Katastrofy i wypadki w czasach romantyków
Catastrophes and Accidents in the Time of the Romantics
Po raz pierwszy przemknęła mi myśl o tytułowej tematyce, gdy 12 września 2001 roku, w dzień po zamachu na World Trade Center, ujrzałem na Krakowskim Przedmieściu orszak manifestacyjny prowadzony przez prominentnego polityka; uczestnicy nieśli tabliczki z napisem: ”Oto kara za świat bez Boga” i śpiewali religijne pieśni. Zastanawiało mnie, do jakiej tradycji przypisać to wydarzenie i słowa na transparentach: do polskiej romantycznej, w której Bóg gotów jest w odwecie za ludzkie zło i brak wiary w...
The first time I thought about the eponymous theme was when, on 12 September 2001, a day after the attack on World Trade Center, I saw a demonstration cortege on Krakowskie Przedmieście, led by a prominent politician; the participants carried placards with the sign ‘This is punishment for a world without God’ and sang religious hymns. I wondered which tradition to ascribe this event and the words on the placards to: Polish Romanticism, in which God is ready to blow up the planet, like Julian Ord...
Éditeur : Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Lieu d’édition : Warszawa
Publication sur OpenEdition Books : 25 mars 2024
ISBN numérique : 978-83-67637-61-9
DOI : 10.4000/books.iblpan.13233
Collection : Nowa Biblioteka Romantyczna
Année d’édition : 2017
ISBN (Édition imprimée) : 978-83-65573-97-1
Nombre de pages : 640
Słowo wstępne
I.
II.
Antologia
I. Dzieje się
Kazimierz Girtler, Ignacy Domeyko et Mary Shelley
1. Co to będzieAdam Mickiewicz, Zygmunt Krasiński, Ambroży Grabowski et al.
2. Nie jest dobrzeGustaw Belke, Joachim Lelewel, Julian Ursyn Niemcewicz et al.
3. W dawnych czasach też nie lepiejII. Idzie na dno
Adam Mickiewicz
1. Pomp złowieszcze jękiJulian Ursyn Niemcewicz
4. Okręty ginące na szerokim morzuGeorge Byron
5. „Meduza”Klementyna z Tańskich Hoffmanowa
12. Wszystkie piękne i dorodneSeweryn Goszczyński
13. Jeden z przechodniów poznał ciało ludzkieJózef Kopeć
20. Tu widać można było moc straszliwą morzaTomasz Teodor Jeż
21. Polecajcie się Bogu, rozbiliśmy sięIgnacy Domeyko
22. I am distressfullyCyprian Kamil Norwid
23. Jako balon, który uwiązanie swe opuściłJulian Ursyn Niemcewicz et Cyprian Kamil Norwid
24. Narzędzia ocalająceIII. Topi i zalewa
Kazimierz Władysław Wójcicki
1. Rzeka wezbrała do niesłychanej wysokości. Warszawa 1813Ambroży Grabowski
2. Pojedyńcze drzewa na brzegach znajdowano. Kraków 1813Kazimierz Girtler
3. Ławy kościelne też pływały. Kraków 1813Henrietta z Działyńskich Błędowska
4. Wspaniały i przerażający widokWincenty Pol
6. W całym pędzie pomijały nas zająceWincenty Pol
8. Kra nas zmiele na zatorzeTadeusz Chamski
9. WyłomWincenty Pol
10. Gdy powódź w ziemi, niech będzie i w duszyFryderyk Chopin
12. Wieś teraz pięknaIV. Pali się
Helena Modrzejewska, Maria z Mohrów Kietlińska, Fryderyk Hechel et al.
1. Kraków 1850Eu‑go Helenijusz, Deotyma – Jadwiga Łuszczewska, Aleksander Nikitienko et al.
4. Pożary w Polsce i Rosji w pamiętnikach, dziennikach i zapiskach historycznychHenrietta z Działyńskich Błędowska
7. Ochrona przed pożaremSeweryn Goszczyński
8. We śnieV. Trzęsie się i wybucha
Ambroży Grabowski
1. Jadą!Kazimierz Girtler
2. W jednej chwili wiedział cały KrakówAntoni Andrzejewski
3. Babka nie pamiętałaKarol Darwin
5. Cienka skorupka na płynnym podłożuIgnacy Domeyko
6. Miasto przeznaczone na klęski i zniszczeniaAleksander Humboldt
7. Smutne następstwa podziemnych rykówJózef Ignacy Kraszewski
11. Wtem nad głową moją usłyszałemHeinrich von Kleist
12. Część miasta runęła z łoskotemVI. Zaraża się
Kazimierz Władysław Wójcicki
1. Pani MoruJuliusz Słowacki
2. Ojciec zadżumionychAlphonse de Lamartine
3. Tyfus dobijał, co broń oszczędziłaŻegota, Jan Nepomucen Janowski, Henrietta z Działyńskich Błędowska et al.
4. Cholera w Europie. Pierwsza fala 1830–1835Ferdynand Hechel, Kazimierz Girtler et Fryderyk Chopin
5. Druga i trzecia fala cholery, 1848–1860Józef Ignacy Kraszewski et Stendhal
6. O skutecznym rad sposobieVII. Wykoleja się i wywraca
Henrietta z Działyńskich Błędowska, Kazimerz Girtler, Juliusz Słowacki et al.
