7. „Austria”
p. 179-187
Texte intégral
A. 16 mil od Nowego Jorku
1Czas, 1858
2Niewytłumaczone dotychczas wypadki i nieszczęścia prześladują Towarzystwo Główne pocztowej i przewozowej żeglugi parowej hamburskiej. Niedawno temu, na pysznym parowcu „Harmonia”, przy wyjściu Elby na morze, kilkanaście funtów prochu zapaliło się w składzie i uszkodziło kajuty i kilku podróżnych, z których jeden tu umarł.
3Dnia 1 września drugi parowiec tego samego towarzystwa „Austria” kapitan Heydtmann, udał się stąd przez Southampton do Nowego Jorku. Oprócz znacznej ilości towarów i listów z pakami, zabrał stąd 420 podróżnych, to jest: w pierwszej kajucie 49 dorosłych, 16 dzieci, 3 niemowląt; w drugiej kajucie 103 dorosłych, 5 dzieci, 3 niemowląt; między pokładami 211 dorosłych, 27 dzieci, 3 niemowląt. Dziś odbieramy wiadomość z Ameryki, że parowiec „Austria” 13 września spalił się na morzu niedaleko Nowego Jorku. 50 podróżnych wziął na pokład okręt, który wrócił do Anglii, a 18 innych okręt „Lotus” żeglujący do Ameryki. Reszta podróżnych wraz ze służbą i kapitanem zginęła. Druga depesza z Londynu potwierdza tę nieszczęsną nowinę, dodaje wszakże, że na „Austrii” znajdowało się w ogóle ze służbą 600 ludzi, i że rzeczywiście okręt zgorzał zupełnie wśród Oceanu na 16 mil od brzegu amerykańskiego. Między podróżującymi większa część była emigrantów i za interesami handlowymi do Ameryki udających się Niemców i Amerykanów, z Prus, Szkocji, Danii i Hamburga.
4PRZEDRUK ZA: Czas, 6 października 1858 roku.
B. Suknie już się paliły
5Gazeta Warszawska, 1858
6Kuryer Stanów Zjednoczonych podaje następujący opis pożaru parowca Austria przez pasażera Karola Brews skreślony:
7W Southampton dnia 4go b.m. wsiadłem na parostatek Austrii, pod kapitanem Haydtman, który 2go wypłynął z Hamburga. Wyruszyliśmy na morze o godzinie 5ej po południu, lecz że się mgła gęsta podniosła, zarzuciliśmy kotwicę między wyspą Wight i stałym lądem. O 4ej z rana popłynęliśmy dalej.
8Przy wyciąganiu kotwicy zdarzył się przypadek, który jeden człowiek opłacił śmiercią. Lina kotwiczna wyprężyła się u kołowrota i zakręciła massą żelaztwa na wszystkie strony. Dwóch ludzi zostało ciężko rannych, a jeden rzucony w morze, musiał być zabitym, bo nie wypłynął na powierzchnię.
9Od wypłynięcia mieliśmy ciągle silny wiatr zachodni. 12go czas był przyjaźniejszy, a 13go doszliśmy szybkości trzynastu węzłów na godzinę, płynęliśmy więc, spodziewając się stanąć 18go w New‑Yorku. Po 2ej z południa stałem na tylnym ganku okrętowym i postrzegłem gęsty dym, dobywający się w pobliżu mieszkania majtków. Kilka kobiet rzuciło się ku tyłowi okrętu, wołając: – „Okręt pali się – co się z nami stanie!” – Natychmiast zmniejszono szybkość o połowę i tak płynięto aż do chwili wybuchnięcia składu prochu; sądzę, że wtedy mechanicy zaduszeni zostali. Zszedłem z ganku na środek okrętu i widziałem, że płomienie dobywają się przez boczne otwory. Wiatr wtedy wiał wprost z przodu okrętu, w skutek czego ogień szerzył się gwałtownie. Poskoczyłem więc do trzymającego rudel i żeby skręcił statek bokiem do wiatru. Wahał się, zapewne nie zrozumiał mnie, bo rodem był z Hamburga. Obróciłem się więc do jakiegoś Niemca, żeby mu to powiedział. Postrzegłem w tej chwili kilka osób wyrzucających łódź na wodę otworem pod tylnym gankiem.
