Monomania zabójcza przemijająca. Opinia sądowo‑lekarska
p. 189-195
Texte intégral
1Na odezwę Sądu z dnia 19 (31) maja ... przy aktach w sprawie przeciwko Karolowi O., o morderstwo obwinionemu, z zapytaniem: „czyli tenże obwiniony jest i o ile na umyśle obłąkany oraz czyli i w jakim stopniu, wnosząc z teraźniejszego stanu jego umysłu, mógł być pozbawiony własnej woli w czasie dokonanego morderstwa”, przy zwrocie akt powołanych, z kart 28 składających się, po należytym onych roztrząśnieniu i kilkakrotnym zbadaniu lekarskim obwinionego, Urząd Lekarski powziął następne co do czynu jego przekonanie.
2Czterdziestosiedmioletni włościanin Karol O. przez lat 27 zostawał w pożyciu małżeńskim w gminie S. okręgu S. na gospodarstwie z żoną Julianną, z którą ma pięcioro żyjących dzieci. W miejscu tym przez lat 29 stale zamieszkiwał.
3Z chorób w dawniejszym czasie przebytych przypomina sobie kołtun, po ucięciu którego często doznawał bólu głowy, oraz pobicie w r. 1831 doznane, co przez świadków nie jest popartym.
4Na półtrzecia roku przed spełnieniem czynu przedmiotem niniejszego dochodzenia będącego zaczął gospodarstwo zaniedbywać, był ponury, dziwaczny, niekiedy zbytecznie się modlił. Porzucił w owym czasie żonę i dzieci i udał się w czasie żniw do Częstochowy, a błąkając się przez trzy tygodnie w tamecznych okolicach, został ujęty i transportem do gminy S. odstawiony. Zeznali świadkowie, że raz zabrał z domu nową sukmanę i inną odzież, zachował1 w błoto, a potem znów szukał na próźno, ale już nie znalazł. Cierpiał odtąd jakieś pomieszanie, wychodził często, wybierając się do Częstochowy, a gdy wrócił, pomarnował odzież i prawie nago przychodził. Jakaś odmiana w nim się zrobiła i ciągle był niespokojny. Uważali tameczni mieszkańcy, że nie był pełnego rozumu, na parę dni przed morderstwem widziany był chodzący po polu bez celu. Takie postępowanie O., lubo zachowywał się przy tym spokojnie i nie kłócił się z nikim, zniewoliło jednak rządcę dóbr do zrzucenia go z rolnego gospodarstwa i do obsadzenia na nim jego zięcia.
5Od tego czasu nie przestawał być niezupełnej władzy umysłu, bywał zamyślony, niekiedy lubił się upijać. Według zeznania świadków w pożyciu z żoną zachowywał się zgodnie, nie słyszano, aby się kiedy z sobą kłócili lub bili, inni utrzymywali, że niekiedy kłócił się z żoną, a czasem napijać się lubił.
6Obwiniony w tygodni sześć po dopełnionym czynie zeznał w domu badań, że od pół roku powziął w umyśle zamiar pozbawienia życia swej żony. Zamiar ten gruntował na rozumowaniu, „że pieniądze za sprzedane woły i krowę schowała, a on chciał rozdać je na kościoły, jak mu się dawno w głowie roiło, że z tych pieniędzy wydzielała mu po kilka złotych tylko na konieczne potrzeby, więc był na nią zagniewany, tak za owe pieniądze, jak za przeniewierzenie się, bo nie wszystkie dzieci za swoje uważa”. Przy tym dodał, „że dwudziestosiedmioletnie pożycie małżeńskie nie było dobre”.
7Zeznał, „że wkrótce przed spełnionym czynem jakieś powietrze do uszu mu szeptało, że żona musiała z czartem mieć styczność, gdyż ten od miesiąca sypiać z nią nie dozwalał, że cała jej familia ma związki z czartami. Że na słupie murowanym, przed swym domem stojącym, czerwony płomień widywał i jakieś osóbki nad obrazkiem”.
