O niektórych przyczynach chorób pospólstwa
p. 393-394
Texte intégral
1Piątą przyczyną1, na którą mało kto uważa i która w rzeczy samej mniej gwałtowne, ale równie szkodliwe skutki sprawuje, jest po wielu wioskach zwyczaj wyrzucania gnoju przed same drzwi lub okna. Z tego ustawicznie powstają zepsute wyziewy, które przez czas długi zarażając powietrze, szkodzą ludziom i nabawiają ich chorób zgniłych. Ci, co się do tego fetoru przyzwyczaili, nie czują go, ale niemniej przeto on im jest szkodliwy; tym zaś, którzy do niego nie przywykli, mocno się przeraźliwość jego we znaki daje.
2Po wywiezieniu gnoju zwykle w miejscu, gdzie leżał, tworzą się kałuże. Skutek ich jest jeszcze niebezpieczniejszy; takowe bowiem smrodliwe gnojówki, kisnąc przez całe lato, łatwiej i mocniej niżeli same gnoje parują. Wezwany będąc, mówi jeden lekarz, do pewnej okolicy dla uśmierzenia tam grasującej zgniłej gorączki, mówi, przejeżdżając przez wieś, uczułem wielki fetor z takowych gnojówek pochodzący: wątpić nie mogłem, aby ten fetor nie był główną przyczyną tej i innych chorób już od lat pięciu tam panujących, zwłaszcza że wieś była zresztą w bardzo zdrowym położeniu. Dobra więc byłaby rzecz, aby takich i podobnych im kałuż i gnojówek nigdzie w bliskości mieszkań nie cierpiano.
3Do tej przyczyny przydać można niedbalstwo wiejskich ludzi w przewietrzaniu swych mieszkań. Wiadomo jest, iż zbytecznie zamknięte powietrze w mieszkaniu nabawia najokropniejszej maligny, a mieszkańcy wiejscy zwykle takim tylko powietrzem oddychają. W małej izbie mieści się częstokroć ojciec, matka, sześcioro lub siedmioro dzieci, a nawet wprowadzają jeszcze bydlęta, a przez sześć prawie miesięcy nie otwierają okien, przez drugie sześć ledwie ich kiedy uchylą, do czego tym trudniej jest nakłonić ich, że zawias u kwater nie mają. W kilkunastu takich izbach zastałem tak zepsute powietrze, iż jestem pewny, iż gdyby ich mieszkańcy często na świeże powietrze nie wychodzili, wszyscy by w krótkim czasie poumierać musieli. Łatwo jest zapobiec niebezpieczeństwu z tej przyczyny wynikającemu, otwierając co dzień drzwi i okna; ta ostrożność, lubo tak prosta, najpomyślniejsze sprowadziłaby skutki.
Notes de bas de page
1 Cztery pierwsze to: „ciężka i długa praca”, „spoczywanie w zimnym miejscu po zbytecznym zagrzaniu się”, „zimna woda, gdy ją kto pije, będąc zbyt zagrzany”, „nagła zmiana powietrza”.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.