Version classiqueVersion mobile

Un consulat et ses finances. Millau (1187-1461)

 | 
Florent Garnier

Annexes et pièces justificatives

Pièces justificatives

Texte intégral

ORDONNANCE DU 24 AOÛT 1339. B.N., N. acq. lat., n° 185, f° 103 r°-116 v°.

f° 103 r°

1« Las ordenansas de la viala de Melhau et dels cossels de la maio cominal. Lan de lencarnacio de nostre senhor

f° 103 v°

2dieus Jhu Crist que hom conta mial tres cens trenta nou ha vint e quatre del mes daost Moss Felip Rey per la gracia de dieu et tresque noble crestia de Fransa renhan. Conosco totz que las costitucios daval scrichas ordenansas et stabilimens foron publicatz en la gleisa parroquial de Nostra Dona de Lespinassa de Melhau et juratz davan lo poble de la dicha vialha ho la maior partida daquel. Et legitz al pal de la dicha gleya per lo noble Ramun de Gozo senhor de Gozo. Et cossol que es del an presen davan tot lo poble. Et jurats per los sobres digs cossols cosselhiers del cosselh Secret et de lesquilha los cals eron totz presens vessens et ausens loscals an jurat trastotz sus la cros et lo te igitur elses tener et far tener elses et lurs successors en los sobres digs ufficis gauzens per aras et en

f° 104 r°

3trasquedetot autre tems endevenedor gardar servar et non contra ffar ni veni los cals stabelimens si ensego en aquesta forma et manieyra la calha si ensec :

4(1 –) Et premieyramen fonc stablit et hordenat que sobres totas las autras causas quanhas que sian que nos totz siam bos lials fizels et hubediens al sobres dig princip non tant solamen nos mas ausi tota la vialha. Et en tot et per tot quant nos farem ne direm ni ordenarem volhem sus tot que sia gardada conservada et mantenguda la fiseltat, honor, preffieg, domayne et senhoria, del sobres dig princip, entot et per tot. Et altramen coma ez de ffar de dreg et de rasso.

5(2 –) Item que lo cosselh non ause trametre en alcun loc nenguna persona quanha que sia, henque que (sic) capia ni tomba despessa dargen se donc que sia de volhontat del cossel

f° 104 v°

6Secret et de lesquilla et se si fassia que la despessa no fos ni heser degues sobres lo comu Empero exceptam que se mandamen ho novelhas alcunas venian ben cochat que hom non pogues bonamen aver lo cossel ho cossels desobres digs que adonc en aquel cas ne fosson mandatz prestamen syeys de cascun cossel dels sobres digs. Et en lur cossel que els assordenon sobres las bezonhas segon que lur sera havist, segon dieus ni lur prodomia ni a lhur sagramen.

7(3 –) Item fonc may exceptat que se la causa hera fort ponderossa la calha calgues tener fort amagada e Secreta si que que (sic) per sabensa de trops ne pogues hessir alcuns perilhs, que en aquel cas sian appelhats aytans del cossel Secret coma de lesquilla loscals, assordenaran sobres la bezonha. Et altramen segon que lo cas requerira halur bon albire loscals personas sian elegidas per los cossols

f° 105 r°

8los calz sian bos e sufficiens. Et que non sian sospechosses alhas besonhas que venron al cossolhat ni ausi pauc als cosselhs desobres digs.

9(4 –) Item que quant alcun home sera trames per lo cossell ho per aquels desobres digs que quant el tornara que fassa sa bona preffiecha relacio et entieyra sans re palhia als cossols et non ad gens altres ni ausi pauc al cossel de lesquilha ni aitant pauc los cossols non auson far relacio ha nenguns altres seno al sobres dig cossel delesquilla Seno que fosso cas que la causa fossa tant secreta que per tot publicar fossa perilh de la desalar et enaquel cas los cossols devo apelar sieys senhors del cossel Secret et sieys de lesquilla an los cals los cossols sia coselho se la causa si deura publicar al cossel general de lesquilha hono. Et ses tenedor secret, que aquels asordeno sobre la causa segon lur bon albire.

10(5 –) Item aquelh trames tant del despes quant del segre

f° 105 v°

11las besonhas que fassa et far deia vertadyeyra relacio. Et se si trobava lo contrari que fos alongat alha volhontat dels sobres digs cossels.

12(6 –) Item que nengus non ause quant sera trames far dengunas alcunas altras causas mas tant soletamen aquelhas per que sera trames senon hera ha proffieg de la comunitat exceptat que si avia licentia dels sobres digs cossels los cals los trametria, que ho poguesso far am so que no sia contra dengun home de la comunitat ni en prejudici de las causas per las cals el sera trames.

13(7 –) Item que sia tengut empero de tot quant aura fach de corregir que lo trames deia far relacio coma desobres es asordenat et redre totz documens sturmens, cartas processes letras et totas altras scripturas, dedins dos jours apres sa venguda non pong que sia contat lo jorn que venra. Et ayso ajustat que tot home que fassa ni venga contra lo dig article que aquesta correctio sia alongat a la volhontat del cossel de lesquilha ausidas las rassos

f° 106 r°

14del trames dont volhem que lo cossel sia apelat de dins hueg jorns per far aquesta causa.

15(8 –) Item que tot home sia tengut danar luench o prop per la comunitat e quar alcus quant son elegitz si escusso per alcunas necessitats las calas dison se aver de lurs personas et de lurs bes que la scusacio se bona es que lisia amessa. Et ses trobava que la escusacio que auria prepausada non fossa vertadieyra quant la prepausaria que aquel fos alongat ho punit a la volontat del cossel de lesquilha.

