[Metafizyków tureckich rozumowanie]
p. 335-336
Texte intégral
1Dnia 27 sierpnia pokazało się powietrze w Pera1 i w przeciągu dwudziestu czterech godzin kilka osób w jednym domu zarażonych umarło. Przypadek ten dał mi poznać odmienne wrażenie, jakie na ludziach sprawuje wpojony od dzieciństwa sposób myślenia. Kupcy europejscy i podróżni od kilku miesięcy w Stambule będący, wiedząc, jak zgubnym było powietrze grasujące w roku 1812 i 1813, uważali to zdarzenie za wróżbę nieomylnej dla siebie śmierci i dlatego albo czym prędzej opuszczali to miasto, albo zamknąwszy się w domach swoich, z nikim, nawet z daleka, widzieć się nie chcieli. Cudzoziemcy od kilku lat w Stambule mieszkający mniej zdawali się lękać zapowietrzenia; każdemu przecież przechodzącemu z drogi ustępowali, wszelkiego unikając dotknięcia. Natomiast Turcy w przeznaczenie wierzący, obojętni równie na te ostrożne zabiegi, jak na niebezpieczeństwo zarazy, nikomu się nie umykali ani od nikogo nie stronili.
2Obojętność ich na chorobę tak straszliwą najsmutniejsze prowadzi za sobą skutki; jest bowiem przyczyną, że rząd żadnego nie przedsiębierze kroku na odwrócenie lub przynajmniej zapobieżenie szerzeniu się tej klęski. W mniemaniu przecież Turków prawodawca większego dobrodziejstwa narodowi wyświadczyć nie może, jak gdy wiarę w przeznaczenie głęboko w umysły zaszczepia. Twierdzą oni, że dla ustalenia szczęścia każdego z osobna człowieka jednego z dwojga koniecznie potrzeba: albo zrządzić, żeby nigdy dotkliwej nie doznał przygody, albo żeby doznana przygoda jak najmniej wrażenia na umyśle jego czyniła. Pierwsze nie jest w mocy człowieka, drugiego w ich mniemaniu ani religia, ani stałość umysłu, której filozofia uczy, z taką pewnością osiągnąć nie może jak wiara w przeznaczenie z mlekiem wyssana.
3Zgłębiać ani rozbierać nie będę tego metafizyków tureckich rozumowania; z podziwieniem atoli częstokroć uważałem stałość umysłu, z którą mahometanie największe znosić zwykli nieszczęścia. Turczyn czy zdrowie straci, czy majątek, czy się widzi dotknięty zarazą, która mu i nadziei ocalenia nie zostawia, sądzi, że najwyższa mądrość od wieków tak zrządziła, że modlitwa wyroku jej odmienić nie zdoła, że skarżenie się jest nierozsądkiem, szemranie – bezbożnością, poddaje się woli nieba, i cudzoziemcowi, nad jego litującemu się nieszczęściem, odpowiada: „Kismet” – tak los chciał2.
4W miastach europejskich, kiedy się powietrze pokaże, policja najsurowiej przestrzega, aby wszystkie po umarłych pozostałe sprzęty natychmiast palono; Turcy zaś takowe sprzęty po zapowietrzonych bez najmniejszej kupują obawy. Niedbałość taka rozszerza tę okropną klęskę i pomnaża liczbę smutnych jej ofiar; nic albowiem tak długo nie zachowuje zarodu tej zarazy, jak futra i sukno. Bardzo szczęśliwie uniknąłem zapowietrzenia się, nabywając w bezestynach33 szale i wełniane materie.
Notes de bas de page
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.