‘Proje’ şehrin inşasından bibliyografyasına

1Fillerin tepişmesinin inşaat sektörünü ayrı bir sarstığı şu günlerde hazırlanmış, İstanbul üzerine olan bu bibliyografya bize neler söylüyor? Bu başkent olacak kadar çok ‘kültürlü’ şehir üzerine olan metinsel üretimdeki artış İstanbul’un ‘projeleşme,’ ‘markalaşma,’ ‘cool’laşma,’ ve ‘fetişleşme’ sürecinden bağımsız olmadığı gibi, bu bibliyografyadaki en büyük alanı kentsel dönüşümün kaplaması da bir tesadüf değil elbette. Özellikle yazıldıkları üniversiteler ve bölümlerle birlikte tezlere bakmak, koca bir inşaat alanı haline gelen İstanbul’da, kentin akademik şantiyelerinin nasıl oluştuğuna dair anlamlı bir başlangıç olabilir. İstanbul üzerine tez yazmaya çalışan biri olarak ve de bu tezi yazabilmek için gereken parayı kısmen kazanmak için hazırladığım bu bibliyografya kişiselliğinden yapısallığına, çelişkilerinden eksikliklerine bu metinsel üretimin bir parçası elbette. Keza büyükşehir belediye yayınlarının, gerek “İstanbul’un Yüzleri” gibi serilerle ve gerek 2010’un “kültür” kitaplarıyla, İstanbul’un bu şeyleşme sürecine nasıl katkıda bulunduklarını da sormak gerek. Tabii ki umutlanmamak olmaz: kentsel dönüşüm dediğimiz derdin kısmen de olsa daha fazla ortaklaşmasının bir yansıması olarak da okuyabilir miyiz bu bibliyografyayı? Ki yine bu bibliyografyanın hazırlandığı süreç içinde Kadıköy’de bir kent mitingi yapıldığını da not düşmeli. Bunlar mutlaka daha geniş ve derin mevzular. Şimdilik somut olarak kısaca söylemek gereken birkaç şey var.

2İlk olarak akademik bir form olarak böyle bir bibliyografyanın içermedikleri: kent forumları, dernekler, meslek örgütleri, inisiyatifler ve tüm bunların çok daha alanda ürettikleri deneyim ve bilgi. Bu bibliyografyadan sonraki adım kitap, makale veya tez formunda üretilmeyen bu bilgi ve deneyimi kapsayacak, bir araya getirebilecek, ve katılıma açık gayr-i bibliyografya bir mecra oluşturmak olabilir. Ayrıca burada yapıldığı gibi çeşitli veritabanlarını kullanarak İstanbul üzerine bir bibliyografya hazırlamanın yanısıra İstanbul’la ilgili kullanılabilecek bir veritabanları bibliyografyası hazırlanabilir.

3İkincisi bu bibliyografyada yer alan altbaşlıklar. Her bir altbaşlık/kategori kısmi bir keyfilik içermekle birlikte yukarıda bahsettiğim şeyleştirme etkisinden muaf değiller. Örneğin Ermeni spor tarihi ile ilgili bir çalışmayı spor kategorisinin yer aldığı “Sanat, sinema, müzik, tiyatro, spor, eğlence, fotoğraf, moda” altbaşlığına değil de “Azınlıklar, etnisite, dini gruplar, kimlik” altbaşlığına yerleştirmek tam da Ermeni kimliğini şeyleştirici bir keyfilik olabileceğinden dolayı her iki altbaşlıkta da yer alıyor. Fakat bunun bir çözüm olup olmadığından hala emin olmadığımı da eklemem gerekir. Tabii ki böyle belki daha fazla hesaplaştırma gerektiren örnekler dışında, bazı çalışmalar birden çok altbaşlığın alanına girdiği için o şekilde yerleştirildi.

4Son olarak bu bibliyografyanın bazı eksikliklerini belirtmek gerek. Birincisi bu çalışma İstanbul’la ilgili süreli yayınları kapsamıyor. İkincisi derleme kitaplar içerisinde yer alabilecek İstanbul’la alakalı çalışmalar, bu bibliyografya internet üzerinden hazırlandığı için, yani bir “İçindekiler” araması yapılmadığı için eksik kalmış durumda. Bundan gayri herkese faydalı olması dileğiyle.

The ‘project’ city of Istanbul: from its construction to its bibliography

5What does this bibliography on Istanbul that has been prepared at a time when the conflict between the governing party AKP and the Gülen Community has reached its climax with its special impact on the construction sector tell us? Needless to say, the increase in the textual production on the city, which is so ‘cultured’ as to be designated as the European Capital of Culture in 2010, is not independent from the process of Istanbul’s becoming a ‘project,’ a ‘brand,’ a ‘cool’ city, and a fetish itself. Nor is it a coincidence that the subtitle of “urban transformations” in this bibliography occupies the largest part. Looking at MA and Ph.D. dissertations in particular alongside the universities and departments where they have been written might be a meaningful start in exploring how the academic worksites have been structured in the city which has itself become a giant construction site. Likewise, it is imperative to ask how the publications of the Istanbul Metropolitan Municipality contributes to the reification of the city through book series like “İstanbul’un Yüzleri,” or the ‘cultural’ books of 2010. Yet it should not go without hope: is it also possible to interpret this increase as a sign that there is somehow a shared objection to urban transformation projects since 2000? In order to support such a hope it should be noted that a protest took place in Kadıköy against urban neoliberalism during the preparation of this bibliography. Of course these are broader and deeper issues to discuss. For now here are some notes on the bibliography.

6First comes experience and knowledge that is articulated and produced on the ground by urban forums, associations, professional organizations, various initiatives and others, yet not included in this bibliography. The next step might be the creation of a form/space other than a bibliography that would bring together this experience and knowledge that is not produced in the form of a book, article or a dissertation in an interactive way. Besides, a list of databases useable for any kind of work on Istanbul is also necessary.

7Secondly come the subtitles. Every subtitle/category includes not only some level of arbitrariness but also some effect of reification. For instance, a work on Armenian sport history is categorized both under the subtitle of “Sports” and “Minorities.” The reason behind such categorization is that to differentiate Armenian sport history from the rest is to somehow reify Armenian identity. Of course, it is discussable if this is a solution. Apart from similar examples which necessitate further thought and sensibility, some other works are placed under more than one subtitle simply because they address several topics.

8Lastly, it is important to note some of the shortcomings of this bibliography. First, this bibliography includes many periodicals, but not journals specifically on Istanbul. For example, the journal of Istanbul which was published from 1992 to 2008 by the Economic and Social History Foundation is not included here. For a list of periodicals on Istanbul you can check the quite comprehensive work prepared by Selahattin Öztürk.1 Secondly, this bibliography has been prepared by using online databases. Yet, it is not always possible to find table of contents online. Therefore, many possible articles in edited books have escaped the attention. Apart from these drawbacks, I hope that it would be helpful to everyone.