 21 octobre 1471.

8Die sexta post octavam Remigii3.

9Hac die lata fuit sentencia in scriptis contra dominum Jacobum Villers in modum qui sequitur.

10In nomine Domini, amen. Visa confessione tui [sic] Jacobi de Villers alias Benoit, presbyteri cappellani de Avisia, scilicet quod tu quamdam Ysabellem tenuisti in concubinam ardore, libidinis inflamatus, per spacium duorum annorum vel circiter, dictamque Ysabellem in nocte festi sancti Remigii ultimate lapsi in parrochialem ecclesiam de Avisia cui deserviebas, in divinis adire fecisti in quamdam arcam tue sororis in dicta ecclesia existentem inclusisti, timens ne ab armigeris rapperetur ; quibus armigeris circa mediam nocte venientibus, dictam ecclesiam intraverunt et a te juramento medio petierunt si dicta Ysabellis esset in dicta ecclesia, coram quibus jurasti illam non esse in predicta / (f° 17v) ecclesia ; tandem dicti armati, prequirentes predictam ecclesiam, invenerunt predictam Ysabellem inclusam in dicta arca sororis tue, in anime tue dampnabile periculum et scandalum plurimorum parrochianorum tuorum quos ad sonum campane ibidem venire fecisti. Nos igitur officialis Cathalaunensis commissarius in hac parte reverendi in Christo patris et domini domini Cathalaunensis episcopi, solum Deum pre oculis habentes, communicato jurisperitorum consilio cum matura deliberatione, solum Deum pre oculis habentes, te suspendimus ab administratione sacramentorum ecclesiasticorum in dicta parrochiali ecclesia de Avisia usque ad duos annos et ad standum in carceribus curie Cathalaunensis per tres menses in hiis scriptis condempnamus et in expensis promotoris, prefati reverendi patris domini Cathalalauni gratia atque nostra semper salva.

Ibid., f° 54v : comparution

  • 4 Jeudi 3 septembre 1472.

11Hac feria quinta post decollationem Johannis4 comparuit dominus Jacobus de Villers, presbyter curatus de Virtuto et acceptavit diem ad hodie contra promotorem curie. Et proposuit promotor contra eum contenta in citatorio contra eum interdicto jampridem facto Cathalauno.

12Reus confessus est quod citatus fuit ad personam, item vidit monitionem in qua cavebatur quod interdictus erat. Et postmodum celebravit non tamen in diocesi Cathalaunensi sed in diocesi Suessionensi et absolutus fuit a domino Suessionense ab hujusmodi interdicto.

Ibid., f° 55 : élargissement

  • 5 Vendredi 4 septembre 1472.

13Die sexta post decollationem Johannis5.

14Hac die dominus Jacobus Villers, presbyter, prisonarius hujus curie, elargatus extitit usque ad quindecim et intérim et promisit etc. comparere etc. sub penis X librarum turonensium, quam summam etc. Et pro majori securitate, Johannes de Villers ejusdem domini Jacobi frater, cavit pro dicto domino Jacobo de dicta summa X librarum turonensium, quam summam etc., casu quo etc.

Ibid., f° 56 : deuxième sentence

  • 6 Samedi 12 septembre 1472.

15Die sabbato post nativitatis Virginis6.

16De promotore contra dominum Jacobum de Villers, ad audiendum jus de consensu.

17Sentencia lata est in scriptis, que talis est.

18In nomine Domini, amen. Viso processu moto et pendente inter promotorem curie Cathalaunensis, causarum officii ad excessus, ex officio suo agentem, actorem ex una, et te Jacobum de Villers alias Benoit presbyterum, reum, partes ex altera, super eo quod dictus promotor proponebat te excommunicatum vel interdictum celebrasse et cum quadam Ysabelle diffamata vicio incontinencie contra prohibitionem nostram multipliciter et sub habitu dissimulato ac inhonesto conversatum fuisse, per hoc irregularitatem incurrendo. [...] alias multipliciter in nostra jurisdictione delinquendo, visa igitur tua confessione et expletis aliisque in hac causa productis, nos officialis Cathalaunensis pro tribunali sedentes, solum Deum pre oculis habentes, communicato nobiscum jurisperitorum consilio, te, Jacobum Villers presbyterum, irregularitatem incurrisse in hiis scriptis et per hanc nostram sentenciam diffinitivam declaramus, tibique pro penitencia salutari jeiunum sextarum feriarum unius anni precipimus et injungimus et in expensis promotoris te condempnamus, earum taxatione nobis reservata.

Sentence de Pofficial contre Pierre de Navarre. 1471

Pierre de Navarre a avoué que, deux ou trois ans plus tôt, il s’est fiancé clandestinement avec Gillonne, fille de feu Jacques de Langres, avec laquelle il est parent au troisième degré, puis il l’a connue charnellement, d’où est né un enfant, alors que Pierre avait déjà été cité par la cour et qu'il lui avait été interdit d’épouser ladite Gillonne. Les fiançailles ont été annulées par l’official de l’archidiacre de Joinville. Malgré cela, deux mois plus tôt, dans une chapelle, un religieux a célébré un mariage, qu’il vaut mieux appeler un concubinage, entre Pierre et Gillonne, malgré l'interdiction. Pierre a connu charnellement Gillonne, commettant ainsi un inceste. Le mariage est annulé ; la cour interdit à Pierre et Gillonne de cohabiter sous peine d’excommunication. Pierre est excommunié de fait pour avoir méprisé l'Église et contracté un mariage à un degré interdit. Il est condamné à un an de prison au pain et à l'eau.

AD Marne, G 921, f° 19v

  • 7 Samedi 19 octobre 1471.

19Hoc sabbato post festum sancti Luce evangeliste anni LXXI7, lata fuit sententia in scriptis contra Petrum de Navarre, ad instantiam promotoris curie Cathalaunensis in carceribus ejusdem curie mancipati, in modum qui sequitur.

20In nomine Domini, amen. Visa confessione tui [Vc] Petri de Navare, videlicet quod a duobus vel tribus annis citra affidasti clandestine quamdam Gyllonnam fdiam deffuncti Jacobi de Langres que tibi attingebat in tercio consanguinitatis gradu, postmodum illam carnaliter cognovisti, ex qua secuta est proles, tandem ad instanciam promotoris citatus fuisti et tibi per officialem curie Cathalaunensis inhibitum fuit ne contraheres matrimonium cum dicta Gyllonna tua consanguinea. Paulopost vero per officialem curie archidiaconi Joinville convenciones matrimoniales per verba de futuro inter te et dictam Gyllonnam facte fuerunt declarate nulle et penitus adnullate et prohibitum tibi fuit ne contraheres cum dicta Gyllonna, tibi penitenciam salutarem injungendo ; nichilominus tamen a duobus mensibus citra in cappella Glaudefondis matrimonium quidem pocius contubernium nuncupatur, per quemdam religiosum inter te et dictam Gyllonnam per verba de presenti de facto solemnizasti, non obstante interdicto ecclesiastice tibi facto, postmodum carnaliter eamdem Gillonnam cognovisti, incestum committendo, in anime tue dampnabile periculum et scandalum plurimorum.

21Nos igitur officialis Cathalaunensis prefatus, commissarius in hac parte reverendi in Christo patris et domini domini Cathanauni episcopi, solum Deum pre oculis habentes, de jurisperitorum consilio cum matura deliberacione, declaramus matrimonium predictum esse nullum, inhibentes tibi sub pena excommunicacionis ne cum dicta Gyllonna cohabitare présumas, insuper pro contemptu ecclesie et quia in gradu a jure prohibito contraxisti matrimonium, declaramus te incurrisse sentenciam excommunicationis a canone latam, necnon ad standum in carceribus curie Cathalaunensis per unum annum in pane et aqua doloris in hiis scriptis te condempnamus et in expensis promotoris curie Cathalaunensis, gratia reverendi in Christo patris ac nostra salva.

Sentence contre Jean Baudier. 1472

Jean Baudier, clerc, est condamné parce qu’il a subi depuis neuf ans plusieurs excommunications et interdits, à la demande de plusieurs créanciers et pour plusieurs contumaces. Il a cependant reçu l'eucharistie certaines années à Pâques, hors de sa paroisse, d’un prêtre ignorant de son état d’excommunié. Il est donc suspect d’hérésie, ce pourquoi la cour a sollicité le bras séculier de le contraindre à se présenter à la cour. Il est condamné à se tenir le dimanche suivant, à l'heure de la messe, en un lieu élevé devant les portes de la cathédrale de Châlons, en tenue de pénitent, et à un mois de prison au pain et à l’eau. La cour lui enjoint, sous peine d’excommunication et de procéder contre lui comme contre un hérétique, d’obtenir les absolutions des différentes excommunications en trois termes dans les six mois suivant sa sortie de prison. Puis il devra recevoir le sacrement de pénitence et l’eucharistie de son propre curé, puis il ira dans les quinze jours en pèlerinage à Notre-Dame-de-Cauroy. Il doit rendre compte à la cour du bon accomplissement de ces actes dans les trois semaines suivant leur terme.

