Dodatek tyczący się instytutu leczenia obłąkanych na umyśle w Owińskach
p. 160-171
Texte intégral
I. Przeznaczenie instytutu
1§ 1. Instytut chorych zaprowadzony przez Stany Prowincji Poznańskiej w zniesionym klasztorze Panien Cystersek w Owińskach pod Poznaniem jest instytutem lekarskim dla obłąkanych prowincji, a przeznaczeniu temu poświęcone jest całe jego przestronne urządzenie, uporządkowanie i użycie jego ogrodów i gruntów, tudzież wewnętrzny porządek i zarząd.
2§ 2. Ten prowincjalny instytut leczenia osób z rozumu obranych przyjmuje normalną liczbę z stu chorych, a w przyszłości istnieć będzie prócz niego instytut schronienia dla nieuleczonych chorych na umyśle.
3§ 3. Dopóki ostatni instytut nie stanie, umieszczeni będą w tym instytucie niektórzy nieuleczeni obłąkani, o ile liczba przyjętych obłąkanych wyleczonymi być mogących nie będzie jeszcze uzupełnioną, a zatem właściwe i główne przeznaczenie instytutu uszczerbku przez to nie poniesie.
II. Utrzymanie instytutu
4§ 4. Fundusze utrzymania instytutu stanowią:
dochody z należących doń gruntów,
zwracane koszta za przyjętych do instytutu chorych,
uchwalane przez Stany Prowincjalne dopłaty etatowe.
5Dary i zapisy, czynione dla tego dobroczynnego instytutu, mają być podług woli dawców, a w niedostatku wyraźnego przeznaczenia ich na kapitał dla instytutu prowizją przynoszący obracane.
III. Dozorowanie i zarząd
6§ 5. Pod sterem i okiem Naczelnego Prezesa prowincji i pod przewodnictwem mianowanego przezeń Król. komisarza, prowincjonalna komsja stanowa, mająca siedzibę swą w Poznaniu, dozoruje instytut i zarządza nim z ciągłą na lekarsko‑techniczny wpływ uwagą.
7§ 6. Zwierzchnikiem instytutu jest ustanowiony przy nim lekarz z tytułem Dyrektora. Ten, czerpając ze źródła najnowszych doświadczeń w sztuce leczenia obłąkanych na umyśle, rozporządza i kieruje niezawiśle, podług danej mu ogólnej instrukcji sumiennie pielęgnowaniem powierzonych jego pieczy chorych. On zawiaduje pod każdym względem ogólną policją domową i karnością służbową; jest niemniej przełożonym nad służbą ekonomiczną instytutu, o ile ta ma wpływ na wewnętrzny onegoż porządek i na lekarskie z chorymi postępowanie.
8§ 7. Do pomocy w leczeniu i kierowaniu służbą chorych przydany jest Dyrektorowi lekarz, który jako urzędnik instytutu jest mu podrzędnym.
9§ 8. Administrator ekonomii z tytułem Inspektora ma, według danej mu instrukcji, trudnić się interesami kasowymi instytutu, czuwać nad całością budynków, ogrodów i inwentarza i kierować całą ekonomią. Jako urzędnik kasowy i rachunkowy stoi bezpośrednio pod dozorową Komisją Stanów (§ 5). Prócz tego zaś jest podrzędnym Dyrektorowi (§ 6) i szczególniej obowiązanym wspierać go w sprawowaniu policji domowej i w karności służby chorych, także wziąć na siebie wszelkie interesa biurowe.
10§ 9. Dwaj księża – każdy co do swego wyznania – podejmują nie tylko odprawianie służby bożej w sali modłów i pieczołowanie dusz chorych instytutowych, ale też zbawienny obowiązek, być pomocnymi Dyrektorowi co do umysłowego obłąkanych leczenia pod względem moralno‑religijnym, pedagogicznym i rozumowym.
