Hevsel Bahçeleri’ne Yönelik Yeni Politikalar
Résumés
The process of including Hevsel Gardens in UNESCO Cultural Heritage is important for re-organizing the agricultural activities in the gardens in a sustainable manner. However, the economical and technical limitations of the production in the gardens complicate the procedure. In this context, proposals for solution relying on the cooperation between various institutions and actors become relevant.
Hevsel Bahçeleri’nin UNESCO Kültür Mirası listesine dâhil edilmesi süreci bahçelerdeki tarımsal faaliyetlerin daha sürdürülebilir bir biçimde yeniden düzenlenmesi açısından önemlidir. Öte yandan bahçelerdeki üretimin karşı karşıya olduğu teknik ve ekonomik kısıtlar bu süreci zorlaştırmaktadır. Bu açıdan çeşitli kurum ve aktörlerin işbirliğine dayanan çözüm önerileri önem kazanmaktadır.
Texte intégral
Hevsel Bahçeleri’ne Yönelik Yeni Politikalar
1Bahçe kültürünün çok önemli olduğu bir coğrafyada yer alan Hevsel Bahçeleri, tarihi boyunca halkın kullanımına açık sivil bir bahçe olarak özgün bir konuma ve değere sahiptir.
230’dan fazla uygarlığın izlerini taşıyan bir bölgede, 8 bin yıl gibi çok uzun bir süredir bahçe olarak varlığını koruması nedeniyle, tarımsal değerinin dışında, kültürel ve tarihi olarak da oldukça önemli bir yere sahiptir.
Unesco Sürecinde Hevsel
3Bu kapsamda sivil toplum örgütleri, meslek odaları ve kamu kurum-kuruluş temsilcilerinin katılımı ile Diyarbakır Surları ile Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanlarını değerlendiren iki ayrı çalıştayın düzenlenmesinin daha doğru bir yaklaşım olacağı düşünülmüştür. Yapılan çalıştaylarda bu alanların güçlü ve zayıf yönleri ortaya çıkarılmış, fırsat ve tehditleri belirlenmiştir
Güçlü Yönleri
4Hevsel Bahçeleri ve Dicle Vadisi’nin kentle bütünleşmiş ve kentle iç içe bir tarım alanı olarak, dünyada ender rastlanır kentsel yapı örneklerinden birisi olması.
5Dicle Vadisi ve Hevsel Bahçeleri’nin Diyarbakır kentinin kültür dokusunun önemli bir simgesi olması.
6Hevsel Bahçeleri’nin, Dicle Vadisi ile bütünleşen konumu nedeniyle kentin en önemli peyzaj alanı olması.
7Hevsel Bahçeleri’nin Diyarbakır’ın somut olduğu kadar, somut olmayan kültürel mirasının da vazgeçilmez öğelerinden biri olması.
8Hevsel Bahçeleri’nin kente yakın oluşuna bağlı olarak ucuz gıdaya iktisadi ve fiziki erişimi arttırması.
9Hevsel Bahçeleri’nin toplumun yoğun talep gösterdiği tarımsal ürün çeşitlerini arz etmesi, özgün yerel ürünlerin kente sunulması.
Zayıf Yönleri
10Hevsel Bahçeleri’nde tarım topraklarının miras yolu ile parçalanması ve küçülmesi nedeniyle tarımsal verimliliğin olumsuz etkilenmesi.
11Hevsel Bahçeleri’nde alanda hâkim olan salma sulama ve dikey parselasyon nedeniyle verimli toprakların yitimi.
12Hevsel Bahçeleri’nde üretilen tarımsal ürünün pazarlama olanaklarının etkinleştirilememesi.
13Çiftçi örgütlülüğünün olmaması.
14Hevsel Bahçeleri’nde üretilen tarımsal ürünler için, ürün güvenilirliği ve ürün kalitesi ile ilgili olumsuz imaj.
15Hevsel Bahçeleri ve Dicle Vadisi’ni kapsayan alanlarda sivil toplumun örgütlenme eksikliği.
16Hevsel Bahçeleri’nde temiz suya erişim sağlansa dahi su kaynaklarının etkin kullanımına yönelik planlama eksikliği.
17Hevsel Bahçeleri’nde su ve toprak kirliliği.
18Su kaynaklarına yakın olmasına rağmen Hevsel Bahçeleri’nde sulama sorunlarının yaşanması.
19Hevsel Bahçeleri ile Dicle Vadisi’nin kentsel yapı ile nasıl bütünleştirileceğine dair bütüncül bir yaklaşımın geliştirilememesi.