AD Marne, G 921, f° 41 v-42

  • 8 Vendredi 8 mai 1472.

22Die sexta post ascensionem8.

23Hac die Johannes Baudier clericus, manens apud Condetum, prisionarius hujus curie quia per longos annos et excommunicatus recepit, condempnatus extitit per hec verba que sequuntur.

24In nomine Domini, amen. Viso processo moto et pendente coram nobis officiali Cathalaunensi inter curie Cathalaunensis promotorem ex officio suo agentem et te Johannem Baudier clericum, subditum et justiciabilem nostrum, reum, de et super eo quod tue salutis penitus oblitus et inmemor, a novem annis citra aut circiter interdicti et excommunicationis sentencias a nobis judice tuo ordinario ad instanciam plurium creditorum pluries latas aggravatas et reaggravatas quasi continue sustinuisti, claves ecclesie contempnendo ; videlicet anno Domini M° CCCC LXIII° ad instanciam magistri Guillelmi Machet et reaggravatus pro eodem anno LXIII° ad instanciam Tristandi Lostel, Jaquemini Perrin, Collessoni Monnier et Johannis Gerardet ; anno LXVII° ad instanciam Jaqueri de Wassy, Jacobi Mannant ; anno LXVIII° ad instanciam Perressoni Moyne, Petri Cuichart, magistri Guillelmi Machet, Collessoni Bizaumont, relicte deffuncti Johannis Marchant, Colleti Pinctenille, Petri Lanigaut, Johannis Gasteboys, Francisci Noyron et consortum ; Hugonis de Salon anno LXIX° et Collessoni Contenet anno LXX° ; aliquibusque eorumdem annorum diebus Pasche ab Eucharistie sacramento, abstinendis aliis, autem contra propriam conscienciam iddem Eucharistie sacramentum ab alieno presbytero hujusmodi sentenciarum ignaro, recipiendo, male per hoc de fide sentiendo, ymmo heresim sapiendo, penasque multiplices a jure contra tales inductas incurrentem. Et quamquam alias et pluries instancias dicte curie Cathalaunensis promotore in jus coram nobis evocatus fueris eidem promotori super premissis responsurus, tu tamen semper venire pertinaciter et contumaciter contempsisti, quo exigente iterum consimiles interdicti sentencias indurato corde sustinuisti et sustines. Et quia crescente hujusmodi malicia crescere debeat et pena et non habeat ecclesia quid ultra dictas excommunicationes saltem in absencia faciat, nisi ut in justicie complementum ad brachii secularis recurrat auxilium, instanciam hujusmodi curie Cathalaunensis promotore brachii et justicie secularis Cathalaunensis, in districtu cujus tunc eras premissis sentenciis multipliciter et impertinaciter innodatus, invocare curavimus auxilium, que mediante ad carceres nostros et dicte curie adductus fuisti super premissis responsurus. Visa igitur super premissis tui confessione coram nobis facta dicteque curie nostre Cathalaunensis registris et superpremissibus expletis juridicis ceterisque in hac parte videndis et considerandis, per hanc nostram sentenciam quam in hiis scriptis, pro tribunali sedente de jurisperitorum consilio ferimus propter premissa, te ad standum die dominica proxime ventura hora decantationis divinorum officiorum ante fores ecclesie Cathalauni in loco eminenti cum mitra casum continente, corrigia semota, nudis pedibus, et in carceribus curie Cathalaunensis per mensem in pane tristicie et aqua doloris condempnamus, injungentes tibi sub excommunicationis pena et contra te tamquam contra hereticum dampnatum procedendi, ut infra sex mensium spacium a tempore tui exitus carcerum predictorum, computando quorum duos pro primo, duos pro secundo et reliquos duos pro tercio et peremptorio termino prefigimus et assignamus absolutiones a premissis omnibus et singulis sentenciis in quibus innodatus existis et forsam iterim innodari contingeris obtinere procures penitencieque et eucharistie sacramenta reverenter et salubre a tuo proprio sacerdote recipias. Et a die hujusmodi receptionis infra quindecim dies ecclesiam Beate Marie de Caureto peregre visites te nichilominus et expresse monendo sub penis predictis ut infra trium septimanarum spacium a tempore premisso per te completarum nos super premissis omnibus et singulis informes et certos reddas, te nichilominus in expensis processus presentis factis condempnando, gratia reverendi patris domini Cathalaunensis episcopi taxationeque expensarum penes nos reservata.

Sentence contre Jean Moine (Monachi). 1472

Frère Jean Moine a confessé avoir frappé jusqu'au sang et jusqu’à l'avoir blessé à la tête et au bras, sire Erard Pelle, prêtre. Il est excommunié de fait et remis au siège apostolique pour obtenir son absolution dans les six mois, délai pendant lequel il ne peut tenir un office ou un bénéfice, et il est condamné à vingt sous tournois et aux dépens.

AD Marne, G 921, f° 53

  • 9 Vendredi 21 août 1472.

25Die sexta post Assumptionem9.

26De promotore contra dominum Johannem Monachi.

27Declaratus est per sentenciam latam et condempnatus in XX s. t.

28In nomine Domini, amen. Visis tui fratris Johannis Monachi confessione spontanea informationibusque super his factis usque multam sanguinis effusionem et plagarum impositionem quas videlicet confessus es manus violentas injecisse in dominum Erardum Pelle, presbyterum, usque ad multam sanguinis effusionem et eum prostrasse in terram usque ad lesionem capitis in posteriori parte et vulnerationem alterius brachiorum, te declaramus incurrisse excommunicationis sentenciam a canone latam, pro cui absolutione obtinenda te remittimus ad sanctam sedem apostolicam aut aliam personam ab ea potestatem habentem, prefigente tibi terminum sex mensium pro absolutione tua impetrando, inhibentes tibi executionem officiorum ecclesiasticorum donec beneficium absque obtinueris, te nichilominus in summa XX s. t. fisco curie nostre ac expensis promotoris legitimis condempnamus.

Procès de Jean de Soudantes. 1472

Jean de Soullantes, de Vertus, est excommunié défait parce qu'il a composé un libelle diffamatoire, affiché sur les deux portes de la maison de Perresson et Robine Chobbillon, accusant celle-ci d’adultère. Il a d’abord nié les faits, commettant ainsi un parjure. Le parjure et l'excommunication de fait sont reconnus par l'official, qui condamne Jean de Soullantes à trois dimanches d’échelle, six mois de prison et aux dépens. La peine est ensuite annulée et commuée en un pèlerinage expiatoire à Notre-Dame-de-Cauroy, où Jean doit offrir un cierge ; il doit également réciter les psaumes de la pénitence le dimanche pendant un an.

AD Marne, G 921, f° 58 : citation

  • 10 Samedi 17 octobre 1472.

29Die sabbato post diem octavae Dionisii10.

30Citatus est Johannes de Soullantes de Virtuto visurus incurrisse sentenciam excommunicationis super eo quod composuit et publicavit libellum diffamatorium.

31Mancipatus est ad carceres.

Ibid., f° 58v : sentence

  • 11 Samedi 24 octobre 1472.

32Die sabbato post festum sancti Luce11.

33Adductus extitit hac die hora expeditionis causarum curie in auditorio causarum hujus curie Cathalaunensis Johannes de Soullantes de Virtuto et sentencia lata extitit contra eum in modum et formam sequentes.

34In nomine Domini amen. Viso processu moto et pendente coram nobis officiali Cathalaunensi, inter promotorem curie causarum officii ad excessus agentem ex una, et te Johannem de Soûlantes, de Virtuto, reum et justiciabilem nostrum ex altera, de et super eo quod dictus promotor proponebat te a mense citra composuisse, scripsisse et affixisse duos libellos diffamatorios ad duo hostia domus Perressonni Chobbillon et Robine ejus uxoris de dicto Virtuto, notando dictam Robinam de incontinencia et adulterio, deinde per nos super dictorum libellorum scriptione et affixione fuisti per tres dies sequentes adjuratus et interrogatus, ad quod tuo medio juramento deposuisti te nunquam scripsisse, vidisse neque tenuisse predictos libellos ; tandem confessus fuisti predictos libellos composuisse tua manu, propterea scripsisse et ad hostia dicte domus Chobbillon affixisse, parjurium committendo et alias multipliciter deliquendo. Nos officialis predictus, commissarius in hac parte reverendi in Christo patris et domini domini Cathalaunensis episcopi pro tribunali sedente, solum Deum pre oculis habentes, visa tua confessione et considerationibus in hac parte considerandis, de jurisperitorum consilio cum matura deliberatione, declaramus te Johannem de Soullantes incurrisse sentenciam excommunicationis et parjurium commisisse, pro quibus criminibus et delictis ad standum in scala mitratus per tres dies dominicales, necnon in carceribus curie Cathalaunensis per sex menses, per hanc nostram diffinitivam sentenciam quam in hiis scriptis ferimus condempnamus et in expensis promotoris taxatione penes nos reservata, gratiis dicti reverendi patris et nostra semper salvis.