16(9 –) Item que los regidors comandayres, donatz et mercenaris que daysi avan, se recebran en lospital Mage de Melhau sian ressauputz et elegitz a la volontat del cosselh Secret et de lesquilha et non en deguna autra forma ni manieyra exceptat que los cossols puesco apaures vergonhoses amso que sian nadieus de la sobres

f° 106 v°

17dicha viala far trametre almornas segon que aselses semblara so es al morna volhontieyra et non perdurabla et non remens que los cossols regidors comandayres puesco far regir los membres del hospitalh a lhur bona cossencia et prodomia. Et que alcus mercenariis non sian resanputz que aio alcus bes se non que aquels bes et aquels que aurian per tems endevenedor e lur poyria aperthaner qualque manieyra que sia sia (sic) de lhospital ho almens len dones tam per que lospital ho agues ben sal de donar la vida Et daysso si fassa carta davan que sian ressanputz. Et senia alcun ou alcuns ressanputz que aio bes que non los ages donatz a lhospital ho a daltres que valho lur despessa largamen que lospital li ffa quen sian gitatz ho dono so que an ni auran en futur al dig hospital generallmen de tot en tot.

18(10 –) Item que a redre los contes dels cossols de

f° 107 r°

19las caritats del hospitalh Mager sian et heser deio los senhors del cossel Secret et aquel cloquat lo cossel Secret coma es acostunat de far. Et los senhors del dig cossel que sian continuadamen als digs comtes aquels solamen que venran al cominal apres la cloqua am so que negus dels altres non hi sian se non tam solamen aquelz que venran lo premier jorn sonada la dicha cloqua, que non deyon esser als digs comtes se non que fos per deliorar los comtes et los debatz que daqui yssiran ho ffos grandamen necessari et may ausi be a cauza de tota sospecio la cala hi poges endevenir detz del cossel de lesquilha dels plus suffeciens segon lur bona cossencia los cals devo gausir los senhors cossols. Et quant los digz senhors del cosselh Secret et de lesquilha serian ajustatz

f° 107 v°

20totz juraran aqui meteus la hun en presencia del autre que els be e degudamen si atendran als comtes ses frau et ses barat dengun. Et aquo passable graciosamen penran en comte el remanen gardaran et deffendran sus tot lo dreg del cossolhat, et non faran re ni diran ni mantenran en denguna forma ni manieyra per odi en equitat, enveia, venganssa, parentelha, affenitat, amistat de promessio de tot en tot delaysatz, et encontinen seran scrigs aquelses que venran lo premia jorn dels sobres digs detz helegitz del sobres digz. Et si ni avia alcuns que aguesson tans grans besonhas davans que elsses aurian jurat, que aquel ho aquels digon lurs bezonhas aqui en presencia de totz am so que non sian grandamen secretas et se so suffeciens que lurs sian pressas et non en deguna altra forma ni

f° 108 r°

21manieyra am so que non sia secret et se hera grandamen secret am so que sentiguessa que li fossa dampnatge de ho revelar que adonc volem quel ho aquels ne sian cresegutz a lur sagramen. Et adonc que los altres auion los comtes coma de sobres es dig.

22(11 –) Item que los contes dels cossols seran resanputz desay la festa de la maria Magdalena exceptat que lo dig conte se puesca alongar per quinse dias utials tan solamen et ayso sal que se justa causa hi era ho i avia que poges prorogar may segon que requiriria las causas que hi auria espressadas et aquestz alongis donaran aquels que devon recebre sive ausir los sobres digs contes aitant en nombre aysi quant desobres es dig ni scrich.

23(12 –) Item que sian tengutz a redre los contes de lhospital Mager am so que sian redutz

f° 108 v°

24en la forma et maniera coma desobres es dig.

25(13 –) Item que sia tengut tot home de tota amenistracio altra reduts los contes que sian quitatz los amenistradors ambes instrumen de sinquanta floris ensus la calha faran los cossols et conselhiers ausens los contes. Et de sinquanta floris en aval que sia scrich el libre del cossolhat et de la ma del notarii lo calh scrich volhem que valha aytant coma sera strumen la cal quarta li sia baylada tota grossada al prorpii despes del comu.

26(14 –) Item las capcios seran fachas per los senhos contengutz desobres digs enaysy que ausitz los comptes tantost si ffaran fa las taxacios et que entro que sian fachas non sera claus los contes ni los cossols non seran quitatz Et de far ayso ben et lialmen ho juraran et altramen coma desobres es dich.

27(15 –) Item que los cossols ni conselias ni altres quanhes

f° 109 r°

28que sian que per degunas besonhas que toto lo cossolat ni altras que non fassan ni far deian denguns cossels el luoc se no tam soletamen dedins la mayo cominal ho la nostra gleyssa sive cappelha de Sant Marti.

29(16 –) Item que denguns cossols ni conselhies del cossel Secret ni de lesquilha non auso ni deio penre per covenensa sive gatges denguna causa de nengun home per besonhas que aia a delieurar al cossel ni al cossolat.

30(17 –) Item que nengun home del cosselh que non puesca veni alhorde acostumat que non sia alongat per los cossols en causas criminals ni altras Et quand jurarian que non lur sia pressa lur exceptio.

31(18 –) Item que se si endevenia que en un an hi aguessa molses cossols novels los cals comenseson de penre lo sagramen que aquel al qual sera mandat secretamen per los cossols fara la festa general. Et

f° 109 v°

32cascun dels altres pagaran quinse floris daur alha obra delz murs et dels fossatz sive vallatz.

33(19 –) Item que a tot cossol cascun an lur sia baylatz vint floris daur de bon aur et de bon pes a cascun Et que am baco els si deion vestir de una belha et nobla portidura de draps roges et negres la rauba et lo capayro tot dun tros la cala portidura es bona et belha honrada folrada et honesta las calas raubas et capayros portaran tot lan revolt et conplit et que pagon et pagar deion comu coma si trobara que deuran segon lur talh tam de lan de lur cossolat quam dels altres ans a prop enseguens et venens.

