Widzenia Fryderyki Hauffe
p. 415-438
Texte intégral
1W 1829 roku ukazuje się dwutomowe dzieło Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata (tyt. oryg. Die Seherin von Prevorst; Eröffnungen über das innere Leben des Menschen und über das Hereinragen einer Geisterwelt in die unsere). Jego autor, Justinus Kerner (1786–1862) to poeta i lekarz, którego w magnetyzmie zainteresowała zaobserwowana u somnambuliczek(‑ów) zdolność jasnowidzenia. W 1824 roku opublikował Geschichte zweyer Somnambulen. Nebst einigen andern Denkwürdigkeiten aus dem Gebiete der magischen Heilkunde und der Psychologie. Była to relacja z magnetycznego leczenia dwóch młodych kobiet, z których pierwsza zgłosiła się do niego w 1816, a druga – w 1822 roku. Kerner, spisując wypowiedzi swoich pacjentek, przekonywał, że stanowią one cenne źródło wiedzy o duszy i duchowym życiu człowieka. Przekonanie to legło u podstaw jego kolejnej, późniejszej o pięć lat książki, która przyniosła mu światową sławę. Tytułową jasnowidzącą jest Friederike Hauffe, uboga i pobożna chłopka, urodzona w wiosce niedaleko Löwenstein. Już jako dziewczynka odznaczała się religijnym usposobieniem, miewała wizje, a zarazem skłonności do depresji. Te ostatnie pogłębiły się, gdy wydano ją za mąż, a jeszcze bardziej przybrały na sile, gdy kilka miesięcy po urodzeniu umarło jej pierwsze dziecko. Wówczas podwoiły się również jej dawne dolegliwości, takie jak skurcze mięśni i nagłe utraty przytomności. Jednocześnie coraz większą część swego życia zaczęła ona przebywać w stanie somnambulicznym. W 1825 roku przebyła drugi poród, po którym jej stan pogorszył się jeszcze bardziej, mimo że tym razem dziecko było zupełnie zdrowe, a do dotychczasowych symptomów dołączyły nowe, na tyle dziwne, że zaczęto ją podejrzewać o opętanie. Gdy skutku nie przyniosły zabiegi zawezwanego egzorcysty, o opinię poproszono Kernera. Rozpocząwszy terapię magnetyzmem, lekarz spędził przy łóżku chorej ponad trzy i pół roku. Oprócz faktów dotyczących stanu zdrowia swojej pacjentki skrupulatnie notował jej wizje i przepowiednie. Z czasem wieści o nadzwyczajnych zdolnościach Friederiki Hauffe dotarły do odległych zakątków całej Europy. Przed jej śmiercią w 1829 roku odwiedziło ją wiele osób, w tym uchodzący za znakomitości epoki: Joseph Görres, F. W. J. Schelling, Gotthilf Heinrich von Schubert, David Friedrich Strauss. Jasnowidząca z Prevorst, niezwykły zapis, w którym mozół wypełniania karty choroby łączy się z mistycznym uniesieniem, w polskim przekładzie ukazała się zaledwie trzy lata po tym, jak wyszedł jej niemiecki oryginał. Tłumacz, Wincenty Topor Matuszewski w swojej przedmowie oświadcza, że książka Kernera „przynosi nam wiadomości z drugiego świata” i dzięki niej „będziemy mogli wiedzieć, co się dzieje po śmierci”. Ślady lektury tego dzieła można znaleźć między innymi u Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasińskiego, Maurycego Mochnackiego, Ludwika Sztyrmera. Postacią Friederiki Hauffe fascynowała się między innymi Margaret Fuller, która w swoim protofeministycznym traktacie Woman in the Nineteenth Century (wydanie książkowe w 1845 roku) opisała ją jako kobietę przyszłości. Jeszcze w XX wieku Kerner budził żywe zainteresowanie. Wagę jego obserwacji uznał między innymi Carl Gustav Jung.
Przyjazd do Weisenberg
2Pani H. przybyła tutaj dnia 25 listopada 1825 r.; była ona obrazem śmierci, całkowicie wynędzniona, niezdolna ani się podnieść, ani położyć. Co trzy lub cztery minuty potrzeba było podawać jej łyżkę zupy, której często przełknąć nie była w stanie, brała ją tylko w usta i wypluwała. Skoro jej nic nie dano, wpadała w mdłość i odrętwienie. Dziąsła jej napuchły mocno skorbutycznie, krew się z nich wydobywała, wszystkie zęby powypadały jej jeszcze w Löwenstein. Miewała na przemian to kurcze i sen magnetyczny, to znowu gorączkę, poty i krwawą biegunkę. Codziennie o godzinie siódmej wpadała w sen magnetyczny. Rozpoczynała go zawsze cichą modlitwą, w czasie której składała ręce na krzyż i kładła na piersiach. Gdy mocno usnęła, wyciągała ręce w prostym kierunku na zewnątrz i w tej chwili stawała się Janowidzącą. [...]

3Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 54.

4Pewna niewiasta z Wilna, lat 22 mająca ► 159
Obraz tej pani
5Jeszcze przed rozpoczęciem magnetycznych moich operacji znajdowała się już Pani H. w tak głębokim magnetyczno‑sennym życiu, że (jak się to później wykryło) nie była nigdy w stanie życia czuwającego, chociaż w nim być zdawała się. Rozumie się przez się, że była więcej czuwającą jak inni ludzie; jest to bowiem szczególniejszą rzeczą stan taki, co jest czuwaniem najjaśniejszym, nie nazywać go czuwającym – ale, dość na tym, była ona w stanie wewnętrznego swego życia.
6W takim stanie i w takim przymiocie nerwów zbywało jej na własnej organicznej sile, brała ona ją tylko z wypływu sił innych nerwowych duchów, a szczególniej z wypływów, jakie wydawały koniuszki palców i oczy. Mówiła ona: „Powietrze i duch nerwowy innych daje mi jeszcze życie, i tymi tylko utrzymywać go mogę. Oni tego nie czują: są to wypływy, które i tak byłyby stracone, ale nerwy moje przyciągają je do siebie i przez taki tylko sposób żyć jeszcze mogę”.

7Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 58.

8Skupianie i zagęszczenie ► 285
Stosunki jej z kruszcami
9Mówiliśmy już o tym w pierwszych periodach choroby naszej Jasnowidzącej, że szkło i kryształ wywierały na nią najwięcej odznaczające się działanie. Ze snu magnetycznego kazała się budzić za pomocą szkła, a później kryształu górnego, a jeżeli ten ostatni nieco dłużej leżał jej na dołku pod sercem, sprawiał jej kataleptyczne odrętwienie na wszystkich członkach. Piasek wywierał na niej taki sam skutek, a nawet przydłuższe stanie około szyb okna pociągało już za sobą odrętwienie kataleptyczne. Zapach piasku i krzemionki skutkował dobroczynnie na jej nerwy, ostatnia miała dla niej woń aromatyczną. Za tym zapachem szła często do okna i wąchała je. Pojmowała ona ten zapach przez dołek pod sercem, stamtąd zaś rozchodził on się dobroczynnie po całym ciele. Razu jednego szukano ją długo i znaleziono na koniec, że w komórce pod dachem siedziała na kupie piasku, z której zleźć nie mogła z okazji odrętwienia członków. To samo się jej przytrafiało, kiedy przez zapomnienie na ławce albo na schodach z kamienia piaskowego usiadła.

10Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 75.

