• Contenu principal
  • Menu
OpenEdition Books
  • Accueil
  • Catalogue de 15423 livres
  • Éditeurs
  • Auteurs
  • Facebook
  • X
  • Partager
    • Facebook

    • X

    • Accueil
    • Catalogue de 15423 livres
    • Éditeurs
    • Auteurs
  • Ressources numériques en sciences humaines et sociales

    • OpenEdition
  • Nos plateformes

    • OpenEdition Books
    • OpenEdition Journals
    • Hypothèses
    • Calenda
  • Bibliothèques

    • OpenEdition Freemium
  • Suivez-nous

  • Lettre d’information
OpenEdition Search

Redirection vers OpenEdition Search.

À quel endroit ?
  • Instytut Badań Literackich Polskiej Akad...
  • ›
  • Nowa Humanistyka
  • ›
  • Cyfrowa semiopoetyka
  • ›
  • II. Znak – tekst – dyskurs. Cyfrowe repr...
  • ›
  • 3. Przemodelowania w sferze znaku
  • Instytut Badań Literackich Polskiej Akad...
  • Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
    Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
    Informations sur la couverture
    Table des matières
    Liens vers le livre
    Informations sur la couverture
    Table des matières
    Formats de lecture

    Plan

    Plan détaillé Texte intégral 3.1. Specyfika znaku cyfrowego 3.2. Budowa znaku cyfrowego. Funkcje i formy znaków – przypadek kursora Notes de bas de page

    Cyfrowa semiopoetyka

    Ce livre est recensé par

    Précédent Suivant
    Table des matières

    3. Przemodelowania w sferze znaku

    p. 91-121

    Texte intégral 3.1. Specyfika znaku cyfrowego 3.2. Budowa znaku cyfrowego. Funkcje i formy znaków – przypadek kursora Notes de bas de page

    Texte intégral

    3.1. Specyfika znaku cyfrowego

    1Procesualny charakter cywilizacji znajduje odzwierciedlenie między innymi w zmieniającej się technice i technologii, których wytwory są zarówno przedmiotami kultury, jak i narzędziami wytwarzania innych przedmiotów kultury, w tym również nośników-narzędzi kreowania tekstów1. Techné wpisane jest w istnienie tekstów, a w konsekwencji też dyskursów kultury, a będąc w stanie nieustannego rozwoju jako ważny czynnik zmian cywilizacyjnych, nieustannie je modyfikuje. Modelując teksty i dyskursy, technika oddziałuje też na strukturę znaku leżącego u podstaw każdego przekazu. Zmiany te znajdują następnie wyraz w kolejnych koncepcjach znaku – opisach jego form. Tak też jest w przypadku znaku w środowisku cyfrowym, gdzie zyskuje on nową budowę, a jako podstawowa jednostka każdego tekstu, a w konsekwencji i dyskursu, wskazuje na zmianę, która musi się również pojawić i w ich strukturze, i szerzej – w ontyczności.

    2W istniejących, niezmiernie cennych skądinąd, pracach badawczych analizujących różnodyskursywne przekazy digitalne prezentowane są ich cechy swoiste oraz miejsce, jakie zajmują w komunikacji społecznej i kulturze – jak kształtują politykę, sztukę, życie codzienne, komercję i inne sfery życia społecznego. Niewystarczające natomiast wydaje się zakotwiczenie istoty zmian tekstowych, dyskursywnych w znaku cyfrowym, zbadanie bezpośrednich zależności między nową budową znaku i jego specyfiką a sposobem istnienia tekstu i dyskursu digitalnego2. Ustalenie tych zależności jest koniecznym warunkiem kształtowania myślenia o przekazie digitalnym w kategoriach składnika dziejącego się nieprzerwanie procesu przemodelowania kultury, którego ciągłość widoczna jest we wpływie przekazu digitalnego na poetyki przekazów mediów zastanych.

    3Dotychczasowe teorie znaku w stosunkowo niewielkim stopniu uwzględniały aspekt technologiczny. Ferdynand de Saussure opisywał znak językowy jako połączenie znaczącego (signifiant) i znaczonego (signifié), Louis Hjelmslev wyodrębnił w znaku plan wyrażania i plan treści przy jednoczesnym wyróżnieniu w obu planach formy i substancji. Koncepcję znaku Hjelmsleva (w szczególności wyodrębnienie substancji) Roland Barthes uznał za dobrą podstawę do określenia istoty znaku semiologicznego, który również składa się ze znaczącego i znaczonego, różni się jednak od znaku językowego tym, że ma „substancję wyrażania, której byt nie należy do znaczenia (np. ubiór służy do ochrony, pożywienie do jedzenia, chociaż służą one jednocześnie do oznaczania)”3.

    4Znak ikoniczny obecny jest w myśli Charlesa Sandersa Peirce’a, dla którego znak ma budowę triadyczną i jest czymś, co zastępuje coś innego pod pewnym względem lub ze względu na pewną własność4, Charlesa Morrisa, według którego „coś jest znakiem tylko dlatego, że jest interpretowane jako znak czegoś przez jakiegoś interpretatora”5, czy Umberta Eco, który uzupełniając definicję Morrisa o kategorię konwencji semiotycznej Davida Lewisa, stwierdza, iż „znak istnieje zawsze wtedy, gdy jakaś grupa ludzi zdecyduje się użyć i uznać coś za nośnik czegoś innego”6.

    5Elementami różnicującymi teorie znaku były przede wszystkim sposób jego ukazywania się i status (językowy, ikoniczny), związana z nim materia znaku oraz dostrzeżenie (lub pominięcie) tego, co wiąże/pośredniczy/warunkuje przedstawienie (reprezentamen, nośnik znaku) i przedmiot – współtworzącego znak interpretanta7.

    6W przekazach digitalnych w warstwie przedstawień różnorodność znaków nie tylko zostaje zachowana, ale wręcz poddana zostaje multiplikacji – każdy znak może mieć wiele wariantów semiotycznych na poziomie programowania (znaczników) i użytkowania (wielowariantywność znaku). Inaczej jest z materią znaku, która poddana zostaje istotnej redukcji. Materialność znaków językowych, ikonicznych, dźwiękowych, mieszanych w środowisku cyfrowym jest materialnością tego samego typu8 – wszystkie znaki mają ten sam status znaków numerycznych, które mogą być dowolnie łączone i przetwarzane.

    7A zatem w re l ac ji zn a k – zn a k dig i t a lny zmi anie u legają: m ater i a lnoś ć zn a ku, jego s t r u ktur a, s t atu s oraz p ełnione f u n k c j e. Niezmienny natomiast pozostaje fakt relacyjności, która stanowi istotę każdego znaku. Oto bowiem niezależnie od tego, czy przyjmiemy triadyczną budowę znaku (Peirce), czy budowę binarną (de Saussure, Hjelmslev, Barthes, Eco), za każdym razem będziemy mieli do czynienia z sytuacją sfunkcjonalizowanych powiązań, zespołem elementów pozostających ze sobą w jakiejś relacji. Każdy znak jest układem, porządkiem, w który zaangażowane są aspekty: materii, semiotyczny, semantyczny, syntaktyczny i pragmatyczny (komunikacyjny). Jest interakcją tych elementów (i efektem tej interakcji). Ponadto w swej istocie znak zawsze jest umowny9. Bycie układem elementów oraz umowność charakteryzują również znak cyfrowy, który nie jest jakimś osobnym bytem, ale f or m ą z n a ku. Podobnie jak określenie „językowy” czy „ikoniczny” w formułach „znak językowy”, „znak ikoniczny” nie odrywają tych form znaku od istoty samego znaku, tak też jest w przypadku znaku cyfrowego, który spełnia warunek relacyjności (jest układem elementów), charakteryzuje się natomiast większym skomplikowaniem (złożonością) tego układu. To sprawia, że istniejące teorie znaku są z jednej strony bardzo przydatne do wypracowania teorii znaku cyfrowego, z drugiej jednak okazują się niewystarczające do jego opisu. Pojawia się p o t r z e b a ro z s z e r z e n i a ro z u m i e n i a z n a ku o kategorię dwupoziomowości, wieloaspektowości (tu zwłaszcza o aspekt działań: mediacyjny i operacyjny oraz aspekt meta). Nie mniej istotne jest też uwzględnienie zagadnienia realizacji funkcji semantycznej znaku na poziomie programowania w jego syntaktyce oraz równoczesnej przynależności znaku do różnych porządków dyskursywnych.

    8Nowa struktura znaku w środowisku cyfrowym jest efektem ingerencji technologii digitalnej w dotychczasowe aspekty znaku (np. aspekt materii, sposób ukazywania się znaku, pełnione funkcje) oraz w relacje między nimi. Skutkuje to ustanowieniem nowych aspektów znaku i przemodelowaniem jego struktury. Ingerencja w znak widoczna jest już w sferze jego materialności. Znak digitalny swoim nośnikiem nie czyni kolejnej materii naturalnej (jak na przykład rzeźba, która wybiera kamień czy drewno) ani technologicznie przetworzonej (jak na przykład pismo, które sięga po papirus czy papier). Nie uzależnia materii-nośnika od tego, jaki typ znakowości sam reprezentuje (czy ma charakter ikoniczny, dźwiękowy, słowny).

