6. Miasto przeznaczone na klęski i zniszczenia
p. 392-395
Texte intégral
CONCEPCION
1(...) Miasto było jeszcze po większej części w gruzach od ostatniego trzęsienia ziemi w 1835 roku. Wiele domów bez dachu, mury porysowane. Plac pusty, miejscami trawą porosły, miejscami kupy kameni i cegieł świadczą, gdzie były pałace i kosztowne magazyny. W miejscu, na którym stała katedra, płyty ciosanego kamienia porozrzucane, szczątki starych ścian, reszty wieżyc i szerokich podwalin; już znaczna część gruzów była wywieziona za miasto.
2Od najstarszych lat swojego bytu było to miasto jakby przeznaczone na wielkie klęski i zniszczenia, które odziedziczyło po swoim poprzedniku, pierwszej osadzie hiszpańskiej Penco. Kłótliwe, burzące się, nigdy kontente ze swoich rządców i rad municypalnych, zagrożone od sąsiednich Indian Araukanów, po wielokroć budowało się i waliło się od pożarów i trzęsień ziemi. (...)
3Było to w miesiącu lutym (17 czy 18, jeżeli się nie mylę) około jedynastej z rana, mało co po nabożeństwie w kościołach. Żaden znak ni wróżba na niebie czy w powietrzu nie poprzedziły nieszczęścia. Bawiono się, kłócono się, przedawano po kramach lub spokojnie siedziano po domach. Upał, niebo pogodne wabiły ludność do kąpieli w Bio‑Bio; ani wiatru nie było, ni morze nazbyt szumiało; dzieci igrały na łące. Gdy nagle zaryczał huk straszny pod ziemią, zatrzęsła się ziemia i wicher zawył nad miastem. Cała ludność wybiegła na ulice, na place z krzykiem, z płaczem, bijąc się w piersi i wołając: „Misericordia, misericordia”. W parę minut drugie [trzęsienie], silniej zatrzęsło się miasto i grad dachówek runął po wszystkich ulicach; poczęły rozpadać [się] domy, chwiały się jak trzciny wieże kościelne, a dzwony same dzwoniły; ludzie ustać nie mogli na nogach. Za trzecim wstrząśnieniem, silniejszym od poprzednich, kościoł katedralny i większa część miasta już leżały na ziemi, a gęsta, oddech tamująca, od rozwalających się murów powstała kurzawa tak w tym momencie niebo i słońce zakryła, że choć to było południe, noc zapadła; matki uciekających swych dzieci nie widziały; ludzie jak pijani słaniali się.
4Była to straszna godzina, o której mówili mi ci, co ją widzieli, że takiej czy podobnej aż do sądnego dnia nie będzie. Pierwej niż ta piekielna chmura kurzawy opadać zaczęła, poczynały na wielu miejscach przyświecać pożary i długi czas przeszedł, nim słońce ciernnoczerwonego, miedzianego koloru mogło się przedzierać do wołającej o ratunek do Boga ludności.
5Nie ustawały jednak grozić burze podziemne; co kwadrans, co pół godziny ponawiały się, choć słabsze, krótsze trzęsienia; chwiały się wysokie poszczepane mury starych wieżyc i klasztorów i padały z łoskotem jakby dęby siekierami podcięte. A kiedy po południu opadł zupełnie tuman owego duszącego prochu z pogruchotanych domów, odsłonił się widok okropnego zniszczenia, nad którym podnosiły się tylko miejscami dymy pożarne; tysiące rodzin pozostało bez domów, bez ratunku. Na przedmieściach tylko ocalały ubogie chaty z trzciny, sitowiem nakryte, tak zwane ranchos, do których bogatsi garnąć się musieli, szukając gospody i przytułku.
6Najbiedniejsze, litość wzbudzające były mniszki, które w tym zamieszaniu i pożodze uciekać musiały z klasztorów i rzucać się w odmęt pospólstwa, gdzie nie było różnicy stanów ni czci, ni majątku, równość tylko – w rozpaczy. Przez całą noc pod gołym niebem przy roznieconych ogniskach lud koczował, a zaledwo świtać poczynało, na domiar nieszczęścia spadł ulewny deszcz, jakiego od wielu lat nie pamiętano.
7Czego trzęsienie, ogień i ulewa zniszczyć nie mogły, tego źli ludzie dokonali. Nieodstępni towarzysze klęsk i nieszczęść, złodzieje, wkradali się do zburzonych domów, odkopywali, co mogli, z gruzów i unosili, ciesząc się ze spustoszenia jak zły duch z upadku pierwszego człowieka. Niewiele było trupów w tym trzęsieniu przez to, że pierwsze uderzenie podziemne nie było zbyt gwałtowne, ostrzegło mieszkańców i dało czas do ucieczki na rynki i ulice. Dwóch tylko rzemieślników, którzy wysoko na katedralnej wieży pracowali, i zakrystian polegli pod gruzami kościoła.