34(20 –) Item que cant alcun home en colpara ho enblaymara hun altre que aia comes exces ha causa de fag ho de paraula tocan lo cossolhat et los sobres digs cossols ho lo comu, que non sian ni heser deio cresegutz a lhurs paraulas deneguns

f° 110 r°

35senon que premieyramen anos costes ferm per enformacios lials. Et quant anos costaria ferim de las causas denunciadas que alaras fos apelat lo colpable et ausit en sas rassos et deffensas tot allonc. Et se bonas escusacios et deffensas elha que li sian pressas et se convencut es de alcun crim ho exces que segon que aura fag que sia punit et corregit a la voluntat del cossel Secret et de lesquilha et se tant hera que fos trobat que malvadamen fos estat encolpat ni accusat que ausibe lo encolpayre sive denunciayre que fossa corregit e la volontat dels sobres digs cosselz et segon lo cas seria. Et se tant era que non fos trobat contra alcun home alcuna colpa mas tam soletamen per la despossecio de hun home que alaras fos apelat lo encolpat

f° 110 v°

36per se escusar de la colpa. Et se aparia que aquela excusacio fossa bona et suffecien et apareguessa esser miels vertadieyre que la colpa que lo encolpan fos encrepat de vessi lo encolpat lo ignocen et non lo colpable.

37(21 –) Item que dengun home non sia gitat ni mal tractat del cossel Secret ni de lesquila se donc que sia an volontat dels digs cossols los cals sian totz ensems empero nos volem davan tota autra hobra que partida hi sia apelada et ausida en sas rasos deffensas et ignoscensas seges nia trastot allonc et al ple davan que els puesco ordenar ni determenar de lengitar ni spelir lo deleins Et ausit quel sia trastot allonc et veso qu elsia colpable que len geto. Et se vesso que sia ignoscen que lo laysso en la forma et manieyra coma desobres es dig Empero

f° 111 r°

38nos volhem que aladonc lo reprengo per bonas rassos et per paraulas bonas et honestas enaysi coma lo cas ho requerira ni emportara trastot allonc. Empero nos volhem et exceptam que despueys que seran trobatz encolpables et traytes a la viala tant per raubamens dargen de documens quant dautres crims los cals elz auran fags perpetratz ni messes asseffieg leyns que tant cant larma lur batra dins lur cors ni vieuran en natura que honcas jamais leyns non aion a tener pe ni loc ni aion denguns audivitz leins en denguna forma ni manieyra aitant coma se jamais non eron estatz cosseliers dels sobres digs cossels.

39(22 –) Item que la eleccio del cossel Secret et de lesquilha es ordenat que si fasson an bon volher coniet et licencia dels cosselhias

f° 111 v°

40dels cossels de sobres digz ho la maior partida daquels. (23 –) Item que a tota sepultura de cors dome que sia stat cossolque sia sonat lo sen gros sive Mager elz als tres sens coma es acostumat de far als senhors del cosselh Secret et aussi alhurs molhers Et aisso es estat cossentit aytant quant tota al sobres dig cossolhat.

41(24 –) Item totz tant del cossel Secret quant de lesquilha que sian tengutz danar et de tornar luenh o prop a lha volontat del sobres dig cossel de lesquilha. Et aisso juraran seno que sia causa que elses aguesso tal scusacio quel cossel conogues esser ametadoyra.

42(25 –) Item que nengun home tan del cossel Secret quant de lesquilha que non auso ni deio far denguna enpressa de far certa electio de nengun home per paraula

f° 112 r°

43per far per signe per scriptura ni per persona enterpausada ni altramen en deguna manieyra que saubenssa, ni conoyssensa sen puesca aver sobres la electio als digs cossols essems ho altramen. Et aquestas causas sobres dichas et altras juraran sobres los quatre sans evangelis. Et aquel que sera trobat a far lo contrarii que aquel ho aquels que hi seran trobatz affayre lo contrarii (sic) de tot so desobres dig que sian ben punitz alha volontat dels sobres digs cossols. Et se hera cas que dengun home aguessa facha denguna empressa per sagramen per paraula ho en altra forma ni manieyra que aquelha

f° 112 v°

44non lur sia franca ni bona et de tot en tot trincada et non vallabla et que daquela daysi en avan degus non deia husar en deguna forma ni manieyra quanha que sia.

45(26 –) Item que degun home del cossel Secret non se scusse ni scusar deia de deniers ni de re de sos bes per son comu a causa del cossel Secret.

46(27 –) Item que dengun home non sia del cossel Secret se donc que permieiramen sia del cossel de lesquila.

47(28 –) Item que dengun home non sia elegit cossol se donc que premieyramen sia del cossel delesquila.

48(29 –) Item que non hi aia ni aver deia deguns cosselias dels sobres digs cossels en degun tems endevenedor que sian ni hesser deion en denguna forma ni manieyra graduatz ni aian degun gra tant en lays (sic) quam en decretz ni ausi pauc en deguns altres drechs canonicz ho cevials ny ausi pauc

f° 113 r°

49denguns notariis reals ny altres senon tant soletamen hun per scrieure los apunctamens leyns ni ausi pauc deguna persona que aia degun sagramen a nengun senhor ni asaltra persona seno tant soletamen leyns en la sobres dicha maio comuna et non en denguna altra part en denguna forma ni manieyra quanha que sia se donc que sian nobles, borgesses, cambiados, merchans, maselias telhatias, borsias, mangonias, drapias, sabatias, surgias, fabres, teyceyres, laboradors et altres am so que sian habitans et nadios de la sobres dicha viala et non altramen Empero nos volhem et ordenam que en los sobres digs cossels Secret et de lesquilha non volhem aut aras de novel per espres ho prohibem que non hiaia ni aver

f° 113 v°

50hi deja denguns homes foratas sive strans quanhes que sian dels sobres digs cossels se donc que aion facha habitacios dedins la sobres dicha viala de melhau et per lespassi de trenta ans et plus. Et so es per causa que hom conosca et conoycer puesca et deia quanhe es ni ses lial ho no ni ses home suffecien lo cal cobenha ni stassa ni servisca ben leyns et so es per causa se donc tot jorn davan totz los altres los propriis nadios de la sobres dicha viala loscals tot jorn porto et lurs predecessors an tot jorn portat los carges et los grans afayres los cals sont totz los jorns dins la sobres dicha viala tant de nueg quant de jorn Se donc que fossa cas que en la sobres dicha viala non sen trobesso denguns

f° 114 r°

51dels sobres digs nadioz los cals non hi fosso conveniens ni ausi pauc suffeciens alha ben governar ni regir a causa de mortalitatz et non altramen en denguna forma ni manieyra quanha que sia.

