Zabezpieczenie od bólu w operacjach
p. 143-145
Texte intégral
1Niedawno czytaliśmy w dziennikach o próbach operacji czynionych na osobach snem magnetycznym uśpionych; lecz niezupełną dając wiarę opowiadaniom, nie śmieliśmy powtarzać tego, co się nam wydawało potrzebującym potwierdzenia.
2Dziś, gdy wcale innym sposobem zabezpieczają od boleści w operacjach, przez użycie wyziewów eteru siarczanego1, a wynalazek ten zdaje się na wszelką wiarę zasługiwać, nie możemy się powstrzymać od wzmianki o nim. Może też znajdą się i u nas tacy, co spróbować zechcą sami; a ludzie tyle cierpią, i cierpieć muszą, że oszczędzenie im jednej nawet fizycznej boleści niemałą jest zapewne zasługą.
[***]
3Dnia 22 grudnia 1846 roku p. Liston2, chirurg przy Szpitalu University College, próbował wyziewów eterowych na człowieku, któremu miał amputować nogę. Złożony na stole przygotowanym do operacji, chory począł wciągać w siebie wyziew eteru siarczanego i we dwie do trzech minut utracił całkiem uczucie. Poczęto natychmiast operacją, odjęto członek w mniej niż minucie. Chory pozostał bez żadnego ruchu w ciągu operacji i zawiązywania arterii. Kończono właśnie ostatnie, gdy począł przychodzić do siebie. Łagodnie odpowiedział na uczynione mu pytania, zapewnił, że nie czuł żadnego bólu, chociaż niezupełnie utracił był przytomność. Słyszał wymawiane przy sobie wyrazy, czuł, że coś r obi ono ko ł o nog i, ale nie wiedział, że operacja się skończyła. Gdy mu o tym oznajmiono, ucieszył się, iż pozbył członka chorego, nie uczuwszy żadnej boleści.
4Tegoż dnia p. Liston zrobił jedną z najboleśniejszych operacji: wyrwanie paznokcia, na człowieku odrętwionym w tenże sposób; wyrwano paznokieć bez żadnego cierpienia oznaki.
5W kilka dni potem, tenże chirurg odbył trzy inne operacje, ale wypadki ich wcale się okazały inne. W amputacji przedniej części ręki nie można było odrętwić chorego pomimo użycia wyziewów eterowych przez minut dziesięć. Toż przytrafiło się z kobietą, której operowano tumor w piersi. Aspiracje3 10‑minutowe eteru nie zapobiegły silnemu uczuciu boleści. Nareszcie w piątym wypadku szczęśliwiej się powiodło p. Liston. Robił on ciężką około ust operacją kobiecie, która jej wcale nie poczuła. Wprzódy wystawiono ją na wyziewy eterowe tylko przez dwie minuty. Nie postrzegła nawet operacji. P. Liston spytał jej, czy bardzo cierpiała. Nic – odpowiedziała. – Spałam.
6W Szpitalu King’s College, Fergusson4 użył tegoż sposobu z zupełnym powodzeniem we trzech bolesnych operacjach. W jednej tylko z nich chory uczuł, jak powiadał, coś na kształt ukąszenia pijawki. W czwartym doświadczeniu napotkał Fergusson trudności, które zapewne nieraz się jeszcze wznowią: kobieta jedna wolała cierpieć, a czuć, niż we śnie podlec operacji.
7Sposób, w jaki pp. Liston, Fergusson i amerykańscy chirurgowie wystawują chorych na wyziewy eteru, jest bardzo prosty. Szklana bania lub szklana flasza składa cały aparat; w niej składają się gąbki nasycone eterem sulfurycznym; a przez nią przechodzi ciąg powietrza wpędzający wyziewy w usta chorego. Flasza z szyjką podwójną lub z jednym tylko otworem, zatknięta korkiem, przez któren przechodzą dwie rurki, doskonale tu służyć może. Jedna rurka, wprowadzająca powietrze wewnątrz flaszy, schodzi aż na dno, druga bierze je w pół naczynia i wiedzie do ust chorego. Powietrze, zmuszone przebywać gąbki nasycone eterem, nasyca się ogromnie wyziewami jego. Do końca drugiej rurki można zastosować aparacik, dozwalający za pomocą zręcznie rozporządzonych klapek wciągać razem i oddawać powietrze przez jedną i tęż rurkę, a nozdrza mieć zatknięte zupełnie. W ten sposób zapewnia się szybka i regularna aspiracja.
[***]
8Omijamy inne fakta. Działanie eteru, jak się tego zresztą spodziewać było można, nie na każdym objawia się jednakowo. Ale tak samo dzieje się też ze wszelkimi lekarskimi środkami. Czasami eter nie skutkuje wcale, a przyczyną tego zdaje się być albo słabe rozwinienie systematu nerwowego u indywiduów, na których doświadczano, albo osłabienie jego jakimkolwiek sposobem, na przykład przez nadużycie mocnych napojów. Wchodzi też tu w rachunek niedokładność aparatu nowego jeszcze i nieudoskonalonego, nowość doświadczeń itd.
Notes de bas de page
1 Autor artykułu – a za nim Kraszewski – stosują terminologię (Aether sulphuricus, eter sulfuryczny), która naówczas była w powszechnym użyciu, mimo że z naukowego punktu widzenia już wtedy była przestarzała. Eter dietylowy, dziś już w anestezjologii raczej wychodzący z użycia, otrzymuje się przez odwadnianie alkoholu etylowego stężonym kwasem siarkowym – sam eter nie zawiera jednak siarki.
2 2 Robert Liston (1794–1847), szkocki chirurg. Ceniono go za niezwykle szybką i wprawną rękę: potrafił amputować nogę w niecałe trzy minuty, a w opisywanym przypadku, rzekomo, nawet w minutę. Wedle różnych źródeł operacja, o której się tu mówi, uznawana za pierwszą w Europie z użyciem eteru, odbyła się 21 (a nie 22) grudnia 1846 roku. Liston nie zajmował się stroną anestezjologiczną, a jedynie amputacją kończyny. Zanotowano (zob. T. Gould, D. Uttley, A History of the Atkinson Morley’s Hospital. 1869–1995, London 1996, s. 10) jego słowa po skończonym zabiegu: „This Yankee dodge, gentlemen, beats mesmerism hollow” [„Panowie, ten jankeski wynalazek bije mesmeryzm na głowę”]. Eter nazywano dość powszechnie „jankeskim wynalazkiem”, by podkreślić jego związki ze stanem Massachusetts, gdzie znieczulenia z jego użyciem przeprowadzano już kilka lat wcześniej, choć pierwsza publiczna operacja pod narkozą eterową odbyła się tuż przed operacją tu opisywaną (16 października 1846 roku w Bostonie).
3 Tj. inhalacje.
4 William Fergusson (1808–1877), szkocki chirurg, od roku 1840 profesor w King’s College, przez lata bodaj najsłynniejszy chirurg w Londynie.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.