[Doktor Glaser]
p. 226-230
Texte intégral
1Po powrocie naszym do domu dowiedzieliśmy się, że doktór Glaser, fizyk1 obwodowy w Grünbergu, stanowisko swoje opuszcza i do Saksonii się przenosi. Była to dla mnie nie bardzo przyjemna wiadomość, gdyż Glaser był bardzo dla mnie uprzejmy i pomagał mi zawsze w moich naukach swą biblioteką i objaśnieniami. Człowiek uczony, poważny, ufność wzbudzający, używał jak najlepszej w całej okolicy renomy, miał tu bardzo obszerną praktykę, zwłaszcza gdy się na homeopatię przerzucił, która wówczas nad Renem niezliczonych miała zwolenników. Wkrótce reputacja jego jako homeopaty do tego stopnia urosła, iż jakiś udzielny książę saski wezwał go do siebie w charakterze przybocznego lekarza. Glaser przyjął wezwanie, ale zarazem zobowiązał się zrazu tylko dojeżdżać do rezydencji książęcej, biorąc w Giessen dłuższe urlopy2, a potem dopiero sprowadzić się na stałe. Wręcz mi oświadczył, że rachuje na moją pomoc i możliwe zastępstwo.
2Z wielką chęcią zgodziłem się na to, ale pod warunkiem, że z homeopatią nic nie będę miał do czynienia i że, nie chcąc być w kolizji z prawem, praktyka moja będzie zupełnie bezpłatną3.
3Od tego czasu Glaser tymi tylko trudnił się chorymi, którzy wymagali homeopatycznego leczenia, ja zaś trudniłem się innymi, co mi niesłychanie było na rękę, dając mi sposobność praktycznego obeznania się z moim fachem. Trwało to może już jaki miesiąc, gdy mnie zapytał, powróciwszy ze swej saskiej wycieczki, jak idzie z moim zapatrywaniem się w praktyce lekarskiej. Odpowiedziałem mu na to, że wcale niedobrze, gdyż tego, com się nauczył, nie umiem z tym pogodzić, co widzę przy łóżku chorego, że wszystko przedstawia mi się jako niepojęty chaos. Roześmiał się fizyk i rzekł mi na to: „Bo widzisz, medycyna jest produktem ludzkiego umysłu, a choroba produktem natury, a na nieszczęście nasze pojęcia medyczne bywają do tego stopnia spaczone naszym mędrkowaniem, że z naturą pogodzić się nie dają”. Gdy ujrzał, żem go z ciekawością, lecz i ze zdziwieniem słuchał, rzekł dalej: „Bo to przede wszystkim trzeba ci wiedzieć, panie kolego, że nie ma chorób na świecie, tylko są chorzy ludzie, a choroby są tylko objawami pewnych zboczeń w ich żywotnych funkcjach, wymuszonymi przez działanie szkodliwych przyczyn. Nie są to jakieś samoistne licha, wojujące w ciele człowieka, które lekarz ma z niego wypędzić lub zabić, ale wprost są to zwichnienia funkcji, rzucające nieład w sposób ludzkiego bytu, który usunąć należy przez nasze postępowanie lecznicze, przywodząc owe funkcje znowu do należytej harmonii. Otóż tedy radzę ci przede wszystkim odrzucić od siebie wszelkie filozofowanie i uważać sobie człowieka zdrowego jako dobrze idący zegarek, który bałamucić zaczyna, ile się razy jakie w nim kółko obrusza, gdy się zabruka, gdy sprężyna osłabnie, gdy wyschnie w nim oliwa itp. Sfałszowanie jego biegu to jest choroba, a nie coś obcego, co się przyczepiło do zegarka i w nim wojuje”.
4Wszystko to trafiło bardzo do mojego przekonania, słuchałem przeto bardzo uważnie, gdy mi fizyk tak dalej mówił:
– Każdy nieład w organizmie objawia się znakami, czyli symptomatami, a te są dwojakie: albo takie, które sam tylko chory odczuwa, albo takie, które i dla obcego stają się widoczne. Otóż nie dowierzaj pierwszym i myśl ciągle o tym, że masz do czynienia z chorym człowiekiem, który w najfałszywszy sposób nieraz swą dolegliwość odczuwa. Wierz tylko temu, o czym się przekonasz, a nieszczęściem stajesz tu wobec niesłychanie bałamutnego zadania, któremu nawet bardzo często nie sprostasz, objawy bowiem chorobowych zboczeń tak są wielorakie, tak się gmatwają, tak zmienne wedle indywidualności, że masz mgłę przed sobą, przez którą wzrok twój na próżno przedrzeć się usiłuje. Umysł ludzki wysila się od trzydziestu wieków, ażeby zbadać, co po szczególe znaczy każdy chorobliwy objaw i co znaczy typowe objawienie tych kombinacji, i ze smutkiem wyznać nam trzeba, że nie doszliśmy dotąd ani do czwartej części naszego celu. Jeżeli sądzisz, mój młody kolego, że chorobę przez zestawienie jej objawów już dzisiaj tak poznasz, jak rozpoznasz arytmetyczną ilość przez cyfr zestawienie, to okropnie się mylisz, a gdzie się o stanie rzeczy pozytywnie dobadać nie można, tam jej domyślać się wolno. I tak się też w medycynie praktycznej dzieje, gdzie bowiem lekarz przyparty do muru musi sobie o stanie pacjenta koniecznie wyrobić pewne przekonanie, tam domysł wielkiej nabiera wagi, chociaż zaślepienie lub zarozumiałość nieraz na mylne prowadzą drogi. Chcąc ich uniknąć, potrzeba ci wiele przenikliwości, która ci się z małej ilości i to często niepewnych danych wiele się domyślać pozwala, przenikliwości, jaką posiada dyplomata albo zakochana kobieta, która ci z oczów wyczytuje, co w tobie się dzieje. Potrzeba właściwego instynktu, niemal pewnego jasnowidzenia, a co większa – potrzeba, ażebyś sam w niego uwierzył, bo jeżeli tego nie dokażesz, to ci chory człowiek, nad którym masz pracować (jak mówią Francuzi), pewnie nie uwierzy. Są ludzie, którzy widzą, jak trawa rośnie, i czują przez skórę, jak z każdym sobie postąpić. Otóż jeżeli posiadasz pewną dozę zmyślności oraz ten spryt instynktowny i połączysz go z nabytą wiedzą, to wielką rokuję ci przyszłość, a jeżeli ich nie masz, będziesz łudził i siebie, i innych.