52(30 –) Item que non hi aia home de canhe estat ho condecio que el sia am so quel aia sagramen leyns quel sia si ausat de ffar ni ausi pauc far far articular ni ausi pauc depausar a lencontra dome dels sobres digs cossels per ma enterpausada ni la hun a lencontra del altre Se donc la hun lautre mantener coma frayres en totas e quantas causas tant leyns quant de foras Et quant seria cas que los hus ho altres aurian mesfag a lencontra de la comunitat adonc la debo ben et honestamen la hun

f° 114 v°

53lautre repenre an paraulas bonas et honestas et demostrar lur trastot al long enque an mesfag et demostrat que lur ho aio una ves doas ves ou tres ves et per so elsses non sen vuelho sessar que adoncas elses los punisco alha voluntat dels sobres digs cossels Secret et de lesquila ho la maior partida daquels Et altramen coma sapartenra de ffar per dreg ni per rasso.

54(31 –) Item que de aquesta hora en avan que entre los sobres digs cossels que non hiaia ni aver i deia denguns debatz ni questios entre los cosselias los cals so aras de presen ni ausi pauc seran endegun tot autre tems endevenedor ni plassa contra Payssieyra ni carrieyra contra carrieyra ni la hun contra lautre. Seno que daquesta hora en avan que totses siam et heser deiam en bona pas amor concordia et en tresque bona hunio Et que daquesta hora en avan que sesso totz processes scripturas et playdeiarias quanhas que sian Et totas rancos enurias ponchas malvestatz et discordias las calas so et son stadas lo tems passat ni seran en lo tems endevenedor. Seno totz hun corps huna ama huna voluntat tot jorn et bona

f° 115 r°

55pas et preffiecha, amor, delexio, et concordia, so es a dire que so que los us volran que los altres vuelho am so que se fassa en bon dreg et am bona prefiecha et lial rasso sus tot.

56(32 –) Item, que totas e quantas vegadas que si tenra la cort real en la sobres dicha vialha que totz los jorns hiaia et aver hideia tot jorn de contuni et so sans falha dos cossols dels cals so

f° 115 v°

57aras de presen ni seran en trasquedetot autre tems endevenedor.

58(33 –) Item que deguna persona que vuelha far ho far fa per persona morta capdam non volem que si fassa clas degun seno que la dignitat de la persona ho requeriges. Et adonc non volhem que ho fasso, se donc an voluntat del cossel de lesquila.

59(34 –) Item que cascun an totz lo sobres digz cosselias lendema de la Sancta Trinitat prestaran sagramen aysi coma es accostumat de far lo temps passat. Et aqui meteis per utelitat de la causa publica et per spedir lo negociis de la sobres dicha vialha los cals cove a metre en cossel per los senhors cossols et cosselias. Et car cloquada lesquilha del cossel los cosseliers adonc non venon prestamen segon que los casses ho requero Et cove los trop attendre nos ordenam que claus lo cossel en continen

f° 116 r°

60que sera claus lo dig cossel los senhors cossols trametran leur scudie sive mesatge als senhors cosseliers de Paysieira per so car non auso preffiechamen clause lo cossel. Et de mantenen que sera tornat que los cossols que so ni seran que aluco sive enflamo una petita candela de sera valhem mialha. Et se totz non so vengutz los digs cosselhias davan que sia tota arduda que adonc pago et pagar deio cascun dels sobres digz dos grosses dargen de bona et forta moneda et so sans tota merce et san denguna gracia Se donc que aian desenscuza convenien et rassonabla. Et per so que aia melhor heffieg totz los proffieg que dayso poyran endevenir los senhos cossols an consentimen del sobres digs cossels ho an arendat al sobres dig

f° 116 v°

61Noble Guilhem Pellegri cossol que es de lan presen, la sobres dicha reva per lo pres de sieys lieuras t. per tot lan las calas deio veni et aquelas convertir en holi per alumenar la lampessa de la sancta veraia cros del cloquia ho per autra causa affar aissy tant als cossols que aras so ni seran entrasquedetot autre tems endevenedor playra deffar hanb aytal ordenansa que totz aquelz que falhiran et recusaran de pagar que lo sobres dig noble Guilhem Pelegri los puesca far gatiar et far gitar gatges per pagar la dicha reva Et so sans alcuna denguna gracia de dengus ».

ARTICLE 27 DES COUTUMES DE MILLAU. B.N., N. acq. lat., n° 185, f° 120 v°-122 r°.

f° 120 v°

62« Larticle quant huna persona es excesivamen talhada plus que sos bes non monto ni valho.

63Item quant alcuna persona si volra debatre de son comu, depueys que sera talhada per los talhadors, que sia enterrogada et demandada en la manieyra que aysi apres si ensec en aquesta forma et manieyra

64Premieiramen jurara sobres los quatre Sans Evangelis per el de son bon grat et spontanea volhontat tocatz et non fenihamen

f° 121 r°

65e fag que aia lo sagramen lial sia enterogat per son sagramen se el ha facha denguna donatio ho hobligatio a son filh ho a sa filha ho ha sa molher, se hera home ho femna, ni adenguna altra persona entrepausada en frau del comu ho del talh ques levara. Et se ho jura que sobres ayso ne fos ben noblamen et notablamen ausit. Et facha la dicha demanda ela resposta aprop subseguda sia enterrogat per son sagramen quant val son moble, quanhe que sia ni qualque sia ni hont que laia ni per quant de summa, ello daria ni lo laysaria segon dieus ni sa cossiencia ni al sagramen desobres dig. Et sia li splanat sive specefficat quinha causa es ni so totz bes mobles. Et moble et tota causa mobla et aquelha moven coma es blat,