    9Podczas gdy różne systemy znaków w ramach dotychczasowych mediów potrzebowały odmiennych materii, znaki i teksty cyfrowe bez względu na dyskurs, który współtworzą, mają tę samą n i e m at e r i a l n ą m at e r i ę. Ta sama materia odpowiedzialna jest za to, czy na poziomie użytkowania odbiorca zobaczy słowa, nieruchome i ruchome obrazy, czy usłyszy dźwięki. Każdy znak niezależnie od przynależności dyskursywnej, a więc niezależnie od tego, czy reprezentuje dyskurs sztuki, nauki, ekonomii, polityki, dziennikarstwa, religii, ma ten sam status bytowy (materialny), podlega tym samym zasadom dyskursu informatycznego; ma tę samą budowę. Z jednej strony pozbawienie znaków materii oznacza utratę trwałości, stabilności zapisu – stąd troska o nieustanne tworzenie kopii, ochronę danych, zapis etapów zmian. Z drugiej jednak strony niematerialność, ale też programowalność znaku pozwalają na nieograniczoną inwencję twórczą. Każdy znak może być bowiem nieskończenie wiele razy przekształcany, każdy też, poza byciem nośnikiem znaczeń tekstowych, może pełnić funkcję narzędzia tekstowego – służyć przeprowadzaniu działań na tekście czy odsyłać do innego znaku. Według Jaya Davida Boltera w akcie odnoszenia do innego znaku, nieustannego przechodzenia od jednego znaku do drugiego zostaje ucieleśniony proces nieskończonej semiozy (o której pisał Umberto Eco)10.

    10Cyfrowa materia znaku (fale elektromagnetyczne, kod zerojedynkowy, pamięć komputera) jest wspólna dla wszystkich form semiotycznych znaku digitalnego. Wynikająca z tego łatwość przetwarzania wypowiedzi w różnych formach przedstawień sprawia, że to, co dotychczas było postrzegane jako różne semiosfery i odmienne tekstury, istnieje jako jedna semiosfera cyfrowa i wspólna cyfrowa tekstura. Ta cecha znaku digitalnego wyznacza kolejną jego właściwość: łatwą m o d y f i kow a l n o ś ć, ot w ar t o ś ć n a z m i any na obu poziomach – programowania i użytkowania (przy czym zakres możliwych modyfikacji dokonywanych przez użytkownika ustanawiany jest na poziomie programowania – jest programowany).

    11Kolejnym z wymienionych aspektów znaku jest jego zewnętrzna manifestacja – kod semiotyczny znaku, a więc sposób, w jaki znak jawi się naszej percepcji (jako element słowny, ikoniczny, ruchowy, dźwiękowy lub ich kombinacja). Zewnętrzna manifestacja znaku jest w sposób konieczny powiązana z aktem percepcji zmysłowej, odbiorem sensorycznym – konieczne jest użycie zmysłu wzroku, słuchu, dotyku czy węchu, by znak dla odbiorcy zaistniał. Odbiór ten ma charakter interpretacyjny (inne rozumienie przedstawienia trójwymiarowego przyniesie jego ogląd, a inne – dotyk). Z kolei interpretacja percepcyjna wiąże manifestację zewnętrzną znaku z jego materialnością – dotyk elementu wykonanego z metalu, drewna czy kamienia modeluje percepcję przedmiotu postrzegania. Sieć zależności między manifestacją zewnętrzną (kodem semiotycznym) znaku, jego materialnością oraz interpretacją percepcyjną określam jako t e k s tu rę z n a ku. W przypadku znaku cyfrowego najważniejszym czynnikiem kształtującym specyfikę jego tekstury jest specyfika materii cyfrowej.

    12Tekstura znaku digitalnego realizuje się odmiennie na poziomie programowania (poziomie znaczników) i użytkowania. Na poziomie programowania, w ramach danego języka znaczników, na przykład HTML, mamy do czynienia z określonym systemem znaków graficznych: literowych, cyfrowych i symboli matematycznych. Znaki te tworzą dyspozycje dotyczące zawartości treściowej strony i sposobu organizacji materiału tekstowego. Przyjęty układ elementów graficznych wynika bądź to z g ram at y k i j ę zy ka prog ram owani a (np. następstwo znaczników otwierających i zamykających, czy wynikający z zasady zagnieżdżania znaczników porządek sytuowania względem siebie znaczników otwierających i zamykających poszczególne dyspozycje11), bądź to z postulatu maksymalnej przezroczystości zapisu – zatem z jego pr a g m at y k i. Tekstura i semantyka znaku, a także tekstu na poziomie programowania mają charakter meta – odnoszą się do znaku (i tekstu) na poziomie użytkowania.

    13Układ znaków wyznaczany przez gramatykę języka programowania przekłada się na teksturę i znaczenie tekstu oraz na formę dyskursów na poziomie użytkowania. Uczestniczy w dyskursie społecznym jako ten, który ma bezpośredni wpływ na to, co i jak ukaże się na stronie. Z kolei na poziomie programowania układ znaków wynikający z pragmatyki zapisu nie ma wpływu na kształt tekstu na poziomie użytkowania (nie ma znaczenia dla dyskursu społecznego, wpisuje się natomiast w dyskurs informatyczny). Do elementów semiotycznych realizujących pragmatyczny postulat transparentności formy na poziomie programowania zaliczyć można chociażby otwieranie i zamykanie znaczników od nowego wiersza czy wyświetlanie przez edytor wybranych elementów opisu na czerwono. Takie uporządkowanie, transparencja formy zapisu, powtarzalność graficznej organizacji elementów opisu służą szybszej orientacji programisty w pliku HTML, łatwiejszemu odnalezieniu przez niego danego elementu tekstowego, na przykład w celu jego modyfikacji czy podmienienia. Wpisuje się to w Heideggerowską poręczność narzędzia, która nigdy nie jest czymś neutralnym, ale tym, co przylega do wytworu (innych narzędzi) i do użytkownika, wyznaczając sposób bycia ich obu12.

    14Aspekt semantyczny znaku cyfrowego odnosi się do jego zakresu denotacyjnego i konotacyjnego. Na poziomie języka HTML z nac z e n i e z na k u i tek s t u r e a l i z uje s i ę w i c h s y nt a k t yc e – w relacji, w jaką wchodzą ze znakiem i tekstem wyświetlanym na ekranie komputera. Na poziomie programowania znaki pełnią f u n k c j ę m e t a t e k s t ow ą – bądź definiują typ dokumentu, bądź definiują elementy tekstu – zawartość i sposób organizacji materiału tekstowego. Znakami na poziomie pliku HTML są na przykład znaczniki, które są znakami arbitralnymi – funkcjonującymi na prawach konwencji w ramach języka programowania stworzonego przez Tima Bernesa-Lee i Dave’a Raggetta w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Każdemu znacznikowi przyporządkowana jest określona, jedna dyspozycja dotycząca sposobu organizacji tekstu na poziomie użytkowania. I tak na przykład treść znaczników <sup> </sup> realizuje się w dyspozycji wyświetlenia elementu tekstowego znajdującego się między nimi w indeksie górnym13, treść znaczników <code> </code> w dyspozycji wyświetlenia znajdującego się między nimi tekstu czcionką, której znaki mają jednakową szerokość, treść znaczników <u> </u> w dyspozycji podkreślenia tekstu, który znajduje się między nimi.

    15Znaki na poziomie programowania, inaczej niż znaki na poziomie użytkowania, są jednoznaczne, ściśle podporządkowane funkcji definiowania i stanowienia tekstu wyświetlanego w przeglądarce. Odbiorcą znaczeń – dyspozycji kreowanych na tym poziomie nie jest użytkownik – uczestnik kultury, ale kolejny poziom (program), gdzie interpretacja dyspozycji dokonuje się według zaprogramowanej uprzednio zasady. Nie może być tu mowy o swobodzie interpretacyjnej – interpretacja jest tu aut om at y c z n ą t r a n s p o z y c j ą (przetworzeniem), deszyfracją znaku czytelnego dla programisty na znak, który będzie czytelny dla użytkownika. Dopiero na poziomie użytkowania znak i tekst zyskują wieloznaczność, dostają się bowiem w przestrzeń odbioru społecznego, obiegu kulturowego, a więc w przestrzeń znacznej swobody interpretacyjnej.

    16Na poziomie użytkowania semantykę znaku tekstowego kształtują te same czynniki, które współtworzą ją w innych mediach. Są to: intencja nadawcza i kompetencje odbiorcze użytkownika; kontekst innych znaków, tekstów, medialny, kulturowy, rzeczywistości pozatekstowej społecznej, historycznej, czy wreszcie dyskursów, które współtworzą14. Przynależność znaku digitalnego do wielu dyskursów jednocześnie, sąsiadowanie ze sobą na stronie tekstów reprezentujących różne formy komunikacji i dziedziny zwiększa znaczenie czynnika dyskursywnego. Znak tekstowy15 interpretowany jest w kontekście wielu współistniejących, sąsiadujących ze sobą i krzyżujących się dyskursów.

    17Znaczeniotwórcza moc znaku realizuje się w procesie komunikacji, w interakcji, w jaką wchodzi z innymi znakami, tekstami i dyskursami, a zatem w aspekcie syntaktycznym. Najważniejszym interpretatorem jest odbiorca. Bez niego – uczestnika i użytkownika kultury, świadomości poznającej i interpretującej nie może być mowy o znaku tekstowym, dlatego świadomość ta wpisuje się w znak jako jego konieczny składnik, a nawet warunek. Świadomość tę współtworzy interakcja następujących elementów: interpretacyjnej percepcji znaku, tekstowej i kulturowej wiedzy i umiejętności interpretatora (dotyczących chociażby interpretowania związków syntaktycznych, kontekstowych), jego osobowości poznawczej (np. wrażliwości, poziomu intelektualnego, wieku, płci), kompetencji medialnych, komunikacyjnych, czy szerzej społecznych i kulturowych, wreszcie umiejętności technicznych związanych z użytkowaniem komputera.