11§ 10. Celem bliższego uważania chorych i dozorowania przydanych im sług i służebnic, czuwania nad dopełnianiem rozporządzeń lekarskich, nad opatrywaniem chorych w rozmaite potrzeby i nad wykonywaniem wszystkich szczegółów porządku domowego i dziennego, ustanowiono nadzorcę sług, trudniącego się zarazem drobną służbą chirurgiczną (jako pomocnik chirurga lub jako cyrulik drugiej klasy) i nadzorczynię służebnie.
12§ 11. Liczba i podział sług najniższego stopnia, przeznaczonych już to do pielęgnowania i posługi chorych, już do robot gospodarskich, są przez etat oznaczone. Ich urządzanie i odprawianie dzieje się według prawnych przepisów regulaminu dla czeladzi.
IV. Użycie instytutu
A. Przyjmowanie chorych
13§ 12. Względem stanowienia o przyjęciu chorego w razie konkurencji postanawia się, co następuje:
główną do tego wskazówkę podaje większy lub mniejszy widok uleczenia przedstawionych obłąkanych, tak iż np. ci, których nieuleczoność z doświadczenia podobieństwo do prawdy ma za sobą, ustępować muszą pierwszeństwa tym, których albo z pewnością uważać należy za mogących być wyleczonymi lub przynajmniej jest podobieństwo do ich wyleczenia.
14W ogólności uważają się za nieuleczonych według podobieństwa do prawdy:
15α) osoby głupawe od samego dzieciństwa lub które wprawdzie dopiero wskutek innego pomieszania zmysłów wpadły w głupowatość, lecz ta już przeszło lat trzy trwa;
16β) osoby, u których choroba umysłowa w następstwie padaczki rozwinęła się lub już przeszło trzy miesiące trwa pospół z padaczką i z nią, jako jej przyczyną, jest połączona.
17Natomiast, jak doświadczenie uczy, wyjąwszy wzmiankowane wzwyż przypadki, choroba umysłowa uważa się za tym łatwiejszą do uleczenia, im krótszy dotąd był czas jej trwania, im rychlej zaczyna się ją metodycznie leczyć i im wcześniej chory usuniętym zostanie od wpływu jego dotychczasowych stosunków i otaczających go osób i przedmiotów.
Obok tego uważać należy na indywidualne stosunki choroby osób przedstawionych, tak we względzie ich samych, jako też pod względem osób i rzeczy, które ich otaczają, i wprawdzie podług popartego powodami lekarskiego zdania Dyrektora instytutu;
Na koniec rozstrzyga porządek dni nadejścia wniosków o przyjęcie.
18§ 13. Całkiem wyłączeni są od przyjęcia do instytutu tacy obłąkani na umyśle, co równocześnie dotknięci są jaką ciała chorobą, na której leczeniu przede wszystkim głównie zależy, a która przy opatrywaniu jej lekarskim przeważającego wymagając względu, przeszkadza leczeniu choroby umysłu, np.powszechna choroba weneryczna, rak toczący; lub też cierpią na taką chorobę ciała, która z pewnością nie może być uleczoną i o śmierć przyprawia, np. wszystkie niemal gatunki suchot i niektóre gatunki wodnej puchliny.
19§ 14. Chorzy, których zamieszkanie nie jest w w Księstwie Poznańskim, mają tylko sposobem wyjątku być do instytutu przyjęci, chorzy jednakże z prowincji zawsze pierwszeństwo mają.
20§ 15. Wnioski o przyjęcie obłąkanego należy czynić na piśmie do Dyrektora (§ 6) przyłączając do nich następujące dowody, bez których pozostają bez skutku:
świadectwo lekarskie podług wzoru (i) podpisane przez fizyka powiatowego, z wyciśnieniem jego pieczęci urzędowej;
zeznanie według wzoru (ii) uczynione przed właściwym Radcą Ziemiańskim przez tego lub przez tych, którzy instytutowi za powrócenie kosztów (§ 23) ręczą, i
urzędową wiadomość Radcy Ziemiańskiego o osobistych stosunkach mającego być przyjętym i o majątku jego lub tych, co za powrócenie kosztów zań ręczą.