f° 121 v°

66totz bestiariis, draps, splecha, vaysela dargen et altra vaysela, tinas, vaysels, totz deutes, denias aur et totas causas que corro mercadarias et generalmen totas altras causas. Et stimat que sia son moble per son sagramen que se hi am stava degun cargue que ellomme et lo splane sive lo clariffique et se son talh fossa aparen que fossa gravat que el ne sia ausit tot allonc. Empero nos entendem que aquel ho aquelha que si volra debatre de son comu avia degun tort ho avia affar deguna emenda ho devia deute per emenda ho per laysa de se ho de sos payros ho per sa filha ho per altra persona que aytant coma aquel si sesaria de emendar ho de pagar non fos ausit daquel carge mas que pague son comu per entia aytant coma tenra aquo amse. Et apres sia enterrogat per lo sagramen desobres dig quant valho sas terras

f° 122 r°

67et sas possecios, quinhas que sian aquelas que el avia el mandamen ni talhieu desta viala. Et se alas pocessios el ajustava negun cargue que lou nomme et lo splane sive lo speciffique. Et se son talh li cargo trop segon son avist que adonc lo fassa apare sive stima. Et que ne sia ausit an lo sobres dig sagramen stiers no. En ayssi coma desobres es dig. Et apres tot so desobres dig que aio cosselh los cossols se per aytant coma el ho a stimat ho retenran al comu ho no quar en libertat ne so de ho far ho no car aytal mes stat lonc temps ha he sera acostumat deffar et de usar en la presen vialha de Melhau ».

SERMENT DES CONSULS. B.N., N. acq. lat., n° 185, f° 122 r°-124 v°.

f° 122 r°

68« Aysso so los capitols que juro los senhors cossols el tems que son elegits dins la gleia Mage de Nostra Dona de Lespinassa de Melhau.

69(1 –) Et premieiramen vos gardares defendres

f° 122 r°

70et mantenres aytant cant poyres de vostre bon poder los priviletges et las costetucios et costumas Et totas altras libertats et franquesas desta viala e del cossolat et del cominal.

71(2 –) Et que cominalmen seres lials tant als paures quant alz rics desta viala.

72(3 –) Et gardares et deffendres los patus et la mayo cominal et layga de Vessobias an lurs pertenencias. Et las caritatz que so gardadoyras als cossols coma so San Marc lasencio, Santa Catherina, Sant Nicolau et la Guiraldessa et aquella de moss Sant Jame et la coffrayria et lobra de la gleia maie de Nostra Dona, els dos pons e lospital maie et la en fermaria e lospital de La Broa et lurs libertatz et franquessas et la ordenansa novelamen facha sus lo fag des forns et fornatges. Et non sostenres ni consentires que alcuna causa mobla et non mobla cesses ho libertatz

f° 123 r°

73de las causas desobres dichas am so que hi sia necessarii lausimi sive lausar dels cossols sia vendut ho alieurat en alcun cas ses cosselh et lausimi de totz los syeis cossolz ha la maior partida daquels.

74(4 –) Et pagares et fares pagar los deutes que los altres cossols nostres ancessors (sic) an fag per rasso et per causa del cossolhat anaquels als cals hom los deura. Et cobrares aita be sive far pagar deures los deutes que hom deu al cossolhat. Elz plagz elz negossis promogutz et comensatz per nom del cossolhat menares e persegres be et lialmen.

75(5 –) Et mantenres et deffendres la pronunciatio facha lo tems passat entre moss Ramon de Rocafuelh, cavalia et cossol de Melhau, una am sos companhos sus lo fag de las questios las calhas ero entre lo prior de Melhau et lo cossolhat.

76(6 –) Et non penres per vos ni per altres per casses paucs ni grans ni ausi pauc denguns salaris duran lofficii

f° 123 v°

77de lur cossolat ni lo ffares recebre ni sostenres que altra lo recepia sive prenga per vos et se sabias que fos pres del redre.

78(7 –) Et que tenres et fares tener los stabelimens vielhs et novels fags et juratz per los cossols nostres predecessors et los stabelimens de revocar hoffar revocar totas citatios. Et de non far contragz usuraris dengus en calqua forma et manieyra que sia. Et servares al ric et al paure de tot so que vos poyres. Et los gardares et deffendres de totz plags quanhes que sian.

79(8 –) Et penres conte del comandador de lhospital maior et de la Broa et delz regidos de la coffrayria et caritat de Sant Jacme et de las altras caritatz desobres dichas et del hobrier de la gleya de Nostra Dona et dels regidos de la roda del lanpessia de Sant Marti et del sagresta de la gleya de Nostra Dona huna vegada lan.

80(9 –) Et ires prop ho luen a la volhontat dels cossels Secret

f° 124 r°

81et de lesquila per lo cossolhat a la despessa de la comunia. Et segon lestablimen ques seyns sive leyns. Et que nengun home non penra per son trebalh ane prop ho luenh sian clercz ho altres quanhes que sian ni qualsz que sian ni penres per despessas ni per loguier de vostra bestia ni de vostre mesatge mas sieys grosses dargen fi de bona et forta moneda tant solamen lo jorn.

82(10 –) Et fares et tenres lestablimen de levar lo comu que si fara en vostre tems et segon que es stablit et ordenat.

83(11 –) Et creyres lo cosselh sive cossels ho la maior partida daquels.

84(12 –) Et en aquest huffici de cossolat vos autres husares ben et lialmen segon Dieus et vostras bonas cossencias et que tot en aysi ho tenres et de tot en tot ho servares en la forma et manieyra

f° 124 v°

85coma desobres ez dig et so prometes deffar se dieus voz ajut ni aquest sante sagramen meten las doas mas sus la Cros et lo the igitur per vos altres realmen et manualmen tocatz. Empero en tot et per tot salva gardada et conservada la fisaltat honor domayne et senhoria de nostre senhor lo Rey de Fransa al cal done Dieus bona vida et longa ».

ÉTABLISSEMENTS DU 26 JUIN 1348. Arch. mun. Millau, FF 43 I.