35Tenor dictorum libellorum diffamatoriorum sequitur et est talis :

36Toux ceulx qui seans viennent et ilz ne foute, Hz porteront la penitence toute.

Ibid., f° 59v : annulation de la sentence

  • 12 Samedi 7 novembre 1472.

37Hac die sabbato post festum Omnium sanctorum anni LXXII12, sentencia lata in Johannem de Soulantes de sabbato post festum sancti Luce ultimo lapso, cujus tenor superius in alio latere describitur, ex certis causis nos et animam nostram ad hoc monentes commutata fuit in penitenciam salutarem, videlicet quod die dominica qualicet usque ad annum tenebitur dicere septem psalmos penitenciales et ibit infra Nathalem Domini peregre apud Beatam Mariam de Caureto et offeret ibidem cereum ad beneplacitum.

Procès de frère Jacques Pignet. 1473

Jacques Pignet, cistercien, chapelain de la paroisse d’Auve, est cité parce qu’il a donné une sépulture chrétienne à Jean Hemart malgré l'excommunication de celui-ci, encourue pour dette. Il est suspendu pendant un an et condamné à un mois de prison ainsi qu’aux dépens.

AD Marne, G 921, f° 63v : citation

  • 13 Jeudi 14 janvier 1473.

38Die quinta post Remigium et Hyllarium13.

39Citatus est frater Jacobus Pignet, presbyter, religiosus monasterii de Monasterio in Argona, Cathalaunensis diocesis, ordinis Cisterciensis, cappellanus ecclesie parrochiale de Alva, super eo quod a paucis citra diebus inhumavit in cimiterio de Alva et ecclesiastice tradidit corpus seu cadaver deffuncti Johannis Hemart, licet extitisset idem Hemart excommunicatus prout ad hac est de presenti.

Ibid., f° 64 : sentence

  • 14 Jeudi 28 janvier 1473.

40Die feria quinta post conversionem Pauli14.

41De promotore contra dompnum Jacobum Pignet presbyterum, religiosum monasterii de Monasterio in Argona, cappellanum ecclesie de Alva.

42Sentencia lata est in scriptis.

43In nomine Domini amen. Viso processu moto et pendente coram nobis officiali Cathalaunensi judice ordinario inter promotorem curie Cathalaunensis ex officio agentem ex una et te fratrem Jacobum Pignet cappellanum deservientem in parrochiali ecclesia de Alva et hoc nomine reum, partes, ex altera, de et super eo quod, licet a mense junii vel circa virtute certe monitionis a nobis et curia nostra emanate, monueris Johannem Hemart ad instanciam magistri Anthonii Guerri, monitionem impetrantem quatinus sub pena excommunicationis solveret infra octo dies dicto Guerri certam summam pecunie et quantitatem bladi in predicta monitione contentas et postmodem aggravationem sentencie predicte excommunicationis contra predictum Hemart habuisti et tenuisti, nichilominus tamen absque absolutione sentencie excommunicationis predicte, corpus dicti Heymart ecclesiastica sepultura tradidisti in cimiterio parrochialis ecclesie de Alva in anime tue dampnabile periculum et scandalum plurimorum, nos igitur officialis predictus, commissarius in hac parte Reverendi in Christo patris et domini domini Cathalaunensis episcopi, Deum pre oculis habentes, communicato nobiscum jurisperitorum consilio cum matura deliberatione, per hanc nostram diffmitivam quam in hiis scriptis ferimus, interdicimus tibi administrationem sacramentorum ecclesiasticorum in dicta parrochiali ecclesia de Alva et aliis locis nobis subditis usque ad annum inclusive, et ad standum in carceribus curie Cathalaunensis per unum mensem, et in expensis promotoris, taxatione penes nos reservata.

Procès entre Pierre Bongarson et Guillaume Mynet. 1493

Sire Pierre Bongarson, alias Boullangier, prêtre de Saint-Dizier, comparaît pour entendre prononcer une sentence d’excommunication majeure et mineure contre lui, parce qu'il a frappé sire Guillaume Mynet, prêtre, curé de Saint-Dizier, son oncle, et Christophe Matheu, clerc, et parce qu'il a renié Dieu et invoqué le démon. Guillaume Mynet est également cité pour l'avoir frappé d’un bâton ferré, parce que ledit Bongarson faisait apposer une serrure sur un coffre dans l'église de Saint-Dizier, pour l'avoir blessé au pouce de son couteau parce que Bongarson brandissait une hache avec laquelle il voulait briser ladite serrure, en jurant plusieurs fois. Le promoteur conclut donc à l’excommunication de Mynet, à la pollution de l’église et demande une amende de dix livres contre Mynet. Celui-ci reconnaît avoir juré « la vertu Dieu » et avoir brandi une hache contre Bongarson, mais nie le reste. L'excommunication de Bongarson est reconnue ; après information menée par le promoteur, l’église est déclarée non polluée mais Mynet est condamné à cent sous tournois d’amende et aux dépens.

AD Marne, G 922, f° 42v : comparution de Pierre Bongarson

  • 15 Vendredi 25 octobre 1493.

44Die sexta post festum beati Luce evangeliste15.

45Comparait dominus Petrus Bongarson alias Boullangier visurus et auditurus se sentenciam majoris excommunicationis et minoris incurrisse pro violenta manuum injectione in dominum Guillermum Mynet presbyterum, suum avunculum, et in Christoforum Matheu clericum, ipsos percutiendo et in terram prostrando.

46Item predictus Bongarson die martis novissima et alia die precedenti, sue salutis inmemor et oblitus ac velud insanis, Deum non formidavit denegare non adserendo quod longe gravius est, divinam offendere majestatem quam temporalem, infinita illicita juramenta fecit, demonum invocando tanquam bestia factus homo etc.

47Item assignatus est sibi dies sabbati post Martinum ad videndum taxari emendam etc.

Ibid., f° 48v : deuxième comparution de Pierre Bongarson

  • 16 Samedi 16 novembre 1493.

48Die sabbato post Martinum hyvernem anni nonagesimi tercii16.

49De eodem [promotore] contra dominum Petrum Bongarson de Sancto Desiderio. Restat ad taxandum emendam.

Ibid., f° 55v : citation et déposition de Guillaume Mynet

  • 17 Vendredi 14 décembre 1493.

50Die sexta post festum Conceptionis beate Marie virginis17.

51Citatus est dominus Guillelmus Mynet, presbyter curatus de Sancto Desiderio contra promotorem curie Cathalaunensis causarum officii ad excessus.

  • 18 Mardi 3 décembre 1493.

52Dixit et proposuit dictus promotor contra dictum dominum Guillelmum Mynet presbyterum curatum de Sancto Desiderio quia feria tertia post festum beati Andree apostoli18, ipse Mynet animo malivolo et cum violencia percussit in dicta ecclesia de Sancto Desiderio usque ad sanguinis effusionem dominum Petrum Bongarson, presbyterum in tibia uno maleo ferreo occasione hujus quod faciebat ipse Bongarson apponere per quemdam serrarium dicti loci de Sancto Desiderio unam serram in uno scrinio existenti in dicta ecclesia de Sancto Desiderio. Insuper dictus Mynet illa hora lesit dictum Bongarson de suo cutello circa finem pollitis, eo quod ipse Bongarson trahebat contra eumdem Mynet unam parvam securim de qua volebat frangere dictum scrinium pluraque illicita juramenta faciendo, etiam sentenciam majoris excommunicationis incurrendo et dictam ecclesiam polluendo, quare causa premissa etc.

53Concludens dictus promotor contra eumdem Mynet primo quod declaretur sentenciam majoris excommunicationis incurrisse, secundo quod dicta ecclesia declarata polluta et tertio quod condampnetur ad emendam usque ad sommam [sic] decem librarum turonensium aut aliam sommam arbitrio nostro taxandam et in expensis promotoris litis pro causis [...].

  • 19 Vendredi 3 janvier 1494.

54Confessus est reus semel jurasse virtutem Dei in ecclesia dicti loci de Sancto Desiderio et traxisse quamdam parvam securim contra dominum Petrum Bongarson, cetera omnia et singula contenta in dicto promotoris proposito negando ad finem absolutionis, quibus sic factis de consensu dicti rei prefatus promotor tradidit et produxit suam informationem preparatoriam pro inquesta, qua informatione sic tradita et producta, publicavimus eam copiam, eidem reo decernendo, et dicere in testes [...] etc quitquid proponere voluerit sexta post Circoncisionem19.

55Citatus est dominus Petrus Bongarson, presbyter de Sancto Desiderio, visurus et auditurus per nos declarari sentenciam maioris excommunicationis incurrisse pro manuum injectione in dominum Guillelmum Mynet, presbyterum curatum de Sancto Desiderio, in ecclesia dicti loci, feria tertia post festum beati Andree apostoli pluraque illicita juramenta ibidem faciendo etc. Concludendus etc. Fecit.

Ibid., f° 130 et f° 131 : sentence contre Guillaume Mynet

  • 20 Vendredi 5 décembre 1494.

56Die sexta post festum beati Andree apostoli20.