10Nie wiem, co się z tą łodzią stało, ale zapewne strzaskała się na szrubie okrętowej. Chciałem więc dostać się na którą łódź z prawej strony statku, lecz zaledwie chwyciliśmy za liny, tyle razem osób skoczyło w nią, żeśmy bloków odwinąć nie mogli. Zatrzymać się musiano, dopóki wszyscy z łodzi nie powyłazili, i dopiero zdołaliśmy wyrzucić je na wodę za baryerę. Też same osoby skoczyły w nią tak tłumnie, że się natychmiast zatopiła i fale pochłonęły wszystkich, prócz trzech, co się u boków czółna czepiali.
11Rzuciliśmy linkę i przyciągnęli człowieka, który, jak się pokazało, był restauratorem na statku. Drugiego lina zadławiła, owinąwszy mu się na szyi.
12Ogień tak się szerzył, że nie było czasu myśleć o ratowaniu innych osób z zatopionej łodzi. Wszyscy passażerowie pierwszej klassy zbiegli się na tylny pokład, prócz kilku panów, którzy udusili się w sali do palenia cygar. Dużo passażerów drugiej klassy wtłoczyło się także na tylny pokład, lecz niemało ich pozostać musiało w kajutach, bo im płomienie tamowały wyjście. Wyciągnięto ich kilkunastu linami przez wentylator, ale wielu jeszcze zostało.
13Ostatnia wyciągnięta ztamtąd kobieta powiedziała, że sześć osób było już zaduszonych. Postrzegliśmy, że okręt wrócił do poprzedniej pozycyi, tak że płomienie aż na tył jego dosięgały.
14Nie mogłem się przecisnąć do rudla, żeby dojść przyczyny tej zmiany kierunku, alem się dowiedział, że sterujący zszedł ze stanowiska swego i dlatego okręt znów się pod wiatr obrócił.
15W tej chwili okropna i niepodobna do opisania scena działa się na pokładzie tylnym. Passażerowie, oszaleli z przestrachu, tłoczyli się i biegali na wszystkie strony: mężowie szukali żon, matki płakały za dziećmi, wielu krzyczało, wołało pomocy i ratunku; mało kto zachował przytomność i krew zimną, która jedynie ocalać mogła.
16Płomienie jednak tak doskwierały passażerom, że wielu wskoczyło w morze: krewni, rodzeństwo, objąwszy się w ramiona, razem skakali i ginęli w falach; dwie panienki, siostry zapewne, objęły się, wyskoczyły i zginęły razem w uścisku. Missyonarz jakiś rzucił się w morze z żoną, za nim skoczyła służąca i drugi oberżysta.
17Węgier jakiś, ojciec siedmiorga dzieci, z tych 4ch córek, kazał żonie skoczyć w morze, potem pobłogosławiwszy sześcioro starszych, kazał im rzucić się po kolei, nareszcie wziąwszy ostatnie dziecko na rękę, poszedł za familiją w otchłanie.
18Przez cały ten czas trzymałem się pod parapetem okrętowym zewnątrz statku, schylając się, dla ochronienia się ile możności przed płomieniami. Postrzegłem pod sobą łódkę, zatopioną w części, ale kołyszącą się jeszcze na linie przymocowanej do okrętu; wiosła były jeszcze przyczepione do niej; pomyślałem więc, że dostawszy się do niej, ocaleć zdołam i jeszcze komu pomódz do ocalenia. I udało mi się.
19Znajdowałem się o jakie ćwierć mili od płonącego statku. Widziałem mężczyzn i kobiety, rzucające się z ganku okrętowego w wodę: na kilku kobietach suknie już się paliły. Wielu z tych nieszczęśliwych wahało się zrobić ten skok śmiertelny na stóp 20 i w morze: ale rychło przymusiły ich do tego piekące płomienie. W półtory godziny nikogo już nie było widać na pokładzie. Powiosłowałem tedy ku statkowi i wyratowałem jakiegoś Niemca, pływającego jeszcze sił ostatkiem.
20O wpół do 8ej, po pięciu godzinach męczarni, w czasie których nie dostrzegliśmy ani jednego żagla, zabrała nas nareszcie francuzka barka Maurice. Ocaliła już 40 osób. O koło godziny 8ej zabrano jeszcze 23 osób, znajdujących się na metalowej łodzi.