8Zdawałoby się, że po takiej strasznej klęsce dawni właściciele zburzonych domów pomyśleć powinni byli o zabudowaniu nowego miasta na innym miejscu. Smutne bowiem doświadczenie, jakie mieli na po trzykroć zrujnowanym Penco, że groźny skutek trzęsienia zależy bardziej od natury gruntu, na którym stoją domy, niż od siły wstrząśnienia, ostrzec ich było powinno, że miasto Concepcion, wymurowane na gruncie piaszczystym, o parę stóp od powierzchni ziemi, ulec może ponawiającym się tym samym zniszczeniom. To samo trzęsienie, które obaliło tysiące domów w Concepcion, nie sprawiło żadnej szkody na wybudowanych o kilka mil stąd na wschód, na granitowym pokładzie miasteczkach, jak Gualquib, Here, i przeciwnie, porujnowało wiele domów w Yumbel, a więcej jeszcze w Chillan, w Talca, leżących na ziemistym, gliniastym gruncie szerokiej, podłużnej, między dwiema Kordylierami doliny.
9Jakoż zaraz po nieszczęściu o niczym nie myślano, jak o wybraniu bezpieczniejszej posady na nowe miasto. Opatrywano piękne, wśród tak nazwanej Nadmorskiej Kordyliery, opodal od rzeki, na twardszym kamiennym gruncie miejsca. Czynną była rada municypalna i nie dozwalała nikomu murować nowych domów na podwalinach tych, które się nie obroniły od trzęsienia.
10Przeszedł rok i drugi; pierwsi kramarze i kupcy popodpierali jako tako pochylone ściany, pozalepiali dziury, podbudowali naprędce, tymczasowo, co mogli. Rada miejska i bogatsi właściciele coraz silniej, gwałtowniej sprzeczali się ze sobą, rozprawiali, dysputowali, żyjąc jak na popasie. W uboższych, niezupełnie zrujnowanych domkach, coraz mniej okazywano surowości dla tych, co nie czekając skutku dyskusji, rzucali się do restaurowania lub odbudowania dawnych mieszkań. Trzeciego, czwartego roku już się pokazywała większość głosów na obradach przeciw obraniu innej posady na miasto. Przemogła partia handlowa i właścicieli większych posad na domy. Jeden z najświatlejszych, zacny bardzo obywatel i dawny urzędnik, Zanartu, zbudował za pozwoleniem rządu drewniany, z lekkich desek domek jak szkatułkę, tuż przy rozwalinach katedry, na placu, a powoli, choć niskie, zawsze tymczasowo i za pozwoleniem, poczynano niby naprędce (póki rząd i rada miejska nie uchwalą stanowczej decyzji) murować mieszkania.
11Nie uszło lat dziesięć, oswojono się z nieszczęściem i przebaczono trzęsieniu. Choć katedralny kościół był jeszcze w gruzach, klasztory nie były ponaprawiane, a na wielkim placu nikt jeszcze nie brał się do murowania, już po ulicach przygotowywano cegły i wszelkie materiały na stawienie pałaców. Blisko katedry biskup Elizondo wystawił z cegły wysoki dom jakby dla dania przykładu i okazania, że nie masz się czego lękać; zbudował jednak na środku dziedzińca lekki szałasik z desek dla siebie. Całą prawie ulicę Kupiecką (calle de Comercio) znalazłem zrestaurowaną, a kiedy jednemu bogatszemu panu, który murował dla swojej licznej familii i małych dziatek przestronny dom, a ściany dochodziły do pięciu metrów wysokości, zrobiłem uwagę: „Jak możesz stawić na tym samym miejscu, na którym trzęsienie ziemi obaliło twoje dawne mieszkanie, nowy dom tak wysoki”. Odpowiedział: „To nic, wiadomo dobrze, że takie wielkie trzęsienia jak ostatnie ponawiają się tylko co 70 czy 75 lat, a o mniejsze nie dbamy”.
12Taka to przezorność ludzka, że stawia murowane pastki na swoich prawnuków.
13PRZEDRUK ZA: Ignacy Domeyko, Moje podróże. Pamiętniki wygnańca, przygotowała do druku, opatrzyła przedmową i przypisami Elżbieta Helena Niechowa, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963, s. 417–421.
Auteur
(1802–1889)

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.