57De promotore contra dominum Guillelmum Mynet, presbyterum curatum de Sancto Desiderio. Restat audire jus.

58Sentencia lata est in scriptis cujus tenor inferius sequitur.

59[...]

60Viso processu moto et pendente coram nobis inter dominum promotorem causarum officii curie nostre ex una et dominum Guillelmum Mynet, presbyterum curatum de Sancto Desiderio, reum, ex altera, partes, inquisitione facta per dominum promotorem et peticione ejusdem, litiscontestacione et confessione ejusdem rei, testibus in causa productis, eorumdem testium [depponentibus] rationibus, reprobatorum ipsius rei actis et actitatis [cause], habito super hiis peritorum consilio, nos officialis Cathalaunensis pro tribunali sedentes, Deum solum pre oculis habentes et Christi nomine invocato, per hanc nostram diffmitivam sentenciam quam super hiis ferimus, dicimus et declaramus ecclesiam parrochialem de Sancto Desiderio, diocesis Cathalaunensis, vicio sive culpa predicti domini Guillemi Mynet rei nullomodo fuisse aut esse pollutam neque indigere reconsiliationem, nichilominus eumdem reum in emendam centum solidorum turonensium et in expensis litis taxatione nobis reservata condampnandum [sic] et condempnamus.

Procès de Jean le Bourguinas. 1494

Jean le Bourguinas, curé de Saint-Martin-sur-le-Pré, est cité contre Collot Nivet et le promoteur parce qu'il a appelé Nivet « excommunié » un jour après Pâques, en public. Il nie les faits. L'affaire s'interrompt après quatre comparutions sans qu'il ait été condamné.

AD Marne, G 922, f° 92v : citation

  • 21 Samedi 24 mai 1494.

61Die sabbato post festum sanctissime Penthecostis21.

62Citatus est dominus Johannes le Bourguinas, presbyter curatus Sancti Martini supra pratum contra Collotum Nivet et promotorem cum eodem adjunctum super eo quod a festo sanctissimi Pasche quadam die vocavit et appellavit dictum Nivei excommunié in presencia plurium et in pleno vico etc.

63Negavit reus peticionem actoris modo et forma quibus extitit facta ad finem absolutionis et pro expensis probare primo ad octo [partibus presentibus].

Ibid, f° 94 : deuxième comparution

  • 22 Samedi 31 mai 1494.

64Die sabbato post festum sancte Trinitatis22.

65In cause Colleti Nivei et promotoris adjuncti contra dominum Johannem le Bourguinas, restat probare primo.

66Concordum quoad Collotum Nivei, et quoad promotorem [stare] ad octo.

Ibid., f° 96 : troisième comparution

  • 23 Samedi 7 juin 1494.

67Die sabbato post octabas sanctissimi sacramenti23.

68De promotore contra dominum Johannem le Bourguinas, restat ad probandum.

69Stare ad quindecim.

Ibid., f° 100 : quatrième comparution

  • 24 Samedi 21 juin 1494.

70Die sabbato post octavam festi beati Barnabe apostoli24.

71De promotore contra dominum Johannem le Bourguinas. Status in causa.

72Relaxatus est usque ad revocatum.

73Jean le Bourguinas n’est plus jamais cité devant l’official.

Déposition de Jean Raulin (Nolin). 1503

Jean Raulin, clerc, dépose avoir été interpellé à l’église après la messe par Pierre de Fagia, chapelain d’Aulnay l’Âtre, qui l'a menacé de le faire citer par la cour s’il ne s'acquitte pas du blé qu'il doit à son oncle. Jean Raulin a refusé ; quelques jours plus tard, le prêtre lui a montré la citation effectuée à la demande de son oncle. Voulant la voir, Jean Raulin a arrêté le prêtre dans le cimetière alors qu’il sortait de l'église. Il n’avait pas l’intention de le blesser et il ne sait pas s’il a renié Dieu ou fait et dit les jurons par la chair et la passion du Christ mentionnés dans l'information. Pendant qu'il tenait le prêtre par le bras, sa femme est intervenue et l'a jeté hors du cimetière en lui reprochant d’agir ainsi. Raulin ne sait pas s’il a injurié le prêtre à ce moment. Ce dernier s’est enfui et est entré chez Nicolas Oudet, où Raulin Va suivi, mais la femme dudit Nicolas n’a pas voulu qu'il entre. Il est cependant entré, le prêtre l’a frappé avec un bâton, de deux ou trois coups sur la tête, puis Jean Raulin a pris le prêtre par le collet, mais la femme dudit Nicolas et son fils le retenaient, l’empêchant de frapper de nouveau le prêtre, ce qu’il aurait fait s’il n'avait été empêché. La femme de Raulin, attirée par les cris, est venue dans la maison, sans épée à la main ; la voyant si furieuse, le prêtre s’est enfui dans la maison de Jean Permet, où se trouvait la femme de celui-ci. Raulin et sa femme sont entrés dans la cour de la maison et ont menacé la femme de Permet de dire à son mari qu’elle avait accueilli le prêtre, mais Raulin n’a ni renié Dieu ni juré. Puis il a pris son cheval et une petite hache chez lui, et a cherché sa fille qui travaillait aux champs avec deux autres chevaux, mais sans intention de rattraper ledit chapelain et de le molester. Il reconnaît également avoir blessé sa propre femme dans le conflit, jusqu'à effusion de sang, mais hors du cimetière. L’affaire est renvoyée au vendredi suivant la Quasimodo, Raulin promettant d’être présent sous peine d’excommunication, de prison et de quarante livres tournois.

AD Marne, G 923, f° 91 v- f° 92

  • 25 Samedi 26 mars 1503.
  • 26 Dimanche 6 mars 1503.

74Hac secunda post Ramos anno V° secundo25, Johannes Raulin clericus extractus a carceribus curie Cathalaunensis et in auditorio ejusdem curie examinatus medio ejus juramento judiciario prestito deponit quod, die dominica Letare ultima lapsa26 post missam in ecclesia de Aunayo Atero, dominus Petrus de Fagia capellanus loci dixit eidem loquenti : Jehan Raulin vous debvez du blef à mon oncle ; menés luy ou je vous citeray a sa requeste. Qui quidem loquens respondit : vous ne me povés citer pour votre oncle, vous ne aurés de ce mois grain.

75Ulterius deponit quod die mercurii sequente, dominus Petrus de Fagia citavit ipsum loquentem ad requestam domini P. de Fagia senioris, virtute certe citationis per ipsum de Fagia seniorem impetrate, sibi ostendendo dictam citationem. Et post executionem ipsius citationis, dictus de Fagia adivit ecclesiam parrochialem dicti loci ad divina celebranda, quibus celebratis ipse loquens in cimiterio dicti loci petiit eidem de Fagia : « ostende michi citationem virtute cujus assignatur michi dies ad requestam dicti de Fagia senioris » ; qui quidem capellanus ad ejus quesitum graciose sibi monstravit dictam citationem, offerendo sibi dare duplum citationis. Et tunc temporis ipse loquens tenebat ipsum capellanum per unum brachium non animo sibi nocendi aut inferendi [aliquam] molestiam, sed nescit si illo tunc Deum denegavit, carnem et passionem Christi et alia juramenta contenta in informatione preparata promotoris dixerit et fecerit. Et cum hoc fecerit, supervenerit uxor loquentis et amplexa est eumdem loquentem per medium sui corporis et expulsit eum extra dictum cimiterium. Et cum fuerunt extra dictum cimiterium ipsa ejus uxor sibi dixit : vous estes bien sot, que voulés vous faire, vous nous ferés perdre le nostre. Et ipse loquens respondit dicte sue uxore : laisse me aller, si je prens ung chaillau, je te casseray la teste, sed non dixit eidem sue uxore : laisse me aller parler a ce vieulx limosin de foutu ; et nescit similiter si in illo conflictu juraverit aut denegaverit, et cum hoc fiebant, ipse de Fagia auffugit et intravit domum Nicolai Oudet / (P 92) et eum insequutus est ipse loquens. Et cum vellet intrare domum obviavit uxor dicti Nicolai et sibi dixit : votre fdz m'a dit que j’avoye desjeuné, je luy demande se il me veulx donne a boire, cui dicta uxor sibi respondit : Jehan Raulin, ne viens point seans pour avoir débat car, se je pensoye que vous deussiés avoir débat, vous n’y entreriés point. Quibus non obstantibus, intravit dictam domum et invenerit eumdem capellanum in dicta domo, qui quidem capellanus de uno baculo bis aut ter percussit eumdem loquentem super caput ; quo facto ipse loquens eum accepit per colletum et, cum tenebat eum, uxor dicti Nicolai et ejus filius tenuerunt ipsum loquentem, adeo quod non potuit percutere ipsum de Fagia, quod fecisset ille tunc nisi fuisset impeditus.