86« Aysso son los Establimens fags lan MCCCXLVIII lo jous apres la festa de s. Johan Batista que era a XXVI jorn del mes de Jun per los senhors cossols et cosselh Secret el cosselh general de lesquila coma daval si dira am las modifficatios daval escrichas losquals jureron tener et servar los daval nompmatz.

  • So es a saber que si et quant alcuna talha ho comu si empauzara en la mayo comunal per los cossols el cosselh coma es ordenat de far que cascun an que comu ho comus si empauzaran als habitans et populars de la vila damelhau que cascus siau retalhatz et lurs bes una vegada lan tan solamen quar abasta una vegada en lan esser retalhatz a creysser ho mermar segon lurs facultatz pausat que moltz comus fosson indigz dins I an et I cossolhat. Et que a far losdigz tals et comus et cohequar be et leyalmen siau presens los senhors cossols et VI senhors del cosselh Secret que no siau cossols et XII senhors del cosselh de lesquila et may VIII prozomes que no siau de cosselh bos et leyals et de bona fama et opinio per losdigz cossols eligidors et apeladors. Et que totz cossols et altres juron que be et leyalmen ostada tota affectio et odi fasson et cohecon lo comu et comus et talhas fazedors et empauzadors segon lur bona conssientia et que totz tenguesson secret. Et que quant la talha ho comu sera empauzat et endig que alcus hom ho femena de qualque condicio que sia que sen complangues no sia auzit per se rebattre de son comu se non que venga al comunal davan lo cosselh de lesquila jurar et far segon lestatut novelamen et derrieyramen fag sobre aquest article de jurar et debatre aquels quels tenriau per grevatz.
  • Item que alcus del cosselh Secret ho del cosselh de lesquilla mandat et establit per los cossols a far et cohequar comus ho talhas non si puesca escuzar ny remaner que non venga al mandamen dels cossols a far aquo et a cohequar be et leyalmen lo comu et comus alsquals sera apelat ho mandat per los cossols ssegon sa bona conssientia et que jure aquo de far coma dessus es dig senon que aquel agues tal justa et vera excuzatio senes frau et fallatia que aquela saupuda per los cossols excusatio conoguesson limetteus cossols que vera et recebedoyra era aquela excusatio.
  • Item quels comptes del hospital majer dels paupres de Xrist de la dicha vila damelhau et de sos membres et borias seran redutz per aquels que tenon lo regimen et son deputatz per los cossols patros del dig hospital et senhors a regir lo dig hospital majer et sos membres et bes et quen serau per lo temps avenir als digz cossols et als senhors del cosselh Secret et per els metteuses cossols et cosselh Secret coma es acostumat receuputz diligimen et fizelmen a lur bona conssientia en cascun an et cossolat doas vegadas, una so es a saber da la festa de Totz Sans entro a la festa de Nadal et altra vegada entre la festa de Pascas et de Panthacosta vas lo fenimen del cossolat coma sera vist fazedor als cossols et cosselh Secret. Et los comptes de las IIII caritaz acostumadas de S Marc de la Ascensio de Nostre Senhor de na Ramunda Guiralda et de S Niquolau et de la Caritat hospital et coffrayria de mossenhor S. Jacme et dels bassis et altras officinas delsquals sapertanh recebre comptes si recebrau una vegada lan tant solamen coma es acostumat de far be et diligenmen per los sen-hors cossols.
  • Item que si satrobava que alcunas causas dels digs hospitals et lurs membres fosson perdudas ho alienadas per colpa ho negligentia daquels als quals la garda et regimen daquels seria baylat que aquelas causas et bes fosson restituitz als digz hospitals et lurs membres per aquel ho aquels que seriau en colpa ho negligentia et que a far la dicha restitutio siau compellitz per los cossols segon la bona leyaltat et conssientia dels metteuses cossols.
  • Item que lo compte dels cossols antixs fenit lur cossolat sera auzit et recenput per los cossols et per lo cosselh Secret et per X senhors del cosselh de lesquila de say la festa de la Magdalena exceptat que ho puescon prorogar per XV dias tant solamen aysso sal que se era talz necessitatz quel dig temps si pogues prorogar per los senhors del cosselh Secret si per justas causas lur era vist fazedor.
  • Item que los regidors de las caritatz juron de esser diligens et curozes ad exigir et recobrar los deutes de las dichas caritatz. Et si li deutor si volon componre et accordar am los regidors que ho puescon far am lo cosselh et deliberatio dels cossols et del cosselh Secret.
  • Item que tot cossol borssier quant aura redut so compte coma dessus es dig sia quitat et libertat de sa administratio am public instrumen per los cossols novels am cosselh daquels que serau estatz a recebre son compte et facha a luy quitansa aquel cossol deja et sia tengut a redre et baylar los cossols novels am sagramen quen preste son libri de sos comptes de recepta et de meza de son cossolat et atressi totz altres escrigz et causas que agues tocans ho apertanhens lo cossolat quals que fosson.
  • Item que quant alcus sera trames foras la vila ont que sia prep ho luenh per los negossis del cossolat que aquels quin que sia de dins VIII dias quant sera retornat de son viatge fassa als cossols et al cosselh sa relatio et reda compte et razo als cossols de tot aquo que aura fag et despessat et lur reda totas letras instrumens et escripturas et altras causas que hagues tocans lo cossolat non contrastan quel cossolat li degues et atressi reda pecunia sen havia de sobras als cossols et se daquo sieu havia despessat re quel sia redut per los cossols dins lo dig temps et restituit.
  • Item que per alcuna ppressona morta de qualque condicio que sia non auze alcus far festa ni covit senon tan solamen de personas del premier gra de parentela ho de affinitat coma de payre ho de mayre avi ho avia filh ho filha frayre ho sorre suegre ho suegra conhat ho conhada genre ho nora et atressi de pressonas estranhas que fosson vengudas per la sepultura de la pressona morta ho de religioses et de preyres tant solamen.
  • Item que alcus per alcuna pressona morta non auze far ny trametre alcun pressen en alcuna manieyra de qualque gra que sia de parentela ho de affinitat de la persona morta ho altres que nol atanho re et pausat que fos tals et en tal gra que y fos covidat et que ley manges.
  • Item que en novena dalcuna pressona morta no siau am aquels que serau de lhostal del mort per essolassat mas tan solamen IIII homes et IIII femenas de foras lhostal et que aquels et aquelas siau mandatz per aquels del hostal del mort ho requistz et en altra manieyra que alcus ni alcuna nols deja ni auze acompanhar a la dichas novenas. Et son entendens en alcuna manieyra per aysso en re derogar al coltivamen divi ni a las almornas ni a las libertatz de la glieya mas tan solamen provesir a nostres trebals et destrixs.
  • Item que alcus non auze anar a la glieya ni deja per batejar effan senon tan solamen am III companhos oltra lo compayre se lo compayre ho lo comayre non era estranhs ho estranha de tal estamen et conditio que son estamen requizes major companha.
  • Item que alcus effans non sian portatz a la glieya per batejar mas tan solamen am III donas oltra aquela quel portara se lo compayre ho lo comayre
  • Item que alcus compayre ho comayre non auze donar ho trametre alcuna cauza a la comayre ni a son hostal per aquela ocasio senon que segon sa bona conssientia lo donan el trameten conegues ho crezes quen agues obs et aquo quel dones et tramezes per almorna.
  • Item que alcuna dona jazen de effan per se ni per altra persona non auze donar ni trametre foras de son hosttal alcunas fogassa ho fogassas ad alcunas personas.
  • Item que alcuna perssona non auze vizitar alcunas novias en festas de matrimonis per vesitatio am luns de cera I ho moltz ni per las partz dels contrahens matrimoni non sia provezit de lum ho lums de cera als vezitadors foras lur hostal.
  • Item que en las festas de nadal alcus ho alcuna non auze trametre presen ho presens se non a paupras personas per almorna.
  • Item que alcus cossol ho cossols non puescon ni dejon alongar alcus del cosselh ad an ho a lonc temps mas tant solamen ad una vegada et ad I cosselh.
  • Item quels cossols daras en avan non meton drap ho draps daur et entortas ad alcuna perssona mas a cossol ho a cossols tant solamen se empero aysso no fazieu de cosselh dels senhors cosselhiers del cosselh delesquilla.
  • Item que tot home del cosselh Secret et de lesquila que sia en sentencia de excommunia se fasson absolver et entro que sia absoltz no venga ad alcun cosselh et se tant era que estes en sentencia de excomunication per I an revolt que daqui en lay fos alongat de to cosselh. Et en aquel cas los cossols ne poguesson elegir altre en son luec per totz temps se non quels cossols coneguesson que la causa fes tals et am tal partida que non era sua la colpa que fos del cosselh gitador.
  • Item que als davan digz estatutz et ordenansas servadors et servadoyras li senhor clerc non siau astregz mas tan solamen juxta la forma de lantic sacramen per elz costumat prestar.
  • Item que totz los altres senhors del cosselh Secret et del cosselh de lesquila general liqual non son aras presens a las cauzas desus dighas et establigadas siau tengutz de venir et jurar los sobredigz establimens tener et servar coma desus si contenon al mandamen dels cossols et se tant era que alcus y defalhisson que no volguesson venir et jurar los sobredigz establimens al mandamen dels cossols que aquel et aquels quals que fosson per totz temps fosson alongatz de tot cosselh et que altre ho altres ne poguesson esser elegitz en luec daquel ho daquels.
  • Item que los sobredigz establimens puescon esser mudatz ho mitigatz ho emendatz et corregitz en tot ho en part ho de tot eh tot revocatz per los cossols el cosselh Secret el cosselh delesquila general qui aras son et que serau al temps avenidor endenayssi coma lur sera vist fazedor per totz temps.
  • Item que totas las causas desus dichas establidas et ordenadas establiron et fezeron et far et establir volgron et affirmeron totz et cascus aqui presens la honor et la fidelitat de nostre senhor lo rey de Fransa salvas per totz temps remanens et perseverans coma fizels a luy. Et sobre que tot que per las cauzas desus dichas establidas et ordenadas non volunt ni entendunt en alcuna manieyra derogar ni prejudicar a las almornas et als privilegis de la glieya ».