20Kentten Hevsel Bahçeleri’ne ulaşmakta yaşanan sorunlar, gezi güzergâhlarının belirsiz olması, güvenlik sorunlarının varlığı ve aydınlatma problemleri.
Fırsatlar
21UNESCO sürecinin Hevsel’in korunmasına yönelik farkındalığı arttırması.
22Yeniden yapılandırılması durumunda Hevsel Bahçeleri’nin etkin bir üretim merkezi olma potansiyeli.
23Hevsel Bahçeleri’nde tarımsal üretim kapasitesinin arttırılma olasılığı.
24Yerel endemik türlerin yaşayabileceği bir havza olması.
Tehditler
25Yanlış tarım uygulamaları.
26Hevsel Bahçeleri’nde üretilen tarımsal ürünlerin kalite sorunları.
27Arıtılmamış suların Dicle Havzası’na karışması.
28Suyun ticari özelliğinin artması.
29Hevsel Bahçeleri’nin kentin yapılaşma baskısı altında kalması.
30Hevsel Bahçeleri’nin sahiplenilmesinde kurumlar arasında yaşanan eşgüdüm sorunları (Valilik–Büyükşehir Belediyesi-Devlet Su İşleri–Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri).
31Hevsel Bahçeleri’nin salma sulama ile sulanması, sulamada atık su kullanımı, toprakların nadasa bırakılmadan sürekli ekilmesi, kültür mirası alanı olan Hevsel Bahçeleri’nin korunması ve sonraki kuşaklara aktarılmasının önünde önemli engel teşkil eden uygulamalardır. Temiz su kaynaklarının kullanılmaması aynı zamanda insan sağlığını da tehdit eden sonuçlara yol açmaktadır. Bu alanın korunması, yaşatılması ve sonraki kuşaklara bırakılması ve bunun yanında, insan sağlığı için tehlike yaratan koşulların önüne geçmek için ; Yönetim Planı kapsamında iyi tarım uygulamalarının, sürdürülebilir temiz sulamanın en hızlı biçimde hayata geçirilmesi öncelik ve önem taşıyan konudur.
Dünya Miras Komitesi/39 COM 8B.32
32Surların yakınında bulunan su drenaj sisteminin ve bitki örtüsünün idaresinin iyileştirilmesi, bu alanlarda yeni çalışmalar yapıldığında arkeolojik kanıtların kaydedilmesinde hassas olunması ;
33Hevsel Bahçeleri’nin belgelendirilmesi ve çalışmaların geliştirilmesi ve aday gösterilen mülkün önemini ve kullanım devamlılığını destekleyen su idare sistemleri ve tarım sistemlerinin geliştirilmesi ve belgelenmesi.
Strateji 4.2 : Tarımsal etkinliklerden kaynaklı çevresel riskler ile mücadele edilmesi
34Eylem 1.2.1 : Hevsel’de kullanılan tüm sulama sularının, sulama kaynaklarının, atık suların Mikrobiyolojik Kalite Standardı ölçümlerinin yapılması.
35Eylem 1.2.2 : Hevsel Bahçeleri’nin topraklarında ve burada yetişen gıdalarda ağır metallerin bulunma düzeyi ile insan sağlığı karşısında tehdit oluşturan kimyasalların belirlenmesi için düzenli ölçüm ve testlerin yapılması.
36Eylem 1.2.3 : Su, toprak ve sebzelerden elde edilen sonuçların birlikte değerlendirilmesi ve su-toprak-gıda risk raporunun hazırlanıp, önlemlerin belirlenmesi.
37Eylem 1.2.4 : Ölçümler sonrasında, Hevsel Bahçeleri’nde standart sınırların üstünde çıkan ölçümlerden hareketle, insan sağlığını ve çevreyi tehdit eden sulama kaynaklarının kullanımının durdurulması ve alanda temiz sulamanın sağlanması.
38Eylem 1.2.5 : Su kaynaklarının korunması ve etkili kullanımının sağlanması amacıyla, salma sulama yönteminden damlama sulamaya geçişi sağlayacak destek ve yardımlara ilişkin planlama ve çalışmalarını gündeme alınması.
39Eylem 1.2.6 : Hevsel Bahçeleri’nde ara vermeden ve nadasa bırakılmadan uzun yıllardır işlenen, ekilen toprakların toprak yorgunluğunun ortadan kaldırılmasına yönelik iyi tarım uygulamaları konusunda çiftçi ve üreticiye yönelik eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi.