76Quibus sic factis, uxor loquentis audivit clamores, propter quos accessit ad dictam domum, que tamen non tenebat gladium in sua manu, et cum ipse de Fagia percepit dictam uxorem sic furibondam, auffugit et intravit domum Jo. Perinet et cum ipse fuit in dicta domo, uxor ipsius Perrinet exivit domum suam quam ipse loquens et ejus uxor invenerunt in sua curia, sibi dicendo : vous avés boutu le prebstre en votre maison, je le diray a votre mary ; sed ibi non juravit nec Deum denegavit. Et tunc ipsa uxor dicti Perrinet dixit loquente : [velela qui j’en vé] à Amblancourt. Tunc ipse loquens ascendit suum equum et accepit [in] ejus domo unam parvam securim et adivit ejus filiam que arabat in campis cum aliis duobus equis, sed non ibat intencione reperiendi dictum capellanum nec sibi molestiam inferrendi.

77Deponit ulterius quod lesit ejus uxorem in facie in dicto conflictu usque ad effusionem sanguinis sed hoc fuit extra cimiterium.

  • 27 Vendredi 8 avril 1503.

78Quo facto dictus Johannes Raulin promisit comparere ad feriam sextam post Quasimodo27 sub pena excommunicationis carceris et LXta librarum turonensium piis usibus domini aplicandarum.

Procès de Gérard de Haraucourt. 1509

Gérard de Haraucourt, clerc noble, est cité parce qu'il a frappé sire Jean le Clerc, chapelain de Fèrebrianges, jusqu à une grande effusion de sang à la tête. Son procureur produit en cour la citation à une date ultérieure, citation copiée dans le registre. Gérard de Haraucourt reconnaît avoir frappé le prêtre avec une épée parce que celui-ci s'était raillé de lui. Il est condamné à cinquante livres tournois pour des oeuvres pieuses, aux dépens et à des dommages et intérêts à la partie adverse, et il est remis au pénitencier pour être absous de l'excommunication encourue de fait.

AD Marne, G 924, f° 104-104v : citation

  • 28 Vendredi 4 mai 1509.

79Die sexta post dominicam Jubilate28.

80Citatus est nobilis vir Gerardus de Haraucourt, clericus, super injectione manuum in dominum Johannem le Clerc, presbyterum capellanum de Ferabriengiis usque ad maximam sanguinis effusionem supra caput.

  • 29 Dimanche 22 avril 1509.

81Comparuit Stephanus [Lalonnycet] pro et nomine dicti de Haraucourt, qui exhibuit certam citationem a reverendo in Christo patre et domino Egidio de Luxemburgo, Dei gratia episcopo in civitate Cathalauni Francieque pare, emanatam et directam contra eumdem de Haraucourt de data die dominice Misericordie domini ultime lapse29, virtute cujus erat citatus idem de Haraucourt ad requestam promotoris ad feriam sextam post festum beati Nicolai, cujus citationis tenor inferius sequitur. Et ea de causa nos officialis Cathalaunensis continuavimus, assignando hujus diei ad dictam feriam sextam post Nicolaum et dictam causam cum partibus remisimus coram prefato reverendo.

  • 30 Cette partie de la phrase est assez difficile à restituer.

82Egidius de Luxemburgio, Dei gratia episcopus, comes Cathalauni Francieque par, omnibus et singulis presbyteris et notariis nobis subditis, salutem. Citetur peremptorie et personaliter coram nobis ad feriam sextam post translationem sancti Nicolai episcopi nisi etc., alioquin etc., Gerardum de Haraucourt contra promotorem causarum officii curie nostre ad excessus super eo quod a quatuor diebus citra animo irato et Deum pre oculis non habens, in dominum Johannem le Clerc presbyterum capellanum de Ferabriengiis manus violentas apposuit usque ad maximam sanguinis effusionem et plage apparitionem in capite, sentenciam excommunicationis per hoc incurrens et graviter delinquens super premissis etc. [...] / (f° 104v) ac aliis sibi ipsa die, oblivendo promotori prefato, [quod justum fuerit responsurum]30. Datum anno domini M° quingentesimo nono die dominica misericordia domini. Sic signatum M. Laguide.

83Ad VIII° et remissa est causa cum partibus coram reverendo in Christo patre et domino domino Cathalaunense episcopo.

Ibid., f° 106v : sentence

  • 31 Vendredi 11 mai 1509.

84Die sexta post dominicam Cantate anno quingentesimo nono31.

85De promotore contra Gerardum de Haraucourt de Estogiis, restat ad comparandum personaliter super eo quod manus violentas apposuit in dominum Johannem le Clerc, presbyterum, usque ad sanguinis effusionem et plage apparitionem in capite de una spada etc.

86Dictus Haraucourt judicialiter comparens coram reverendo in Christo patre et domino domino Cathalaunense episcopo pro tribunali sedente, spontanea voluntate confessus est coram domino quod semel percussit eumdem dominum Johannem supra caput de quadam spada usque ad sanguinis effusionem et plage apparitionem, consensit super hoc audire jus, misericordiam et gratiam super dicto casu implorando et hoc fecit ex eo quod ipse le Clerc sibi dixerat derisorie venés une aultre fois a la messe plus tost.

87Sentencia contra Gerardum de Haraucourt.

88Visis per nos informationibus promotoris, confessione spontanea Gerardi de Haraucourt qui confessus est manus violentas injecisse in dominum Johannem le Clerc presbyterum de una spada usque ad maximam plage apparitionem in capite et sanguinis effusionem, communicato nobiscum jurisperitorum consilio, nos Egidius de Luxemburgio episcopus et comes Cathalauni, par Francie, pro tribunali sedentes et Deum pre oculis habentes, per hanc nostram diffinitivam sentenciam quam in hiis scriptis ferimus, eumdem de Haraucourt in emendam quinquaginta librarum turonensium fisco curie nostre applicandam et in pios usus convertandam ac in expensis litis, salva gracia nostra, condempnamus, remittendo eumdem ad penitenciarium nostrum aut ad alium super hoc potestatem habentem ad obtinendum absolutionem excommunicacionis quam ex canone incurrit, etiam eumdem condempnando in expensis et interesse partis lese arbitrio boni viri taxandis.

Procès entre Guion et Pierre Henriet d’une part, Claude Jehanseneuse et sa femme d’autre part. 1511

Guion et Pierre Henriet, clercs, sont cités contre Claude Jehanseneuse pour cause d’injures envers sa femme. Il leur est interdit sous peine d’excommunication, de prison et de cent livres tournois de commettre des voies de fait contre ledit Jehanseneuse et sa femme. Pierre Henriet dépose avoir été agressé par la femme dudit Jehanseneuse, qui l’a frappé de plusieurs coups d’une « fugne » de fer. Il reconnaît l’avoir injuriée et avoir sans doute dit « mordiu » ou « sandiu ». Il nie avoir frappé la femme mais dit qu'il I’a seulement tenue par le bras pour l’expulser de la maison. Guion dépose que dans ledit conflit, la femme de Jehanseneuse lui a dit « va, va meschant homme excommunié », ce à quoi il a répondu « j’ayme myeulx estre excommunié que ce que ma femme eust heut un enfant avant son mariage ». Il reconnaît avoir juré « la chardiu » et « la mordiu ». Il est élargi sous caution et renonce à faire appel.

AD Marne, G 925, f° 184 : citation des frères Henriet

  • 32 Lundi 28 avril 1511.

89Die secunda post dominicam Quasimodo anno quingentesimo undecimo32.

90Citati sunt Guionnus Henriet, Petrus Henriet contra Claudium Jehanseneuse ad causam ejus uxoris et promotorem adjunctum in causa injuriarum, dampnorum et interesse.

91Comparebunt partes ad octo ex officio, ad quam diem promotor docebit de suis informationibus, et passabit Jehanseneuse procurationem apud acta. Et quia ipse Jehanseneuse et ejus uxor timent de eorum personis, dominus posuit eos sub salvagardiam curie Cathalaunensis, inhibendo eisdem les Henriet ne procedant via factis aut aliis contra dictum Jehanseneuse et ejus uxorem sub pena excommunicationis, carceris et C librarum turonensium et [converso] sub similibus penis.

Ibid., f° 187 : deuxième comparution

  • 33 Lundi 5 mai 1511.

92Die secunda sequente qua est secunda feria post dominicam Misericordia domini33.

93In causa injuriarum Claudii Jehanseneuse ad causam ejus uxoris et promotoris adjuncti contra Guionnum et Petrum les Henriez. Restat ad docendum de informationibus promotoris.

94De promotore contra Guionnum et Petrum les Henriez, clericos, de Cruce, ad docendum de informationibus promotoris. Ipsa die promotor exhibuit et tradidit suas informationes, quibus visis judex ordinavit eosdem les Henriez carceribus mancipari.

Ibid., f° 188 : dépositions des frères Henriet

  • 34 Mardi 6 mai 1511.
  • 35 Jeudi 3 avril 1511.