11Człowieku! Imię twoje ziemia! ► 410
Działanie wody
12Jak skoro Pani H. włożyła ręce do wody, tak wkrótce robiło jej się słabo. Nie mogła ona we dnie nic płynnego pić, bo za każdą razą dostawała zawrotu głowy. Gdy zaś słońce zaszło, mogła już pić bez żadnej przykrości, co chciała. We dnie też, w czasie nawet największego gorąca nie chciało się jej pić.
13Pociągi, którymi wodę w szklance umagnetyzowałem, spostrzegała, czyli widziała w tejże wodzie, gdy snem magnetycznym uśpioną była, bo w miejsach przechodzących pociągów zdawała się jej woda ciemniejszą. W stanie totalnego magnetycznego uśpienia widziała ona te pociągi bardzo jasno i zawsze umiała zgodnie z prawdą powiedzieć, wiele pociągów takiej wodzie dałem, chociaż w stanie czuwającym nic o tym nie wiedziała.
14Ile ją razy w stanie magnetycznym do kąpieli wstawić chciano, dawało się spostrzegać to szczególniejsze zjawisko, że wszystkie jej członki, nawet piersi i brzuch w dole, przechodziły w szczególniejsze jakoweś skakanie i w stan zupełnej elastyczności, która ją z wody do góry wypychała. Pomocnice, co przy niej były, używały wszelkich usilności przyciskać ją gwałtem do wody, atoli jej siła ciężkości (ciężkość gatunkowa) zamiast do dołu dążyła zawsze w górę, nie mogła przeto być zatrzymaną w wodzie, a nawet gdyby ją i do rzeki wrzucono, nie byłaby poszła do dna, lecz pływałaby po powierzchni wody jak drzewo korkowe.
15Przypomnijmy sobie w tym miejscu owe doświadczenia z mniemanymi czarownicami dawniej robione, w których osoby rzucano do wody, a te wedle prawdopodobieństwa w stanie magnetycznym znajdujące się utopić się nie mogły, tylko na powierzchni wody wbrew prawom ciężkości utrzymywały się.

16Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 102–103.

17Woda tak się magnetyzuje ► 173
Jej stosunki z roślinami
18Doświadczenia z roślinami odbywały się w podobnymże sposobie i z taką samą przezornością jak i doświadczenia z minerałami [...] rośliny (tak samo jak minerały) tylko na czas krótki do ręki Jasnowidzącej dawane były, i to bez wymieniania ich nazwiska. [...]
19Kasztany zielone niedojrzałe sprawiały jej zasłonienie oczu i mgłę przed oczyma, rzekła, iż od razu nie czuje nic więcej jako tylko swą głowę. Kwiat tego drzewa przez swój zapach czynił ją ospałą i wprowadzał w drzymanie.
20Orzech włoski zielony niedościgły (Juglans regia) sprawiał jej palenie w oczach, odurzenie w głowie i szczególniejsze uczucie w żołądku podobne do łaskotania.
21Po kilku minutach dostała bólu, który się ciągnął od końców palcy obydwu rąk aż do piersi i był mocny. Końce palców puchły widocznie i zaogniły się. Rzekła: „Zdaje mi się, że ten owoc ma jeszcze jakoweś działanie psychiczne”. Jak długo trzymała go w ręku, musiała tylko dobrze myśleć o ludziach i żądała spełnienia takowych życzeń.
22Orzechowe drzewo. Bawiła się ona przypadkiem gałązką uschniętą z drzewa orzechowego i wkrótce dostała chrypki w gardle tak mocnej, iż prawie zupełnie straciła głos. Podobne temu zjawisko spostrzegłem na jednej Pani, która tylko wyjmowała orzech z łupiny i nie jadła go wcale, tylko onegoż dotykała się.

23Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 115–116.

