[Doktor Michałko]
p. 127-130
Texte intégral
1W roku 1838, po drugim moim ożenieniu się mieszkając w Perekalach1, zachorowałem na bardzo niebezpieczne cierpienia wątroby. Na kontrakty do Kijowa pojechać nie mogłem. Lekarze, jak dobry bardzo doktor i przyjaciel mój Zachorowski z Beresteczka i kilku innych, nie mogli mi nic pomóc. Miewałem tak silne ataki, że przychodziła mi myśl pozbawienia siebie życia. Opamiętawszy się i przestraszony takim stanem moim, kazałem powynosić i pochować strzelby z mego pokoju. W kwietniu trochę mi się polepszyło, miałem konieczność pojechania do Nehworoszczy, którą trzymałem w posesji, i przyszła mi myśl dojechania do sławnego doktora Michałka Wojciechowskiego, mieszkającego w majątku swoim koło Machnówki. Dużo słyszałem o jego dziwactwach, że udawał nieumiejącego ani czytać, ani pisać, że wchodząc do niego na konsultację, trzeba było naprzód położyć honorarium na stole, bez czego nie radzi, i w milczeniu gotów godziny całe przesiedzieć, dopóki choćby najskromniejszy datek nie schowa do kieszeni. Zastałem mnóstwo pacjentów, oczekujących po kolei konsultacji. Wchodzę i ja, coś pięćdziesiąty z rzędu, zastaję go siedzącego w fotelu, drugi próżny naprzeciw koło stołu; prosi mnie siedzieć, i milczy – milczę i ja, i patrzymy tak na siebie; oczekuję umyślnie, żeby mnie pierwszy zapytał: milczy, patrzę na zegarek, przeszedł kwadrans, on ciągle nie odzywa się do mnie, przeczekałem jeszcze minut z dziesięć, widzę, że się nie doczekam i że to prawda, co mi mówiono, wyjmuję dwie pięciozłotówki i kładę je na stole. W tej chwili schował je do kieszeni i zaraz zapytał: „A na co to cierpicie?” Gdym mu powiedział o moim cierpieniu, kazał mi się rozebrać, oglądnął i obstukał na wszystkie strony, jak najbieglejszy diagnosta, i odzywa się do mnie: „To tak hemoroidy uderzyły wam na wątrobisko, ale będziecie zdrowi”. Woła swego sekretarza i dyktuje mu receptę, a do mnie mówi: „Będziecie mieli proszki, których co dzień rano weźmiecie łyżeczkę kawową w szklance zimnej wody, maść, którą rano i wieczór trzeba smarować bok i obwiązać potem ceratą, i ziółka, których w ciągu dnia trzeba wypić ze dwie kwarty. Weźcie to wszystko w aptece2 w Machnówce, bo w innej albo nie dostaniecie, albo dadzą nieświeże i nie pomogą, a później powiecie, że Michałko zły doktor. Jeść możecie wszystko, tylko zawsze nie dojadajcie, i to nie tylko w czasie kuracji, ale pilnujcie się tego zawsze, a będziecie zdrowi i długo żyli. Zbytnie objadanie się i obciążanie żołądka najwięcej sprowadza chorób”. Zapytuję, czy po wyżyciu3 lekarstw mam powtórnie przyjechać. „A daleko mieszkacie?” Mówię: w Dubieńskim. „A to daleko, jak wyżyjecie lekarstwa, będziecie zdrowi”. „Ale choć daleko, ja przyjadę”. „Jak chcecie, to przyskoczcie, ale ja wam mówię, że będziecie zdrowi”. Pojechałem do Machnówki, wziąłem lekarstwa, przenocowałem w Nehworoszczy i na drugi dzień wyruszyłem do domu i najakuratniej zacząłem przyjmować lekarstwa, których doza była niemała. Samych proszków kwartę, tyleż maści i z parę garncy ziółek. Szczególnie proszki były przykre i wstrętne, ale przezwyciężyłem siebie i najakuratniej, według ordynacji, wszystko przyjmowałem. Gdym połowę tych lekarstw wyżył, już poczułem znaczną ulgę. Miałem nabrzmiałość w miejscu wątroby, ta zmalała bardzo, żółta cera z twarzy zeszła, wrócił dobry humor i zupełnie odżyłem. W czerwcu było mi tak dobrze, że się wybrałem do Berdyczowa na sławny onufrejewski jarmark4. Potrzebowałem kupić koni jezdnych i roboczych, pięćdziesiąt wołów do gorzelni perekalskiej, sto do nehworoskiej – pieniądze były. Przed jarmarkiem na dni kilka pojechałem do Nehworoszczy, a stamtąd do Michałka. Zastaję cały dziedziniec zapełniony karetami, powozami, najtyczankami5, prostymi wozami, słowem jak na odpuście lub jarmarku. Kiedy doczekałem się kolei, wszedłszy, od razu kładę dwie pięciozłotówki na stole i powiadam, że przyjechałem podziękować za skuteczną poradę. Obejrzał mnie i mówi: „Żadnych lekarstw już nie potrzeba, tylko teraz kąpcie się koło jakiego młyna i podstawiajcie bok pod wodę spadową”. Przyjechawszy