Informacja o tekstach
p. 307-308
Texte intégral
1O szpitalu obłąkanych w Warszawie (tak zwanym Bonifraterskim). (Wyjątek z listu pisanego z Warszawy na wieś), „Gazeta Korespondenta Warszawskiego i Zagranicznego” 1829, nr 220 (24 września), 221 (25 września) i 222 (26 września), s. 2987–2988, 2995–2996, 3003. Całość artykułu: nr 220–222, s. 2987–2989, 2995–2997, 3003. Jest to quasi‑literacki, nieco fabularyzowany tekst, który przypomina wszystkie te beletrystyczne opowieści (jak w Boskiej komedii) o wędrówce z przewodnikiem po piekle; nie można mieć jednocześnie całkowitej pewności, że autor miał realną styczność z warszawskim szpitalem – zapewne jednak miał, tym bardziej że przy okazji niektórych świąt (głównie Wielkanocy) szpital otwierany był dla zwykłych gapiów. W pominiętej tu części relacji autor wygłasza pochwałę chrystianizmu, odwołującą się do – rzekomo z niczym niedającego się porównać – poświęcenia ojców bonifratrów.
2Romuald Pląskowski (1821–1896), [Bicêtre], w: tenże, Zdanie sprawy lekarza delegowanego do zwiedzenia znakomitszych zakładów zagra nicznych dla leczenia obłąkanych i obeznania się z psychiatryką. Rok 1858 do 1859, Warszawa 1860, s. 18–19.
3Józef Apolinary Rolle (1829 lub 1830–1894), [Przytułek dla obłąkanych w Kairze], w: tenże, Choroby umysłowe. Notatki z podróży od bytej w 1858 roku, cz. i, Petersburg 1863, s. 66–69. Część ii ukazała się w roku 1864. Książka, choć zgodnie z podtytułem oparta na „wędrówkach po zakładach chorobom umysłowym poświęconym” (wstęp, s. 3), jest, co autor przyznaje, w dużej mierze „kompilacją, suknią zszytą z łat przeróżnych” (tamże). Jednym z głównych źródeł, z których korzysta Rolle, są prace Jacques’a‑Josepha Moreau (1804–1884), znanego też jako Moreau de Tours, francuskiego psychiatry, jednego z pionierów badań nad wpływem środków psychoaktywnych na system nerwowy; za pomoc w ustaleniu związków tekstowych pomiędzy obu autorami dziękuję Nicole Khouri z Université Paris i Panthéon‑Sorbonne. Efektem podróży Moreau na Wschód była m.in. wpływowa książka pt. Du hachish et de l’aliéna tion mentale (1845), zapewne – czego dowodzą obie części Chorób umysłowych – znana również Rollemu. Fragment, który przytaczam w antologii, poświęcony zakładowi umysłowo chorych w Kairze i rozważaniom nad domniemanym brakiem chorób umysłowych na Bliskim Wschodzie, jest jednak w znacznej mierze i tłumaczeniem, i przeróbką niektórych akapitów rozprawy Moreau pt. Recher ches sur les aliénés, en Orient, opublikowanej w piśmie „Annales Médico‑Psychologiques” 1843, nr 1, s. 103–132 (również w roku 1843 rozprawa ta ukazała się w Paryżu jako osobna publikacja). Niektóre bardzo drobne rozbieżności między tekstem polskim i francuskim (np. co do liczby chorych w kairskim szpitalu) każą domniemywać, że Rolle dysponował jakąś inną wersją tego artykułu – tej jednak nie udało mi się zidentyfikować.
4Leon Blumenstok (1838–1897), Uwagi sądowo‑lekarskie i przypadek samobójstwa przez powieszenie, Kraków 1869, s. 20–22, 26–29. Broszura Blumenstoka (w 1892 roku zmienił nazwisko na Halban) jest tekstem wykładu wygłoszonego na posiedzeniu Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego w dniu 15 czerwca 1869 roku i pierwotnie opublikowanego w „Przeglądzie Lekarskim” 1869, nr 27–30. W znacznej mierze poświęcona jest analizie samobójstwa popełnionego w marcu 1868 roku przez niejakiego Andrzeja Igielskiego, „posługacza przy kolei żelaznej”, który został „oddany jako chory na umyśle do szpitalu św. Ducha” w Krakowie (szpital ten od roku 1855 znajdował się pod jednym zarządem ze szpitalem św. Łazarza). Tam powiesił się w wychodku, wykorzystując do tego celu własną koszulę. Książeczkę Blumenstoka można traktować jako dowód rozwoju medycyny sądowej już w pierwszej połowie XiX wieku. Przywołuję jednak fragmenty innego rodzaju: w odniesieniu do badanej sprawy autor pokrótce wskazuje, jak funkcjonowała opieka lekarska w szpitalach psychiatrycznych.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.