95Hac feria tercia post dominicam Misericordia domini anno domini millesimo quingentesimo undecimo34, Petrus Henriet de Cruce, prisionarius extractus a carceribus curie Cathalaunensis, medio ejus juramento, deponit quod die jovis ante dominicam Judica35, loquens existens in curia Claudii Jehanseneuse, fuit agressus per uxorem ipsius Jehanseneuse et ipsum loquentem percussit ipsa mulier d’une [fugne] de fer pluribus ictus supra caput usque ad sanguinis effusionem. Loquens sibi dixit : tu es bien une truende de me batre. Interrogatus si in predicto litigio juravit mortem aut sanguinem Christi, deponit quod non recordatur sed bene fatetur jurasse mordiu aut sandiu.

96Interrogatus si ipse percussit eumdem Jehanseneuse, deponit quod non, sed eumdem accepit per brachium eumdem expellendo a domo. Et se refert omnibus informationibus factis et fiendis salvis suis reprobatis. Et declaravit quod non appellavit nec intendebat appellare, ymo intendit sortire jurisdictionem in curie Cathalaunensi.

97Quo facto, idem Henriet fuit elargitus a dictis carceribus mediante cautione Claudii Henriet suis fratris sub pena XX l. t. casu quo etc. Et fuit receptus per procuratorem usque ad beneplacitum etc.

98Guionnus Henriet eciam prisionarius extractus a dictis carceribus, juratus, deponit quod in predicto litigio superdeclarato, predicta uxor Claudii Jehanseneuse dixit eidem loquente va va meschant homme excommunié, loquens repellendo injurias respondit : j’ayme myeulx estre excommunié que ce que ma femme eust heu ung enfant avant son mariage.

99Interrogatus super juramentis illicitis, deponit quod juravit la chardiu et la mordiu.

100Interrogatus si visus fuit fregere citationem, deponit quod non.

101Quibus auditis, predictus Guionnus fuit elargitus a dictis carceribus mediante cautione sui fratris Claudii Henriet sub pena excommunicationis et XXtilibrarum turonensium. Et fuit receptus per procuratorem usque ad beneplacitum.

102Et renunciavit appellationi per eum interjecte, promittens nunquam eamdem prosequi sub pena LX l. t. sub cautione predicti Claudii Henriet.

Citations de Jean Michelet et Nicolas Breton. 1517

Jean Michelet, chapelain de Saint-Remi-en-Bouzemont, est cité parce qu’il a frappé jusqu’au sang dans le cimetière du lieu, Pierre Gaulart, et pour d'autres causes. Il nie avoir frappé Gaulart ainsi que deux autres hommes. Sire Nicolas Breton, prêtre, est cité pour produire son autorisation de desservir dans le diocèse et sire Jean Michelet est cité pour savoir s’il a brisé la porte de la maison d’une nommée Monnette et s’il a couché dans la maison de Jeannette Pheleberde, femme suspecte. Jean Michelet est cité enfin parce qu’il a frappé Pierre Gaulart avec un couteau, jusqu’à effusion de sang, puis il a menacé Claude Perrard avec son couteau, puis il a frappé un certain Anselme, lui tirant le nez, en jurant ; de plus, malgré les interdictions qui lui avaient été précédemment faites, il a fréquenté la femme de Jean Prignet. Enfin, il a reçu le sacrement de confession de sire Nicolas Breton, alors qu’il savait qu'il était excommunié et bien que ledit Breton n'ait pas le pouvoir d'administrer les sacrements.

AD Marne, G 927, f° 197v

  • 36 Samedi 22 août 1517.

103Die sabbato post Assumptionem virginis Marie36.

  • 37 Dimanche 2 août 1517

104Citatus est dominus Johannes Michelot [sic] presbyter capellanus de Sancto Remigio in Bouzemonte contra promotorem super eo quod die dominica in crastino Sancti Petri ad vincula37 in cimiterio loci uno baculo percussit usque ad sanguinis effusionem Petrum Gaulart, necnon super aliis casibus contentis in citatione. Richalley.

105Dictus Michelot judicialiter juratus deponit quod nunquam percussit ipsum Gaulart et se refert depositioni ejusdem, nec eciam percussit quemdam Argent nec eciam quemdam Anseaulme.

106Dare conclusiones promotoris ad octo et receptus est per procuratorem usque ad beneplacitum domini.

Intercalées entre les feuillets 197v et 198 du registre

  • 38 Vendredi 7 août 1517.
  • 39 Lundi 24 août 1517.

107Officialis Cathalaunensis presbytero de Sancto Genesio et omnibus aliis. Citetur peremptorie personaliter coram nobis ad sabbatum post festum Assumptionis beate Marie virginis, nisi etc., alioquin etc., dominum Nicolaum Breton presbyterum, non obstante tempore feriato propter messes, contra promotorem curie nostre ad excessus, super [exhibuturus] coram nobis suam licenciam desserviendi in divinis et administrandi sacramenta, qua exhibita, promotore prefato [respondet]. Datum anno domini millesimo quingentesimo decimo septimo, feria sexta post festum beati Memmii38. Necnon citetur peremptorie et personaliter coram nobis ad feriam secundam post octavam assumptionis beate Marie virginis39, nisi etc., alioquin etc., dominum Johannem Michelet [sic] contra promotorem curie nostre ad excessus, non obstante tempore feriato propter messes, super eo quod in crastino beati Petri ad vincula fregit hostium mulieris cujusdem vocate Monnette necnon cubuit ipsa nocte in domo Jehannete Pheleberde, mulieris suspecte ; super premissis promotori prefato [respondet]. Datum anno domini et die quibussupra, sic signatum : Richalley.

108J. Cousin.

109Datum per copiam.

110Officialis Cathalaunensis presbytero de Sancto Genesio et omnibus aliis presbyteris nobis subditis, salutem. Citetur peremptorie et personaliter coram nobis ad sabbatum post festum Assumptionis beate Marie virginis, nisi etc., alioquin etc., dominum Johannem Michelet presbyterum vicarium loci de Sancto Remigio in Bozemonte, non obstante tempore feriato propter messes, contra promotorem curie nostre ad excessus super eo quod die dominica in crastino beati Petri ad vincula in cymiterio loci uno cultello percussit Petrum Gaulart in collo usque ad sanguinis effusionem et plage aparitionem, necnon irruit ipsis cultellis in gutturi Claudii Perrard et manus apposuit in quemdem Anselmum, eidem trahendo nasum, juramenta illicita faciendo, necnon super eo quod, [non] obstantibus inhibitionibus eidem factis de non communicando cum uxore Johannis Prignet, nichilominus frequentat et communicat, necnon super eo quod recipit [immerito] sacramentum confessionis a domino Nicolao Breton licet sciat eumdem esse excommunicatum, ob administrationem sacramentorum per eumdem Breton, factam licet postestatem non habeat, super premissis et ea tangente promotore prefato. Datum anno domini millesimo quingentesimo decimo septimo post festum beati Memmii. Sic signatum : Richalley.

111J. Cousin.

Procès de Charles de Mosles. 1520-1521

Charles de Mosles, prêtre, est cité pour avoir desservi sans autorisation épiscopale la paroisse de Saint-Germain de Châlons. Il dépose avoir pris un « tapiz » dans l’église, qui peut valoir 5 sous tournois, il y a environ un an ; à la même époque, il a vendu deux vieux cierges de ladite église à un certain Adrien, pour la somme de 6 sous tournois, mais il s agissait de restes de cire et il n’a rien pris des autres chandelles et cierges. Il n'a pas pris plusieurs sommes d’argent conservées dans « la boyte » dans la sacristie de l’église, ni dans la grande bourse ni dans le grand bassin des quêteuses, mais reconnaît avoir pris 6 ou 7 sous tournois dans une armoire derrière le maître autel, une quinzaine de jours avant les dernières Pâques ; puis il a refermé ladite armoire en reposant la bourse où était l'argent et il nie avoir reçu ou pris autre chose devant maître Jean Conort et les marguilliers de la paroisse. Il dépose avoir reçu dans l’église plusieurs chandelles abîmées qu’il a posées dans un coffre dans la chapelle Saint-Nicolas avec des bouts de cire, faisant ainsi trois luminaires, il ne sait pas quelle quantité cela pouvait faire. Il a enfermé tout ceci pour les garder, afin de pouvoir en user commodément et les marguilliers l’ont vu. Il dépose qu’il a pris deux verrous, avec l’accord dudit Platel, marguillier, l’un pour fermer une porte de l’église, l’autre pour fermer celle du clocher, afin que les enfants ne viennent pas sonner les cloches. Ces choses étaient connues des marguilliers, notamment quant à l'argent perdu par ledit Adrien, qui suspecte donc le prêtre. Il dépose avoir écrit et signé une cédule de sa main, pour la somme de 22 livres tournois, après avoir refusé plusieurs fois de le faire, sur la pression de Nicolas Robillart, autre marguillier, qui l’invitait à s’accuser des vols. Il reconnaît une seconde fois ces faits, tout en niant avoir des crochets et autres instruments pour forcer les armoires. Puis il reconnaît avoir administré plusieurs fois le sacrement de confession sans autorisation, étant clerc de Saint-Germain, alors qu'il n'était autorisé à seconder les prêtres que pour Noël et Pâques. Il reconnaît avoir confessé à l'Hôpital Saint-Jean de Châlons sans autorisation il y a trois ou quatre ans. Il reconnaît avoir administré la confession dans la paroisse Saint-Nicolas de Châlons il y a quatre ou cinq ans, alors qu'il savait que c’était interdit. Il dépose enfin avoir péché avec une certaine Marie depuis deux ans. Puis il répète de nouveau sa déposition. Il reconnaît avoir connu charnellement Jeanne, nièce de Jacques le Tixerant, fille diffamée, dans le clocher de l’église. Les marguilliers persistent également dans leurs dépositions, affirmant que les armoires sont toujours fermées à clef. Charles de Mosles est excommunié, condamné à six mois de prison au pain et à l’eau les jeudis et vendredis ; une fois libéré de prison, il est suspendu perpétuellement et interdit d’habiter dans ladite église paroissiale afin d’éviter un scandale, ainsi que dans la cité de Châlons pendant six mois. Il est condamné à dire les vigiles à neuf leçons pour les défunts une fois par mois, à jeûner tous les mois durant les trois prochaines années, à rembourser les 22 livres en dix termes et enfin à payer six livres tournois d’amende pour les oeuvres pieuses et aux dépens.

