[Machina żniwna Tymienieckiego]
p. 189-191
Texte intégral
1W dniu 6 (18) sierpnia 1852 r. na gruncie majoratu Opinogóra1 w powiecie przasnyskim guberni płockiej, na wezwanie Komisji Rządowej z dnia 20 lipca (7 sierpnia) r[oku] b[ieżącego] nr 7596 (32 861), odbytym zostało przez delegowanych rozpoznanie i praktyczne doświadczenie machiny żniwnej wynalazku p[ana] Feliksa Tymienieckiego2, obywatela guberni radomskiej, a zakupionej w powtórnym egzemplarzu przez jw. jenerała hrabię Wincentego Krasińskiego3 do dóbr majoratu Opinogóry, celem wykrycia korzyści tejże machiny w stosunku do roboty ręcznej sierpem i kosą.
2Obecni byli doświadczeniu temu jw. jenerał hrabia Wincenty Krasiński, jenerał‑adiutant J[ego] C[esarskiej] Mości, naczelnik powiatu przasnyskiego i zaproszeni jako znawcy okoliczni posiadacze ziemscy.
3Doświadczenie czyniono na przestrzeni prętów4 [kwadratowych] 225, a to z powodu, że z mniejszej rozległości doświadczenie może być dokładniejsze, bo prędzej można dobrać zboża jednakowej produkcji niżeli w niwie obszernej, i żeby toż doświadczenie w ciągu jednego dnia mogło być ukończone; albowiem omłot zboża w mechanicznej młockarni, po jednodniowym żęciu machiną żniwną, zatrudniłoby młockarnię dni parę, a z podobnych obszerności zeżętych sierpem i kosą przeciągnęłoby doświadczenie do dni kilkunastu. Przestrzeń, na której doświadczenie się odbywało, uprawiona była z głębokimi bruzdami i przegonami, bardzo niestosownie do użycia machiny żniwnej.
4Machiną zżęto tę przestrzeń pszenicy w 43 minut; użyto do niej dwóch ludzi i 4 muły, a do zebrania, zniesienia i ułożenia w mędle5 człowieka jednego, który potrzebował na to 6 godzin.
5Kosą obok zaraz taką samą przestrzeń 225 prętów kwadratowych cięło ludzi 6 przez godzinę 1 minut 15, a do zebrania i związania użyto takiejże samej ilości ludzi i przez takiż czas.
6Sierpem takąż samą rozległość 225 prętów kwadratowych w tejże samej niwie żęło, znosiło i ułożyło w mędle, przy pilnym dozorze, ludzi 12 przez godzin 2 minut 15; co redukując na robotę jednego człowieka wypada godzin 27, czyli, na dzień licząc czynnej roboty godzin 12, dni 2¼.
7Z takich stosunków wynika, że machina może dziennie ściąć 18 morgów, zastąpić zaś zdoła 10 kosiarzy albo 32 żniwaków ręcznych, do zgromadzenia zaś pokosów od machiny położonych wypada dziennie dwóch ludzi mniej niżeli po kosiarzach ręcznych.
8Dawały się niekiedy słyszeć zarzuty, że machina wiele ziarna wymłaca; dla przekonania się, czyli tak jest istotnie, wymłocono zaraz na mechanicznej młocarni pszenicę z tych trzech rodzajów żniwa. Rezultat okazał się następujący:
spod sierpa wydała korcy 9, gar[ncy]6 20;
[spod] machiny żniwnej [korcy] 9, [garncy] 17½;
[spod] kosy ręcznej [korcy] 9, [garncy] 15;
więc stosunek machiny do sierpa jak 100 : 100,81,
kosy do sierpa [jak] 100: 101,65.
To jest strata na machinie w porównaniu do sierpa wynosi około 4⁄5 procentu, co na 1000 korcach czyniłoby około 4 korce, na ręcznej zaś kosie strata 1,65 procentu, czyli dwa razy tak wiele jak na machinie.
9Dalej protokół tej próby powiada, że działania machiny były porządne, bez żadnej przygany. Z tego więc wyciągu protokolarnego wykrywa się, że machina pana Tymienieckiego dopełniła wszystkie warunki możebne i jest pod każdym względem odpowiednia do wprowadzenia w praktyczne użycie, albowiem tenże protokół kończy się wyrażeniem:
10„Gdyby machina żniwna tylko rękę ludzką zastępowała, już by w kraju naszym dla braku ludności niemałą czyniła posługę; zwróciwszy zaś uwagę i na powyższe liczebnie wykryte pożytki, i że machina w każdym czasie na żądanie właściciela gotową być może do posługi, obecni uznali machinę pana Tymienieckiego jako pożyteczną i znakomite w gospodarstwie rolnym korzyści przynieść mogącą”.
11Tu musimy jeszcze dodać uwagę pana Tymienieckiego, że przez troskliwy dozór, a tym samym i pośpiech żniwaków w czasie doświadczenia, wypadło, że na zżęcie morga gospodarskiego 200‑prętowego liczono 2 żniwaków; przecież doświadczenie naucza, że 2 żniwaków morgi zboża, mianowicie pszenicy, nie zerżnie; właściwie potrzeba użyć ludzi 3, a nawet i więcej, z czego rachunek na korzyść machiny o 1⁄3 część korzystniejszy powinien wyniknąć, aniżeli protokołem wykazano.
12Po takim zdaniu sprawy jesteśmy nadto upoważnieni donieść, że machiny będą wyrabiane w fabryce rządowej pod miastem Kielcami, w Białogonie7, po 375 r[ubli] s[rebrem] sztuka jedna, i że Bank Polski reskryptem swym w dniu 18 (30) września 1847 roku nr 29 501 wydanym, oświadcza, iż o ile właściciele ziemscy żądać będą kredytu na kupno tej machiny do fabryk, w których Bank otwiera kredyta na wszelkie inne machiny rolnicze, o tyle w granicach przyjętych w tym względzie zasad Bank kredytu nie odmówi.
13ŹRÓDŁO: „Tygodnik Petersburski” 1852, nr 76, s. 538–539.
Notes de bas de page
1 Opinogóra – wieś w pobliżu Ciechanowa; od połowy XVII wieku do 1945 roku pozostawała w rękach rodu Krasińskich. Majorat – system dziedziczenia przewidujący dziedziczenie majątku przez najstarszego syna.
2 Feliks Tymieniecki (1802–1858) – ziemianin, konstruktor i producent żniwiarek.
3 Wincenty Krasiński (1782–1858) – generał z czasów wojen napoleońskich, fundator Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie, ojciec Zygmunta Krasińskiego.
4 Pręt – jednostka długości, odpowiadająca 15 stopom (ok. 4,22 m).
5 Mędel (albo mendel; niem. Mandel) – stóg ułożony z 15 snopów.
6 Korzec i garniec – dawne jednostki objętości: 1 korzec (128 litrów) = 32 garnce (4 litry).
7 Fabryka rządowa w Białogonie – miejscowość pod Kielcami (dziś w granicach administracyjnych miasta), rozwijająca się wokół działających tu od połowy XVII wieku hut (miedzi, ołowiu i żelaza). W 1827 roku „Huta Aleksandra” zmieniła profil produkcji i stała się fabryką wytwarzającą m.in. maszyny rolnicze.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.