24Objawienie się własności uzdrawiającej w pasterzu owiec ► 132
Jej stosunki z materią zwierzęcą
25Także i w doświadczeniach z tak małą liczbą materii zwierzęcej postępowano z tą samą ostrożnością i w takimże sposobie, jak przy doświadczeniach z minerałami i roślinami. [...]
26Żubrowe kopytko. Zawiesiłem jej kopytko żubrowe na nodze, nie spodziewając się szczególnego działania; atoli jej palce u nóg zaraz się pokrzywiły. Potem wzdłuż pacierza grzbietowego przebiegło jej uczucie do móżdżku, dostała zawrotu, straciła przytomność, zagięła wielkie palce na sposób kurczu, wywróciła oczy, przekręciła szczęki, zgoła, widzieć się dał napad wielkiej choroby.
27Kozy dzikiej róg łagodził kurcze.
28Brodawki końskie. Ta materia zwierzęca, która nawet w jej przepisach dla siebie czynionych niejaką grała rolę, wprowadzała ją wkrótce w sen magnetyczny. Powiedziała: „Gdybym miała wielką chorobę, toby mi to służyło, wywiera ono szczególniejsze działanie na mój mózg”.
29Bezoar sprawił jej darcie w ramieniu i szyi oraz uczucie jakby ran i chropowatości, mocno z tego ochrypła.
30Ząb trzonowy Mamuta z ziemi wykopany sprawił jej uczucie opieszałości, zmordowania i nudności w żołądku. Ząb ten został w pokoju do nazajutrz, ona zaś wpadłszy w sen magnetyczny powiedziała, iż go precz wynieść potrzeba, gdyż ona przez niego staje się coraz bardziej utrudzoną.
31Czaszka ludzka, kawałek czaszki od skroni sprawiła jej darcie w ramieniu i nudności, była jej przeto przeciwną. Kość ta obwiniętą była w papier i nie wiedziała ani przed, ani potem, co w ręku trzymała.
32Pajęczyna zebrana w małą kulkę (nie wiedziała wcale, co to było) sprawiła jej zaraz kłócie w ręku tym, na którym leżała, potem kłócie wzdłuż ręki, potem uczucie jak to biegło aż do ramienia. Następnie całe jej ciało opanowała niespokojność, a ręce jej mimowolnie wydawały ruch, w którym jedna drugą okrążała. Potem znowu nastąpiło chromanie w muskułach, szyi i w ramionach, i nie mogła ani głową, ani ramionami ruszać.
33Poruszanie rąk ustawało powoli, gdy jej ręce trzymałem przez czas niejaki w spokojności. Potem miała uczucie, jakoby wpłynęła do niej siła i ruchawość.

34Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 132–134.

35Stan czwarty: budzi się zmysł wewnętrzny ► 184 Człowieku! Imię twoje ziemia! ► 410
Widzenie samej siebie
36Pani H. opowiadała mi na jawie, że przed kilku laty widziała samą siebie [...]. Wówczas leżąc w łóżku, widziała sama siebie na krześle siedzącą. Długo się sobie przypatrywała. I chciała krzyczeć, ale nie mogła. Na koniec przemogła i krzyknęła na męża, atoli ten drugi jej obraz w ten moment znikł.
[...]
37W dniu 28 maja 1827 r., gdy u niej byłem po południu o godzinie trzeciej i z nią nie rozmawiałam [?], spostrzegła także samą siebie na krześle przeciw sobie stojącym siedzącą (jak mi to zaraz następnie opowiedziała) w ubiorze takim, który wprawdzie posiadała, ale go na sobie wówczas nie miała. Chciała krzyczeć, lecz ani krzyczeć, ani ruszyć się nie mogła. Oczy miała mocno otwarte, a nic nie widziała jak tylko siebie samą i owe krzesło, na którym siedziała. W ciągu takowego widzenia siebie samej miała tylko na myśli (choć o tym pierwej nie myślała), że:
Jedna doba żywota niebem jaśniejąca
Jest więcej, niż są ziemi przeciąg dni tysiąca.
38Obraz jej wstał i pobiegł wprost na nią, i wówczas dopiero gdy się do niej przylepił, przeszło ją jakby elektryczne wstrząśnienie, które ja widziałem, a po nim dopiero wydała krzyk i opowiedziała mi, że się widziała i w jakim sposobie.

39Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 192–194.

40Czy wciąż śpisz? ► 254
Czułość Jasnowidzącej w podzielaniu cierpień chorujących
41Nadzwyczajną czułość posiadała Pani H. w podzielaniu cierpień chorujących, tak dalece, iż za zbliżeniem się chorującego człowieka, nie dotykając go się nawet, a jeszcze bardziej gdy go się dotknęła, uczuwała natychmiast te same cierpienia w miejscach tych samych, w których je czuł chorujący, nie miał potrzeby chorujący opowiadać, co go bolało lub co mu było, ona sama z największym jego zadziwieniem recytowała mu najakuratniejsze wszelkie jego cierpienia.
42Najczęściej uczuwała ona obok stanu fizycznych cierpień jeszcze i stan psychiczny takiego człowieka, a mianowicie jego smutek, radość itd.; stan psychiczny przelewał się na jej duszę.
43Stan takowy jej czułości pochodził jedynie z przyczyny znacznego rozwolnienia, czyli odłączenia się ducha nerwowego od ciała tej Pani, i z tej też równie przyczyny przechodziła jej czułość na skutki kruszców, roślin i materii zwierzęcych, których działania komunikowały się natychmiast w jej wnętrzu.

44Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 221.

45Nasze Ja żyją w ciągłym działaniu i oddziaływaniu między sobą ► 397
Mowa, czyli język wewnętrzny
46W stanie lekkiego snu magnetycznego, jak już wyżej powiedziano, mówiła Pani H. bardzo często jakowymś językiem, który do orientalnego zdawał się być podobnym. Twierdziła ona w lekkim śnie magnetycznym, że ta mowa spoczywa w niej z natury i że to jest język podobny temu, którym mówiono za czasów Jakuba, że oraz każdego człowieka podobny język jest udziałem. [...] Język ten wydawał się głośno‑brzmienny, chociaż często z tonami gardłowymi, jak np. ze słowem dalmahan był połączony. Jej wyrazy, w tym co do zrozumienia dać chciała, były tak konsekwentnie wymawiane, że ludzie, z którymi dłuższy czas obcowała, po trosze rozumieć ją przyzwyczajali się. Często mawiała, że językiem tym najwewnętrzniejsze uczucia swoje może wyrazić, a gdyby co chce po niemiecku powiedzieć, to musi dopiero z tej mowy tłumaczyć; jest to tedy język wewnętrznego życia, który z dołka pod serce, nie zaś z mózgu pochodzi; stąd też idzie, że Imion, Godności itp. wyrazów, których w mowie tej nie znajduje, z trudnością tylko albo wcale wymawiać nie może, a z tej przyczyny w podobnych przypadkach musi używać liczb na świat zewnętrzny wychodzących, aby te słowa nimi tłumaczyć. [...]
47W głębokim magnetycznym uśpieniu mawiała często, że podobnym językiem rozmawiają także duchy, a nawet i sama z nimi mimowolnie tymże językiem jakby w magnetycznym uśpieniu rozmawiała. W głębokim śnie magnetycznym powiedziała jednego razu: „Chociaż duchy czytają myśli nasze i żadnego do tego języka nie potrzebują, to przecież język ten należy do duszy, dusza zabiera go z sobą w świat duchów, bo tam rządzi człowiekiem dusza i ciało jego wyobraża. Rozmawiają duchy tym językiem tylko według swych sił duchownych, bo i tam także wszystko się odbywa stopniowo. Język ten przechodzi tam wraz z duszą, gdy ta dla ducha unoszącą się oponę tworzy”.

48Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 1, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1832, s. 283–287.