    18W przypadku znaku cyfrowego dostrzeżenie zakotwiczenia budowy znaku, sposobu istnienia jego składowych w dyskursie ma szczególne znaczenie16. Każdy taki znak ma swą reprezentację co najmniej w dwóch podstawowych dyskursach: dyskursie informatycznym (na poziomie programowania) i dyskursie komunikacji społecznej (na poziomie użytkowania). Jednak w każdym z tych dyskursów jego ontyczność jest niezmienna – jest tym samym – cyfrowym znakiem (choć różniącym się na obu poziomach przedstawieniem, znaczeniem, pełnioną funkcją – zakresem i charakterem działań). I tak na przykład wyświetlanej na ekranie poziomej linii pełniącej funkcję rozgraniczenia, oddzielenia partii tekstu, w pliku HTML odpowiada znacznik <hr>. W obu przypadkach mamy do czynienia z reprezentacją poziomej linii, jednak na poziomie dla użytkownika ma ona postać ikoniczną (wyświetlona pozioma linia), a na poziomie HTML jest to znak złożony z liter i symboli matematycznych. Obie reprezentacje różnią się też pełnioną funkcją: w przypadku obrazu linii jest to funkcja odgraniczenia czy rozgraniczenia – oddzielenia fragmentów wypowiedzi czy całych tekstów, w przypadku opisu HTML jest to f u n k c j a d e f i n i ow a n i a wyświetlenia poziomej linii na ekranie użytkownika (za pośrednictwem przeglądarki). Co więcej, położenie linii, jej rozmiar, kolor na poziomie dla użytkownika funkcjonujące jako cechy jednego znaku – zintegrowane z nim (linia o określonej szerokości, położeniu, kolorze) na poziomie HTML definiowane są osobno, za pomocą dodatkowych znaków (literowych, słownych, matematycznych) nazywanych w języku HTML atrybutami znaczników. I tak na przykład oddzielająca fragmenty tekstu linia pozioma o szerokości 3 pikseli, długości równej 50% szerokości okna przeglądarki, ulokowana centralnie zostanie na poziomie HTML zdefiniowana jako: <hr size=”3” width=”50%” align=”center”>.

    19Reprezentacja znaku na poziomie użytkowania wpisuje się w dyskurs kulturowy. Znaczenia znaku na tym poziomie są znaczeniami tworzącymi tekst, którego odczytanie zależne jest m.in. od dziedziny, jaką reprezentuje, odbiorcy, kontekstu. Reprezentacja znaku w pliku HTML wpisuje się w dyskurs informatyczny kreowany przez języki programowania, znaczenie znaku realizuje się zaś w organizowaniu czy definiowaniu tego, co użytkownik widzi na ekranie komputera, co jest wyświetlane za pośrednictwem przeglądarki.

    20W obu przypadkach – zarówno w przypadku reprezentacji znaku na poziomie programowania, jak i w przypadku reprezentacji znaku na poziomie użytkowania mamy do czynienia z nastawieniem na sprawczość – powodowanie zmian (co wpisuje ów znak w ramy zwrotu performatywnego, o którym pisze Ewa Domańska17). W przypadku poziomu znaczników jest to kreowanie i modelowanie znaku na poziomie użytkowania (co realizowałoby rozszerzenie sprawczości na byty nie-ludzkie18), w przypadku poziomu użytkowania – oddziaływanie znaku na użytkownika i szerzej – na rzeczywistość społeczną. Różnica zasadzałaby się zasadniczo na tym, że na poziomie programowania nastawienie na sprawczość jest cechą dominującą i bezpośrednią znaku, natomiast na poziomie użytkowania ulega ona osłabieniu, a często i zapośredniczeniu.

    3.2. Budowa znaku cyfrowego. Funkcje i formy znaków – przypadek kursora

    21Znaki istnieją w kulturze w różnych formach reprezentacji. Znak cyfrowy jest nową formą kulturowej (i medialnej) reprezentacji znaku, która znacząco różni się od form zastanych. A ponieważ myślenie o znaku (jego strukturze, istocie) kształtowane jest w wyniku badania jego reprezentacji, odmienność znaku digitalnego w sposób konieczny projektuje nowy model budowy znaku. Kształtuje się on następująco [zob. tabele na kolejnej rozkładówce].

    22Budowę znaku digitalnego wyznacza wielowariantywność każdej informacji cyfrowej. Najprościej mówiąc, znak cyfrowy może być prezentowany w wersji dla użytkownika, gdzie istnieje w różnych formach – wariantach oraz w wersji dla programisty, gdzie również istnieje w różnych wariantach – wyznaczanych przez sposób kodowania (np. zapis w językach formatowania, zapis bitowy). Ponadto jest to z n a k ro z pro s z o ny – znajduje realizację (dopełnienie) w wielu miejscach definiowania, gdzie określane są jego cechy. Jest m o d y f i kow a l ny i może występować w różnych formach (wariacjach).

    Image 100002010000025300000385E89B9B03FFECB336.png
    Image 100002010000025C000002F499635BEE18AEB06C.png

    23Najogólniej można wyodrębnić dwa poziomy znaku cyfrowego: poziom użytkowania (poziom użytkownika końcowego – ang. enduser-level – poziom komunikacji społecznej) i poziom programowania (poziom znaczników – poziom informatyczny). Pierwszy z nich jest poziomem, na którym znak cyfrowy kreowany jest i odbierany przez użytkownika. Na tym poziomie znak funkcjonuje jako element komunikacji społecznej; rozpoznawany jest jako nośnik znaczeń (aspekt semantyczny) lub/i jako narzędzie tekstowe, które służy wiązaniu jednego tekstu z innym czy przeprowadzaniu operacji na tekstach.

    24Po z i om u ż y t kow an i a należy uznać za podstawowy, mimo że wszystkie jego elementy wyznaczane są przez poziom programowania. Jednak znak digitalny został powołany do życia przede wszystkim dla potrzeb komunikacji społecznej, która dokonuje się na poziomie użytkowania. Inaczej mówiąc, poziom programowania istnieje dla poziomu użytkowania, a nie odwrotnie. Co więcej, dla samego procesu komunikacji między użytkownikami, przekazywania informacji fakt, że to, co znajduje się na ekranie, jest zakodowane za pomocą innych struktur na poziomie programowania, nie ma większego znaczenia. Ma natomiast znaczenie dla ontyczności znaku cyfrowego i jego epistemologii. Ukazuje bowiem znak cyfrowy jako jednocześnie przynależący do różnych języków-dyskursów, by wymienić tu dwa podstawowe, mianowicie: informatyczny i komunikacji społecznej.

    25Znak na poziomie użytkowania ma charakter różnosemiotyczny, różnomedialny, różnodyskursywny. Oznacza to, że może być reprezentacją semiosfer: werbalnej, ikonicznej, dźwiękowej, mieszanej (np. ikoniczno-ruchowej w przypadku gifów); tworzyć teksty reprezentujące różne systemy medialne (muzykę, literaturę, film, fotografię) i należące do różnych dyskursów społecznych. Znak ten może zawierać elementy należące do różnych kodów i mieć różny stopień skomplikowania. I tak znakami prostymi będą na przykład: znaki literowe, słowne, interpunkcyjne, oznaczenia matematyczne. Z kolei ilustracją znaku bardziej złożonego, wielokodowego będzie znak Windows19 (znak systemów operacyjnych wyprodukowanych przez firmę Microsoft) czy alert wyczerpującej się baterii (il. 1). Znaki te mają charakter słowno-ikoniczno-dźwiękowy.

    Il. 1. Alert wyczerpującej się baterii (przykład znaku złożonego)

    Image 1000020100000176000000EEEBF6E1280EFC756E.png

    26Znakami będą również powiadomienia, przyciski i emotikony na portalu społecznościowym Facebook. Znakiem informującym o zaproszeniu do grona znajomych czy otrzymaniu wiadomości jest czerwony dymek z liczbą nowych powiadomień, który wyświetlany jest przy ikonie danej aktywności, oraz towarzyszący mu alert dźwiękowy. Kliknięcie na ikonę powoduje wyświetlenie powiadomienia.

    27Różnorodności semiotycznej znaków towarzyszy ich różnorodność dyskursywna. Ten sam znak może jednocześnie należeć do różnych dyskursów kulturowych. Rozmaitość powiązań znaku z tekstami i dyskursami kultury tworzy aspekt syntaktyczny i pragmatyczny znaku na poziomie użytkowania.

    28Aspekt semiotyczny poziomu użytkowania cechuje opcjonalność, czy też wielowariantywność20. Uwidocznia się ona w tym, iż jednemu znaczeniu (i działaniu) przypisany jest jednocześnie znak obrazowy (np. ikona nożyczek), słowny (np. polecenie: „Wytnij”), literowo-algebraiczny (np. „Ctrl+X”) oraz obraz słownego omówienia (peryfraza: „Umożliwia wycięcie zaznaczenia i umieszczenie go w schowku”). To samo dzieje się na poziomie tekstu, gdzie ta sama informacja tekstowa może być przedstawiana w formie słownej, graficznej, liczbowej, fotograficznej czy filmowej, wpisując się w kształtowanie p o l i s e m iot yc z ne j i mu l t i m e d i a l ne j s y non i m i i czy wręcz dubletów semiotycznych. Łatwa modyfikowalność znaku sprzyja też

    Il. 2. Logo wyszukiwarki

    Image 10000000000001AF0000003D835C6AE8A2906D4C.png

    Il. 3. Znak kodu CAPTCHA

    Image 10000000000001380000007BC76FD3C48E008217.png

    Il. 4. Znak kodu QR

    Image 10000000000000CF00000055262AA0D46782991E.jpg

    29jego w a r i a c y jn o ś c i – ukazywaniu się w różnych, kolejnych odsłonach oraz tworzeniu znaków składających się z elementów stałych i zmieniających się. Dobrego przykładu wariacyjności dostarcza logo wyszukiwarki Google, którego zmieniające się formy zewnętrznej manifestacji w internecie (często nawiązujące do aktualnych świąt, zdarzeń społecznych) mogą powodować, że odbiorca będzie wiązał z marką troskę o nieustanną aktualizację danych czy zaangażowanie społeczne (il. 2).