21§ 16. Jeżeli z podaniem wniosku o przyjęcie wskazany pod lit. b poprzedniczego paragrafu warunek nie może zaraz dla nadzwyczajnych jakich okoliczności być dopełnionym, należy w przepisanej pod c. tamże wiadomości powody przeszkody dokładnie wyłuszczyć i poświadczyć.
22§ 17. Takowe wnioski Dyrektor instytutu, z dołączeniem swej opinii, jak najśpieszniej przesyła dozorowej Komisji Stanów Prowincjalnych (§ 5), która stanowi o przyjęciu chorego do instytutu i uwiadomią niezwłocznie proszącego i dyrektora o swej decyzji.
23§ 18. W nadzwyczajnych przypadkach, gdzie przyjęcie chorego podług świadectwa lekarskiego i zdania Radcy Ziemiańskiego (§ 16 a i c) naglejszego jak zwyczajne przyśpieszenia wymaga, a co się tyczy warunków rzeczonego przyjęcia, żadnej nie ma niepewności, mocen jest dyrektor wydać niebawnie rozkaz do przyjęcia chorego i przesłać go na najkrótszej drodze suplikantowi, jednakże z ścisłym zachowaniem tyczącego się tej rzeczy przepisu swej instrukcji służbowej.
24§ 19. W razie dozwolonego przyjęcia wyznaczony będzie w rozkazie – w miarę wakującego miejsca w instytucie, naglących powodów i odległości miejsca zamieszkania przedstawionej osoby – termin przyjęcia, od którego rachując, czekać się będzie dni 14 na przybycie chorego na koszt jego lub jego ręczycieli. Jeżeli zaś po upłynieniu tego terminu o przedłużenie go, z wyrażeniem słusznych powodów, wniosek nie będzie uczynion, Komisja Dozorowa Stanów Prowincjalnych wydać może inne rozrządzenie względem miejsca, które dla przedstawionej osoby było przeznaczone.
25§ 20. Bez rozkazu na przyjęcie nie wolno żadnego chorego przyjąć do instytutu.
26§ 21. Wszakże skoro przyjęcie osoby, stosownie do przepisów regulaminu przedstawionej, odmówionym zostało, rekurs do Prezesa Naczelnego ma miejsce.
27§ 22. Jeżeli ci, co oddają chorego do instytutu, pragną przydać mu z swej strony osoby do towarzystwa lub posługi, takowe tylko za porozumieniem się urzędników instytutu pod względem lekarskim, domowo‑policyjnym i ekonomicznym przyjęte być mogą. Powinny tedy podobnież na piśmie być przedstawione i czekać na rozkaz przyjęcia, który jednakże zawsze tylko pod warunkiem oświadczenia się ich na piśmie nastąpi,
iż w swych stosunkach względnie chorego uważać się i sprawować będą jako podrzędni Dyrektora instytutu, i
że instytut niebawnie opuszczą, skoroby im to Dyrektor zalecił.
B. Koszta pielęgnowania
28§ 23. Koszta pielęgnowania są albo etatowe lub nadzwyczajne.
29a) Koszta etatowe obejmują:
30Opędzanie wszelkich najbliższych i celowi instytutu odpowiadających potrzeb dla chorych, a tymi są:
31Mieszkanie, opał, światło, żywność, pranie, posługa i piecza wszelkiego rodzaju, pomoc lekarska i chirurgiczna i wszelkie jakie tylko być mogą potrzebne leki i środki lekarskie.
