Pierwsza walka okrętów pancernych na wodach atlantyckich1 [fragment]
p. 245-248
Texte intégral
1W szeregu ubiegłych wieków żaden nie zrówna dziewiętnastemu pod względem wynalazków. Nigdy ich tyle i tak ważnych nie pojawiło się, jak właśnie w ostatnich pięćdziesięciu latach; otwierają one ludzkości nową drogę postępu i rozwoju, a chociaż niektóre mają pozornie na celu zniszczenie, któż wie, czy raczej nie posłużą na korzyść społeczeństwa, obalając wszystkie dawne stosunki? Któż zbada cudowne drogi Opatrzności, jakimi wiedzie człowieka do nieznanych celów i możliwego szczęścia na Ziemi?
2Zastosowanie siły pary wprawiło w ruch tysiące machin nieznanych, pokryło obie półkule sieciami kolei żelaznych, wszystkie morza i rzeki niezmierną liczbą statków szydzących z ciszy, a nawet burzliwości oceanu; telegrafy elektryczne zamieniły utrudnione stosunki odległych narodów w nieustanną poufną pogadankę, fotografia zmusiła słońce do posług codziennych, uczyniła to światło niebieskie kopistą i sztycharzem, polaryzacja światła poddała pod rozbiór chemiczny skład światów rozrzuconych w przestrzeni; gwintowane działa zmieniły sztukę wojenną, a świeżo jedna bitwa dwóch pancernych statków zniszczyła dotychczasową potęgę wszystkich państw morskich.
3Ludzkość otworzyła czarodziejską księgę wynalazków; kilka kart zaledwie przeczytanych, a jakaż zmiana w stosunkach międzynarodowych! Cóż będzie dalej? Któż zdoła odgadnąć, dokąd zajdziemy?... [...]
4„Monitor” jest to bateria pływająca2, 170 stóp długa, a 41 szeroka, średnica baszty żelaznej ma stóp dwadzieścia, wysokość dziesięciu stóp nie dochodzi. Baszta ta jest ośm razy okuta pokładami dwucalowej blachy żelaznej, a okucie takie daleko silniej opiera się wszelkiemu uderzeniu, aniżeli gdyby było z jednolitej żelaznej masy. Po dziś dzień nie ma pocisku, który by je rozbić zdołał.
5Wierzch baszty pokrywa gruba blacha żelazna, wsparta na szynach kutych grubości reilsów kolei żelaznych3. Szyny te krzyżują się kilkakrotnie, stanowiąc kratę; przez otwory między kratami i w blasze wciska się jedynie światło i przez nie też utrzymywać można gęsty ogień karabinowy, gdyby nieprzyjacielowi powiodło się wedrzeć na wierzchołek baszty.
6W pośrodku dachu znajduje się jedyny otwór prowadzący do wnętrza statku, a otworem tym jeden tylko człowiek naraz przecisnąć się może. W razie zahaczenia i wejścia załogi nieprzyjacielskiej na pokład baterii nie tylko grad kartaczy, ale i potoki wrzącej wody i pary znieść mogą w otchłanie morza napastników4.
7Dwa ogromne działa miotają 184‑funtowe stalowe kule, wytoczone na tokarni z kutej stali. Każdy nabój kosztuje 50 dolarów, a uderzenie kuli nie wytrzyma najsilniejsza, choćby z granitu zbudowana, warownia. [...] Cała baszta „Monitora”, za poruszeniem kółka obrotowego przez jednego człowieka, okręca się lekko na swoich podstawach i bez zmiany kierunku statku może na wszystkie strony rzucać pociski.
8Kadłub okrętu, ukryty pod żelaznym pokładem, w chwili walki znika pod powierzchnią morza, jak to właśnie na rycinie widzimy [il. 28]. Kula, która by go dosięgnąć chciała, musi wtedy przebyć dwadzieścia pięć stóp w kierunku ukośnym i przez to utraci moc wszelką. Prócz tego, zbudowany z blachy żelaznej, nie lęka się ani uderzeń kuli nieprzyjacielskiej, ani skał podwodnych. Długość kadłuba ukrytego pod pokładem wynosi 130 stóp, szerokość 26. Sam pokład zbudowany z 30‑calowej dębiny, obity jest gładko wypolerowaną blachą, pół stopy grubą, uszkodzonym więc być nie może. Komin „Monitora” wsuwa się wewnątrz statku na podobieństwo lunety i znika pod pokładem podczas bitwy.
