Definicje
p. 73-91
Texte intégral
1Niemiecki lekarz, Christoph Wilhelm Friedrich Hufeland (1762–1836) uważał początkowo Mesmera za szarlatana. Kiedy w 1812 roku przewodniczył berlińskiej komisji powołanej do zbadania magnetyzmu zwierzęcego, był przekonany, że wyda ona wyrok negatywny. Stało się inaczej: wysłany do Mesmera Karl Christian Wolfart wrócił od niego jako gorący stronnik jego teorii, do której udało mu się następnie przekonać pozostałych członków komisji i ta ostatecznie potwierdziła lecznicze walory magnetyzmu. Hufeland nie pozbył się wprawdzie wszystkich obiekcji, kwestionował między innymi istnienie fluidu jako czynnika sprawczego w kuracji, nie negował już jednak naukowego charakteru tej doktryny. W 1817 roku dopadły go kolejne wątpliwości: „Nie możemy tego przed sobą utaić, że postawieni jesteśmy nad przepaścią i na niebezpiecznych rozstajnych drogach. Z jednej strony grozi nam niebezbieczeństwo pogrążenia się w nocy ciemnego czarodziejstwa. Wszystko, co do tego należy, czarnoksięstwo, sympatia, amulety, przepowiadania, zjawienia duchów, zwierciadła czarodziejskie, cudowne leki, wszystko to wyraża jedno słowo „magnetyzm” i wszystko to w sobie zamyka. Z drugiej strony znajdujemy się przed wschodem nowej jutrzenki dla umiejętności i ludzkości, przed nowym odkryciem, przechodzącym odkrycia wszystkie dotąd uczynione, a które obiecuje nam klucz do najgłębszych tajemnic przyrodzenia, a przez to zupełnie nowy świat nam otwiera”. Przedmiotem rozterek stało się samo słowo „magnetyzm”, w którym Hufeland dostrzegł niebezpieczny ładunek. Obawy związane z samym pojęciem i tym, jak bywa definiowane, nie gasną z upływem czasu. W 1841 roku Zygmunt Krasiński zwierza się Delfinie Potockiej: „Chciałbym inny wyraz znaleźć, bo magnetyzm tak mi przypomina wszystkich doktorów głupich tego świata i ślamazarne somnambulki, i Kisielewowej bezrozum, i Śniadeckich dawne żarty. I Czackiego Aleksandra śmieszne próby, i pana Józefa Krasińskiego głębokie bufonady, że mnie zraża i obraża, chciałbym takie słowo na to mieć, które by już oznaczało potęgę, ale duchowi oddaną w zarząd, a zatem słowo to byłoby idealniejszym!”. Pragnienie, by znaleźć „inny wyraz”, nie daje spokoju szkockiemu chirurgowi Jamesowi Braidowi. W 1843 roku wydaje on książkę, w której proponuje, by termin „magnetyzm” zastąpić pojęciem hipnozy.
Franz Anton Mesmer
2[Magnetyzm] to właściwa ciałom podatność na działanie powszechnie rozlanego fluidu, który otacza wszystko, co istnieje, i który służy do utrzymywania równowagi wszystkich funkcji żywotnych.

3Franz Anton Mesmer, Catéchisme du magnétisme animal, w: Jean‑Jacques Paulet, L’antimagnétisme ou origine, progrès, décadence, renouvellement et réfutation du magnétisme animal, Londres 1784, s. 113. Przeł. K. Czeczot.

4Nośnikiem wpływu jest powszechnie rozlany fluid ► 282
Pobudzenia dające się zasadnie określić jako magnetyczne ► 95
Skutek ogólny: powiększenie czynności żywotnej ► 180
Wiktor Feliks Szokalski
5Magnetyzm [...] jest nieładem wtrąconym w całe nasze umysłowe gospodarstwo, przez zatonięcie uwagą w hipnotyzującym przedmiocie żyjącym, który trzymając nas na uwięzi, może przez gest i słowo rozdrażnić czynność umysłową naszą, ujarzmić ją i despotycznie nią władać.

6Wiktor Feliks Szokalski, Fantazyjne objawy zmysłowe, t. 2, Senne marzenia, Księgarnia D. E. Friedleina, Kraków 1863, s. 395.

7Uwaga do przedmiotu obcą mocą przybita ► 275
Aleksander Fredro
8Magnetyzm, mówią, jest to wolna władza,
Co z ciała w ciało zdrój życia wprowadza.

9Aleksander Fredro, Śluby panieńskie, oprac. M. Inglot, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983, s. 131.

10Wola śpiącego czuwającego jest w niejaki sposób poddana ► 290
Magnetyzera wola wlewa się w duszę magnetyzowanego ► 292
Na wskroś okiem przebiję, w głowie utkwię na wieki ► 321
Jan Baudouin de Courtenay
11[W] magnetyzmie zwierzęcym upatrywać należy nową lekarską naukę, czyli sztukę odwrócenia i uleczenia wszelkich chorób.

12Jan Baudouin de Courtenay, Rzut oka na mesmeryzm czyli systemat wzajemnych wpływów i skutków: objaśniający teorię, praktykę magnetyzmu zwierzęcego, Druk. S. Dąbrowskiego, Warszawa 1820, s. 14.

13Dar przyrodzenia wszystkim ludziom wspólny ► 129 Przełamać szkodliwe monopolium ► 140
Joseph Philippe François Deleuze
14Magnetyzm [...] jest przedłużeniem – posiadanej przez wszystkie istoty żyjące – władzy działania na te z własnych organów, które podlegają woli.