AD Marne, G 928, f° 16 : citation

  • 40 Lundi 10 décembre 1520.

112Die secunda post dictum festum Conceptionis virginis Marie40.

113Citatus est dominus Karolus de Mosles, presbyter de parrochia Sancti Germani Cathalauni contra promotorem super eo quod absque licencia reverendi patris domini Cathalaunensis episcopi se intromittit desservire in ecclesia parrochiali dicti Sancti Germani, necnon super aliis eidem de Mosles obiciendis. Colcenet.

  • 41 Biffé.

114Contumax41.

115Comparuit postea idem dominus Karolus qui fuit carceribus mancipatus.

Ibid.  : f° 16 v°- f° 17 : déposition

  • 42 Mercredi 13 décembre 1520.

116Die quarta post Conceptionem virginis Marie42.

117Dominus Karolus de Mosles, presbyter de Sancto Germano Cathalauni, prisionarius extractus a carceribus curie Cathalaunensis, juratus in verbo sacerdotis deposuit prout continetur et sequitur, videlicet quod accepit unum tapiz in ecclesia parrochiali Sancti Germani Cathalauni et poterat valere sommam [sic] V s. t. aut circiter est annus vel circiter quem ad[...] habet penes se et hoc dixerat cuidem Platel Parvo, matriculario loci.

118Item vendidit quosdem cereos antiquos existentes in dicta ecclesia cuidam Adryano pro somma VI s. t. et erat ex resta cereorum et de butis eorumdem ubi erat clericus habens onus [instruendi] res ecclesie ; sed de aliis cereis et candellis nichil accepit. Est annus aut circiter.

119Similiter in piscide gallice la boyte existente in sacrario dicte ecclesie, non accepit C s. t. nec ibidem in magna bursa XI l. t. neque eciam in magno bassigno mulierium pro ecclesia querentium XXXV vel XXXVI s. t. cum uno scuto ad solem.

120Fatetur accepisse VI aut VII s. t. quodam armariolo gallice armaire retro majus altare loci, tunc apperto per ipsum invento, et hoc quindecim diebus vel circiter post Pascham ultimo preteritum. Deinde reclusit dictum armariolum, bursam in eodem reponendo ubi erant alie pecunie, nec recognovit aliter egisse seu aliam pecuniam accepisse coram magistro Johanne Conort et matriculariis dicte parrochie. Deponit similiter recepisse pluries in ecclesia predicta candellas affixas derelictas quas reposuit in quodem scrinio existente in capella Sancti Nicolai cum certis butis cereorum et forcheta cere faciente tria luminaria, nescit que seu qualis quantitas esse posset, et illa omnia recluserat ibidem in modis custodie absque eo quod intenderet retinere sibi et ad suum commodum applicare, quas res sic reclusas matricularii invenerunt per appertionem dicti scrinii ut eidem loquenti incontinenti post dixerunt.

121Dicit ultra quod accepit duos vectes gallice verroux de consensu dicti Platel de quorum altero, ut dicebant ipse loquens et Platel, a parte interiori ecclesie poterat claudi unum hostium et de altero hostium timpanilis, gallice du clochier, et idem proposuerat facere ne pueri venientes ibidem intrando acciperent ad pulsandum [funes] Campanarum parvarum, quamvis illud non fecerint pro eo quod res fuit statim cognata dictis matriculariis, maxime quantum a pecunia ipsius Adryani perdita unde contra loquentem tunc suspicabat ut dicebant. Et de predictis vectibus gallice veroulx se refert depositioni dicti Adryani.

122Preterea deponit quod scripssisse et signasse coacte quamdam cedulam sua manu de somma XXII l. t. secundum tenorem ipse cedule et hoc faciebat ne scandalisaret propter minas Nicolai Robillart, alterius matricularii, qui [invitabat] ipsum accusare de multis rebus in dicta ecclesia furatis per loquentem, ut dicebat, erga reverendum dominum Cathalaunensem episcopum, quamvis loquens recusavit pluries iteratis vicibus predictam cedulam facere ; quo audito fuit remissus ad dictos carceres.

Ibid., f° 17v- f° 18 : seconde déposition

  • 43 Jeudi 13 décembre 1520.

123Hac feria quinta in die beate Lucie virginis43, dominus Karolus de Mosles presbyter, prisionarius extractus a carceribus curie Cathalaunensis deposuit medio juramento quod persistebat prout perstitit in sua depositione precedente quantum ad res per ipsum in ecclesiam Sancti Germani Cathalauni acceptas et prius recognitas, addendo ultra quod ibidem in armariolis ab ipso repertis apertis, gallice ouvertes, est annus cum dimidio vel circiter, et ab illo tempore iteratis vicibus accepit plures pecuniarias sommas quas nesciret pro certo et/(f° 18) specialiter declarare excepto tamen quod suo judicio tam in dictis pecuniis quam butis cereorum, candellis, tapeto et aliis rebus in dicta ecclesia acceptis, potest teneri in somma XXII l. t. quam ea de causa recognovit Nicolao Robillart matriculario ipsius ecclesie et de hoc suam cedulam sibi fecit scripsit et signavit ut exoneraretur erga ecclesiam de predictis ubi habebat onus clericature gallice ou il estoit clerc, nec habebat ut deponit a nobis interrogatus falsas claves crochetum seu aliud instrumentum unde aperiret hujusmodi armariola vel alia scrinia aut hostia ipsius ecclesie.

Ibid., f° 21 v : troisième déposition

  • 44 Lundi 17 décembre 1520.

124Die secunda post festum beate Lucie virginis anno quingentesimo vicesimo44.

125Dominus Karolus de Moslez, presbyter, prisionarius extractus a carceribus curie Cathalaunensis juratus in verbo sacerdotis, manu ad pectus apponita, coram reverendo in Christo patre domino Cathalaunense episcopo deponit quod sunt circiter sex anni quod moram fecit in parrochia Sancti Germani Cathalauni, serviens in officio clericatus ecclesie parrochialis dicti loci ad onus aperiendi, claudendi januas cereosque illuminandi et cetera qua in officio sunt facienda. Interrogatus super administratione sacramentorum, deponit quod a dicto tempore pluries audivit in confessione plures personas utriusque sexus absque licencia et permissione dicti domini reverendi, abutando clavibus ecclesie, hec salvo quod per dominos Lievinum et Johannem Thevenier presbyteros capellanos in eadem ecclesia ad regimen missarum commissos fuerit presentatus et per dictum reverendum admissus, videlicet pro diebus Nativitatis domini et Resurectionis precipue et tantummodo ad eisdem succurendum pro dictis festivitatibus et non aliis.

126Item ultra confessus est et deponit quod similiter ministravit sacramentum confessionis in hospitali Sancti Johannis Cathalauni absque aliqua licencia, sunt tres aut quatuor anni.

127Plus confessus est et deponit quod ministravit sacramentum confessionis in parrochia Sancti Nicolai Cathalauni, sunt quatuor aut quinque anni, videlicet quibusdam fratribus et similiter domino abbati Omnium Sanctorum circa dictum tempus nec alia sacramenta ministravit prêter sacramentum confessionis, non obstante quod bene sciverit jura et statuta prohibencia videlicet quod nemo debet se intromittere ad sacramenta nisi de licencia sui superioris.

128Interrogatus si persistit [sic] in sua depositione et in hiis que confessus est jovis [die] ultima preterita, respondit quod sic.

129Plus deponit quod erunt duo anni in mense marcii proximo venturo accessit ad domum cujusdem Marie cum qua communicat in peccato.

Ibid., f° 23v- f° 24 : quatrième déposition

  • 45 Samedi 22 décembre 1520.

130Die sabbato sequente [post festum beati Thome apostoli]45.