– Jak to, więc pańskim zdaniem medycyna żadnych nie przedstawia nam stałych podstaw, a ja ślęcząc nad nią pięć lat, miałbym dziś stanąć na stanowisku prostego znachora? – przerwałem mu zniecierpliwiony.
– Uspokój się, kochany kolego, odrzekł mi spokojnie, bo dopóki przekonania nasze lekarskie, jak dzisiaj, wspierać się będą prawie jedynie na naszych spostrzeżeniach przy łóżku chorego, które każdy sobie robi według swego osobistego na rzeczy poglądu, a prawem będzie tylko zgodzenie się ogółu mniej więcej na jedno – czyli raczej jak długo spierać się będziemy na zasadzie owej experientia fallax4, jak ją już Hipokrates nazywa, tak długo cała nasza lekarska mądrość będzie jak okręt bez steru. I dlaczegóż ja, rzekł dalej Glaser, na homeopatię się przerzuciłem? Oto dlatego że mi brakuje owego lekarskiego sprytu; znękały mnie do żywego ciągłe po omacku działania. Dziś, skoro mi mówią, że choroba, wywołana wielkimi dozami lekarstwa lub do niej podobna, leczy się jego minimalnymi dawkami, to mi stały grunt pod nogi stawiają. Może on być wprawdzie zwodniczy, lecz niechaj sobie za to Hahnemann odpowiada, ale ponieważ wspiera się on także na klinicznej obserwacji, tak samo jak prawie wszystka nasza nauka o chorobach, nie widzę zatem, dlaczego prawdy Hahnemanna miałyby być gorsze od prawd Franka5 albo Hufelanda. Pomijam jednak to wszystko i radzę ci tylko pielęgnować w sobie przenikliwość i spryt w postępowaniu, jeżeli ci natura je dała, a co się leczenia twego dotyczy, to przede wszystkim staraj się zdobyć sobie i utrzymać zaufanie chorego człowieka, ale lecz go jak najmniej lekarstwami, bo to nie ty go leczysz, ale natura go leczy, a ona przezwycięża nie tylko chorobę, ale i wszystkie nasze błędy lekarskie: odwracaj tylko od niego wszystko, co mu może być szkodliwe, podpieraj jego siły przez właściwe utrzymanie, a wiele na tym wygrasz, tak jak ja wygrałem od chwili, jakem się na homeopatię przedzierzgnął. Bo to wiedzieć ci trzeba, że cała nasza homeopatyczna apteka to wielka blaga, tylko piasek rzucony w oczy naszym pacjentom, bo homo vult decipi, ergo decipiatur6, a gruntem naszym jest nasza dieta, nasza higiena, nasza cierpliwość i wmówienie w chorego, że panami jego zdrowia jesteśmy.
5I tu się nasza skończyła rozmowa. Opisałem ją tak, jak sobie ją przypominam. Wywnętrzył się z nią przede mną człowiek poważny, myślący i zimno zapatrujący się na rzeczy, a jeżeliby kto mnie samego o mylność mojego zdania posądził, gdy mu te przyznaję zalety, to niechaj pomyśli, że to było w r. 1836, w owej pamiętnej epoce, gdy się panowanie medycyny hipokratycznej, czysto obserwacyjnej, kończyło, a nowe zaczęły kiełkować prądy, na poszukiwaniu głównie oparte. Homeopatia była niejako ostatnim podrygiem konającej wielkości i dlatego bez duszy błąka się dotąd jeszcze pomiędzy nami, jakby widmo jakie skoślawionej przeszłości.
Notes de bas de page
1 Tj. lekarz.
2 Zapewne błąd: z kontekstu wynikałoby raczej, że mowa tu o Grünbergu.
3 Cudzoziemiec nie mógł pracować odpłatnie.
4 Dosł. zwodnicze albo złudne doświadczenie: określenie to pojawia się, rzecz jasna w łacińskim przekładzie, w pierwszym i bodaj zresztą najsłynniejszym aforyzmie Hipokratesa. W tłumaczeniu H.Łuczkiewicza (Hipokrates, Aforyzmy i rokowania oraz przysięga..., Warszawa 1864, s. 13) aforyzm ów ma postać następującą: „Życie krótkie, sztuka (lekarska) długa, sposobność przemijająca, doświadczenie złudne, wyrokowanie trudne. Atoli nie tylko sam lekarz winien spełniać to, co potrzeba, ale także sam chory i osoby otaczające i stosunki zewnętrzne”.
5 Glaser ma z pewnością na myśli Johanna Petera Franka, ojca Józefa Franka.
6 „Człowiek chce być oszukiwany, niech więc oszukiwany będzie”. Pochodzenie tej łacińskiej sentencji – w której oryginalnie mówi się nie o człowieku (homo), ale o świecie (mundus) – nie jest w pełni jasne.
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.