15Joseph Philippe François Deleuze, Instruction pratique du magnétisme animal, Dentu, Paris 1825, s. 9. Przeł. K. Czeczot.

16Mój fluid określi ruch jego fluidu ► 286
Ignacy Emmanuel Lachnicki
17Magnetyzm zwierzęcy [jest] płynem, który się rządzi prawami fizycznymi, właściwymi wszystkim innym płynom nadlotnym skupienia promienistego.

18Ignacy Emmanuel Lachnicki, Doświadczenie magnetyczne z prętem metalowym, „Pamiętnik Magnetyczny Wileński” 1816, nr 1, s. 17.

19Skupianie i zagęszczenie ► 285
Christoph Wilhelm Friedrich Hufeland
20Magnetyzm [...] jest [...] jeszcze ukrytą organizacji siłą, nową w życiu bytność mającą i w żyjących tylko jestestwach okazującą się czynnością i odziaływaniem.

21Magnetyzm przez C. W. Hufelanda, Królewsko‑Pruskiego radcę stanu, kawalera orderu orła czerwonego 2. klassy, rzeczywistego, nadwornego lekarza, profesora medycyny w uniwersytecie Berlińskim i t. d., „Pamiętnik Magnetyczny Wileński” 1818, nr 9, s. 35.

22Myśl może się przenosić przez undulacje ► 261
Margaret Fuller
23Najszersza definicja magnetyzmu zwierzęcego to środki, za pomocą których jedna istota może wpływać na drugą i przekazywać jej swoją myśl, niezależnie od zwykłych organów, z całkowitością i precyzją rzadko przez nie osiąganymi.

24Margaret Fuller, The new science, or the philosophy of mesmerism or animal magnetism, w tejże: Life Without and Life Within; or, Reviews, Narratives, Essays, and Poems, red. A. B. Fuller, Brown, Taggard, and Chase, Boston 1859, s. 170. Przeł. K. Czeczot.

25Wystarczy, że myślę w jego obecności, a on mnie słyszy i odpowiada ► 122
Nasze Ja żyją w ciągłym działaniu i oddziaływaniu między sobą ► 397
Piotr Semenenko
26Magnetyzm nic innego nie jest; jedno opętaniem jednego człowieka przez drugiego.

27Piotr Semenenko, O magnetyzmie nauka X. Piotra Semenenki miana dnia 9 lutego 1850 roku w kościele Matki Bożej Wniebowziętej, Sagnier i Bray, Paris 1850, s. 21.

28Gorsze jest opętanie magnetyczne aniżeli opętanie diabelskie ► 345
Spojrzenie odurza, chwytając za uwagę ► 315
Duch jej wychodził spod jej władzy ► 337
Zygmunt Krasiński
29Magnetyzm jest siłą ducha, nieschwytaną jeszcze, ale przychodzącą do siebie, która nam roztworzy państwo umarłych.

30Zygmunt Krasiński, Listy do Delfiny Potockiej, oprac. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975, t. I, s. 518.

31Duchy zaczynają objawiać się przez pukanie ► 441
Niektóre objawienia Jasnowidzącej dotyczące widzenia duchów ► 431
Czy wciąż śpisz? ► 254
Wincenty Korotyński
32Magnetyzm zwierzęcy [...] jeżeli nie bywa udaniem [...] jest po prostu zboczeniem umysłu, chorobą wymagającą rychłej pomocy lekarskiej.

33Wincenty Korotyński, Duchownicy i tajemnice ich nauki, wyczerpnięte z procesu Dra Horsta przez Wincentego Korotyńskiego, J. M. Neumarka, Warszawa 1866, s. 53.

34Rozdwojenie strony świadomej a bezświadomej człowieka ► 370
Ludwik Sauvan
35Magnetyzm [...] dlatego, iż jest chorobą, domyślać się można, że jest lekarstwem.

36Ludwik Sauvan [L. S.], Niektóre uwagi nad magnetyzmem zwierzęcym, „Pamiętnik Magnetyczny Wileński” 1817, nr 6, s. 119.

37Osłabić ciało, by zbadać duszę ► 271
Józef Frank
38Magnetyzm zwierzęcy jest zjawiskiem patologicznym o niezmiernie doniosłym znaczeniu.

39Joseph Frank, Pamiętniki dra Józefa Franka, t. 3, z fr. przeł., wstępem i uwagami opatrzył W. Zahorski, Tow. Udziałowe „Kurier Litewski”, Wilno 1913, s. 146.

40Pewna niewiasta z Wilna, lat 22 mająca ► 159
Allan Kardec
41Magnetyzm jest sternikiem do nowej umiejętności, którą trochę później poznacie lepiej.

42Allan Kardec, Księga duchów zawierająca zasady nauki duchowniczej o nieśmiertelności duszy, o naturze duchów i ich stosunkach z ludźmi: podług wiadomości udzielonych kilku pośrednikom przez duchy wyższe, zebr. i uporządkował A. Kardec, [brak autora przekładu], F. Głodziński, Lwów 1879, s. 201 (przekład poprawiony przez K. Czeczot).

43Spirytyzm niszczy przesądy ► 461
Augustin René Bellanger
44Magnetyzm zwierzęcy jest tylko wypadkiem naszej nieświadomości.

45Augustin René Bellanger, Historia analityczna krytyczna, filozoficzna i lekarska magnetyzmu zwierzęcego, przeł. L. Chodakowski, „Tygodnik Lekarski” 1854, nr 37, s. 293.

46Czy wciąż śpisz? ► 254

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.