O narzędziach rolniczych z fabryki L[udwika] Zieleniewskiego w Krakowie [fragment]
p. 196-198
Texte intégral
1Gdy powszechna wystawa produktów Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego nie przyszła w tym roku do skutku, przeto p[an] Zieleniewski1 wystawę własnych narzędzi rolniczych w fabryce swojej urządził, którą z przyjemnością zwiedziłem i niektóre o niej szczegóły Szanownej Redakcji „Tygodnika” udzielam.
2Wiadomo jest, iż pomiędzy narzędziami najwięcej pracę rolnika ułatwiającymi ważne miejsce trzyma młocarnia. Różne jej systemata i świeżo zaprowadzone uproszczenia lub poprawki zmierzały głównie ku oszczędzeniu siły pociągowej, a powiększeniu wymłotu. Nie zwrócono jednak uwagi na zastąpienie w niektórych szczegółach pomocy ręcznej, o tyle w dzisiejszych czasach trudnej, ile kosztownej, a tym samym dogodność wymłotu młocarni zmniejszającej. Po wtóre: zastosowanie wialni2 do znanych po dziś dzień młocarni wymagało narządu piętrowego i temuż odpowiedniego zabudowania, co powiększało koszta, utrudniało pracę i wysad snopków na piętro; komplikując zaś całą machinę, czyniło ją rozwleczoną na długiej przestrzeni i oddaloną od głównego środka ruchu.
3Tym niedogodnościom zaradził skutecznie p[an] Zieleniewski w nowej swej młocarni, która zyska, o ile mi się zdaje, powszechne uznanie i przysporzy zasłużonej sławy fabryce p[ana] Zieleniewskiego.
4System, który do urządzenia tej nowej machiny zastosował, próbowanym już był w Anglii, ale brakowało mu niektórych ulepszeń, które przypisać winniśmy gorliwym badaniom i pracy naszego rodaka. P[an] Zieleniewski urządził wialnię zaraz obok cepów bijących do góry i wyrzucających ziarna ruchem odśrodkowym na skrzydła wialni. Tak więc młocarnia, czyli cepy z wialnią, stanowią jeden i nierozdzielny korpus. Wyżej ponad cepami wychodzi w górę równia pochyła, na trzy łokcie długa, po której dźwiga się sama w górę wymłócona słoma, za pomocą palców poruszanych sztangą żelazną, ruch również odśrodkowy odbywająca. Te palce, mające kształt organów piszczałek, leżą w takim od siebie oddaleniu, iż nie tylko się na nich słoma doskonale przetrząsa, ale, podrzucona w górę, oddaje resztę ziarenek, które się w niej lub grubszych trzynach3 ukrywają.
5Młocarnia ta, zajmująca niemal mniej miejsca od innych tego rodzaju narządów, tę przedstawia jeszcze dogodność, iż doskonale rozdziela czyste ziarno od pośledniego, plew i słomy. Nic się tam nie mięsza i pracownicy wcale sobie nie przeszkadzają, ale każdy z nich odbywa czynność mu naznaczoną, z wszelkim ładem i ułatwieniem. P[an] Zieleniewski zrobił przy mnie próbę młocki żyta, która się najlepiej powiodła. W końcu dodam, iż narząd ten, do siły pary koni zastosowany, omłacać ma wedle zaręczenia p[ana] Zieleniewskiego od 30 do 40 kop4 oziminy. Jeżeli te nadzieje nie są przesadzone, to wróżymy tej młocarni najlepsze powodzenie, a fabryce p[ana] Zieleniewskiego wdzięczność rolników i liczne obstalunki.
6Drugi narząd większy, na wystawę przeznaczony, jest kocioł parowy do gotowania ziemniaków i buraków dla bydła, i rozparzania plew i sieczki. W tym narządzie pochwalimy tylko dokładność wykonania, ale komplikacja czyni go mniej praktycznym. Francuzi uprościli do tego stopnia swoje parownie, iż nawet pralnie parowe na odkrytych kotłach urządziwszy, uczynili system swój dla najmniejszych gospodarstw przystępnym. Ja w roku zeszłym zastosowałem do zaparzania produktów, do karmy służących, kocioł z aparatu Zubowa5 i ten narząd prosty, tani, a celowi odpowiedni, doskonale mi posługuje.
7Trzecim narządem jest uproszczona machinka do wyrabiania rurek drenowych: o tej nic powiedzieć nie umiem, gdyż nowy ten mechanizm nie jest mi znanym, a przecież pojmuję całą użyteczność narządu ułatwiającego nam tani wyrób rur do osuszania gruntu służących. [...]
8Dawszy pobieżny opis narzędzi w fabryce p[ana] Zieleniewskiego wykonanych, nie mogę zakończyć tego zdania sprawy bez oddania sprawiedliwości usilnym staraniom przedsiębiorcy, a życzę mu wytrwania, dobrej otuchy i przejęcia się ważnością swego powołania. Kto pracę rolniczą ułatwia i przyczynia się do podwyższenia produkcji krajowej, ten się dobrze zasługuje ojczyźnie, dopełnia tym samym obowiązków użytecznego w kraju obywatela. Niech więc ta myśl szlachetniejsza od prostej osobistej spekulacji przewodniczy przedsiębiorstwu p[ana] Zieleniewskiego! Niechaj szuka, obok korzyści, sławy poświęconego członka społeczeństwa w tej gałęzi pracy. Niech stosuje ceny swych wyrobów do powszechnego w kraju ubóstwa, tak aby niewiele, ale często i ciągle zarabiał, a tym samym wyroby swoje i pomiędzy uboższą klasą rozpowszechnił, a wtenczas fabryka jego odpowie pierwotnej myśli założenia, a on użytecznemu i pięknemu swemu powołaniu.
20 lipca 1859 r.
9ŹRÓDŁO: Walery Wielogłowski, O narzędziach rolniczych z fabryki L. Zieleniewskiego w Krakowie, „Tygodnik Rolniczo‑Przemysłowy” 1859, nr 31, s. 241–242.
10Walery Wielogłowski (1805–1865) – działacz społeczny, polityk, uczestnik powstania listopadowego, wieloletni poseł na Sejm Krajowy Galicji, wydawca tygodnika „Ognisko”, założyciel krakowskiego Wydawnictwa Dzieł Katolickich, Naukowych i Rolniczych. Publikował książki o tematyce religijnej, historycznej, społecznej i pedagogicznej.
Notes de bas de page
1 Ludwik Zieleniewski (1819–1885) – przemysłowiec, konstruktor i wynalazca; w 1831 roku przejął w Krakowie warsztat ojca i przekształcił go w fabrykę produkującą m.in. maszyny i narzędzia rolnicze.
2 Wialnia – rodzaj wentylatora (poruszanego siłą mięśni lub mechanicznie), służącego do oddzielenia ziaren od plew i innych zanieczyszczeń.
3 Trzyny (albo trzynki) – odpadki po wymłóceniu, źdźbła zawierające jeszcze trochę ziaren.
4 Kopa – 60 sztuk (tu: snopów), tj. 4 mendle lub 5 tuzinów.
5 Aparat Zubowa (od nazwiska jego konstruktora, Dmitrija Zubowa) – urządzenie służące do produkcji spirytusu, składające się m.in. z dwóch kotłów.
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.