Obraz zdjęty z natury sposobem pana Daguerre, znajdujący się w sali ochrony Towarzystwa Dobroczynności1
p. 119-122
Texte intégral
1Umysł ludzki w naszym wieku objawia się zadziwiającym sposobem; we wszystkich oddziałach nauk, sztuk i wynalazków nadzwyczajne czyni postępy, a człowiek jest zawsze tym półbogiem na Ziemi, któremu wszystkie żywioły służyć muszą, a dla którego myśl sama jest iskrą bóstwa, jest jedyną potęgą. Człowiek, okiem i myślą zatopiony w naturze, chwyta jej tajniki, wydziera je przemocą, przywłaszcza sobie, obraca na swój użytek i do swych wyłącznie celów. Z buraków wydobywa sok zamorskiej rośliny, tworzy cukier, ważny przedmiot handlu i bogactwa ogólnego. Na ujarzmionym powietrzu, w bani świetnej, w balonie unosi się pod obłoki i wozem swoim kieruje prawie do woli. Chwyta siłę pary i nią ogrom ciężarów porusza. Tą siłą prowadzi okręta przez burze i prądy morskie, na kolejach żelaznych przebiega lotem błyskawicy najodleglejsze przestrzenie i tą niewidzialną siłą zastępuje pracę tysiąca rąk. W jednym oka mgnieniu, przez rozległość największą, płynem elektrycznym podaje myśli swoje przez utworzenie nowego telegrafu2. Mnóstwo ukończonych lub rozpoczętych tego rodzaju wynalazków życiu dodaje bodźca do ciągłej czynności i stąd użyteczne dla ogółu sprowadza skutki.
2Do tak świetnych odkryć, które w tak zadziwiający sposób wiek nasz odznaczają, należy niedawno ogłoszony publiczności wynalazek p[ana] Daguerre. Człowiek ten, całe życie oddany optyce i chemii, ułożoną przez siebie dioramą zachwycał publiczność w Paryżu.
3Obrazy przez niego przedstawiane, za pomocą światła w różnych kolorach i z wielką sztuką wprowadzonego, stanowiły ułudę, tworząc widoki świata w poruszeniach i ze wszystkimi zjawiskami życia. Teraz przez ciągłą pracę doszedł nowej tajemnicy chemicznej i z jej pomocą w oczach ludzi, w jednej prawie chwili, tworzy dzieła, które bardziej cudem nazwać by można. Na jego rozkaz samo światło słoneczne na tablicach metalowych ryje obrazy, wprost z natury wzięte, a nawet wierniej i z większą ułudą, niżeli by to uczynił najdoskonalszy rytownik i malarz. Wynalazek takowy na tym polega, iż w kamerze obskurze, w miejscu, gdzie się przedstawia widok z natury odbity, p[an] Daguerre podkłada blaszkę miedzianą, srebrem powleczoną, przygotowaną działaniem rozmaitych przetworów chemicznych, mianowicie okrytą parą jodu. Na takiej blaszce promienie słońca, odbite od przedmiotów nieruchomych, z stosunkową siłą działają na powierzchnię i malują rysy wraz z cieniami najdrobniejszych nawet ciał, które występują po zamaczaniu blaszki w siarkanie kwasu pierwszego sody i za wystawieniem na parę merkuriuszu. Zbytecznym byłoby wyliczać chemiczne pierwiastki i ich użycie przy tej czynności. Znane są one powszechnie z licznie ogłoszonych opisów. Narzędzie do robienia tego rodzaju utworów od wynalazcy pozyskało nazwisko dagerotypu.
4Niedługo Warszawa ujrzy ten aparat, na którym otrzymany został widok złożony do dowolnego oglądania w sali ochrony jako przedmiot największego zajęcia i ciekawości publicznej. Obraz ten jest małej objętości, długość i szerokość zaledwie do kilku cali się rozciąga. Przedstawia kościół Panny Marii w Paryżu (l’église de Notre Dame), zdjęty d[nia] 16 września r[oku] b[ieżącego] ze strony domu od ulicy mostu Ludwika Filipa. W widoku tym na przodzie rozciąga się kanał połączony z ulicami mostem na drutach zawieszonym3. Za kanałem z jednej strony wznosi się kościół Panny Marii, ze wszystkimi otaczającymi go domami, z drugiej strony w oddali kopuła i inne przyległe gmachy Paryża. Jak ogół widoku jest rzetelnym w najdrobniejszej proporcji, w optycznym rozmiarze, w rysach pewnych i widocznych, tak przy szczegółach oko znawcy zdumiewać się musi. Wszędzie nadzwyczajna delikatność i dokładność wyrobienia, a nawet dość znaczna siła wyrazistości. Połyskująca masa blaszki zmienia wprawdzie cienie, raz je słabiej, znów mocniej wykazuje, stosownie do ustawienia obrazu do światła; lecz im dłużej i z rozwagą wpatruje się oko w pojedyncze części, tym więcej odkrywa drobnych szczegółów odrytych w najdokładniejszej proporcji.