40Eylem 1.2.7 : Hevsel’de ekilen ürünlerin tümünün tohumlarının korunmasına yönelik çalışmalar yapılması.
da | lt/sn | |
Ben U Sen Vadisi | 200 | 30 |
Hevsel Bahçesi | 950 | 150 |
Hevsel Kavaklık | 1450 | 180 |
Yeni Kapı Bölgesi | 300 | 50 |
Fiskaya Bölgesi | 550 | 90 |
Hz. Süleyman Bölgesi | 50 | 20 |
Anzele Doğal Kaynak Suyu | / | 130 |
Ben U Sen kuyu suyu | / | 15 |
Otopark suyu | / | 20 |
Hz. Süleyman Kaynak Suyu | / | 20 |
İhtiyaç Duyulan Su | / | 520 |
Mevcut Su Kaynakları | / | 185 |
Dicle Nehri’nden Temin edilecek | / | 335 |
41Tüm alanın sulama kaynaklarının ölçümlerinden elde edilen sonuçlar doğrultusunda zararlı -atık sularla sulamanın durdurulması, atık suların ve açıktan akan kanalizasyon sularının ıslahı çalışmalarının yapılması.
42İlgili kurum ve kuruluşların yardım ve katılımıyla, salma sulama yönteminden damlama sulamaya geçişi sağlayacak kolaylıkların ve geçiş sürecinin gündeme alınması ; hayata geçirilmesi ile ilgili çalışmalarının tartışılması ve planlanması.
43Çevre ve toplum sağlığı karşısında büyük bir risk oluşturan zararlı sulamanın sonlandırılması için kurumlar arası işbirliği koordinasyon sorunlarının aşılarak, alanın temiz sulama kaynakları olan Anzele, Hz. Süleyman, Dicle Nehri vb. kaynaklarla sulanması,
44Hevsel Bahçeleri’nde ara vermeden ve nadasa bırakılmadan uzun yıllardır işlenen, ekilen toprakların toprak yorgunluğunun ortadan kaldırılmasına yönelik iyi tarım uygulamaları konusunda çiftçi ve üreticiye yönelik eğitim faaliyetlerinin hayata geçirilmesi.
45Hevsel Bahçeleri’nde iyi tarım uygulamaları konusunda eğitim verilen çiftçi ve üreticiye yönelik iyi tarım uygulamalarının hayata geçirilmesini sağlayacak danışmanlık desteklerinin verilmesi.
46Hevsel’de ekilen ürünlerin tümünün tohumlarının korunmasına yönelik çalışmalar yapılması.

Hevsel Bahçeleri Tarımsal Üretimi ve Pazar Ağının Genişletilmesi ve Örgütlendirilmesi
47Hevsel Bahçeleri, gerek üretim kalitesi, gerekse üretim kapasitesi nedeniyle sınırlı pazarlara ulaşan bir üretim alanıdır. Üreticilerin kendi çabasıyla ulaştığı pazar ağının genişletilmesi üreticinin ve üretim sürecinin daha verimli ve sürdürülebilir iktisadi koşullara sahip olmasını sağlayacaktır. Hevsel Bahçeleri’nde üretim yapısının güçlendirilmesi, üreticinin kentin her kesimine ve kent dışı pazar alanlarına ulaşabilmesi için üretim sürecinin güçlendirilmesi ve örgütlendirilmesi sağlanacaktır.
Auteur
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi
Yerel Ekonomiyi Güçlendirme Daire başkanı
Le texte seul est utilisable sous licence Licence OpenEdition Books. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.
Considérer la mort: de la protection des tombes dans l’antiquité à leur conservation aujourd’hui
Olivier Henry
2003
La question des barrages et du GAP dans le Sud-Est anatolien
Patrimoines en danger ?
Damien Bischoff et Jean-François Pérouse
2003
Le Néolithique en Anatolie, un patrimoine archéologique aux origines de nos sociétés actuelles
Martin Godon
2004
From an Ancient Road to a Cultural Route
Conservation and Management of the Road between Milas and Labraunda
Elifnaz Durusoy
2014
L'Hevsel à Amida-Diyarbakır
Études et réhabilitation de jardins mésopotamiens
Martine Assénat (dir.)
2015
İstanbul’un Kalbinde Belirsiz Bir Mekân
2001’de II. Theodosius Surları
Franck Dorso Bediz Yılmaz (trad.)
2019