9Wynalazca jego, John Ericsson, Szwed rodem, w młodości swojej służył w wojsku szwedzkim, ale rychło porzucił służbę, poświęciwszy się zupełnie inżynierii i mechanice, do czego miał nieprzezwyciężoną chęć. W r. 1833 wynalazł machinę kaloryczną, która nie okazała się użyteczna w zastosowaniu. Od r. 1841 pracował nad udoskonaleniem parowców i zastosował użycie śruby, w miejsce kół, do poruszania statków.
10Jeszcze w roku 1854 przedstawił cesarzowi Napoleonowi III plan baterii pływającej w rodzaju „Monitora”. Cesarz francuski wynalazek ten lekceważył, a Ericsson przeniósł się do Stanów Zjednoczonych. Kiedy zawrzała domowa wojna, wynalazca baterii pancernych przedstawił Kongresowi projekt zbudowania statku swego pomysłu, żądając funduszu 250 000 dolarów na jego wykonanie. Kongres się wahał. Niezrażony przedsiębiorca zwrócił się do osób prywatnych; kapitaliści z New Haven i Troy wsparli go swymi pieniędzmi i z ich pomocą wybudował „Monitora” na akcje. W październiku rozpoczęto budowę statku, w dzień Nowego Roku spuszczono go na morze, w dziesięć dni uekwipowano, a we dwa miesiące później odniósł świetne zwycięstwo na wodach Monroe5, ocalając całą flotę Stanów Zjednoczonych od zagłady. Ericsson zastrzegł sobie u Kongresu zwrot wyłożonej sumy i procenta stosowne, jeżeli wynalazek okaże się praktycznym. Uradowany zwycięstwem Kongres nie tylko mu wypłacił należne pieniądze, ale nadto przyznał narodową nagrodę. [...]
11Na cóż się dziś przydały warownie nadmorskie, na co ogromne floty, gdy jeden fakt zadaje fałsz wszystkim dotychczasowym środkom obrony? Któż wreszcie wie, jaki znów inny wynalazek zmieni zupełnie dotychczasowy sposób wojowania na lądzie i co nam gotuje niezbyt daleka może przyszłość?...
12ŹRÓDŁO: Pierwsza walka okrętów pancernych na wodach atlantyckich, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, nr 138, s. 198–199.
Notes de bas de page
1 Jakkolwiek trzymamy się ściśle zasady zamieszczania w „Tygodniku Ilustrowanym” i artykułów, i drzeworytów wyłącznie krajowych lub przynajmniej słowiańskich, na ten raz odstępujemy od niej. Walka dwóch statków pancernych tak silnie zajęła świat cały i tak potężny wpływ wywarła na losy państw morskich, że zapewne każdy z naszych czytelników z ciekawością szczegóły jej odczyta [przyp. red.].
2 USS „Monitor” był okrętem wojennym o napędzie parowym, z żelaznym kadłubem i działami umieszczonymi na obrotowej wieży. Okręt dla sił Unii (Stanów Zjednoczonych) zaprojektował inżynier szwedzkiego pochodzenia, John Ericsson (1803–1889), a obrotową wieżę artyleryjską – Amerykanin Theodore Timby (1819–1909). Swoje zdolności bojowe „Monitor” wykazał podczas wojny secesyjnej, w bitwie z okrętem Konfederatów (stanów południowych), „Virginia”, do której doszło 9 marca 1862 roku na wodach Hampton Roads. „Monitor” stał się prototypem nowej klasy okrętów wojennych – pancerników.
3 Reil (ang. rail) – tu: szyna (kolejowa).
4 Mowa tu o tzw. abordażu, technice walki morskiej (popularnej w czasach okrętów żaglowych), a polegającej na przybiciu okrętu do burty jednostki nieprzyjaciela i obezwładnieniu jej załogi przez specjalny oddział zaokrętowanych żołnierzy. Kartacz – typ pocisku, zbudowanego z lekkiej obudowy, która po wystrzeleniu ulegała rozerwaniu i uwalniała ołowiane pociski, rażące cele na dużej powierzchni.
5 Fort Monroe – obszar umocnień wojskowych, kontrolujący zatokę Hampton Roads.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.