O wychowaniu dzieci pod względem lekarskim
p. 365-369
Texte intégral
§49 O potworach
1Jeżeli nowo narodzone dziecię w wysokim stopniu od postaci ludzkiej odstępuje, nazywamy je potworem. Potwory rzadko się zdarzają i nie żyją długo. Mają swój początek w poczęciu albo w pierwszych miesiącach ciąży, z przyczyny wzruszenia umysłu ciężarnej lub jej choroby. Płód żywi się sokami matki i nic dziwnego, że zmiana jej soków zmianę sprawuje w płodzie. Mniemano dawniej, że potwory rodzą się z przyczyny zapatrzenia ciężarnej na podobny przedmiot, lecz podług nowszych doświadczeń okazało się, że spokojne patrzenie żadnego na płód nie wywiera wpływu; ale, przeciwnie, nagłe wzruszenie taki wywiera wpływ, że płód staje się niewykształconym i rodzi się potworem. Widzimy, że dzieci przy piersiach dostają konwulsji, a nawet śmierć ponieść mogą wskutek nakarmienia po umysłowych wzruszeniach; nic więc dziwnego, że umysłowe wzruszenia taki wpływ wywierają na płód, że albo następuje poronienie, albo rodzi się potwór. Niechaj więc każda ciężarna stara się unikać wzruszeń umysłowych, a najbardziej przy przypatrywaniu się potworom lub przedmiotom wstręt sprawiającym. W rozprawie mojej1 sam opisałem przypadek, że kobieta ciężarna wszedłszy do stajni, w której leżał koń zdechły z wywieszonym ozorem, zlękła się i porodziła dziecko z językiem do pępka dostającym. Mniejsze wady u nowo narodzonych, jako to sześć palców u ręki lub nogi, mogą albo pozostać, albo później nożem odjąć się dają.
§116 Piwo i wino
2Piwo lekkie, niezbyt stare ani zbyt młode, czyste i niewiele chmielu w sobie mające, może być dzieciom dawane. Piwo za tęgie upaja i dzieciom szkodzi, za młode sprawia rznięcie2 w brzuszku.
3Chude dzieci często mogą pić piwo, a lepiej jeszcze robić z niego polewkę podbijaną żółtkiem od jajka.
4Wino nie jest napojem, ale lekarstwem. Każde wino rozgrzewa, drażni, przyspiesza bieg krwi i wzbudza siłę żywotną. Te działania tym więcej sprawia wino, im więcej ma części spirytusowych. Wino jest dzieciom szkodliwe i tylko w słabościach dawane im być może za radą lekarza, który powie, jakie wino i w jakiej ilości dawać można.
§117 Wódka
5Wódka rozgrzewa krew, przyspiesza bieg soków, rozszerza naczynia krwionośne i pobudza wszystkie organy do większego działania; dla dzieci więc jest bardzo szkodliwa. Ona odbiera siłę wzrostu, paraliżuje umysł, soki od niej gęstnieją, tamowane są w swym biegu, gruczoły zatykają się i sprawia zaród wielu niebezpiecznych chorób w dziecięciu.
6Rodzice dbający o zdrowie swoich dzieci nigdy im tego zatruwającego trunku dawać nie powinni; jeżeli zaś kiedykolwiek dawali, starać się powinni przestać i odzwyczaić.
§262 O onanizmie
7Pomiędzy przyczynami tamującymi rozwijanie się umysłu i przeszkadzającymi dokładnemu wykształceniu się ciała onanizm, czyli samogwałt, pierwsze zajmuje miejsce, i aby go nie dopuścić, rodzice w wychowaniu dzieci baczną uwagę zwracać powinni.
8Natura każdemu organowi naznaczyła właściwy zakres działania; zakres ten nie tylko jest koniecznym dla wykształcenia się samego organu, ale nadto dla utrzymania równowagi w całym organizmie. Przedwczesne więc wywołanie czynności organizmu nie tylko sprowadza jego zniszczenie, ale nadto przywołuje upadek całej machiny zwierzęcej, której podstawą jest utrzymanie porządku czynności każdej z osobna części w skład jego wchodzących.