    30Z kolei przykładów znaków zawierających elementy stałe i zmieniające się dostarczają znaki kodów – kodu CAPTCHA, który służy m.in. potwierdzeniu tożsamości w sieci (il. 3), czy kodu QR służącego do kodowania przekazów (il. 4).

    31Na osobną uwagę zasługuje też re s e m ant y z a c j a i re s y nt a kt y z a c j a znaku. Pierwsza wyraża się w nadawaniu znakom istniejącym nowych znaczeń; druga w zmianie w sferze pełnionej funkcji – wchodzeniu z innymi znakami w nowe relacje. Dobrym przykładem może być tu znak $, który w programie Microsoft Excel nie jest znakiem jednostki monetarnej (dolara), ale służy do blokowania komórek – zyskuje zatem aspekt działania (sprawczość).

    32Z wielowariantywnością i polisemiotyczną synonimią związana jest palimpsestowość przedstawień wyrażająca się w nakładaniu na siebie różnosemiotycznych przedstawień tych samych treści. Za ilustrację posłużyć mogą w paskach narzędzi w programie Word palimpsestowe nałożenia równoważnych znaczeniowo informacji literowej i ikonicznej (np. pogrubione B w słowie bold, pochylone I w słowie italics czy podkreślone U w słowie underlining).

    33W środowisku cyfrowym znaczenia tworzone są w interakcji znaków słownych, obrazowych i dźwiękowych, zarezerwowanych dotąd dla odmiennych dyskursów. Łatwość łączenia najrozmaitszych znaków prowadzi do migracji dotychczasowych znaczeń i funkcji znaków, zacierania granic między nimi.

    34W mediach cyfrowych ważne miejsce w hierarchii cech wyznaczających specyfikę dyskursu zajmuje możliwość podejmowania działań na tekście. Wygenerowane przez programy komputerowe znaki są nowym typem znaków sprawczych. Znaków tych, mogących oddziaływać na inne elementy tekstu w warstwie przedstawień, nie ma w innych formach komunikacji operujących zapisem (np. komunikacji literackiej czy filmowej). Można je natomiast odnaleźć w bezpośredniej komunikacji społecznej. Znakami sprawczymi obecnymi w szeroko rozumianej kulturze, nastawionymi na działanie są od początku swojego istnienia znaki drogowe (pierwsze pojawiły się w średniowieczu i dotyczyły ruchu konnego). Ich funkcja, podobnie jak funkcja znaków w paskach narzędzi w komunikacji komputerowej, sprowadza się do powodowania serii działań. Różnica polega jednak na tym, że w przypadku znaków drogowych sprawstwo (działanie) znajduje się po stronie odbiorcy – uczestnika zdarzenia komunikacyjnego, który musi nie tylko mieć wolę wykonania działań, ale i je wykonać. W przypadku znaku komputerowego wola wykonania (wyrażająca się w kliknięciu znaku) uruchamia szereg działań programu, na których przebieg użytkownik nie ma już wpływu (może je tylko cofnąć). A zatem przeprowadzenie działań leży po stronie znaku, a nie jego odbiorcy. Aktywność użytkownika zostaje zredukowana do wydania polecenia realizacji przez znak szeregu działań, które są „podpięte” czy przypisane do tego znaku.

    35Każdy znak w hipertekście może być znakiem funkcyjnym (funktorem), choć nie każdy nim jest. Informacja o tym, że znak jest funktorem, przyjęta jest konwencjonalnie (przykład ikon w paskach narzędzi) lub zaznaczona w warstwie przedstawień (wyróżnienie słowa, części tekstu przez zaznaczenie innym kolorem, czy też podkreślenie). Jest też wizualnie sygnalizowana zmianą kształtu kursora. Kilku możliwym formom ikonicznym kursora przypisane zostają określone znaczenia nazywające rodzaj działania na tekście.

    36Niezbędnym czynnikiem uaktywniającym funkcyjny aspekt znaku jest działanie użytkownika – funkcyjność znaku (aspekt działań) ujawnia się dopiero w sytuacji interaktywności. Wśród znaków z aktywnym aspektem działań wyróżnić można znaki mediacyjne (mediatory), które służą przenoszeniu użytkownika do innego tekstu – strony, dla której dany znak stanowi hasło wywoławcze, oraz znaki operacyjne, za których pośrednictwem użytkownik może dokonywać operacji na tekście. Nie każdy znak w hipertekście jest mediatorem, choć każdy może nim być. Obecność tej funkcji zaznaczona jest w planie wyrażania (wyróżnienie słowa, kilku wyrazów, części tekstu przez zapis innym kolorem czy też podkreślenie) lub przyjęta konwencjonalnie, sygnalizowana zmianą kursora. Dodatkowym czynnikiem uaktywniającym ten aspekt znaku jest działanie użytkownika – mediacyjność znaku ujawnia się dopiero w sytuacji interaktywności.

    37Kolejną ważną funkcją znaków cyfrowych jest to, że użytkownik może za ich pośrednictwem dokonywać operacji na innych znakach i tekstach. Dla znaków, w których ta funkcja dominuje, przyjmuję nazwę op e r at o r ów ( m a n i p u l at o r ów). Typowym manipulatorem jest z n a c z n i k k u r s or a, który nie należy bezpośrednio do tekstu, ale tekst współtworzy. Kursor związany jest z dyskursem za pośrednictwem interfejsu. Jest znakiem wielopostaciowym i wielofunkcyjnym – znacznikiem, który zmienia swój kształt i typ aktywności w zależności od miejsca, jakie zajmuje na płaszczyźnie ekranu, a ściślej miejsca, w jakim zostaje ustawiony przez użytkownika, informując go o gotowości do podjęcia określonych działań. Organizuje rzeczywistość tekstową, rządzi nią – a raczej zaprasza użytkownika do kierowania nią za swoim pośrednictwem. Jest znakiem sprawczym i jednocześnie narzędziem działań. Daje użytkownikowi poczucie władzy nad wirtualnym światem przedstawionym, nad światem tekstu, zachęca do kreacji tego świata.

    38Niezależnie od możliwych form graficznych i funkcji szczegółowych wszystkie odmiany kursora mają te same cechy wspólne, pełnią te same funkcje globalne, co sprawia, że użytkownik bez trudu rozpoznaje kursor także w nowych dyskursach digitalnych, bez względu na to, czy zna już dany program, czy też nie. Cechy te wyróżniają kursor spośród innych znaków cyfrowych, stanowiąc o jego swoistości. Są to: mobilność, którą zarządza użytkownik, funkcja działania (bycie znakiem/narzędziem tekstowym), powiązanie wyglądu i funkcji kursora z miejscem na ekranie (przesunięcie kursora z pola tekstu na pole paska narzędzi wiąże się ze zmianą wyglądu kursora i jego możliwości jako narzędzia działań) i działaniem użytkownika (np. kliknięcie jednokrotne a dwukrotne zmienia działanie), przynależność do dyskursu (nie zaś tekstu).

    39Pytanie o ontyczność i status kursora jest pytaniem o jego znakową istotę. Zdefiniowanie znaku jako postrzeganego zmysłowo (wzrokiem, dotykiem, słuchem) bytu (np. wygląd, przedmiot, czynność), który w sposób intencjonalny, na mocy konwencji wskazuje na coś, zastępuje coś, odnosi się do czegoś poza sobą (transcendencja znaku), pozwala dostrzec cechy znaku w kursorze. Postrzegany jest on bowiem zmysłowo, ustanawiany i odczytywany w sposób umowny, odnosi się do czegoś poza sobą. Specyficzną cechą kursora jest to, że nazwą tą obejmuje się różne przedstawienia (czy klasę przedstawień), pełniące jednak określoną funkcję w świecie cyfrowym, wskazywanie zaś, odnoszenie się dotyczy działania na tekście (w ramach danego dyskursu). Jako taki kursor wpisuje się w poczet z n a k ów w o l i d z i a ł a n i a ( z n a k i nt e n c j on a l ny ) . Tak jak na przykład podanie ręki wiąże się z działaniem i jest znakiem określającym wolę przywitania się, włączenie kierunkowskazu – woli skręcenia w daną stronę, tak też kursor wyraża i realizuje intencję dokonania określonej, przypisanej do niego (ale też wyznaczonej danym programem) operacji tekstowej. Pod tym względem kursor w świecie dyskursu digitalnego nie różni się wiele od znaku w kulturze, kiedy to ten sam znak (np. gest, zachowanie) może być zupełnie różnie interpretowany w zależności od kręgu kulturowego, w którym zostaje użyty21.

    40Kursor wykracza poza tradycyjne rozumienie znaku jako czegoś, co „wskazuje na”, „odnosi się do”. Wskazywaniu na jakieś działanie towarzyszy bowiem możliwość jego uruchomienia. W literaturze hipertekstowej kursor jest narzędziem umożliwiającym dzianie się tekstu. Kliknięcie słowa „start”, „rozpoczęcie” uruchamia zdarzenie tekstowe; wybieranie i przesuwanie elementów tekstowych służy ustanawianiu świata przedstawionego, buduje fabułę, inicjuje bieg zdarzeń.

    41A zatem kursor jest typem znaku, który do tekstu odnosi się w sposób n a r z ę d z i ow y – umożliwia przeprowadzenie na nim określonych operacji. Jest z tekstem digitalnym ściśle związany i wyznacza jego specyfikę, ale przynależy do sfery dyskursu (uaktywniany jest w sytuacji komunikacyjnej). Specyfikę kursora wyznaczają: wspomniana już wielopostaciowość warstwy przedstawień, realizowanie się znaczenia w gotowości do przeprowadzenia działań tekstowych i dyskursywnych w wyniku zaznaczenia (kliknięcia) danego elementu tekstowego (stąd kursor nazywany jest oznacznikiem) oraz charakterystyczne dla narzędzia przeprowadzenie tych działań. Kursor jest w i e l o z n a k i e m, czyli takim znakiem, w który wpisana jest możliwość zmiany warstwy wyrażania, znaczenia, zakresu działań.