32b) Koszta nadzwyczajne wynikają za wydatki, które nie są w etacie domu umieszczone, ponieważ nie są wyraźnie koniecznym do pobytu w instytucie przywiązanym warunkiem i bez ujmy dla celu leczenia albo całkiem ochronione lub podług woli należących chorego opędzane być mogą. Do tych należą np. koszta za sprawianie i utrzymywanie sukien, bielizny – o ile podejmowanie ich instytutowi zostawione lub poruczone będzie za naprawę odzieży i bielizny, za osobną usługę (§ 22), za zabawy i rozrywki prócz tych, jakich sam cel leczenia wymaga.
33§ 24. We względzie porządniejszego i ozdobniejszego urządzenia pokojów mieszkalnych i sypialnych, tudzież droższego lub tańszego stołu, będą w etacie trzy stopnie, podług których opłaty za pielęgnowanie są większe lub mniejsze:
najwyższa etatem przepisana opłata (§ 23 a) rocznie od chorej osoby do instytutu uiszczaną być mająca oznaczona jest na 136 Tal. 17 sgr. 6 fen.
średnia na 101 Tal. 1 sgr. 3 fen.
najmniejsza na 86 Tal. 16 sgr.
34§ 25. Najmniejsza rocznia opłata za pielęgnowanie uważać się ma za ilość służącą zarówno nie tylko na zakrycie oznaczonych (§ 23 a) kosztów etatowych, ale też na utrzymanie bielizny i odzieży.
35§ 26. Bez wszelkiego na te stopniowania względu, wszyscy chorzy instytutowi równe mają prawo do całego zasobu środków lekarskich, jakich tylko cel przywrócenia zdrowia wymagać może.
36§ 27. Stopień opłaty (§ 24) stanowić będzie dla każdej przyjąć się mającej osoby władza dozorcza Stanów Prowincjalnych w rozkazie przyjęcia na rok jeden, powodując się przy tym szczególniej uwagą na okoliczności majątkowe i dotychczasowe stosunki społeczeńskie osoby do przyjęcia przedstawionej. Po upłynieniu każdego roku ustanowienie to w miarę położenia rzeczy ponowionym lub zmodyfikowanym zostanie.
37§ 28. Koszta wnoszą się do kasy instytutowej w następującym sposobie:
kwota kosztów etatowych, co ćwierć roku, sposobem przedpłaty;
we względzie najwyższego i średniego stopnia kosztów płacić się będzie na sprawianie odzieży – gdy to instytutowi będzie poruczonym – tudzież na utrzymanie odzieży i bielizny, sposobem awansu co pół roku kwota, która w każdym pojedyńczym zdarzeniu będzie oznaczoną i do okoliczności zastosowaną;
na inne nadzwyczajne koszta (§ 23 b) – jeżeliby kto tych nadzwyczajnych wygód i posług dla chorego sobie życzył – będzie podobnież potrzebnym awans wystarczający na zaspokojenie tych potrzeb, oznaczenie jednakże ilości onegoż jedynie od familii lub kuratorów zależy.
38§ 29. Niedopełnienie przepisu pod a § 28 pociąga za sobą dla chorego utratę miejsca w instytucie lub gdy tenże nie może z niego być uwolnionym (§ 38, 39), zaległa należytość, podobnie jak opóźniony awans, o którym pod b tamże mowa, przez egzekucją z rozporządzenia właściwego urzędu radco‑ziemiańskiego ściągnioną będzie; wolno jednakże interesantom w takich przypadkach zanieść rekurs do Naczelnego Prezesa lub odwołać się do wyroku sądowego.
39§ 30. Stany Prowincjalne fundowały w instytucie dwadzieścia miejsc bezpłatnych dla najbiedniejszych osób obłąkanych z obydwóch wyznań chrześcijańskich, rozciągając prawo to tylko do rodaków tej prowincji, bez ubliżenia jednakże przyjęcia chorym, należącym do ustanowionych w prowincji urzędników cywilnych i garnizonujących w niej wojskowych. Instytutowi wszakże wolno jest żądać zapłaty swej resp. z salarii lub emerytury osób przyjętymi być mających, skoro to bez pozbawienia familii sposobu utrzymania się nastąpić może.