21Przez cały czas tej klęski nie widziałem żadnego oficera i żaden nie był na tylnym pokładzie. Kapitan, posłyszawszy krzyk, że gore, wyskoczył na pokład bez czapki, wołając: „Zginęliśmy wszyscy!”. – Próbował rzucić łódź na morze, ale ta zatonęła i kapitan wpadł do wody. Czwarty porucznik odciął linę od czółna, ale szruba zaraz je strzaskała, a ludzie na niej będący potonęli; trzech czy czterech uratowało się na odłamie i tych zabrał Maurice.
22W tej chwili spuszczono łódź żelazną; napełniła się ona wodą, lecz zdołano ją wypróżnić i wlazło w nią 33 osób; dwóch oficerów ze statku i dość kobiet. Wyrzucając z niej wodę, tak mocno nią kilka razy chybnięto, że jeszcze dziesięć osób z niej utonęło.
23Wyczerpano nareszcie wodę aparatami ratunkowemi, przeciętemi na dwoje, i powiosłowano ku barce Maurice; w drodze zabrano jeszcze z wody parę osób. Nad ranem norwegska barka zbliżyła się do parostatku i uważaliśmy, że wysłała czółno ku płonącemu okrętowi. Może ocaliła parę osób, w każdym razie bardzo mało. Maurice nie komunikował się z tą barką norwegską.
24Około godziny 7ej Maurice ruszyła ku Fayal, dla wysadzenia tam rozbitków. O drugiej po południu spotkaliśmy barkę Lotus, płynącą do Halifax. Pragnąłem gorąco dostać się na angielską ziemię, co widząc, kapitan Trefy przyjął mnie na swój pokład i ofiarował to samo wszystkim obywatelom amerykańskim, ale tak się tłoczono na łodzie, że tylko 11 osób zabrać było można.
25Ogień na Austria był skutkiem karogodnej nierozwagi. Kapitan z lekarzem, uznawszy potrzebę zrobić wykadzenie między‑pokładów parą dziegciową, zlecili tę operacyę przywódzcy majtków, pod dozorem czwartego porucznika. Przywódzca majtków do zyskania pary dziegciowej chciał użyć rozpalonego do czerwoności żelaznego łańcucha; kiedy więc jeden jego koniec trzymał w ręku, drugi tak się rozpalił, iż musiał go puścić, rozżarzone żelazo padło na podłogę, która natychmiast się zapaliła, a rozlany dziegieć buchnął płomieniem.
26Wzięto się do gaszenia pożaru, lecz daremnie, bo nie było pod ręką tego, coby potrzeba. Passażerowie unieśli to tylko, co na sobie mieli, a i to w części popalone. Na statku znajdować się miało około 600 ludzi, a w tem znaczna liczba kobiet i dzieci. Między uratowanymi znajdują się: pierwszy, drugi i trzeci porucznik, oraz dowódzca majtków statku Austria, palacz, mechanik i oberżysta, a z passażerów między innymi Betty Ergan ze Lwowa.
27PRZEDRUK ZA: Gazeta Warszawska, 21 października 1858 roku.
C. W sześć miesięcy wisieć musi
28Kurier Warszawski, 1858
29Na spalonym parowcu Austria zginąć miał ostatni Prezydent Zgromadzenia Narodowego Niemieckiego P. Löwe z Calbe. Oficerowie i majtkowie okrętu Austria, którzy uszli z życiem, ogłosili w jednym z dzienników angielskich obronę Kapitana tego okrętu i swoją, przeciw zarzutom czynionym im po pismach publicznych przez wyratowanych podróżnych. Utrzymują oni, że Kapitan natychmiast po wybuchu pożaru rozkazał wstrzymać machinę parową do pół siły i przeznaczył oddział ludzi do pomp, lecz takowe w skutku zapewne stopienia się rur ołowianych nie dały wody. Z tego samego powodu pompa parowa działać nie mogła. Inna część ludzi przystąpiła do spuszczania łodzi, gdy w 15 minut po wybuchu ognia, wszystkie trzy pokłady gorzały. Okręt posiadał 8 łodzi, trzy żelazne po 60 osób mieścić mogące, dwie drewniane, a jedną żelazną na 50 osób, i dwie mniejsze na 30 do 40 osób. Służba była dobrze zorganizowaną i każdy majtek wiedział, co ma w danym razie robić, lecz do innych łodzi nie można się było dostać z powodu ognia i dymu smołowego; cztery łodzie spuszczono, a z tych trzy się rozbiły pod natłokiem podróżnych, zanim na wodę zeszły, i tylko jedna łódź mogła być należycie spuszczoną. Kapitan musiał się przedzierać przez płomienie chcąc utrzymać porządek między podróżnymi, i był bardzo poparzony. Nie wiadomo czy skoczył w łódź dla utrzymania porządku, czy też został w nią zepchnięty, dość że wpadłszy w morze, nie miał siły utrzymać się na wodzie. Dwóch oficerów jest również poparzonych. – Angielskie przysłowie mówi: kto chce w ciągu jednego roku zrobić majątek, to w sześciu miesiącach wisieć musi.