    42Wielopostaciowość kursora wskazuje na to, że tą samą nazwą obejmuje się znaki, które w różnych programach, w różnych miejscach na płaszczyźnie ekranu mogą mieć odmienny wygląd i które pełnią odmienną funkcję szczegółową w danym dyskursie. Z formą, jaką przyjmuje kursor, wiąże się jego gotowość do podjęcia określonych działań. Jako taki jest to znak, który inicjuje dyskurs, zaprasza użytkownika do kierowania światem tekstu za swoim pośrednictwem. W powiązaniu z działaniem użytkownika kursor ma zdolność oznaczania (zaznaczania) znaków tekstowych (słów, obrazów) i przeprowadzania działań na tekście. W tym ostatnim przypadku staje się narzędziem, przy użyciu którego użytkownik może wybierać i wykorzystywać inne narzędzia interfejsu graficznego do działań tekstotwórczych czy komunikacyjnych.

    43Kursor jako wytwór mediów cyfrowych określa ich specyfikę. Mieści w sobie funkcję wskazywania na dyskurs, którego jest elementem – jego obecność oznacza dla użytkownika uczestnictwo w dyskursie digitalnym. Jednocześnie jest znakiem zarówno korzystającym w warstwie przedstawień ze znaków konwencjonalnych kultury zastanej (np. strzałka), jak i kreującym własne przedstawienia oraz dokonującym przesunięć w znaczeniach znaków zaadaptowanych. Nadawanie kursorowi postaci graficznej znaków już istniejących w kulturze i możliwie uniwersalnych (np. wspomniana już strzałka jako znak wskazywania na coś, pokazywania, kierunku) sprzyja zakotwiczeniu go w kulturze, łatwiejszej asymilacji nowych użyć znaku.

    44Dyskurs digitalny reinterpretuje adaptowane znaki, wiążąc je z działaniami na tekście. W przypadku strzałki wielość możliwych działań sprawia, że kursor jako znak staje się transparentny znaczeniowo, bardziej istotne niż wskazywanie na coś staje się działanie; funkcja narzędzia dominuje nad funkcją oznaczania czy odnoszenia. Tak jest zwłaszcza w przypadku tych kursorów, których postać graficzna i funkcja poddane zostają uniwersalizacji – są popularne, wspólne dla wielu różnych programów.

    45Funkcja odnoszenia, wskazywania na jakieś znaczenie silniej zaznacza się w przypadku kursorów wytwarzanych na potrzeby jednego dyskursu (jak dzieje się to często w przypadku gier wideo czy literatury grywalnej). Jednak i w tym przypadku twórcy programów nadają kursorom zazwyczaj taki wygląd, który pozwala graczowi łatwo domyślić się znaczenia znaku i jego możliwości jako narzędzia działań. Tak bywa w przypadku przedstawień, które wchodzą ze znaczeniem i działaniem w relację synekdochy czy metonimii. Kursor przybierający w literaturze grywalnej postać długopisu wskazywać będzie na możliwość dopisania czegoś, kursor w kształcie otwartych drzwi informuje o możliwości przejścia do innego pomieszczenia, kursor w kształcie zwróconych do siebie masek informuje o możliwości rozmowy na przykład z napotkaną w grze postacią. Wyglądy kursorów odnoszą się do rzeczywistości społecznej, co służy zacieraniu granicy między światem przedstawionym – światem fikcji a światem rzeczywistości fizykalnej.

    46Kursor nie występuje w tym samym zakresie we wszystkich formach i przejawach komunikacji digitalnej. Jest odwzorowaniem na wyświetlaczu ruchu myszki lub ruchu palców po płaszczyźnie sensorycznej klawiatury (towarzyszy też wybieraniu znaków z klawiatury – znak pionowej kreski). Sygnalizuje miejsce, w którym użytkownik może podjąć działania, a także określa rodzaj tych działań. Pomijany lub redukowany bywa tam, gdzie działanie użytkownika sprowadza się do aktu wyboru – bez dokonywania operacji na tekście (np. w telefonach komórkowych, GPSach, czytnikach e-booków, aparatach cyfrowych). Dotykowe interaktywne ekrany znoszą kursor lub wyraźnie ograniczają zakres jego form obecności. W efekcie nieustanny rozwój technologii cyfrowych, zmierzający do możliwie maksymalnego redukowania czynników pośredniczących między użytkownikiem i tekstem, sprawia, że kursor stopniowo staje się znakiem-narzędziem w zaniku.

    47Wśród znaków na poziomie użytkowania najogólniej zatem wyróżnić można:
    - znaki tekstu – znajdujące się w polu tekstowym znaki werbalne, obrazowe, dźwiękowe, wchodzące we wzajemne interakcje w procesie tworzenia znaczeń tekstowych, z dominacją funkcji znaczeniotwórczej (semantyki);
    - znaki interfejsu – ikoniczno-werbalno-dźwiękowe znaki-narzędzia interfejsu graficznego służące dokonywaniu działań w polu tekstowym, umożliwiające działania komunikacyjne, kreowanie tekstu, dostarczające informacji na temat pola tekstowego (np. w edytorze tekstu – o wielkości i typie czcionki; w grze komputerowej – o cechach awatara). Znaki te służą organizowaniu przestrzeni tekstu (odmiennie w przypadku różnych programów), działaniu na tekście i działaniom komunikacyjnym (np. kursor); dominuje w nich funkcja działań (znaki sprawcze, in. funktory).

    48Poziom użytkowania to również poziom komunikacji społecznej, czy szerzej kulturowej, a także zapisu i przetwarzania informacji (jak to dokonuje się właśnie teraz, w chwili pisania tego tekstu), przy czym zarówno zapis, jak i komunikacja możliwe są dzięki uprzedniemu zaprojektowaniu takiej aktywności na poziomie programowania.

    49Drugi poziom to wspomniany już p o z i om pro g r a m ow a n i a ( z n a c z n i ków ) . Poziom ten nie jest widoczny na ekranie monitora po włączeniu komputera. Jego podejrzenie możliwe jest po uruchomieniu specjalnych, dodatkowych działań, na przykład wybraniu polecenia pokaż źródło, czy w przypadku strony internetowej po zainstalowaniu wtyczki do przeglądarki.

    50Poziom programowania jest niezbywalnym warunkiem istnienia znaku (i informacji tekstowej) na poziomie użytkowania. Informacja na poziomie programowania ma charakter wielowariantywny. I tak na przykład informacja internetowa wychodząca z komputera użytkownika do serwera przetwarzana jest z zapisu bitowego na impulsy elektryczne (w przypadku połączeń kablowych), fale elektromagnetyczne (w przypadku połączeń radiowych – np. sieci Wi-Fi) lub impulsy świetlne (w przypadku łączy światłowodowych). W komputerze zapisywana jest w postaci bitów, których sekwencjom w układach kodowania przypisany zostaje określony znak (różny w różnych systemach kodowania22). Dekoder tekstu umożliwia przedstawienie informacji zakodowanej za pomocą ciągu bitów w formie pliku tekstowego (w języku znaczników) – dokumentu HTML (czy XHTML), który ma strukturę dokumentu XML. Generuje on stronę HTML, którą następnie użytkownik widzi na ekranie dzięki przeglądarce.

    51Wielowariantywność znaku digitalnego wyraża się w istnieniu wielu postaci jednej informacji tekstowej (warstwowej strukturze aplikacji) – istniejącej w formie amplitud, bitów (0010110….), dokumentu HTML 23. Na poziomie sprzętu informacja ma postać fizyczną (impulsy, fale stanowiące niematerialną materię znaku). Na poziomie programowania – informacja ma postać matematyczną (zapis cyfrowy) i informatyczną (język programowania, język znaczników), przy czym przejście z jednej formy zapisu do drugiej możliwe jest dzięki odpowiednim, powołanym do tego celu programom. Żeby informację zapisaną w formie bitowej uzyskać w formie pliku HTML, trzeba wiedzieć, w jakim systemie została zakodowana (obecnie popularny jest standard kodowania ASCII – z rozszerzeniami Unikod i Multibyte umożliwiającym zapis znaków diakrytycznych z języków europejskich i chińskich ideogramów). Informacja, która wyświetlona zostaje dzięki przeglądarce na poziomie użytkowania, jest kolejnym wariantem jednej informacji cyfrowej.

    52Tworzenie informacji na poziomie programowania może dokonywać się zarówno w warstwie zapisu ciągu bitów, jak i w warstwie języka programowania, na przykład w języku znaczników HTML. HTML, mimo że jest językiem sztucznym, nawiązuje strukturą do języka naturalnego. Można w nim wyodrębnić zarówno re pre z e nt a c j ę j e d no s t ek l ek sy ka lny c h, j a k i repre zent ac j ę g ram at y k i. Za reprezentację leksyki języka HTML uznać można jednostki tekstowe (tekst słowny, formularze, informacje o plikach graficznych, dźwiękowych, multimedialnych, które należy włączyć w zawartość strony) oraz znaczniki (wraz z atrybutami i wartościami atrybutów), które określają, czy dany tekst jest hiperłączem, akapitem, częścią wykazu, czy jest zapisany kursywą, powiększony, pogrubiony. Pierwsze są nośnikami informacji, po które sięga użytkownik internetu (treści odnoszących się do rzeczywistości pozatekstowej i innych tekstów), drugie mają charakter metatekstowy – opisują elementy strony.