8Co do konduity obwinionego, wójt gminy S., udzielił sądowi opinii, że jest najspokojniejszy i najlepszego prowadzenia się, że czasem jakaś maligna przystępowała mu do głowy, z której wkrótce wychodził. Regestratura sądowa zaznaczyła, że żadnej przeciw sobie nie miał sprawy i nie był karany za żadne przestępstwa.
9Dnia 14 (26) marca r. b., w piątek, przespawszy z żoną Julianną w jednym łóżku, wstał skoro dnieć zaczęło, wraz z żoną, i wybierać się zaczął na chaussée2 do tłuczenia kamieni, ale wprzód wyszedł z siekierą, bo miał urąbać pieńków, później wrócił i zaczął rżnąć w izbie sieczkę dla krów, wśród tej czynności, o godzinie siódmej rano spojrzał na żonę, wybierającą się z serami na przedaż do miasta, spostrzegł, jak zeznał, na jej głowie coś czerwonego jak ogień czyli powietrze ogniste i posłyszał wołanie: „bij, zabij! bo jak nie zabijesz, to i tak będziesz miał biedę”. Takie wołanie słyszał już obwiniony tejże samej nocy, aby zabił żonę, i nawet w tym celu już się podniósł, ale wołać przestało, więc zaniechał zamiaru. Płomień czerwony, który nagle na głowie swojej żony ujrzał, podobny był do tego, który dawniej na murowanym słupie przed domem widywał. Na widok tego płomienia i posłuszny głosowi, w postaci powietrza szeptającemu w uszy, uchwycił leżącą pod ławą siekierę, uderzył dwa razy obuchem żonę w głowę, w to właśnie miejsce, gdzie widział płomień czerwony; po tych uderzeniach to coś czerwonego zemkło się na jej twarz, więc tąż siekierą rąbnął ostrzem w twarz. Gdy ją leżącą obaczył na ziemi, to coś czerwonego zawołało nań: „weź czerwoną chustkę i nakryj”, więc wziął własną żony chustkę i z dala na nią rzucił. W owej chwili było w izbie troje dzieci własnych, córki 6i 3‑letnia i syn 2‑letni. Po dopełnionym czynie drzwi zamknął, aby nikogo nie wpuścić, a sam wziął się znów do rżnięcia sieczki dla krów, w tej samej izbie i niemal w tej samej chwili, gdy popełnił zbrodnię. Na krzyk małych dzieci i za powrotem starszego syna sąsiedni mieszkańcy chcieli wejść do izby, lecz pomimo dobijania się otworzyć im nie chciał.
10Przez jednych widziany był oknem, stojący i trzymał siekierę; inni zeznają, że wtedy rżnął sieczkę i odpowiadał dobijającym się: „ja nie otworzę, bo tu jest powietrze” albo: „Czerwone powietrze na nią padło, więc ją zabiłem, żeby po świecie nie roznosiła, bo właśnie miała iść do miasta”.
11Powód zamknięcia drzwi na haczyk w kilka tygodni potem w ten sposób usprawiedliwiał: „że się bał, aby ogniste powietrze ze dworu nie powróciło”. Wtedy obecni ludzie do izby oknem się dostali.
12Zatrzymany niezwłocznie i do urzędu wójta gminy zaprowadzony zachował się spokojnie, żadnego nie czynił oporu i niczego się nie zapierał. Wójt gminy jednak postrzegł i sądowi doniósł, że „O. jest zupełnie nieprzytomny i obłąkany”.
