Version classiqueVersion mobile

Camondolar

 | 
Nora Şeni
, 
Sophie Le Tarnec

Yeniden Basıma Önsöz

Nora Şeni

Texte intégral

1Camondo ailesinin dört nesillik sagasini keşfettiğimde çözemediğim bir muamma karşısındaydım: nasıl oluyordu da Osmanlı vezirlerinin maliyecisi olan, Beyoğlu ve Galata’nın yeniden yapılanmasında hayli önemli rol oynamış bu kişiler Türkiye’de unutulabilmişti? Nasıl oluyordu da 1869’da Paris’e yerleşir yerleşmez kentin en ileri gelen sanat koleksiyoncuları olarak ün salan, Louvre Müzesi’ne yapılmış en büyük koleksiyon bağışlarından birini gerçekleştiren bu çok yönlü aile Fransa’da da hafızalardan silinmişti? Kültürel miras yaratıcısı, Batının modernizmini eğitimle, maliyeci ve kentsel bir hassasiyetle Osmanhya taşıyan bu hanedanın ismi hem Türkiye hem Fransa’da kolektif bellekte neredeyse hiç iz bırakmamış olabilir miydi? Üstüne üstlük müze olarak kullanılması için 18. yüzyılın en nadide mobilya ve sanat objelerini ihtiva eden malikânelerini Paris kentine bağışlamışlardı. İşte bu sorularla başlamıştım bu kitabı besleyen araştırmaya. Kitap ilk kez 1998’de Fransa’da basıldı. Aradan geçen bu on iki yıl zarfında Camondolar hakkında ne değişti?

2Muammalara birebir cevaplar bulmak yerine karşılaştığım, bir “success story” gibi başlayan ve bir trajediyle son bulan bir romandı. Başarılarını ve dramlarını izlediğim, araştırdıkça et ve kemik kazanan, sesleri ve bedenleriyle var olan, gözümün önünde canlanan karakterlerin romanı. Ancak, Camondoların unutulmaları yalnızca güzergâhlarının trajedisine, aile hikâyesinin Auschwitz dehşetinde son bulmasına bağlı değil. Bu saganın her etabında aile kendisini tanımlayan özelliklerin birinden vazgeçmiştir. İstanbul’u terk edip Paris’e yerleşirken Şarklı kimliklerine sırt çevirirler; öyle ki Paris’te, Monceau parkına bakan malikânelerinde Osmanlılığı, Doğu’lu olmayı hatırlatan acem halılarından başka hiçbir eşya mevcut değildir. Onun yerine köken olarak daha çok İtalyan şehirlerine, özellikle Venedik’e işaret eden tablolarla kaplıdır malikâne duvarları. Bir sonraki aşamada ise yeni nesil Camondolar babalarının sosyal kimliğinin en önemli iki öğesinden, hem bankadan hem okul-hastane-kuran-hayırseverlikten vazgeçerler. Paris’teki ikinci nesil Camondoları Osmanlı Yahudi cemaatının gidişatını değiştirme, “aydınlanma” çağına eklemleme misyonuyla eğitme ilgilendirmez artık. Onların çocuklari da Yahudilikten vazgeçer, son Camondoları temsil eden Béatrice vaftiz olup Katolik dinini seçer. Kimliklerini oluşturan bu öğelerden, Doğulu olmaktan, Osmanlılıktan, hayirseverlikten ve bankadan, Yahudilikten vazgeçmelerle nesiller boyunca kurumların dışında bir güzergâh sürmüş olurlar.

3O zaman şöyle bir resimle karsılaşmıyor muyuz? Zamanlarında ne kadar varlıklı ve etkin olmuşlarsa da kurumların dışında izledikleri yol onlan paryalaştırmıştır. Şöyle de söylenebilir; izledikleri yol Hannah Arendt’in “parya olarak Yahudi” tarifine uygun, ya da “bilinçli parya”nın yoludur. Parya geleneği bir azınlık geleneğidir. Bir statüyü, bilinçli parya statüsünü seçmeye dayanır. Bu seçimle hem Yahudi olma özelliğine sahip bir fert, hem de Avrupa yaşamı içinde var olan bir fert olma yolu seçilir. Bu seçim hem Avrupa içinde azınlık hem Yahudi cemaatinde ve geleneğinde marjinal olmayı getirir. Ancak Hannah Arendt’e göre 20. yüzyılın başında Avrupa’da açılmış olan bu seçenek yolu çoktan kapanmıştır. Kafka’nın işaret etmiş olduğu bu seçimin ne denli hayali olduğu artık belli olmuştur: kişisel hakların tanınması yalnızca ferdin gayreti ve gücüyle gerçekleşemez. O yüzden Arendt bir cemaate bir halka, mensup olmayı ve o mensubiyetin içinden diğer grup, ya da millet, ya da cemaatlerle yan yana var olmayı yeğler.

4Her nesilde Camondolar mensubiyetin getirdiği kurumlardan özerk, onların ilerisinde, onları ileri götüren öncü, avantgarde bir davranış çizgisi sürdürmüşlerdir. Bu yüzden hem Yahudi cemaatinin tutucu kesimlerince dışlanmışlar, hem de sanat kurumlarında hak ettikleri izlerin kaydedilmesini sağlayamamışlardır. Bir şekilde Arendt’in tahlilini doğrulayan, “kehanetinin” nasıl gerçekleştiğini gözlerimizin önünde canlandıran bir hayat çizgisi sergilerler. Bir modernite trajedisidir resmettikleri.

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont sous Licence OpenEdition Books, sauf mention contraire.

Cette publication numérique est issue d’un traitement automatique par reconnaissance optique de caractères.

Acheter

Volume papier

amazon.fr
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search