DÉCLARATION DE BIENS PAR JOHAN MAYRUEYS (1452). Arch. mun. Millau, CC 243 II, 2 f°.

f° 1 r°

87« Ensegon si los imobles de me Johan Mayrueys losquals nostre senhor per sa gracia mi adonatz e prestatz losquals jeu bayle per metre en lo compes et extima que si fay aras de novel en la vila presen de Melhau elan presen MIIII c LII Enpregan e suplican avos autres messenhors que ses estatz elegitz e comesses afar la dicha extima e novel compes que vos plassia de y aver autre regart que non an ahut lo temps passat en las autras extimas fachas dels bes immobles e mobles que eron grandamen excessivas e foras de tota razo

881) II c XXV l. – Premieyramen totz los hostals que jeu ay e tene et en losquals estan totz ensems tocans emay lostal enque fon estable e fornial que es situat de tras los digz hostals losquals hostals son stituatz en la vila presen de Melhau et en la carieyra appelada de la Bocaria confrontatz am lostal de s. Johan Guizart et am lostal de Ramon Delavila e lostal detras si confronta am lostal de s. Ramon Rebieyra et am lostal de dona Senhorela Malpela

892) VIII l. – Item may hun petit verdia am calquieyras delasquals jeu non ay pas hun petit denia ni trobe home que las vuelho logar pausat en la doga foras lo portal de Sant Anthoni e dela fon confront am la doga et am lo pradet dela claustra et am lo prat de s. Arnaut Bonamic dona de ses al hospital de Sant Jacme III d. am senhoria

903) IIII l. – Item una vinha vielha e de petita valor am herm tocans pauzada a Viastelas confront am la vinha de dona Manoasca et am Johan Olivia Valsergas dona alas morgas destavila XII d. am senhoria