131Dominus Karolus de Mosles, presbyter, prisionarius extractus a carceribus, persistit suis depositionibus, addendo quod durante tempore de la couture gallice et circa illud tempus post meridiem cujusdem diei se reperit retro majus altare ecclesie parrochialis Sancti Germani, choro illius ecclesie per ipsum clauso et absque eo quod tunc acceperit, cum quidem in dicta ecclesia seu armariolum ibidem fregerit sive aperuerit, quamvis die immediato precedente aut alio die prius precedente, gallice le jour de devant ou ‘autre jour immédiat de devant, accepisset in dicto armariolo certas pecunias per ipsum prius in suis precedentis depositionibus confessatas.

132Interrogatus si in accipiendis pecunis apud dictam ecclesiam per ipsum sepe recognitis habuerit falsas claves, ferramenta crocheta seu quevis alia instrumenta, respondit quod non, quamvis fateatur prout ipse confessus fuit accepisse septem vicibus reiteratis atque diversis aut octo pecunias in armariolo retro majus altare semel et in armariolo sacrarii pluries semel que per ipsum reperiebantur ut dicit apperta.

133Deponit ultra quod inter suas claves reperit in ejus domo elavem unam ad apperiendum armariolum sacrarii aptam ex qua apperuit dictum armariolum totiens quotiens ibi accepit pecunias sed non habebat clavem armarioli retro majus altare quo invenerit appertum dum semel ibi accepit pecunias. Et hoc manutenet esse verum licet prius id non dixisset.

134Deponit similiter quod conduxit quamdam Johannam neptem cujusdam Jacobi Le Tixerant filiam diffamatam in campanillem illius parrochie Sancti Germani ab anno vel circiter/(P 24) quatuor aut quinque vicibus et ibidem cognovit carnaliter ipsam bis tantummodo diversis diebus nec aliam conduxit in dictum campanille neque cognovit.

135Nicolaus Robillart, Guillelmus Pannetier, Johannes Platel et Adryanus, matricularii Sancti Germani Cathalauni post juramentum ab eis corporaliter prestitum, présente dicto de Moslez, et persistunt in suis precedentibus depositionibus jam descriptis, addendo per eosdem Robillart et Pannetier quod ipsi habent duas claves similes ad appariendum armariolum sacrarii, advenientes quod semper suo poste clauserunt atque clausum dimiserunt, non dimittendo illud appertum presertim de tempore quo suspicabatur prefatum de Moslez ibidem pecunias accepisse.

136Necnon dicti Platel et Adrianus deponunt quod ipse Adryanus habet unam elavem armarioli retro majus altare quod nunquam [ut sciat] dimisit appertum, ymo omni tempore clausum maxime circa tempus de Quasimodo ultimum preteritum dum ipse de Mosles suspicabatur substraxisse ibi pecunias per eum depost confessatas et videtur eidem Platet quod in sua presencia ipse Adryanus clausit hujusmodi armariolum.

137Ultra deponit quod semper persistit suis depositionibus et maxime sua depositione in scriptis redacta die lune post festum sancte Lucie virginis.

Ibid., f° 24v : cinquième déposition

  • 46 Jeudi 3 janvier 1521.

138Hac feria quinta post Circumcisionem domini46, dominus Karolus de Moslez presbyter, prisionarius extractus a carceribus curie Cathalaunensis et in auditorio adductus, medio juramenti manu ad pectus apponita persistit in suis confessionibus, addendo quod cognovit prefatam Johannam ascendendo in campanili gallice, douze ou treise degrés auprès de l’uys de bas en montant au clochier en hault, et consensit reus audire jus super suis confessionibus et processu in statu in quo est, renunciato prius et in causa concluso per eumdem reum si consentire velit idem promotor qui poterit dare suas conclusiones contra ipsum reum.

Ibid., f° 28 : procuration pour les marguilliers

  • 47 Samedi 5 janvier 1521.

139Die sabbato post Circumcisionem47.

140Sancti Germani Cathalauni.

141Hodie comparuerunt coram nobis Nicolaus Robillart et Guillelmus Pannetier matricularii Sancti Germani Cathalauni qui se adjunxerunt cum promotore contra dominum Karolum de Mosles presbyterum prisionarium pro interesse ecclesie parrochialis dicti Sancti Germani Cathalauni et ad hos fines passarunt procurationem.

Ibid., f° 29 : sentence

  • 48 Mardi 8 janvier 1521.

142Die tertia post festum Epiphanie domini anno quingentesimo vicesimo48.

143De promotore contra dominum Karolum de Mosles presbyterum de Cathalauno, prisionarium extractum a carceribus curie Cathalaunensis ad audiendum jus et persistit in suis depositionibus. J. Colcenet.

144Lata fuit sentencia prout sequitur.

145Sentencia contra dominum Karolum de Moslez.

146In nomine domini amen. Viso processu gravissimi excessus pendente coram nobis officiali Cathalaunensi inter promotorem causarum officie curie nostre actorem ac etiam Nicolaum Robillart et Guillelmum Parmentier, matricularios parrochialis ecclesie Sancti Germani Cathalauni secum adjunctos eo nomine ex una, adversus dominum Karolum de Mosles presbyterum clericum predicte parrochialis ecclesie, reum sive delatum, partes ex altera ; visis informationibus dicti promotoris, spontaneis confessionibus rei judicialibus sepe reiteratis, conclusionibus actis et adversus quibus reus nichil respondit nec respondere voluit, renunciatione et conclusione in causa factis actisque et appunctuamentis prefati processus unacum aliis omnibus hac in parte videndis, habito aparitoris consilio, nos officialis Cathalaunensis antedictus pro tribunali sedentes, Deum solum pre occulis habentes per hanc nostram diffinitivam sententiam quam invocato Christi auxilio ferimus in hiis scriptis, dicimus reum pro causis ab eo recognitis fore excommunicandum quem in hiis scriptis excommunicamus atque condempnamus ipsum ad tenendum carceres spatio sex mensium videlicet quinta et sexta feriis cujuslibet ebdomade cum pane doloris et aque tristicie ; ac postquam a carcere liberatus fuerit, suspendimus a divinis per mensem ab officio quoque clericatus ubi tam attrociter deliquit deponimus sacramentorum administrationem ac sacerdotalem officium eidem perpetuo interdicendo, inhabitaculum [...] privamus in dicta parrochiale ecclesia ut scandallum evitetur necnon in civitate Cathalauni per dimidium annum, condemnando similiter ipsum ad dicendum vigilias novem lectionum pro deffunctis semel quolibet mense, jejunandum etiam quolibet mense hinc usque ad tres annos tocius vite sue, atque ad [incertis predicto] nomine sommam XXII l. t. in X terminis per ipsos cum reo prius accordatis et in cedula [...] super hoc confectis [...] declaratis pro causis in processu aperte descriptis ; et ad solvendum fisco curie nostre sommam VI l. t. piis usibus applicandam, necnon in expensis dicti processus earum, taxatione nobis et curie nostre reservata, salva tamen in omnibus premissis gratia seu misericordia reverendi in Christo patris et domini domini episcopi comitis Cathalauni Francieque paris aut nostra.

Notes

1 Samedi 28 septembre 1471.

2 Vendredi 3 octobre 1471.

3 Vendredi 21 octobre 1471.

4 Jeudi 3 septembre 1472.

5 Vendredi 4 septembre 1472.

6 Samedi 12 septembre 1472.

7 Samedi 19 octobre 1471.

8 Vendredi 8 mai 1472.

9 Vendredi 21 août 1472.

10 Samedi 17 octobre 1472.

11 Samedi 24 octobre 1472.

12 Samedi 7 novembre 1472.

13 Jeudi 14 janvier 1473.

14 Jeudi 28 janvier 1473.

15 Vendredi 25 octobre 1493.

16 Samedi 16 novembre 1493.

17 Vendredi 14 décembre 1493.

18 Mardi 3 décembre 1493.

19 Vendredi 3 janvier 1494.

20 Vendredi 5 décembre 1494.

21 Samedi 24 mai 1494.

22 Samedi 31 mai 1494.

23 Samedi 7 juin 1494.

24 Samedi 21 juin 1494.

25 Samedi 26 mars 1503.

26 Dimanche 6 mars 1503.

27 Vendredi 8 avril 1503.

28 Vendredi 4 mai 1509.

29 Dimanche 22 avril 1509.

30 Cette partie de la phrase est assez difficile à restituer.

31 Vendredi 11 mai 1509.

32 Lundi 28 avril 1511.

33 Lundi 5 mai 1511.

34 Mardi 6 mai 1511.

35 Jeudi 3 avril 1511.

36 Samedi 22 août 1517.

37 Dimanche 2 août 1517

38 Vendredi 7 août 1517.

39 Lundi 24 août 1517.

40 Lundi 10 décembre 1520.

41 Biffé.

42 Mercredi 13 décembre 1520.

43 Jeudi 13 décembre 1520.

44 Lundi 17 décembre 1520.

45 Samedi 22 décembre 1520.

46 Jeudi 3 janvier 1521.

47 Samedi 5 janvier 1521.

48 Mardi 8 janvier 1521.

© Éditions de la Sorbonne, 2006

Licence OpenEdition Books

Cette publication numérique est issue d’un traitement automatique par reconnaissance optique de caractères.
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search