49Spirytyzm niszczy przesądy ► 461
Niektóre objawienia Jasnowidzącej dotyczące widzenia duchów
50Nasza Jasnowidząca względnie widzenia duchów, bądź to ustnie, bądź piśmiennie, tak się wyrażała: „Tak ludzie ci, których udziałem zmysłowe jest życie (co żyją zmysłami mózgu), jako i ci, których udziałem czuwające jest życie (których zmysły w dołu pod sercem się objawiają), mogą chwilami spostrzegać i widzieć duchów, zawsze jednak widzenie takie odbywa się okiem duchownym przez cielesne oko działającym”.
51Może wprawdzie człowiek za pomocą duszy swojej mieć przeczucia, a nawet i uczuwanie rzeczy duchownych, ale przecież za pomocą duszy nie może przyjść do zdolności widzenia duchów. Jeżeli zaś przez duszę duch jest pobudzonym, tedy i przeczucia i widzenie duchów następować mogą, zawsze jednak widzenie takie u ludzi, co tylko zmysłami mózgu uczuwają, będzie tylko chwilowym i z okazji mózgu zachwianym.
52Kiedy się zaś widzi duchów, tak jak ja ich widzę, albo kiedy życie uczuwające, tak jak u mnie w dołku pod sercem spoczywa, tedy widzenie onychże ani przez samego siebie, ani przez innych ludzi zachwianym, czyli w wątpliwość podanym być nie może.
53[...] Widuję często mnóstwo duchów, z którymi w żadnym związku nie jestem, widuję znowu tych, którzy do mnie się udają; ze mną rozmawiają, a nawet jakby w mojej społeczności po kilka miesięcy zostają. Widuję ich w różnym czasie, i we dnie, i w nocy, i w przytomności ludzi, i bez nich; zawsze w takim razie czuwam i nie czuję, aby we mnie coś innego zaszło lub aby widzenie to z czego innego pochodziło. Widuję ich bądź gdy jestem słabszą, bądź zdrowszą, bądź gdy pełność krwi w sobie uczuwam lub jej stratę, widuję ich nie tylko podczas boleści, ale nawet kiedy mi zupełnie dobrze, tak podczas największych cierpień duszy, jako i podczas radości, bądź czyli jestem zatrudnioną, bądź spokojną, zgoła nie mogę się od tego uchylić. Nie stoją te duchy zawsze przede mną, ale przychodzą do mnie częściowo, tak jak ludzie, co mnie odwiedzają, bez względu, czyli w pozycji duchownej czy cielesnej zostaję. Nawet wówczas kiedy miłego spoczynku snu używam, budzą mnie duchy, nie wiem, jakim sposobem, ale ja to czuję, że mnie one budzą i że nie byłabym się obudziła, gdyby mnie nie obudziły te duchy, które przed moim łóżkiem stoją i których ja czuwającymi widzę oczyma.
54[...] Wyglądają te duchy jakby mała chmurka, którą zdaje się, że można przejrzeć, ale ja tego nie mogę dokazać. Nie widziałam nigdy, aby te duchy cień jaki przed sobą lub za sobą miały. [...] postać jest taka sama jak była za życia, ale nie ma kolorów, jest tylko nieco siwą, ubiór ich jest takiż jak go za życia nosić mogli, ale również bez kolorów jakby z jakiej chmury. Tylko u duchów lepszych, a tym samym światlejszych, spostrzegam inny ubiór, to jest: zawsze długą fałdowaną jasną szatę, jakby pośrodku ciała pasem przewiązaną. Forma twarzy taka sama jak była za życia, tylko siwawa, twarz najczęściej smętna i ponura; oczy są jasne, jakby ogniste; nie widziałam nigdy u duchów włosów na głowie; wszystkie duchy płci żeńskiej pokazują mi się w jednakowym ubiorze na głowie, który ma zasłonę ponad skronie spadającą i włosy okrywającą, a na tym dopiero ubiorze mają ubiór, jaki za życia nosiły. Lepsze duchy objawiają mi się w jaśniejszej postaci, zaś złe duchy w postaci ciemnej.

55Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 2, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1833, s. 9–12.

56Potęga ściągnienia do siebie miejsc i form kochanych ► 399
Zdało mi się, że widzę, ale widzę oczyma ► 400
Wydarzone fakta w Weisenberg. Wydarzenie szóste
57W dniu 8 października 1828 o godzinie 9 wieczorem znajdowali się w pokoju Pani H. jej matka, młodsza siostra i Pani Mensch, która w żadne objawienia duchów nie wierzyła.
58Otworzyły się raptem drzwi sypialnego pokoju, w którym Pani H. leżała, i stanęła postać ducha przed nią, którą ona sama tylko widziała; była to postać, co dawniej do niej uczęszczała i której długi już czas nie widziała. Leżała spokojnie, ani słowa nie mówiąc. Przytomni jednak przez ściśnienie piersi i ociężałość oddechu czuli, że jest coś niewidzialnego w ich bliskości, a Pani H. (jak to później opowiedziała) widziała, że duch przechodził się w półkole wedle siedzących.
59Razem siła jakaś niewidzialna podniosła Panią Mensch z krzesłem w górę tak, iż krzyczeć zaczęła o pomoc. Siostra Pani H.... uczuwała całą postać ducha (jak się później wyraziła), chociaż go oczami nie widziała, a to tak dokładnie, iż opis jej zgadzał się z opisem Pani H.; uczuwała ona każdy krok tego ducha; „był to cień (mówiła), którego ja nie widziałam, ale tak dobrze go czułam, jakbym go oczami widziała”, nie widziałam go, a przecież go widziałam. Zdawało mi się, że w tym cieniu były myśli, komunikowały się mnie i wzbudzały we mnie litość; nie widziałam go oczyma; widziałam go moim wnętrzem”.

60Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 2, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1833, s. 243–244.

61Stół porywał ze sobą do ochoczego krążenia ► 447
Wydarzenie dwudzieste
62W dniu piątkowym 20 marca 1829 r. około godziny 9 wieczorem kiedy Pani H. jeszcze nie spała, pokazał się jej duch płci żeńskiej w staroświeckim ubiorze trzymający w ręku serce ludzkie, którego nigdy pierwej nie widziała. Przelękła się ogromnie i odwróciła się, dopóki nie uczuła, że ta postać się już oddaliła. Zjawisko to nader szczególniejszym się jej zdawało, zaraz nazajutrz rano odrysowała go i mnie pokazała.
63W cztery dni potem obudziła się przez szelest, jakby wagi zegaru na wieży z łoskotem zwykłym opuszczały się, i skoro się obejrzała, spostrzegła zaraz, że znowu owa postać stoi, trzymała ona w jednym ręku serce, a drugą wskazywała na Panią H. i rzekła: „O to jest, co cię obudziło!”, rozumiała przez to ów szelest.
64Pani H. musiała znowu odwrócić twarz od tego zjawiska, po niejakim czasie powtórzył się ten szelest, duch ten znowu przed nią stanął, przecież nie mogła się odważyć mówić z nim1.
65Czyli z powyższym zdarzeniem miało jakowy związek niniejsze zjawisko, nie można było tego wyśledzić, bo Pani H. nigdy o tym nie mówiła, zdaje się jednak, iż powątpiewać wypada, kiedy i ona sama nigdy o takim związku nie myślała. Kiedy ów duch żeński tutaj po raz pierwszy w Oberstenfeld (20 marca 1829) Pani H. pokazał się, wtenczas także mieszkańcy Oberstenfeld graniczący z kościołem instytutu raptem przez mocny jakowyś odgłos obudzeni zostali i przestraszeni, który zdawało się, jakby z podziemi pod kościołem wychodził. Nauczyciel szkolny udał się tam niezwłocznie w towarzystwie dobranej osoby, ale nic takiego nie mógł odkryć, co by go na przyczynę tego łoskotu naprowadzić mogło. Chciał wejść w podziemny sklep kościoła, lecz mu się to nie udało, w żaden sposób bowiem do sklepu otworzyć nie można było, chociaż tenże zwykle z łatwością kluczem otwierać się dawał. Kiedy zaś nazajutrz powtórzono usiłowanie, otworzono i w miejscu tym, które duch owego rycerza [...] Pani H. jako szczególniejsze miejsce wskazywała, znaleziono różne szpargały pargaminowe w trąbki pozwijane, genealogię dawnych matron tegoż instytutu, a na jednej z nich stało także wypisane imię żony owego rycerza.

66Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 2, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1833, s. 265–267.

