[Kołtun]
p. 359-360
Texte intégral
1Zazwyczaj po roku tyle wyrasta pod kołtunem świeżych włosów, iż kołtun zupełnie ruchomy, zwany dojrzałym, uciąć się może bez uszczerbku zdrowia nożyczkami lub żelazem rozpalonym. Przypominam sobie, że był w Wilnie ksiądz zakonu Bonifratrów, który jedynie zajmował się szczęśliwym zdejmowaniem kołtunów dojrzałych. Zbiór tych kołtunów najrozmaitszej postaci, zebrany przez śp. prof. Bielkiewicza1, opisałem w liczbie 82 w dziele: Museum anatomicum Vilnense, 1842 r. in 4. na str. 188, od N. 1983 do 2064. Rodkiewicz2 widział w pińskim i mozyrskim3 odcinanie kołtuna przez chłopów na kamieniu, za pomocą kamienia drugiego. Lecz sami wieśniacy nie uważają ucięcia za uleczenie zupełne, często bowiem po trzech lub czterech latach objawiają się na nowo cierpienia kołtunowe. Bywa, że wyrastające na nowo włosy pod kołtunem zbijają się w drugi płaski kołtun, albo nawet i trzeci, w postaci cienkiej warsty4; a taki uważają za nieuleczony, bo się łączy z wyniszczeniem ciała i zepsuciem wyraźnym soków. Rodkiewicz widział u dziewczynki 12‑letniej cztery warsty kołtunowe.
2Rozróżnienie prawdziwego kołtuna od fałszywego najbardziej zatrudnia lekarza w Pińszczyźnie podczas przyjmowania rekrutów5; i wtedy istotnie stanowi nowy przedmiot medycyny sądowej. Tłuszcz obfity we włosach, a szczególnie jesienią i zimą (bo w upały bywa i na fałszywych kołtunach), próchnienie paznokci, klej6 przy osadzie włosów i ich zgrubienie uważają za główne charaktery prawdziwego kołtuna; lecz paznokcie bywają niekiedy zdrowe, płyn klejki7 wyrabia się tylko w chorobie już od pewnego czasu rozwiniętej, zgrubienie albo wcale się nie postrzega, albo bardzo rzadko. Ale do pewniejszych znaków fałszywego kołtuna, pochodzącego z nieochędóstwa, należą: sklejenie włosów na całej głowie nieregularne, bardzo ruchome, przy pilnym staraniu rozczesać się dające, z pełznieniem włosów i gnieżdżącym się brudem; przy tym brak symptomatów choroby ogólnej stanowi znak kołtuna fałszywego.
Notes de bas de page
1 Tj. Adam Bielkiewicz (1797–1840), wileński chirurg i anatom. Uważał chorobę kołtunową za zjawisko typowe dla Polski i Litwy – w czym nie był zresztą odosobniony.
2 Por. wstęp do tekstu.
3 Dawne poleskie powiaty z siedzibą w Pińsku (stąd tytułowa Pińszczyzna) i Mozyrzu; dziś oba te miasta leżą na Białorusi.
4 Tj. warstwy (archaizm).
5 Podział kołtunów na prawdziwe i fałszywe zaproponował Ludwik Perzyna w swoim Lekarzu dla włościan (por. tekst M. Zieleniewskiego, przypis nr 7). Kołtun prawdziwy to – jak dość powszechnie sądzono – efekt „zarazy kołtunowej”. Fałszywe są z kolei wynikiem niewłaściwej higieny albo celowych zabiegów posiadacza (stąd informacja o przyjmowaniu rekrutów). Kołtun fałszywy może zostać odcięty; przedwczesne pozbycie się kołtuna prawdziwego, jak mówi Adamowicz (s. 27), „przenosi chorobę na mózg, oczy i inne trzewa”.
6 Tj. kleista wydzielina.
7 Tj. kleisty, lepki.
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.