914) V l. – Item una vinha enque ha VII jornals situada al vinia confront am la vinha de s. Bernat Borzes et am lerm de Bernat Layssac dona I cartal de vi a Sant Lions am senhoria

925) VI l. – Item una vinha en que ha VII jornals stituada en Beluga confront am la vinha de dona Montcalma et am la vinha de Ramon Bolssia 6) XII l. X s. – Item lo plantia dalcres confront am la vinha de Johan Guizart cana emieg et am lo plantia et herm de Astruc Fugi

f° 1 v°

937) VI l. – Item hun petit pradel enque ha z jornal de prat am ham tros de herm situatz al Chayran confront am lo prat de Me P. Debanas barbia et am la vinha de Broqueyro et am lerm de la molher de moss. Bernat Verdala dona ala claustra destavila II s. am senhoria

948) VIII l. – Item hun pradel que agui de Johan Gari condam situat a Lafon den cota confron am lo prat de Arnal Vezinet et am lo prat de Duran Delfraysser valat en mieg dona ala mayo del temple IIII s. am senhoria

959) IIII l. – Item may hun avol prat e de pauc de proffieg situat a Malortet confrontat am lo prat de s. Steve Dolmieyras et am herm de mos Johan Vayssieyra

9610) X l. – Item IIII taulas dort ensems tocans pauzadas en la Cumba confrontat am lort de Pe lo Rog et am lort de Pe Johan

9711) X l. (barré) V l. – Item may II taulas dort que son aias en prat situadas sotz lo coven delas sores menors confrontat am lo prat dela molher de moss Bernat Verdala et am autras II taulas que agui de Cadel dono de ces ala claustra XXII d. am senhoria

9812) V l. – Item may II taulas dort que son aias en prat que agui de cadel confrontat am los II taulas desus et am lo cami delasquals II taulas la una dona ala claustra VI d. am senhoria elautra dona al hospital Mage VI d. am senhoria

9913) II l. – Item may I petita taula dort que es aias en prat laqual agui de Johan Delfraysser confrontada daus II partz am lo prat de Gui Cobe (barré et las taulas as desus) dona I d. am senhoria a s. Johan Azam

10014) XVI s. VIII d. – Item XII d. de ces que ay sus lostal de Ramon Delavila pauzat e la carieyra dela Boquaria am la directa senhoria

10115) V s. – Item I carta de fromen sobre hun herm de Bertolhmieu Blaquieyra pauzat ala Roda am la directa senhoria delqual enon ay ahut proffieg XII ans a masque me dizo que lo prenga per so quar es tant bo

10216) VI s. VIII d. – Item XII d. sobre hun herm et arribalh de Duran Tranca pauzatz sobres Sant Steve am la directa senhoria

f° 2 r°

10317) V s. – Item VI d. sobre una vinha de Meric del Ranc situada alas morgas am la directa senhoria

10418) V s. – Item VI d. sobre hun petit hostal dels heretias de Daurde lo Rog stituat en la carrieyra dels Gozos davant Auric Fugi am la directa senhoria

10519) III c L l. – dels bes mobles messenhors vos pregue que y vulhas aver regart quar jeu vos assegure que els son en bas estat dont my desplay e VI ans ha que non ay fag degun viatge agineva per fauta dargen quar tot quant jeu avia ay prestat que say que lay que non men pode ajudar de hun denia enon qual pas atendre als parlas de progens que non sabo que si perlon enon an vergonha de dire so que es contra vertat ».

ESTIME DE JOHAN MAYRUEYS DANS LE COMPOIX DE 1452. Arch. mun. Millau CC 3 I, f° 75 r°-76 r°.

f° 75 r°

1061) « Johan Mayrueys primo hun hostal hototz los hostals que el hac meteis en los quals fa sa habitatio totz atocans en la carrieyra de la Bocaria confrontatz am Johan Guizart et lostal detras am lostal de R. Rebieyra et am dona Senhorela-(barré II c XXV l.) II c l.

1072) Item hun verdia am qualquieyra foras lo portal de Sant Anthoni dona III d. al hospital de Sant Jacme am senhoria – VIII l. 3) Item una vinha et herm en Viastelas dona alas morgas destavila XII d. – IIII l.

f° 75 v°

1084) Item una vinha en que ha VII jornals al vivia dona I cartal de vi a Sant Lions am senhoria – V l.

1095) Item una vinha de VII jornals en Beluga – VI l.

1106) Item hun plantie al Cres confronta am la vinha de s. Johan Gizart cami [etimech] – XII l. X s.

1117) Item z (1/2) jornal de prat am hun tros de herm stituatz al Chayran dona ala claustra II s. am senhoria – VI l.

1128) Item hun pradel que hac de Johan Gari a Lafon den cota dona IIII s. al temple am senhoria – VIII l.

1139) Item hun prat avol a Malortet – IIII l.

11410) Item IIII taulas dort ensems tocans pausadas en la Cumba confrontan am lort de Peyre lo Roch – X l. 11) Item II taulas dort que so aras prat sost las sorres menos dono de ces ala claustra XXII s. am senoria – V l.

f° 76 r°

11512) Item autra II taulas dort que so aras en prat confrontan am los davan dichas la una dona ala claustra VI d. am senoria et lautra al hospital Mage VI d. am senhoria – V l.

11613) Item may una taula dort que es aras prat dona I d a Johan Adzam – II l.

11714) Item XII d. de ces que pren sus hun hostal de Ramon Delaviala ela carrieyra de la Bocaria am directa – XVI s. VIII d.

11815) Item I carta fromen sus I herm de Bertholmieu Blaquieyra ala Roda – V s.

11916) Item XII d. sus hun herm et arribalh de Duran Tranca sobre Sant Steve

120am directa – VI s. VIII d.

12117) Item VI d. sus una vinha demeric del Ranc – V s.

12218) Item VI d. sus hun petit hostal de Dorde lo Roch als Gozos – V s.

12319) Item de moble – (barré III c L l.) III c l. soma VI c II l. (barré XXVII l.) VIII s. IIII d. ».

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont sous Licence OpenEdition Books, sauf mention contraire.

Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search