1. Pojazdem i końmiWilhelm Kolberg
4. Gorliwość, staranność i przytomnośćVIII. Wali się
Ludwik Jabłonowski, Anonim, Henryk Bogdański et al.
1. Wieża we LwowieIX. Eksploduje
X. Rzuca się na pomoc
Heinrich Kleist
1. Wielkość RzymianKazimierz Władysław Wójcicki
4. Pan ogniaWalerian Kalinka
6. Ani ognia, ani niebezpieczeństwaXI. Wspiera się
Kazimierz Władysław Wójcicki
1. Mieszkańcy WarszawyIgnacy Kamiński
2. PoeciWalerian Kalinka
9. CesarzXII. Śmieje się
Fryderyk Chopin
1. Wolno posłaćAntoni Edward Odyniec
2. Trzy butelkiJulian Ursyn Niemcewicz
3. ŚledzieHenrietta z Działyńskich Błędowska
7. Ja już trupekKazimierz Bujnicki
8. Głowa niżej niż nóżkiTadeusz Bujnicki
9. Rozbicie się okrętu. Tragikomedia w trzech przemianachXIII. Żyje się
Zygmunt Krasiński
1. Suchy pył, czarny kurzSeweryn Goszczyński
2. Były jeszcze inne wypadkiPo raz pierwszy przemknęła mi myśl o tytułowej tematyce, gdy 12 września 2001 roku, w dzień po zamachu na World Trade Center, ujrzałem na Krakowskim Przedmieściu orszak manifestacyjny prowadzony przez prominentnego polityka; uczestnicy nieśli tabliczki z napisem: ”Oto kara za świat bez Boga” i śpiewali religijne pieśni. Zastanawiało mnie, do jakiej tradycji przypisać to wydarzenie i słowa na transparentach: do polskiej romantycznej, w której Bóg gotów jest w odwecie za ludzkie zło i brak wiary wysadzić planetę niczym Julian Ordon redutę i w której Chrystus ratuje in extremis cywilizację europejską, rażąc spojrzeniem jej destruktorów, takich jak Pankracy i jego wspólnicy, bohaterowie dramatu Krasińskiego? Czy też bezpośrednio do odwiecznego imaginarium karzącej opatrzności, z którego do dziś jeszcze wyrastają jak świat długi i szeroki idee w taki czy inny sposób prowidencjalistyczne, dopuszczające możliwość interwencji boskiej zsyłającej katastrofę na ludzkość za niepomyślny i przez nią zawiniony obrót spraw ziemskich?
The first time I thought about the eponymous theme was when, on 12 September 2001, a day after the attack on World Trade Center, I saw a demonstration cortege on Krakowskie Przedmieście, led by a prominent politician; the participants carried placards with the sign ‘This is punishment for a world without God’ and sang religious hymns. I wondered which tradition to ascribe this event and the words on the placards to: Polish Romanticism, in which God is ready to blow up the planet, like Julian Ordon blew up the redoubt, in revenge for human evil, and in which Christ saves the European civilisation in extremis, striking its destructors with his glare, destructors such as Pankracy and his accomplices, the characters of Krasiński’s play. Or, did it belong directly to the everlasting imaginarium of the punishing divinity from which, to this day, all around the world, ideas are stemming, ideas which are providential in one way or another, and which allow the possibility of divine intervention: one that casts catastrophe on to humanity in response to unfavourable turns of earthly events, which humanity is guilty of?
Marek Bieńczyk (éd.)
Marek Bieńczyk – dr hab. prof. IBL PAN, pisarz, eseista, tłumacz, krytyk winiarski. Pracuje jako historyk literatury w Instytucie Badań Literackich PAN. Zajmuje się literaturą XIX, XX i XXI wieku. Opublikował m.in książki: Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci (1990, 2001), Oczy Durera. O melancholii romantycznej (2002), Katastrofy i wypadki w czasach romantycznych (2017), Krzywo jedzie, kto ucieka. O ucieczkach w czasach romantyków (2021). Laureat Nagrody Literackiej Nike 2012 za zbiór esejów Książka twarzy. Współpracownik "Tygodnika Powszechnego", "Literatury na świecie", "Magazynu Książki" i innych pism.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.