C. Wstęp do instytutu
40§ 31. We względzie środków zabezpieczenia chorego w drodze do instytutu, władze miejscowe i powiatowe, które przy tym z opinii lekarza korzystać winny, osobną mają instrukcję. Przy wstępie zaś chorego do instytutu towarzyszące mu osoby, których po drodze nie wolno zmieniać, mają przez odźwierniego podać Dyrektorowi swoje świadectwo konwojowe, przez Radcę Ziemiańskiego powiatu, w którym chory dotąd mieszkał, podług wzoru (iiij wystawione i pieczęcią urzędu radco‑ziemiańskiego stwierdzone.
41§ 32. Dopiero po przejrzeniu tego świadectwa przez Dyrektora i znalezieniu go w porządku następuje przyjęcie chorego do instytutu.
D. Sprawdzenie stanu umysłu osoby przyjętej
42§ 33. Przyjęta na kurację osoba, jej krewni lub ci, do których utrzymanie jej w instytucie należy, mają prawo odwołać się na sprawdzenie stanu jej umysłu drogą działania sądowego.
43Co do osób, które jako nieuleczone do instytutu pod straż oddawane bywają, musi ta czynność sądowa zawsze poprzedzić przyjęcie, które nie może wpierw nastąpić jak za złożeniem Dyrektorowi instytutu wyrzeczenia przez sąd pomieszania zmysłów chorego.
F. Regulamin domowy
44§ 34. Regulamin domowy obejmować będzie dokładniejsze rozporządzenia względem wewnętrznego życia instytutu, sprawowania się jego urzędników i postępowania z chorymi. Podstawą zaś tychże są następujące postanowienia:
Najpierwszym wszystkich urzędników i oficjalistów obowiązkiem jest najtroskliwsze, miłością bliźniego tchnące obchodzenie się z chorymi. Ci nie mają doznawać żadnego ograniczenia, żadnego przymusu, skoro to za nieodzowny lekarski lub koniecznie potrzebny domowo‑policyjny środek uznanym nie będzie, a w razie użycia tegoż ma on z największą ochroną, z najwyższym godności człowieka poważaniem i z nieprzerwaną na indywidualny stan ciała i umysłu chorego uwagą, za przewodnictwem umiejętności i sztuki lekarskiej być wykonywanym. A zatem złe co do ciała i umysłu obchodzenie się z chorym nigdy w instytucie przystępu mieć nie może;
natomiast do istotnych środkow zbawiennego przez instytut na chorych wpływania należy niezmienna prawość i porządek w całej służbie i we wszystkich urządzeniach domu; przyzwoite i rozmaitym usposobieniom i stosunkom chorych odpowiadające zatrudnienie ich w domu i ogrodzie z stosownym na przemian odpoczynkiem i bawiącą rozrywką;
jadło powinno być dobre i czysto przyrządzone;
na ochędożność ciała osób pielęgnowanych i ich sług, czystość sukien, pościeli i wszystkich zakątków instytutu, na utrzymanie czystego powietrza w sypialniach i celach mieszkalnych, salach i krużgankach pilnie baczyć należy;
powierzone tajemnice tyczące się osób pielęgnowanych mają być troskliwie zachowane, równie jak wszystko, co się ich stanu zdrowia dotycze, ich najsumienniej zamilczone;
przystęp obcych do miejsc instytutu dla osób pielęgnowanych przeznaczonych zależy od wyraźnego zezwolenia zwierzchnika lekarskiego, który za to odpowiedzialnym będzie, ażeby takowe obcych osób wpuszczanie nie sprawiło przeszkody lub szkodliwych wrażeń na chorych instytutowych i kuracja w ogólności uszczerbku nie poniosła;
nawet zaręczyciele i krewni chorych – jak to z celu samo przez się rozumie się – żadnego w tym nie stanowią wyjątku, ale owszem chętnie na tym zaprzestać winni, gdy Dyrektor, który z gotowością udzieli im żądanej wiadomości o stanie ich chorego, poczyta sobie za powinność odmówić im osobistego z nim widywania się.