    53Znaczniki opisują/definiują/organizują sposób istnienia elementów tekstowych. Składają się z trójkątnych nawiasów, w które wpisane zostały pojedyncze słowa w języku angielskim lub skróty słów reprezentujące opis działania w języku angielskim (il. 5). Są to na przykład:

    Il. 5. Tabela znaczników (fragment)

    Image 1000020100000251000001BA4391D9BFA48C42FD.png

    54A zatem na przykład znacznik <div> oznacza, że umieszczony między <div> oraz </div> tekst zostanie wyświetlony od nowego wiersza w określonym stylu – innym od reszty dokumentu; znacznik <p>, że umieszczony między <p> oraz <p/> tekst zostanie wyświetlony od nowego wiersza oraz oddzielony od poprzedzającej go partii tekstu pustym wierszem.

    55Elementami gramatyki języka HTML będą na przykład :
    – struktura typowego dokumentu HTML:
    <!DOCTYPE HTML>
    <HTML>
    <head>
    </head>
    <body>
    <p>
    </p>
    </body>
    </HTML>;
    – zasada zamykania otwartych znaczników (choć nie każdy znacznik jest zamykany, na przykład nie jest zamykany znacznik końca wiersza <br> w wersji HTML 5, ale jest zamykany w wersji xHTML);
    – zasada zagnieżdżania znaczników – umieszczania znaczników bardziej szczegółowych w ramach bardziej ogólnych. I tak, w poniższym przykładzie najbardziej ogólny jest znacznik <body>, najbardziej szczegółowe znaczniki <i> , <b> oraz <big> :
    <body>
    <p>
    Tu jest tekst, który wyświetli się na stronie. Tak można uzyskać tekst pisany <i> kursywą</i> lub <b> czcionką pogrubioną</b>, lub <big> powiększoną o 1 punkt </big>
    </p>
    </body> .

    56Taka struktura pozwala zdefiniować słowo „kursywą” jako pisane kursywą, znajdujące się w ramach konkretnego akapitu i w części właściwej strony, określanej jako <body>.

    57Kod HTML definiuje i określa zawartość strony na poziomie dla użytkownika: obecne na stronie treści, ich kompozycję, barwę, kształt, wielkość, powiązania linkowe. Oznacza to, że s e m ant y k a z n a ku n a p o z i o mie prog ram owani a re a lizuj e się w j ego f un kc ji sy nt a k t yc z n e j. Inaczej mówiąc, znaczeniem znaku (i tekstu) na poziomie programowania jest jego powiązanie ze znakiem (i tekstem) na poziomie użytkowania, relacja dyspozycji tekstowych w stosunku do tego poziomu.

    58Znak na poziomie programowania, inaczej niż znak na poziomie użytkowania, nie odnosi się do rzeczywistości społecznej (kulturowej, pozatekstowej), ale do samego siebie – reprezentacji wyświetlanej za pomocą przeglądarki na poziomie użytkowania. Plik HTML opisuje znak, który użytkownik zobaczy na ekranie swojego komputera. Treść zapisu na tym poziomie jest zatem m e t at e k s t e m. Informacje na temat znaku, który zostanie wyświetlony na poziomie użytkowania, na poziomie znaczników są ro z pro s z on e – prezentowane w różnych zakładkach przeznaczonych do definiowania określonych cech znaku i tekstu (il. 6).

    Il. 6. Informacja na poziomie programowania24

    Image 10000000000001E100000115A31567874DC4A6E6.jpg

    59Informacje te mają charakter definiujący, a każda z nich jest równie istotna (brak hierarchizacji). I tak na przykład informacja o znaku, który na poziomie użytkowania wyświetlany jest jako a, a zatem który jest jednym znakiem literowym mającym określone cechy (reprezentującym dany typ, rozmiar, kształt, barwę czcionki), na poziomie programowania zostanie ujęta w kilku osobnych zapisach – znakach. Osobno zapisana będzie informacja o treści znaku, osobno o jego pochyleniu, osobno zaś o jego pogrubieniu czy barwie. Przedstawione na ilustracji 6 zaznaczenia znajdujące się w polach tekstowych należących do poziomu programowania definiują różne cechy jednej informacji tekstowej widzianej przez użytkownika na ekranie komputera (tu wyświetlanej w podglądzie w lewym dolnym rogu).

    60Istotę znaku na poziomie programowania (np. pliku HTML) ujmują takie wyrazy, jak: opis, definiowanie, deklaracja, dyspozycja – w odniesieniu do znaku i tekstu na poziomie użytkowania. Znaki te definiują typ, cechy dokumentu, odniesienia do obiektu (linki odsyłające do zawartości treściowej innych stron)25, strukturę strony (organizatory), określają treść (semantyki), a także definiują styl – sposób ukazywania się znaków treści na poziomie użytkowania (modyfikatory).

    61Poziom programowania obejmuje zarówno dane wpisywane za pośrednictwem edytorów tekstowych na poszczególne strony HTML, jak i odnośniki umożliwiające wejście na daną stronę, a także inne elementy stron internetowych, takie jak pliki css, programy w językach JavaScript, php czy asp oraz systemy zarządzania treścią. Poziom ten ma charakter ściśle uporządkowanego systemu, w którym określonym elementom – znakom przypisane zostają konkretne znaczenia i funkcje, na przykład w HTML początek i koniec tekstu słownego, odesłania do strony, nagłówka, akapitu czy kształtu czcionki. Ujawnia w ten sposób znakową w istocie naturę elementów, którym na poziomie użytkowania nie przypisujemy funkcji znaku. Wynika z tego, że rozwój technologii prowadzi do mu l t i p li kac ji zn a k ów n a t em a t zn a k ów (m et a zn a k ów) – o b udow y wa ni a zn a k ów inny mi zn a k am i – informacjami na ich temat. I tak na przykład litera napisana kursywą czy pogrubiona postrzegana jest na poziomie użytkowania jako jeden znak graficzny głoski, podczas gdy na poziomie programowania istnieje w postaci wieloznakowej. Informacja o zawartości semantycznej napisu (treści), jego formie (pochyleniu, pogrubieniu) zyskuje osobne przedstawienie graficzne.

    62Znak digitalny jest znakiem tworzonym w interakcji poziomu użytkowania i programowania. Odmienność dyskursywna obu poziomów i charakter interakcji, w jakie wchodzą, decydują o nowej ontyczności znaku, która realizuje się w jego digitalnej reprezentacji.

    63Oba poziomy prezentują dwa różne sposoby myślenia o znaku. Porównanie przedstawień znaku na poziomie programowania i użytkowania pozwala dostrzec na przykład, że to samo przedstawienie na różnych poziomach przekazu digitalnego może mieć różne znaczenie (pełnić różne funkcje), tworząc h om on i m i ę s e m i ot y c z n ą. To, co na poziomie użytkowania jest cechą znaku, na poziomie programowania prezentowane jest jako osobny, równoprawny znak. A zatem jednemu przedstawieniu na poziomie użytkowania może odpowiadać wiele różnych przedstawień na poziomie programowania. Na poziomie programowania istnieją przedstawienia, którym na poziomie użytkowania odpowiadają elementy, które nie są postrzegane jako samodzielne znaki, ale jako cechy znaków, elementy zintegrowane ze znakiem, stanowiące jego składnik (cechę stylistyczną, określającą sposób ukazywania się znaku).

    64Osobnym ważnym zagadnieniem są jednostki, które na poziomie programowania mają postać przedstawienia-dyspozycji, natomiast na poziomie użytkowania są reprezentacjami znaków, które określić można jako wytworzone przez n i e o b e c n o ś ć czy układ graficzny elementów. Krótko mówiąc, wartość znaku mają także elementy tekstowe, które dotychczas w kulturze nie były postrzegane jako znak, na przykład spacja, interlinia, oddalenie tekstu od krawędzi (margines). Znaki tego typu mają swoją re p re z e nt a c j ę na poziomie programowania (są zdefiniowane). Z kolei na poziomie użytkowania mają charakter niesamodzielny – potrzebują znaków mających zewnętrzną reprezentację. Potrzebują znaków, które uzasadniają ich istnienie – na przykład interlinia nie ma racji bytu bez istnienia linii tekstu słownego. Ta ich cecha sprawia, że określam je jako a bs en c yjn e zn a k i k o nt e ks t ow e. Przykładu dostarcza tu znak akapitu, który w kodzie HTML definiowany jest za pomocą znacznika <p>, czy znak końca wiersza, definiowany za pomocą znacznika <br>.

    65Zarówno akapit, jak i koniec wiersza również na poziomie użytkowania są znakami, które mają swoją reprezentację graficzną – tzn. uzyskiwane są w efekcie określonego rozmieszczenia jednostek tekstowych. Mają też swoje znaczenie tekstowe. W przypadku końca wiersza czy akapitu mogą to być na przykład nowa myśl bądź wyróżnienie (emfaza), których reprezentacją na poziomie dla użytkownika byłby określony układ graficzny tekstu – zaczęcie od nowej linii, poszerzenie interlinii, a na poziomie programowania odpowiedni znacznik. Podobnie pogrubienie może być rozpatrywane jako znak (np. znak emfazy). A zatem elementy formy znaku, jego cechy mogą być traktowane jako niesamodzielne jednostki znakowe – znaki drugiego stopnia, które modyfikują znaczenie znaków samodzielnych. Jednostki te znaczą dopiero w powiązaniu z innymi znakami – znakami samodzielnymi, które w jakiś sposób modyfikują. Możliwość mówienia o znakach kontekstowych (czy para-znakach) oznacza przesunięcia w sferze rozumienia kategorii znaku. Cechy czy właściwości przedstawień (np. pochylenie czcionki czy jej pogrubienie, barwa elementu graficznego – przedmiotu) na poziomie użytkowania, modyfikujące znaczenia przedstawień, w których się ujawniają, są na poziomie programowania pełnoprawnymi znakami mającymi osobną warstwę przedstawień. W przekazie digitalnym na poziomie programowania każda wartość znaku obecnego na poziomie użytkowania zostaje opisana, zyskuje informację o swoim istnieniu. Wszystkie elementy tekstowe niesamodzielne, kontekstowe, które nie były dotąd postrzegane jako osobne znaki, tu zyskują osobny znakowy charakter.