do Nehworoszczy, zaraz urządziłem sobie taką kąpiel koło młyna. W nocy opryszczyło mi cały bok. Wracając do domu wstąpiłem do Zahajec. Poradzili mi tam ci, co używali modnej wówczas kuracji Prysnica6, żeby nie kąpać się, póki nie zejdą pryszcze. Usłuchałem tej rady i powróciwszy do Perekal, całe lato używałem tylko spadowej kąpieli. Tym sposobem wykurowałem zupełnie nie tylko siebie, ale jeszcze kilka osób. Michałko był sławnym doktorem, ale widocznie dla większej wziętości umyślnie udawał samouczka, nieumiejącego ani czytać, ani pisać. Tym sposobem dorobił się ogromnej fortuny. Miał tylko jedną córkę, a po śmierci jego owdowiała żona wyszła za mąż za księcia Mikołaja Radziwiłła z Berdyczowa. Kijowska wraczebna uprawa7 zażądała od Michałka zdania egzaminu, grożąc wzbronieniem leczenia. Oryginalny był to egzamin w obecności jenerał‑gubernatora Bibikowa8. Na zapytanie prezesa, czy może zdać egzamin, odpowiada Michałko: „Ja nie umiejąc ani czytać, ani pisać, waszego egzaminu nie mogę zdawać, ale ja umiem leczyć i ludziom pomagam, a na dowód proszę mi dać taką dozę trucizny, merkuriuszu9, która by od razu mogła zabić człowieka”. Gdy mu ją podano, zażył sam i dobywając z kieszeni jakąś flaszeczkę, popił znajdującym się w niej płynem. Po niejakim czasie, zdrów zupełnie, odzywa się: „Jeżeli który z panów zrobi taką samą próbę, to wówczas ja uwierzę, że więcej umiecie ode mnie i macie prawo mnie egzaminować”. Będący świadkiem tego Bibikow kazał mu wydać świadectwo na prawo leczenia i egzamin ten jeszcze większą sławę i wziętość zjednał Michałkowi10. Bez datku nikogo nie leczył, ale nie wymagał wiele, brał, co mu kto dawał, nigdy od najbogatszego nawet nie wymagając więcej. Od biednych brał kury, jaja, gęsi, prosięta, co kto tylko mógł dać, i codziennie od samego rana do godziny pierwszej pełno było pacjentów. Po pierwszej już nikogo nie przyjmował i nikomu nie radził, również nigdy do nikogo nie wyjeżdżał wezwany, tak że musiano obłożnie chorych przywozić i wnosić na rękach do niego. Sława Michałka w swoim czasie tak była rozgłośna, że ją opiewano w różnych piosenkach, bardzo rozpowszechnionych. Jedną z takich przywitano mnie, gdym po bytności i kuracji u Michałka przybył na jarmark berdyczowski, znajomi chórem śpiewając, witali mnie.
2Oj, chora ja, mamo, chora.
Wezit mene do doktora.
Do doktora, do Mychałka,
Szczob ja stała jak boczałka,
Bo Mychałko doktor sławny,
Do wsej bołeżni sprawny
I popodia z Biłhorodu,
Szczo ne mała ditej z rodu,
Jak jej postukan kola boku,
Pryweła chłopca do roku!
Notes de bas de page
1 Kontekst historyczny zakreślony został we wprowadzeniu do tekstu.
2 Apteka ta była prawdopodobnie własnością samego Wojciechowskiego.
3 Tj. po zużyciu.
4 Tj. rozpoczynający się pod koniec czerwca, w dniu św. Onufrego (w literaturze zwykle zwany „jarmarkiem onufrejskim” albo potocznie „onufrejem”).
5 Rodzaj bryczki z wyplatanym nadwoziem
6 Bohatera działu Kuracja wodna u Priessnitza (w tym tomie).
7 Tj. urząd lekarski.
8 Tj. Dymitra Gawryłowicza Bibikowa; zapisał się w relacjach pamiętnikarskich i historycznych jako twórca antypolskich represji. Kijowskim gubernatorem wojskowym został pod koniec roku 1837.
9 Tj. rtęci.
10 Jak się wydaje, bardziej wiarygodną relację – ale też opowiadającą o wydarzeniach dużo wcześniejszych – przedstawia anonimowy autor Prawdziwego życiorysu Tomasza Padurry (Poznań 1875, s. 56–57); zdaniem Zofii Wójcickiej (Tradycja napoleońska w „Konradzie Wallenrodzie” A. Mickiewicza, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia A. Mickiewicza” Xiii/1978, s. 82) autorem tym był poeta Franciszek Barański. Czytamy tam, co następuje: „W początkach Wraczebne Upra w y wielce go prześladowały, ale kiedy w roku 1811 wezwany przez gubernatora żytomirskiego, Komburleja, córkę jego, odstąpioną przez innych doktorów, z niebezpiecznej choroby wyleczył, ten go zaprotegował w Petersburgu, uzyskał mu oficjalne pozwolenie kurowania – aptekarze zaś dostali rozkaz wydawania na jego recepty lekarstw bezsporn o”.
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.