13Zeznanie jego co do okoliczności towarzyszących czynowi morderstwa, tak przez wójta gminy, jak w sądach i przed lekarzami stan jego umysłu badającymi, zawsze było jednostajne. Dopełniona nazajutrz w kolonii K. gminie S. obdukcja i sekcja na zwłokach Julianny O. przez lekarza powiatu pod kierunkiem Sądu Policji Prostej, okr. S.; nie pozostawia żadnej wątpliwości co do rodzaju śmierci denatki, przekonywa oraz o nadzwyczajnym sposobie, z jakim zamordowaną została. Nierównie mniejsza siła i nie tyle najgwałtowniejszych uszkodzeń były dostateczne do pozbawienia jej życia niż te, które z okrucieństwem budowę jej ciała zniszczyły. Denatka miała lat 50, leżała twarzą obrócona do ziemi, a pod nią mnóstwo krwi broczyło; na wierzchołku czaszki postrzec się dały cztery obszerne skaleczenia skóry, połączone z pogruchotaniem wszystkich kości czaszkowych i do substancji mózgu drążące. Kawałki połamanych kości w mózgu tkwiły, błony mózgowe porozrywane, mózg zniszczony. Od ucha lewego aż do kręgów szyjowych była obszerna rana cięta, skutkiem której kość jarzmowa górnoi dolnoszczękowa pocięte były i w zupełności pogruchotane, nadto rozcięte wielkie naczynia krwionośne szyjowe i mięsa tejże części ciała. Inne daty3 sekcji nic uwagi godnego nie przedstawiają oprócz tego, że prawe płuco pogranięte4 było i na powierzchni cokolwiek zropiałe. Zapytany przez Sąd Poprawczy, Lekarz Domu Badań w Warszawie co do stanu umysłu i zachowania się obwinionego udzielił opinii, że cierpi bezsenność, odzywanie sie do samego siebie, a przy tym, że odpowiada przytomnie i zachowuje pamięć przeszłości. Inspektor i Członkowie Urzędu Lekarskiego Gubernii Warszawskiej, zadosyć czyniąc odezwie na wstępie cytowanej, schodzili kilkakrotnie do Domu Badań i śledzili stan umysłu Karola O. w rozmaitej porze. Z postrzeżeń przy tej czynności powziętych zebrali następne uwagi dotyczące indywidualnego stanu ciała i umysłu obwinionego: mężczyzna czterdzieści kilka lat wieku liczący, wzrostu dosyć wysokiego, budowy ciała dosyć szczupłej, chuderlawy, temperamentu cholerycznego, włosy ma ciemne, niekołtonowate, cerę żółtą, twarz pociągłą i chudą, oczy zapadłe, połyskliwe, wzrok błędny, jakby zdumiany, niepewny, tu i owdzie rzucający się, niespokojny, prawie ciągle w niespokojnym ruchu, powieki równie mrugające.
14Na twarzy wyraz ponurego smutku. Czaszka wyniosła i wąska, po bokach spłaszczona, w tyle zaokrąglona i wystająca. Czoło wysokie i wąskie.
15Strażnicy więzienia utrzymują, iż ciągle się modli, z twarzą do ściany obróconą, na której, jak sam zeznaje, postrzega różne figurki.
16Przy tym noce bezsenne trawi, apetyt ma dobry, wypróżnienia moczu i stolca należycie wypełnia. Wyziew skórny nie okazywał woni w obłąkanych pospolitej. Krążenie krwi odbywa się w prawidłowy sposób. Na zapytania odpowiada przytomnie, niezająkliwie, myśli wyraża porządnie, lubo z widoczną oznaką braku wychowania, wykszałcenia umysłu i rozwinięcia pojęć towarzyskich.
17Na wspomnienie morderczego czynu okazuje zmartwienie, oczy łzami rosi, ale słowami nie wyraża żalu, utrzymując, że mu nie tyle smutno bez żony, ile bez dzieci i gospodarstwa. Pamięć zachowuje zupełną.
18Badany co do stanu zdrowia jego ojca, matki i najbliższego rodzeństwa, nie nastręczył żadnego wniosku o chorobie dziecinnej.
19Na zasadzie powyższego obrazu czynu i okoliczności mu towarzyszących U. L. G. W., ustanawiając swe wnioski co do stanu umysłu Karola O., zapatrzywszy się na zeznania świadków, opinię lekarza obducenta i zdanie lekarza Domu Badań oraz na własne dochodzenie, udziela opinii, że O., z wielkim doprawdy podobieństwem, w chwili popełnienia czynu nie miał przytomności umysłu i dokonał go przy braku wolnej woli. Albowiem zważywszy tę okoliczność, że w miarę wybuchu tej choroby umysłowej zmieniał się bardzo widocznie cały jego charakter, cały sposób obejścia się.