    66Dwupoziomowość znaku cyfrowego wyznacza nie tylko odmienną formę przedstawień, ale również odmienną hierarchię, funkcję, charakter informacji. Na poziomie programowania tak samo istotna jak zawartość semantyczna słów jest na przykład informacja o kompozycji strony, sposobie rozplanowania elementów tekstowych, ich organizacji semiotycznej. Wprawdzie poziom programowania nie jest dla znakomitej większości użytkowników istotny, gdyż odbiór informacji, komunikacja dokonują się na poziomie użytkowania, jednak jest on kluczowy dla znaku i tekstu na poziomie użytkowania, o których istnieniu decyduje. Technologia digitalna modyfikuje strukturę znaku. Zaprezentowana budowa znaku cyfrowego jest budową każdego znaku w przestrzeni mediów digitalnych – bez względu na semiotyczny charakter tekstu, do którego ten znak przynależy, oraz bez względu na dziedzinę, którą dany tekst reprezentuje. Oznacza to, że tę samą budowę ma znak cyfrowy tekstów ikonicznych, werbalnych, dźwiękowych, mieszanych kreujących sztukę, informację, czy teksty szeroko pojętej komunikacji społecznej. Oto bowiem przy całej złożoności budowy znaku digitalnego, jego wielofunkcyjności, nadto przy wielości postaci znaków istniejących w mediach komputerowych trzeba jednocześnie mieć świadomość ich homo ge n i c z no ś c i, której źródłem jest cyfrowa materia. Technologia digitalna wydobywa zatem istnienie znaku w formie, która była zakryta dla zastanych, niedigitalnych dyskursów; w formie, która wyznacza nowy sposób istnienia tekstu i dyskursu w przestrzeni digitalnej, a w konsekwencji nowy sposób myślenia o nich.

    67Struktura znaku w przestrzeni cyfrowej wyznacza sposób istnienia nadbudowanego nad nim przekazu. W szczególności determinuje cyfrową przestrzeń semiotyczną, która w sposób istotny uczestniczy w kreowaniu znaczeń tekstowych i określa warunki istnienia form dyskursywnych. W efekcie zatem wymaga, by poetyka tekstu digitalnego była budowana w oparciu na badaniach semiotycznych przekazu cyfrowego, by uwzględniała specyfikę cyfrowej semiosfery – wieloznakowej i ruchomej, wielowariantywnej, interaktywnej i programowalnej, wreszcie, by była konstruowana w konfrontacji przekazu cyfrowego z zastaną tekstualnością i dyskursywnością. Kształtowana poetyka cyfrowa powinna być p o et y ką s emiot yczn ą, int era kt y w n ą i kont e ks t ow ą.

    Notes de bas de page

    1 Wskazać tu można na tradycyjne i elektroniczne instrumenty muzyczne, aparaty fotograficzne, kamery filmowe, ale również maszynę do pisania, komputer i wiele innych przedmiotów będących wytworami kultury, których cel nie realizuje się w samym ich byciu, ale w funkcji narzędzi kreowania tekstów kultury. Są one narzędziami, których znaczenie realizuje się w działaniu.

    2 Odnosi się to do prac dotyczących sztuki (w tym literatury) digitalnej, na przykład: Digital Art and Meaning. Reading Kinetic Poetry, Text Machines, Mapping Art, and Interactive Installation (Electronic Mediations), pod red. R. Simanowskiego, Minneapolis–London 2011; C. T. Funkhouser, New Directions in Digital Poetry, New York–London 2012; Database Aesthetics. Art in the Age of Information Overflow, pod red. V. Vesny, Minneapolis–London 2007, J. McGann, Radiant Textuality: Literature after the World Wide Web, New York 2004, E. Aarseth, Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature, Baltimore 1997; J. D. Bolter, R. Grusin, Remediation. Understanding New Media; J. D. Bolter, D. Gromala, Windows and Mirrors: Interaction Design, Digital Art, and the Myth of Transparency, Cambridge–London 2003; P. Delany, G. P. Landow, Hypermedia and Literary Studies, Massachusetts 1994; Ekrany piśmienności. O przyjemnościach tekstu w epoce nowych mediów, pod red. A. Gwoździa, Warszawa 2008; Hiperteksty literackie. Literatura i nowe media, pod red. M. Pisarskiego, P. Mareckiego, Kraków 2011; U. Pawlicka, (Polska) poezja cybernetyczna. Konteksty i charakterystyka, Kraków 2012; M. Pisarski, Xanadu. Hipertekstowe przemiany prozy.

    3 R. Barthes, Podstawy semiologii, tłum. A. Turczyn, Kraków 2009, s. 29.

    4 H. Buczyńska-Garewicz, Znak, znaczenie, wartość. Szkice o filozofii amerykańskiej, Warszawa 1965, s. 23; U. Eco, Teoria semiotyki, s. 15–17.

    5 Tamże, s. 17.

    6 Tamże, s. 18.

    7 O poszczególnych częściach triady (pierwsze – reprezentamen, drugie – przedmiot, trzecie – interpretant) i relacjach między nimi zob. C. S. Peirce, Wybór pism semiotycznych, pod red. H. Buczyńskiej-Garewicz, Warszawa 1997. Zob. też: W. Kalaga, Mgławice dyskursu, s. 60–78.

    8 Tworzą ją fale elektromagnetyczne.

    9 Warto tu przypomnieć, iż według Jurija Łotmana utożsamianie obrazu i przedmiotu cechuje świadomość naiwną, podczas gdy każdy tekst powinien być odbierany w swojej znakowej umowności (zob. J. Łotman, Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, tłum. B. Żyłko, Gdańsk 2008, s. 122).

    10 Zob. J. D. Bolter, Writing Space, s. 176.

    11 Na przykład właściwym zapisem pod względem składni języka programowania (HTML) jest <b> <i> tekst digitalny </i> </b> (który przeglądarka wyświetli jako: tekst digitalny), niewłaściwym <b> <i> tekst digitalny </b> </i>.

    12 M. Heidegger, Bycie i czas, s. 97–102.

    13 Na przykład zapis: tekst digitalny <sup> 1 </sup> zostanie wyświetlony jako: tekst digitalny.

    14 Zob. M. R. Freiermuth, Debating in an online world: a comparative analysis of speaking, writing, and online chat, „Text & Talk” 2011/31–2, s. 127–151.

    15 Kategorię znaku tekstowego definiuję w: Poetyka mediów, s. 14–15.

    16 S. Brier, Cybersemiotics: a new foundation for transdisciplinary theory of information, cognition, meaning, communication and consciousness, „Signs – International Journal of Semiotics” 2011/5, s. 77.

    17 E. Domańska, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.

    18 Tamże, s. 52.

    19 Microsoft Windows XP Shutdown Sound, https://www.youtube.com/watch?v=7nQ2oiVqKHw (dostęp: 23.02.2017).

    20 L. Manovich, Język nowych mediów, s. 103.

    21 Najrozmaitsze przykłady różnego odczytywania tych samych zachowań w różnych kręgach kulturowych (europejskim, amerykańskim, japońskim, arabskim) analizuje porównawczo Edward T. Hall. Zob. E. T. Hall, Ukryty wymiar, tłum. T. Hołówka, Warszawa 1997.

    22 Zob. na przykład www.AsciiTable.com (dostęp: 24.10.2017).

    23 Przy czym warstw tych może być dużo więcej.

    24 Przykład udostępniony przez mgr. Michała R. Przybyłka (z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego), któremu za pokazanie mi sposobów zapisu informacji na poziomie programowania serdecznie dziękuję.

    25 Znaki odwołań można uznać za odpowiedniki znaków cytowania w komunikacji językowej czy powszechnej rozpoznawalności cytatu w komunikacji obrazowej i dźwiękowej (na przykład obraz malarski cytujący inny obraz, utwór muzyczny cytujący inny utwór, reklama przywołująca znany fresk Michała Anioła).

    Précédent Suivant
    Table des matières

    Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0

    Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

    Voir plus de livres
    Poetyka doświadczenia

    Poetyka doświadczenia

    Teoria – nowoczesność – literatura

    Ryszard Nycz

    2012

    Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci

    Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci

    Teresa Szostek, Roma Sendyka et Ryszard Nycz (dir.)

    2013

    Granice kontroli

    Granice kontroli

    Maszyneria władzy Jeremy Benthama

    Rafał Nahirny

    2018

    Ikonofilia

    Ikonofilia

    Francuska semiologia pikturalna i obrazy

    Andrzej Leśniak

    2013

    Powrót do świata

    Powrót do świata

    Dzieje uwagi w filozofii i literaturze XX wieku

    Zofia Król

    2013

    Kultura jako czasownik

    Kultura jako czasownik

    Sondowanie nowej humanistyki

    Ryszard Nycz

    2017

    Pamięć gatunków

    Pamięć gatunków

    Ponowoczesne dylematy atrybucji gatunkowej

    Grzegorz Grochowski

    2018

    Nieuchronny plagiat

    Nieuchronny plagiat

    Prawo autorskie w nowoczesnym dyskursie literackim

    Maciej Jakubowiak

    2017

    Etyka i pamięć o Zagładzie

    Etyka i pamięć o Zagładzie

    Katarzyna Liszka

    2016

    W stronę wirtualności

    W stronę wirtualności

    Praktyki artystyczne kina współczesnego

    Matylda Szewczyk

    2015

    Maszynerie afektywne

    Maszynerie afektywne

    Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet

    Monika Glosowitz

    2019

    Parateoria

    Parateoria

    Kalifornijska Szkoła z Irvine

    Ewa Bobrowska

    2013

    Voir plus de livres
    1 / 12
    Poetyka doświadczenia

    Poetyka doświadczenia

    Teoria – nowoczesność – literatura

    Ryszard Nycz

    2012

    Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci

    Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci

    Teresa Szostek, Roma Sendyka et Ryszard Nycz (dir.)

