Machina rachunkowa p[ana] Izraela Abrahama Staffel z Warszawy [fragment]
p. 170-171
Texte intégral
1Jeszcze w r. 1845 p[an] Staffel1, warszawianin, wykonał machinę własnego pomysłu, która za stosownym nastawieniem liczb i poruszeniem przedstawia rezultaty dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia, podnoszenia do potęg i wyciągania pierwiastków kwadratowych, bez utrudzenia umysłu i bez użycia pisma. Machina ta, okazywana krajowym i zagranicznym korporacjom uczonych, wszędzie pozyskała zdanie, że jest wyższą nad wszelkie inne dotąd znane tego rodzaju przyrządy. Pomimo to w kraju naszym nie tylko nie weszła w praktyczne użycie, ale mało nawet jest osób znających jej użyteczność. [...]
2Zewnętrzna postać machiny przedstawia: 1) prostokąt górny z 13 okienkami, w których umieszczone są przesuwające się cyfry, wyrażające otrzymane wypadki z działań; 2) walec poziomy dający się przesuwać z siedmiu takimiż okienkami; 3) prostokąt dolny, także z 7 okienkami, których cyfry służą zarówno do nastawiania mnożnika (w mnożeniu), jak i do wyrażania otrzymanego ilorazu (z dzielenia).
3Po prawej stronie umieszczoną jest korbka z hamulczykiem, a powyżej tejże skazówka sięgająca półokrągłej tarczy, na której wyryte są napisy: additio, multiplicatio, substractio, divisi i extractio [il. 18]2. [...]
4Zaszczytną jest dla p[ana] Staffla historia jego wynalazku, bo gdy machinę po 10 latach pracy ukończył, okazał ją po raz pierwszy na wystawie przemysłowej w Warszawie w r. 1845 i tu przez uczonych: śp. Adriana Krzyżanowskiego, śp. Augusta Bernhardta i p[ana] Juliana Bayera3, matematyków należących do ówczesnego komitetu ocenienia wystawionych płodów, uznana została za przewyższającą wszystkie dotąd poczynione wynalazki. Następnie okazana akademii nauk w Petersburgu, ocenioną i przyjętą była przez uczonych p[anów] Buniakowskiego i Jakobi4, a gdy znów w r. 1851 p[an] Staffel okazał ją na pierwszej międzynarodowej wystawie w Londynie, sąd znawców wystawy uznał ją za najlepszą („The best machine of this kind exhibited is that of Staffel”, Report by the juries 18525) i udzielił wynalazcy medal.
5Jedynym powodem tak małego jej upowszechnienia jest, jak sądzimy, jej cena, będąca w prostym stosunku do kosztów produkcji, które tylko w miarę powiększania się obstalunków mogłyby się zmniejszać. P[an] Staffel ma w Warszawie niewielki warsztat wyrobów mechanicznych, w którym pracuje całe życie nad wynalazkami swymi, a skoro je wykona, nie odnosi nawet dla siebie korzyści materialnych. Gdyby więc mógł mieć odbyt na swe machiny, a przez to swoję fabrykę rozprzestrzenić, cena ich byłaby przystępną dla wielu zakładów, którym by przyniosła ułatwienie i oszczędność czasu.
6ŹRÓDŁO: Machina rachunkowa p[ana] Izraela Abrahama Staffel z Warszawy, „Tygodnik Ilustrowany” 1863, nr 192, s. 207.
Notes de bas de page
1 Izrael Abraham Staffel (1814–1884) – polski (warszawski) zegarmistrz i mechanik, żydowskiego pochodzenia.
2 Additio (łac.) – dodawanie; multiplicatio (łac.) – mnożenie; substractio (łac.) – odejmowanie; divisi (łac.) – dzielenie; extractio (łac.) – wyciąganie pierwiastków.
3 Wystawa przemysłowa w Warszawie – wystawa otwarta 1 czerwca 1845 roku w Warszawie. Adrian Krzyżanowski (1788–1852) – matematyk, tłumacz literatury pięknej (z niemieckiego), historyk. August Ferdynand Bernhardt (1804–1861) – pracownik Instytutu Rolniczo‑Leśnego w Marymoncie i Szkoły Sztuk Pięknych, autor książki poświęconej płóciennictwu. Julian Bayer (1806–1872) – matematyk i statystyk.
4 Maszyna licząca Staffela została zaprezentowana w Petersburgu, w Rosyjskiej Akademii Nauk, w 1846 roku. Wiktor Jakowlewicz Buniakowski (1804–1889) – rosyjski matematyk, zajmujący się teorią liczb i rachunkiem prawdopodobieństwa. Moritz Hermann von Jacob (w Rosji używał formy nazwiska Borys Siemionowicz Jakobi [1804–1865]) – fizyk pochodzenia niemieckiego, twórca podstaw elektrodynamiki, od 1837 roku zamieszkały i pracujący w Petersburgu, członek Petersburskiej Akademii Nauk.
5 Zob. Reports by the juries on the subjects in the thirty classes into which the exhibition was divided, London 1852, s. 310. W dalszym ciągu cytowanego zdania pada uzasadnienie: „The best machine of this kind exhibited is that of Staffel, which, on examination, seems to combine accuracy with economy of time, and works easily and directly” [Najlepszą wystawioną maszyną tego typu jest maszyna Staffela, która, badana, zdaje się łączyć dokładność z oszczędnością czasu, a działa łatwo i prosto]. Na Wystawie Światowej w Londynie maszyna prezentowana była w sektorze Rosji.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.