5Sądząc po odległości, z jakiej widok był zdejmowany, zdaje się, iż niepodobieństwem jest w naturze gołym okiem dojrzeć w takiej przestrzeni te drobne szczegóły, które światło na obrazie z tak zadziwiającą wiernością odznaczyło. Przy moście widocznie dojrzeć można druty, które most utrzymują. Ozdoby architektoniczne na wieżach, małe wieżyczki gotyckie, cienkie konduktory najforemniej oddane. Światło bije z przezroczystych okien. Widać mały dzwon w rysach dokładnych, zawieszony wpośród jasnego przestworza. Balustrada stroi szczyt wieży, nad nią powiewa chorągiew, w której cień potrójny wyraźnie rozpoznać można. Wprawdzie obraz ten nie jest ożywiony masą ludności, jaka zawsze po ulicach Paryża krąży, dagerotyp bowiem nie przenosi przedmiotów w ruchu będących. Zawsze jednak przy kościele Panny Marii spostrzegać się dają stojące powozy, figury w niektórych stronach i statek na kanale. Przy zdejmowaniu więc obrazów z grupami figur potrzeba, aby osoby na kilka minut w miejscu się zatrzymały bez poruszenia. Dlatego kiedy tworzony był niedawno obraz założenia węgielnego kamienia do nowej kolei żelaznej w Belgii, podług poprzedniej umowy król, jego orszak i masy ludu, za wystrzałem działowym, stanęły bez poruszenia na chwilę w miejscu, ażeby dozwolić dagerotypowi zatrzymać rysy wspaniałego widoku.
6Wynalazek ten, już teraz z samego zarodu nie tylko wielki dla sztuk zapowiada użytek, lecz nadzwyczajny wpływ mieć może na postępy ludzkości. Blaszki z obrazami okazują się być sposobne do wytłaczań równie jak tablice litograficzne i stereotypowe4, a kilka odcisków z blaszek Daguerra mają być wkrótce z Paryża tu nadesłane. Aparat ten zastępuje jak najwygodniej w malarstwie część mechaniczną prostego kopiowania, dla której tyle sił ducha znakomitych mistrzów niknęło. Siły te, zwrócone teraz na drogę oryginalnych pomysłów, mogą łatwiej okazać twórczość swoją. Jeśli zaś łatwość kopiowania wszelkich przedmiotów dagerotypem do spodziewanej doskonałości dojdzie, w ów czas przenoszenie druków, rycin, równie jak widoków natury, pomników, roślin itd. odbywać się będzie szybko i najmniejszym kosztem. W ów czas nauki, sztuki i umiejętności ścisłe staną się własnością ogółu, a skutków stąd dla oświaty ocenić niepodobna.
7ŹRÓDŁO: Obraz zdjęty z natury sposobem pana Daguerre, znajdujący się w sali ochrony Towarzystwa Dobroczynności, „Wiadomości Handlowe i Przemysłowe” 1839, nr 338 [z 26 października], s. 1411–1412.
Notes de bas de page
1 13 października 1839 roku w gmachu Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (przy Krakowskim Przedmieściu) pokazany został dagerotyp, przedstawiający paryską katedrę Notre‑Dame. Opłata za wejście była przeznaczona na cele statutowe Towarzystwa. Sala ochrony (ochronka) – zakład dobroczynny, gromadzący na czas pracy rodziców małe dzieci z ubogich rodzin (rodzaj przedszkola).
2 „Nowy” to telegraf galwaniczny (elektryczny), w przeciwieństwie do „starego” i używanego od dawna telegrafu optycznego (rozmaitych systemów).
3 Paryski most Ludwika Filipa (le Pont LouisPhilippe), zaprojektowany przez Marca Seguina i oddany do użytku 26 lipca 1834 roku, był nowoczesnym mostem wiszącym.
4 Płyta litograficzna – zob. Litografia w Warszawie, w niniejszym tomie. Stereotyp – zob. Stereotypy, w niniejszym tomie.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.