67Duchy zaczynają objawiać się przez pukanie ► 441
Ostatnie dni życia i zgon Jasnowidzącej
68Jeszcze przed wydaniem drugiego tomu, w dniu 5 sierpnia 1829 nastąpiło zupełne rozwiązanie więzów życia Pani H. [...]
69W dniu 5 sierpnia wpadła to w obłąkanie, to w sen magnetyczny, a po części zdawała się też być czuwającą, lecz mówić już nie mogła. Z widocznym upragnieniem słuchała tego, co jej mówiono o życiu i cierpieniach Zbawiciela świata, i pokazywała często na swe serce, dając do zrozumienia artykułowanymi słowy, że ten tylko może umierać spokojnie, który Jezusa sercem wyznawa, żądała, aby odmawiano pieśń „Jezu! uspokój mnie” i drugą „Jezu! Jezu! przybądź mi na pomoc”. Często wymawiała silnie nazwisko moje (ja nie byłem przy jej śmierci) i kiedy już zdawała się być umarłą i odrętwiałą, a wymówiono moje nazwisko, powracała do życia i zdawała się nie móc umrzeć. Było to dowodem, że związek magnetyczny między nami zdawał się nie być jeszcze przerwanym i w ogóle zdolną była aż do ostatniej chwili życia swojego pojmować wpływ magnetyczny: kiedy bowiem całkiem już zziębła i szczęki jej odrętwiały zupełnie, dała jej matka trzy magnetyczne pociągi, po których otworzyła oczy i ruszała wargami.
70Zdawało się, że szczególnie w chwili jej zgonu duch ojca jej przebywał i odchodził, a nawet spostrzegła go matka jej i siostra; spomiędzy tylu odwiedzin duchów było to po raz pierwszy, że jej matka ujrzała wtenczas ducha, kiedy ducha jego spostrzegły, powiedziały o tym umierającej, a ta dała im poznać artykułowanymi słowy, że także go widziała i że się w tym nie mylą.
71O godzinie 10 widziała jej siostra, że wysoka światła postać weszła do pokoju i w tej samej chwili umierająca wydała okrzyk radosny. Zdawało się, że duch opuścił jej ciało, a po kilku chwilach opuściła go także dusza, opona ich leżała, jakby coś obcego, nie mając ani śladu poprzednich zarysów twarzy.
72Zdawało się, że i podczas życia Pani H. twarz jej nabierała wszelkie swe zarysy od ducha i duszy, dlatego też żaden malarz nie był w stanie wyrazić trafnie zarysów jej twarzy, robiono kilkakrotnie doświadczenie, ale zawsze nadaremnie. Po wyzionięciu więc ducha i wyjściu duszy z ciała twarz jej musiała się wydawać jakby rzecz obca wcale do niej nie należna ani podobna.
73Tej samej nocy, której życie zakończyła (czego ja wcale nie spodziewałem się), przyśniło mi się, widziałem ją we śnie zupełnie zdrową, że szła gdzieś z dwoma niewiastami. Nazajutrz rano otrzymałem wiadomość o jej śmierci.
74W dniu 7 sierpnia Pan Doktor Off z Loewenstein otworzył jej ciało, pokazało się ono bardzo strawione; szczególniej stan choroby dał się widzieć w dolnym brzuchu, gruczoły tego miejsca były zatwardzone, wątroba była także nadpsutą, w pęcherzu żółciowym był kamień znacznej wielkości, o którym Pani H., będąc jeszcze przy życiu, często wspominała. Serce i jego naczynia były w stanie zapalnym, a szczególniej płuca, najpewniej z okazji górzystego ostrego powietrza, którego delikatna tkanka płuc znosić nie mogła. Czaszkę znalazł Pan Doktor Off w najlepszym stanie, aż do podziwienia nader pięknie zbudowaną, mózg we wszystkich swych częściach tak dalece był zdrowy i doskonały, iż twierdził, że mu się to nigdy jeszcze nie zdarzyło przy rozbieraniu ciał na tak zdrowy i pięknie zbudowany mózg natrafić. Obejrzał także cały pacierz grzbietowy wzdłuż i ani na nim, ani na splocie nerwów w dołku pod sercem żadnego stanu choroby nie dostrzegł.
75W dniu 8 sierpnia złożone zostały zwłoki Pani H. do wiecznego spoczynku na cmentarzu w Loewenstein obok zwłok jej dziada, ojca i babki, która się nią w jej życiu opiekowała.

76Justinus Kerner, Jasnowidząca z Prevorst: spostrzeżenia w względzie wewnętrznego życia człowieka, tudzież przenikania świata duchów do naszego świata, t. 2, przeł. W. Topor Matuszewski, Druk. Tłumacza przy ul. Nalewki, Warszawa 1833, s. 296–304.

77Pewna niewiasta z Wilna, lat 22 mająca ► 159
Notes de bas de page
1 Pani H. mawiała często, że duch płci żeńskiej, skoro nie jest szczęśliwy, wygląda daleko straszniejszy i nie równie jest uporczywy niżeli duch płci męskiej. W rzeczy samej, trudno temu zaprzeczyć, że już podczas życia namiętność kobiety albo nawet zły zamiar lub zła chęć są daleko uporczywsze, w wyrafinowaniu środków daleko przemyślniejsze, a tym samym straszniejsze niżeli mężczyzny złośliwego najczęściej wprost i otwarcie postępującego.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.