§266
9Nie masz w katalogu lekarskim choroby, która by większą moc zabójczą wywierała na ciało ludzkie, jak rozdrażnienie układu nerwowego przez samogwałt. Organ płciowy, pobudzony do ciągłego wyrabiania soków, zwraca ku sobie całą działalność życia, z uszczerbkiem innych organów. Choroby, jakie ten występek sprowadza, są: ból głowy, zawrót, spazmy, drętwienie, konwulsje, wielka choroba3, bezsenność, utrata słuchu, powolna gorączka4, ból piersi, kaszel, bóle lędźwi, próchnienie kości pacierzowej, wyrastanie garbu, odpływ mimowolny uryny, odchód5 nasienia męskiego, wysychanie mlecza pacierzowego6 i rozpacz prowadząca do samobójstwa. Różnica co do gwałtowności tych cierpień zależy od mocy budowy ciała i skłonności temperamentu. Lecz słabsi, którzy się oddają temu nałogowi, więcej się zbliżają do stanu bezrozumnych zwierząt niż do istot duchowych wyższe mających przeznaczenie; ludzie tacy zanoszą do stanu małżeńskiego wyniszczone ciało i reszty sił w obrzydłym występku zniszczonych.
§267
10Znaki, po których onanistę poznać możemy, są następujące: blada, chorowita cera twarzy, niebieskie pręgi około oczów, blade wargi, osłabienie na siłach przy trwającym apetycie, opieszałość w czynnościach, drżenie członków, a szczególniej rąk, gdy te ująć7 pragną, mordowanie się po małym wysileniu i osłabienie pamięci.
§268
11Jedynym środkiem wykorzenienia spomiędzy dzieci tego występku jest dobre fizyczne i moralne wychowanie. Jeżeli rodzice nie dbają o fizyczne wychowanie dzieci, pozwalają używać pokarmów i napojów rozpalających, sypiać na pierzach, a do tego sprawiają ozdobne stroje, prowadzą na zabawy dojrzałym osobom właściwe, a co większa, jeżeli zaniedbują wychowanie moralne, pozwalają dzieciom przestawać ze sługami, powierzają nierozsądnym przewodnikom, pozwalają słuchać piosnek lub wyrazów lubieżnych, bezwstydnych, imaginacją rozgrzewających, wtedy własnymi rękami dla dzieci swoich wykopują przepaść. Szkodliwym jest wprowadzać młode dzieci na widowiska, bale, zabawy i wieczory. Próżność ma tam główne siedlisko i młode dzieci ją samą wyniosą stamtąd w korzyści; próżnością zaś napełnione serce surowej cnoty ani nie pojmie, ani nie pokocha. Nie mniej szkodliwym dla dzieci jest czytanie romansów; albowiem obrazy czułości kochanków, ich uściski i miłosne uniesienia burzą krew młodą z natury już niespokojną. Cóż mówić o tańcu u nas tak ulubionym? Jakkolwiek taniec przez nadanie ruchu przyczynia się do zdrowia, przecież w towarzystwie płci różnej więcej szkody niż korzyści przynosi, a często do samogwałtu popęd nadaje.
§269
12Płeć piękna, od której zawisło przyszłe zdrowie potomstwa, więcej niż chłopcy w tej epoce życia powinna zwracać na siebie uwagę rodziców. Płeć ta, mająca wyższy stopień drażliwości nerwów, z natury obdarzona wyższą imaginacją, częstokroć podniecaną bywa przez grzeczności i nadskakiwania młodzieży, wdziękami nęconej, a przez to wpada za wcześnie w zdradzieckie sidła lub poznaje uciechy samogwałtu.
13Skutkiem tego płeć ta podpada rozlicznym chorobom, jako to białym upławom, opadnieniu macicy, krwotokom, zapaleniom macicy, zapaleniu i owrzodowaceniu tejże, nieregularnemu jej czyszczeniu, nerwowej febrze i niepłodności.
Notes de bas de page
1 Studencki ma tu na myśli swoją, obronioną i wydaną w Berlinie, rozprawę doktorską De quadam linguae infantis neonati abnormitate, adhuc nondum observata (1834).
2 Tj. ból, kolkę.
3 Za Hipokratesem „wielką chorobą” nazywano padaczkę lub napady o charakterze padaczkowym. W iii cz. Dziadów (A. Mickiewicz, Dzieła, t. 3, Warszawa 1999, s. 168) tak mówi się o Konradzie: „Dla Boga, on osłabiał, patrz – miota się, dąsa, / To jest wielka choroba, patrz, on usta kąsa”.
4 Tj. wysoka gorączka, długo (dniami, a nawet tygodniami) się utrzymująca (febris lenta).
5 Tj. odpływ, wyciek, odejście.
6 Tj. rdzenia kręgowego.
7 Tj. złapać, chwycić.
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.