2. Pojedyńcze drzewa na brzegach znajdowano. Kraków 1813
p. 237-240
Texte intégral
Most na Wiśle.
1W czasie rozbioru ojczyzny most na Wiśle między Krakowem i Podgórzem był taki, jak teraz widzimy, t.j. pływający, z pali drzewa czyli z belek zbudowany. Ten most zastąpili Austryacy innym, drewnianym także, ale postawionym na dwóch rzędach palów dębowych, bitych w korycie Wisły. Prawie, że ukończono budowę jego r. 1802.
2Był on z samego drzewa dębowego z ogromnych dębów, jakich już teraz nigdzie w okolicach nie widać, bo to już może były ostatnie z dawnego pokolenia tych olbrzymów, których lud już nielitościwa securis wytępiła, i ani jednego takiego patryarchy około Krakowa nie widać. Nazwano ten most Karls‑Brücke na cześć arcyksięcia Karola, brata cesarskiego, który pierwszy po ukończeniu budowy przez ten most przejechał i tym sposobem go ochrzcił.
3Szczególniejsze też mostu tego było przeznaczenie. Był on już wskazany na to, aby się stał pastwą płomieni, a zginął przez inny żywioł, t. j. przez wodę, gdyż go zerwała nadzwyczajna powódź r. 1813.
4Gdy w zimie r. 1812–13 po kampanii moskiewskiej zbierał się korpus wojska polskiego w Krakowie i zgromadziły się rozbitki wojsk francuskich, i gdy na wiosnę r. 1813 zbliżało się wojsko moskiewskie pod Kraków, Polacy i Francuzi, mający się udać przez Austryą do Saksonii na wypadek, gdyby ich Moskale w Krakowie z siłą przewyższającą atakować chcieli, zamierzali przejść do rejonu podgórskiego i most mieli zapalić, a przejścia przez Wisłę bronić. Jakoż cały most już był nasmarowany smołą i inne palne materyały były przysposobione, ale do tego nie przyszło, a w kilka miesięcy Wisła – jak niżej opisuję – do tego stopnia wezbrała, iż cały most popłynął i tylko pojedyńcze z niego drzewa na brzegach pozostawały, ani też do odbudowania go nie przyszło. Tylko potem pływaka urządzono.
Nadzwyczajne wezbranie Wisły r. 1813.
5Okropna ta, lecz szczęściem nie tak często przypadająca katastrofa, przypadła za mojej pamięci d. 23 sierpnia r. 1813, i trwała przez 3 dni, po których woda opadać zaczęła.
6Już i w dawniejszych czasach bywały równie nadzwyczajne wylewy Wisły, jakich dwa wymieniają tablice marmurowe na murze klasztoru zwierzynieckiego z oznaczeniem wysokości, do jakiej woda dochodziła.
7Kto takiego wypadku własnoocznym nie był świadkiem, ten sobie nie potrafi wyobrazić, jaki to był widok przerażający.
8W pomienionym r. 1813 miesiąc sierpień – a podobnie i całe lato – był dżdżysty, a kilka dni przed wezbraniem padał ciągle i nieprzestannie drobny deszcz, który ani na chwilkę nie ustawał. W górach deszcze były ulewne, a na koniec i przerwanie chmur, skąd na ziemię spadła taka masa wód, że jej najobszerniejsze koryta objąć nie mogły. Gdy trudno dać wyobrażenie o szerokości wylewu, tedy wspomnę tylko, że cała ta rozległa przestrzeń od gór Krzemionek, cała szerokość pastwisk, nazwanych Błonie, aż do wzgórzów jak leżą Bronowice, własność kościoła Panny Maryi, zalane były. Wisła zaś z nadzwyczajnym pędem, czyli całą nawałnością wody płynęła tem położeniem, jak jest wieś Ludwinów, Zakrzówek i Kapelanka, a obszar ten, o którym mówię, zdawał się, że to jest morze, którego końca nie można było dostrzedz.
9Widok ten okropny w całym ogromie okazywał się z góry Wawel, przeto też cała ludność Krakowa okrywała to wzniesienie. Domy przedmieścia Zwierzyniec wszystkie aż powyżej okien zalane były, i okna były pod wodą, a tylko same szczyty dachów z wody widać było. W domu dość wysokim, murowanym na prawym czyli galicyjskim brzegu Wisły, który stoi naprzeciw Zwierzyńca, woda dochodziła do okien pierwszego piętra. Tam schronili się żołnierze austryaccy, piechota węgierska, i ciągle z okien dawali znaki, wzywające o ratunek, jako to strzelając z karabinów, podnosząc chustki na bagnetach na kształt chorągiewek itp., aż nareszcie Maciej Krotz, rodem Węgrzyn, tu w Krakowie osiadły, właściciel oberży w ulicy Św. Jana, zachęcił kilku ludzi nadwiślańców przyrzeczeniem nagrody. Ci, puściwszy się łodzią, brali po dwóch pajtaszów (tak lud nasz zwał piechotę węgierską), i przewozili na tę stronę do Krakowa, bo indziej pęd wody nie dozwalał, a zresztą całe Podgórze do Krzemionek było zalane, a ludzie wynieśli się na góry. Ludzie ci przybijali z łodziami aż pod samym pałacem biskupów krak., i prawie z łodzi do ulicy Franciszkańskiej wysiadali. Potem tych żołnierzy (a było ich 18 lub 20) zabrał Krotz do siebie i podejmował ich aż do opadnięcia wód. Za co go też najjaśniejszy cesarz Franciszek hojnie wynagrodził, obdarzając medalem złotym zasługi, który najmniej 10 dukatów miał wartości, i który poczciwy Krotz w czasie uroczystości nosił. Okropna to rzecz widzieć było, jak pęd wody, do nadzwyczajnej wysokości wzniesiony, niósł drzewa, pomniejsze budynki np. chlewy, całe chaty, tysiące snopów zboża, kopy, stogi siana itp., co wszystko zabrała woda z pól i wiosek, niekiedy dosyć daleko od brzegów Wisły leżących. Ludzie śmielsi z rybaków i innych puszczali się w lekkich lodziach i chwytali na Wiśle całe parkany z desek, drzwi i wrota, drzewa itp. sprowadzali do lądu.
10W tej to pamiętnej powodzi Wisła płynąca przez Stradom (czyli odnoga jej zwana niewłaściwie Starą Wisłą, bo, jak twierdzą dziejopisowie, koryto takowe dopiero król Kazimierz Wielki przekopać kazał, a zatem właściwiej jest nazywać je Nową Wisłą) – woda, mówię, ta zniosła czyli zerwała całą kamienicę, oznaczoną nr. 1‑ym, przytykiem prawie do samego mostu Stradomskiego, z miasta idąc, po prawej ręce stojącą; dziś w tem miejscu jest plac pusty.
11Największą atoli szkodą był piękny most drewniany na palach, na wielkiem korycie Wisły między Krakowem i Podgórzem stojący i dosyć wysoko podniesiony, – jak to jeszcze i dziś widzieć można (r. 1842) na obu jej brzegach z kamienia ciosowego murowane głowy mostowe, który w tym czasie w nocy zerwała woda, dochodząca prawie wysokością do samego mostu. Do tego nagromadziło się wiele drzewa, domów i budowli, które się na tymże moście opierały – toteż most, nie mogąc wytrzymać takiego parcia, tembardziej że go woda w górę wznosiła – poszedł z wodą na dół, i tylko pojedyńcze drzewa na brzegach znajdywano.
12PRZEDRUK ZA: Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego, wydał Stanisław Estreicher, Kraków 1909, t. 1, s. 197–201.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.