    2013

    Granice kontroli

    Granice kontroli

    Maszyneria władzy Jeremy Benthama

    Rafał Nahirny

    2018

    Ikonofilia

    Ikonofilia

    Francuska semiologia pikturalna i obrazy

    Andrzej Leśniak

    2013

    Powrót do świata

    Powrót do świata

    Dzieje uwagi w filozofii i literaturze XX wieku

    Zofia Król

    2013

    Kultura jako czasownik

    Kultura jako czasownik

    Sondowanie nowej humanistyki

    Ryszard Nycz

    2017

    Pamięć gatunków

    Pamięć gatunków

    Ponowoczesne dylematy atrybucji gatunkowej

    Grzegorz Grochowski

    2018

    Nieuchronny plagiat

    Nieuchronny plagiat

    Prawo autorskie w nowoczesnym dyskursie literackim

    Maciej Jakubowiak

    2017

    Etyka i pamięć o Zagładzie

    Etyka i pamięć o Zagładzie

    Katarzyna Liszka

    2016

    W stronę wirtualności

    W stronę wirtualności

    Praktyki artystyczne kina współczesnego

    Matylda Szewczyk

    2015

    Maszynerie afektywne

    Maszynerie afektywne

    Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet

    Monika Glosowitz

    2019

    Parateoria

    Parateoria

    Kalifornijska Szkoła z Irvine

    Ewa Bobrowska

    2013

    Accès ouvert

    Accès ouvert freemium

    ePub

    PDF

    PDF du chapitre

    Suggérer l’acquisition à votre bibliothèque

    Acheter

    Édition imprimée

    Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
    • amazon.fr
    ePub / PDF

    1 Wskazać tu można na tradycyjne i elektroniczne instrumenty muzyczne, aparaty fotograficzne, kamery filmowe, ale również maszynę do pisania, komputer i wiele innych przedmiotów będących wytworami kultury, których cel nie realizuje się w samym ich byciu, ale w funkcji narzędzi kreowania tekstów kultury. Są one narzędziami, których znaczenie realizuje się w działaniu.

    2 Odnosi się to do prac dotyczących sztuki (w tym literatury) digitalnej, na przykład: Digital Art and Meaning. Reading Kinetic Poetry, Text Machines, Mapping Art, and Interactive Installation (Electronic Mediations), pod red. R. Simanowskiego, Minneapolis–London 2011; C. T. Funkhouser, New Directions in Digital Poetry, New York–London 2012; Database Aesthetics. Art in the Age of Information Overflow, pod red. V. Vesny, Minneapolis–London 2007, J. McGann, Radiant Textuality: Literature after the World Wide Web, New York 2004, E. Aarseth, Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature, Baltimore 1997; J. D. Bolter, R. Grusin, Remediation. Understanding New Media; J. D. Bolter, D. Gromala, Windows and Mirrors: Interaction Design, Digital Art, and the Myth of Transparency, Cambridge–London 2003; P. Delany, G. P. Landow, Hypermedia and Literary Studies, Massachusetts 1994; Ekrany piśmienności. O przyjemnościach tekstu w epoce nowych mediów, pod red. A. Gwoździa, Warszawa 2008; Hiperteksty literackie. Literatura i nowe media, pod red. M. Pisarskiego, P. Mareckiego, Kraków 2011; U. Pawlicka, (Polska) poezja cybernetyczna. Konteksty i charakterystyka, Kraków 2012; M. Pisarski, Xanadu. Hipertekstowe przemiany prozy.

    3 R. Barthes, Podstawy semiologii, tłum. A. Turczyn, Kraków 2009, s. 29.

    4 H. Buczyńska-Garewicz, Znak, znaczenie, wartość. Szkice o filozofii amerykańskiej, Warszawa 1965, s. 23; U. Eco, Teoria semiotyki, s. 15–17.

    5 Tamże, s. 17.

    6 Tamże, s. 18.

    7 O poszczególnych częściach triady (pierwsze – reprezentamen, drugie – przedmiot, trzecie – interpretant) i relacjach między nimi zob. C. S. Peirce, Wybór pism semiotycznych, pod red. H. Buczyńskiej-Garewicz, Warszawa 1997. Zob. też: W. Kalaga, Mgławice dyskursu, s. 60–78.

    8 Tworzą ją fale elektromagnetyczne.

    9 Warto tu przypomnieć, iż według Jurija Łotmana utożsamianie obrazu i przedmiotu cechuje świadomość naiwną, podczas gdy każdy tekst powinien być odbierany w swojej znakowej umowności (zob. J. Łotman, Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, tłum. B. Żyłko, Gdańsk 2008, s. 122).

    10 Zob. J. D. Bolter, Writing Space, s. 176.

    11 Na przykład właściwym zapisem pod względem składni języka programowania (HTML) jest <b> <i> tekst digitalny </i> </b> (który przeglądarka wyświetli jako: tekst digitalny), niewłaściwym <b> <i> tekst digitalny </b> </i>.

    12 M. Heidegger, Bycie i czas, s. 97–102.

    13 Na przykład zapis: tekst digitalny <sup> 1 </sup> zostanie wyświetlony jako: tekst digitalny.

    14 Zob. M. R. Freiermuth, Debating in an online world: a comparative analysis of speaking, writing, and online chat, „Text & Talk” 2011/31–2, s. 127–151.

    15 Kategorię znaku tekstowego definiuję w: Poetyka mediów, s. 14–15.

    16 S. Brier, Cybersemiotics: a new foundation for transdisciplinary theory of information, cognition, meaning, communication and consciousness, „Signs – International Journal of Semiotics” 2011/5, s. 77.

    17 E. Domańska, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.

    18 Tamże, s. 52.

    19 Microsoft Windows XP Shutdown Sound, https://www.youtube.com/watch?v=7nQ2oiVqKHw (dostęp: 23.02.2017).

    20 L. Manovich, Język nowych mediów, s. 103.

    21 Najrozmaitsze przykłady różnego odczytywania tych samych zachowań w różnych kręgach kulturowych (europejskim, amerykańskim, japońskim, arabskim) analizuje porównawczo Edward T. Hall. Zob. E. T. Hall, Ukryty wymiar, tłum. T. Hołówka, Warszawa 1997.

    22 Zob. na przykład www.AsciiTable.com (dostęp: 24.10.2017).

    23 Przy czym warstw tych może być dużo więcej.

    24 Przykład udostępniony przez mgr. Michała R. Przybyłka (z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego), któremu za pokazanie mi sposobów zapisu informacji na poziomie programowania serdecznie dziękuję.

    25 Znaki odwołań można uznać za odpowiedniki znaków cytowania w komunikacji językowej czy powszechnej rozpoznawalności cytatu w komunikacji obrazowej i dźwiękowej (na przykład obraz malarski cytujący inny obraz, utwór muzyczny cytujący inny utwór, reklama przywołująca znany fresk Michała Anioła).

    Cyfrowa semiopoetyka

    X Facebook Email

    Cyfrowa semiopoetyka

    Ce livre est diffusé en accès ouvert freemium. L’accès à la lecture en ligne est disponible. L’accès aux versions PDF et ePub est réservé aux bibliothèques l’ayant acquis. Vous pouvez vous connecter à votre bibliothèque à l’adresse suivante : https://freemium.openedition.org/oebooks

    Suggérer l’acquisition à votre bibliothèque Acheter ce livre aux formats PDF et ePub

    Si vous avez des questions, vous pouvez nous écrire à access[at]openedition.org

    Cyfrowa semiopoetyka

    Vérifiez si votre bibliothèque a déjà acquis ce livre : authentifiez-vous à OpenEdition Freemium for Books.

    Vous pouvez suggérer à votre bibliothèque d’acquérir un ou plusieurs livres publiés sur OpenEdition Books. N’hésitez pas à lui indiquer nos coordonnées : access[at]openedition.org

    Vous pouvez également nous indiquer, à l’aide du formulaire suivant, les coordonnées de votre bibliothèque afin que nous la contactions pour lui suggérer l’achat de ce livre. Les champs suivis de (*) sont obligatoires.

    Veuillez, s’il vous plaît, remplir tous les champs.

    La syntaxe de l’email est incorrecte.

    Référence numérique du chapitre

    Format

    Szczęsna, E. (2018). 3. Przemodelowania w sferze znaku. In Cyfrowa semiopoetyka (1‑). Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4835
    Szczęsna, Ewa. « 3. Przemodelowania w sferze znaku ». In Cyfrowa semiopoetyka. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2018. https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4835.
    Szczęsna, Ewa. « 3. Przemodelowania w sferze znaku ». Cyfrowa semiopoetyka, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2018, https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4835.

    Référence numérique du livre

    Format

    Szczęsna, E. (2018). Cyfrowa semiopoetyka (1‑). Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4751
    Szczęsna, Ewa. Cyfrowa semiopoetyka. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2018. https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4751.
    Szczęsna, Ewa. Cyfrowa semiopoetyka. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2018, https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4751.
    Compatible avec Zotero Zotero

    1 / 3

    Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

    Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

    • Plan du site
    • Se connecter

    Suivez-nous

    • Facebook
    • X
    • Flux RSS

    URL : http://wydawnictwo.ibl.waw.pl

    Email : sekretariat@ibl.waw.pl

    Adresse :

    ul. Nowy Świat 72

    00-330

    Warszawa

    Pologne

    OpenEdition
    • Candidater à OpenEdition Books
    • Connaître le programme OpenEdition Freemium
    • Commander des livres
    • S’abonner à la lettre d’OpenEdition
    • CGU d’OpenEdition Books
    • Accessibilité : partiellement conforme
    • Données personnelles
    • Gestion des cookies
    • Système de signalement