20Z pracowitego, czynnego gospodarza stał się gnuśnym włóczęgą, prawdziwym dziwakiem, świętoszkiem i marnotrawcą, tak że przez rządcę dóbr na gospodarstwie nie mógł być cierpianym. Przy tym był smutny, niespokojny, małomówny, nie wykrywając przed nikim rzeczywistych powodów udręczenia i tajemnic swego serca. Dlatego cała ludność miejscowa i wójt gminy za niespełna rozumnym go poczytywali. Zważywszy, że morderczego czynu dopuścił się samoistnie, nikomu się nie zwierzając ani poszukując cudzego udziału, na osobie, z którą łączyły go 27‑letnie związki małżeńskie, niezakłócone niezgodą, nie spodziewając się żadnej z tego występku korzyści, owszem czekał go zupełny upadek i strata.
21Zważywszy, że poprzedzać miały urojenia i złudzenia, tak umysłu, jak zmysłów zewnętrznych, które to urojenia i złudzenia najczęściej u osób monomanię cierpiących postrzegać się dają.
22Że wykonał morderstwo w miejscu i czasie do utajenia niepodobnym, że owszem, po spełnieniu czynu bynajmniej go nie zaprzeczał; zachował zupełną spokojność umysłu i obojętność, a nawet nieczułość, w przekonaniu, że uczynił dobrze i wypełnił swój obowiązek, w skutku nasycenia żądzy, która go trapiła, i na urojony głos czarta, w postaci czerwonego powietrza mu objawiony.
23Że nie uciekał dla uniknienia kary, opowiadał bez zatajenia wszystkie okoliczności czynu dotyczące się, zupełną co do własnej osoby zachowując obojętność i usiłując dowieść, że dopełnił czynu przy zupełnej przytomności umysłu.
24Zważywszy nadto, że kilka błędnych wyobrażeń stale umysł jego zajmujących, mianowicie co do zatrzymywanych przez żonę pieniędzy, co do jej przeniewierzania się, co do rozmaitych widziadeł, zamierzanej pielgrzymki w czas roboczy, zakopywania odzieży w błoto, darowizny na kościoły, obok zdrowego sądu o rzeczach niemających związku z tymi błędnymi wyobrażeniami. Upatrując w nim wybujałą fantazję i chorobliwy stan uczucia, wolną wolę znoszący, przy nienadwerężonej władzy poznawania.
25Zważywszy wreszcie niezwykłe okrucieństwo i brak wszelkich naturalnych uczuć, jaki sam czyn morderstwa znamionuje, gdy takie okrucieństwo zostaje w sprzeczności ze zwyczajnym charakterem i postępowaniem sprawy: że miał być pod wpływem chorobliwej władzy umysłu, której w nocy zaledwie oprzeć się zdołał, a rano na widok urojonego przedmiotu napaści, to jest swej żony, zaraz po złożeniu pod ławę siekiery, której tylko co do rąbania pieńków używał, chorobliwa wyobraźnia wywołała rzeczywistość i przyspieszyła spełnienie morderstwa.
26Na powyższych opierając się faktach oraz na obecnym indywidualnym stanie organizmu obwinionego, budowy czaszki, wzroku i wyrazu twarzy dotyczącym, jak powyżej nadmieniono.
27Przy tym na poświadczonej przez lekarza Domu Badań bezsenności i mówieniu do samego siebie, U. L. G. W. udziela opinii, że O. prawdopodobnie dotknięty jest chorobą umysłu zwaną monomania homicidaria transitoria, czyli że był tyle obłąkany w chwili spełnienia czynu, iż odjętą miał wolną wolę.
28Ludwik Grabowski, Monomania zabójcza przemijająca. Opinia sądowolekarska, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1848, t. XX, poszyt 1, s. 94–102.
Notes de bas de page
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.