30PRZEDRUK ZA: Kurier Warszawski, 4 listopada 1858 roku.
D. Cały z żelaza
31Czas, 1858
32Kor. Austr. donosi z nowego Jorku z dnia 9go października: Ostatni tydzień obfitym tu był w przerażające zdarzenia. Po okropnych doniesieniach o losie okrętu „Austria”, nastał pożar tutejszego pałacu kryształowego. Cudem tylko nikt z ludzi niezginął. Dziesięć tysięcy osób było zgromadzonych w tym olbrzymim budynku w chwili, gdv powstał okrzyk: „gore!”. Towarzystwo „American Institute” urządziło właśnie w tym pałacu wystawę przemysłową. Wszystko, co tam było, stało się pastwą płomieni. Budynek zabezpieczonym był jedynie na 50,000 dol. Są powody, dla których pożar ten przypisują podpaleniu. Odpowiada on niedawnemu zburzeniu zakładu kwarantanny. Tak więc zasada „pomagaj sam sobie” wyradza się częstokroć w dziką samowolę i lekceważenie wszelkich praw. Okręt „Austria” był cały z żelaza, pałac kryształowy tylko z żelaza i szkła; dziwne to zjawisko fizyczne, że oba tak szybko zniszczały. Miałoby żelazo przyczyniać się do spalenia innych części? Wtedy pewność od ognia, na jaką liczono, byłaby złudną. Niektóre dzienniki zajmują się ważnem tem dla nowoczesnej nautyki i architektury pytaniem. Katastrofa „Austryi” liczne tu sprowadziła zebrania, na których gorąco rozbierano los wychodźców europejskich. Wyświecenie niebezpieczeństw materyalnych przy przewozie wychodźców zaprowadziło do wykazania niecnych sprawek tej spekulacji. Osobliwie ubogie dziewczęta niemieckie, które nędza z własnego kraju wygania, wystawione bywają na tych okrętach na najhaniebniejsze traktowanie. Pod tym względem mnóstwo przypadków wyliczano, a wreszcie postanowiono założyć komitet dla opieki wychodźców niemieckich, który ma się o to starać, aby uczciwie obchodzono się na okrętach z wychodźcami i ścigano sądownie każdy przypadek, jaki dojdzie do wiadomości komitetu. Pominąwszy nawet względy obyczajności, już samo nagromadzenie razem osób różnej płci i wieku wraz z pakami towarów nie może być cierpiane pod względem sanitarnym. „Austria” właśnie w skutku tego zgorzał. Z powodu kilkudniowej niepogody wszyscy podróżni ostatniej klasy siedzieli w podmościu, w obawie więc, aby się nie wyrodziła jaka choroba z zaduchu, wykadzano podmoście.
33PRZEDRUK ZA: Czas, 3 listopada 1858 roku.
E. Z zimną krwią
34Czas, 1859
35Z Nowego‑Jorku donoszą pod d. 5 lutego, że przed kilku dniami powstał pożar na parowcu „North Carolina”, płynącym z Baltimore do Charlestown wśród nocy podczas mgły bardzo gęstej. Podobnie jak na statku hamburskim „Austria” płomienie ogarnęły tak nagle pokład, że podróżni zaledwie z kajut swoich wydostać się mogli, a przecież z 70 osób płynących tym statkiem jeden tylko człowiek zginął, który się nie pośpieszył z wyjściem z kajuty. Kiedy jednak na okręcie „Austria” kapitan i załoga pierwszy dali przykład popłochu, kapitan wzmiankowanego parowca amerykańskiego z zimną krwią rozporządzenia wydawał i wszystkich podróżnych sprowadził na łodzie, lubo płomienie dokoła buchały i nie miano tyle nawet czasu do ratunku co na okręcie „Austria”.
36PRZEDRUK ZA: Czas, 4 marca 1859 roku.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.