45§ 35. Władza dozorowa z grona stanów prowincjalnych będzie od czasu do czasu, przybrawszy znawcę rzeczy, rewidować instytut i zdawać sprawę Naczelnemu Prezesowi, który nadzwyczajne rewizje zarządzać jest mocen.
G. Występ z instytutu
46§ 36. Występ pielęgnowanego z instytutu zależy tylko od rozporządzenia Komisji Stanów Prowincjalnych, prosty zaś urlop od zwierzchnika lekarskiego.
47§ 37. Chory, zostawszy do instytutu przyjętym, nie może być bez zezwolenia władzy dozorowej z kuracji odebranym.
48§ 38. Władza dozorowa nie udzieli nigdy tego zezwolenia, skoro, zdaniem Dyrektora, jest nadzieja, iż chory reklamowany wkrótce wyzdrowieje lub już zaczyna przychodzić do zdrowia.
49§ 39. Prócz tego zaś wnioski o uwolnienie z instytutu chorego pod kuratelą zostającego pozostaną bez skutku, nie uzyskawszy przychylenia się do nich władzy nadopiekuńczej.
50§ 40. Krom przypadków, w których uwolnienie chorego z instytutu na wniosek zaręczycieli jego dozwolonym zostaje, może takowe i wbrew ich woli przed wyzdrowieniem chorego być zarządzone:
na przypadek opisanych w § 29 okoliczności,
skoro się okaże, iż podczas jego przyjęcia był przeciw niemu jeden z wyrażonych powyżej (§ 13) powodów wyłączenia;
skoro względem niego zajdą okoliczności, które pobytu jego w instytucie bez istotnego mitrężenia służby, pod względem innych chorych, dłużej nie dozwalają.
51§ 41. Urlopowanie pielęgnowanej osoby może tylko nastąpić z lekarskich, wyzdrowienie jej na celu mających powodów lub na próbę, skoro u chorego zaczynającego już przychodzić do zdrowia jeszcze ślady niepewności widać.
52§ 42. Dyrektor skreśli porządek postępowania z osobą urlopowaną pod względem lekarskim i policyjnym i prześle Radcy Ziemiańskiemu powiatu, do którego udać się ma osoba urlopowana, a Radca Ziemiański, przybrawszy Fizyka powiatowego lub innego lekarza, zaprowadzi wykonywanie przepisów Dyrektora w miejscu zamieszkania urlopowanej osoby i dalej oneż dozorować będzie. Także władze powiatowe i miejscowe policyjne i osoby lekarskie winny punktualnie zadość czynić wychodzącym do nich rekwizycjom Dyrektora względem rzeczonych urlopowanych osób.
53§ 43. Czasu trwania takiego urlopu nie należy tak daleko przeciągać, iżby przez to stan choroby zagrożony był pogorszeniem lub chociaż tylko przerwą w leczeniu onegoż nastąpiła albo też zbyt wielka uciążliwość dla pielęgnujących chorego lub dla władz policyjnych stąd wyniknęła. W miarę tych okoliczności urlopowany do tego czasu będzie zwróconym do instytutu.
54§ 44. Podróż osoby pielęgnowanej do swoich odbywa się z troskliwym przestrzeganiem potrzebnych środków ostrożności, które zarządzić winien Dyrektor podług obmowy swej instrukcji służbowej.
55§ 45. Wynikające stąd gotowe wydatki muszą, jako do nadzwyczajnych kosztów należące (§ 23 b), być instytutowi zwrócone.
56Poznań, dnia 27 lutego 1838.
Naczelny Prezes prowincji poznańskiej.
Flottwell
57Dodatek tyczący się instytutu leczenia obłąkanych na umyśle w Owińskach, w: „Dodatek Publiczny” 1838, nr 14.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.