Latarnia czarnoksięska1
p. 73-77
Texte intégral
Każdy cud chcesz tłumaczyć; biegaj do rozumu...
A. M.2
1Ach! jak tu głucho! Ach! jak tu ciemno!
Ach! jak tu smutno, choć skrzypkowie radzi;
Lampa światłością płonie podziemną,
Cóż jedna lampa dla tak dużej sali;
Niechaj kto takich dziesięć zapali,
Ani się mrok rozpędzi, ni jasność wprowadzi.
Czarownik, co sprzed oczu, sprzed słońca ucieka,
Noc sobie ulubował, z nią biesiady dzieli;
Tam mu szatan pomocy w czarach nie odwleka,
Stąd dziwniejsze na ludzi omamienie pędzi;
Jak Twardowski, gdy piekło wsparcia mu nie szczędzi,
Lud Boży i przestrasza, i dziwnie weseli.
Jakby kość słońcem, wiatrem, deszczem wybielona,
Z taką twarzą czarownik wychodzi przez ścianę;
Skłoni się jak topola burzą uderzona,
Brwi rozmarszczy, laseczką wywija dziwacznie;
Powtarza kilkakrotnie słowa niesłychane,
W dłoń uderzy i tak zacznie:
Wystąp!...
Król możny pustynnego zwierza,
Z pieczary lwisko wypada straszliwe;
Stanie, modrawą porozjeża grzywę,
Żarem zaświeci, nozdrze rozdyma,
Ogonem w biodra uderza
I w różne strony się zżyma.
Gdy głód wnętrzności rozpieka,
Z pragnienia, z głodu się wścieka;
Wtem ujrzał wołu i ryknął;
Skacze przez błonia, zębami klaszcze,
Już wylękłą rozwarł paszczę,
Zniknij!... zniknął!
Wystąp!...
Nad gaje, dąbrowy zielone,
Łabędź wylata aż za obłoki,
A jego śpiewu głosy rozpieszczone
Odbiły echem kurhany, potoki;
Buja w powietrznych falach; wtem nagle
Nad nim orzeł jak grom błysnął,
Piersią w śnieżysty grzbiet cisnął,
Srebrnych skrzydeł złamał żagle;
Szum się w powietrzu roznieci,
Łabędź smutnie na wiatr krzyknął,
Puch jak śnieg na pola leci;
Zniknij!... zniknął!
Wystąp!...
Zasnęło słońce na zachodzie,
Noc głucha, gwiazdy po niebie się palą,
Księżyc twarz w mętnej skąpał niepogodzie;
Tuman po ziemi bieży z wiatrami,
Spiętrzone morze wstało falami
I brzegi bałwany walą.
Wtem się ognista kula z kulą zetrze,
Płomień ogarnął powietrze,
Stąd na świat cały
Pożar popłynął.
Słychać jęki, wrzaski, wycia,
Morza schną, topnieją skały,
Wybija godzina życia;
Zniknij!... zginął!
Wystąp!...
Jak dwa wiosenne kwiaty
Piękna kochanków para wychodzi,
Wiek ich zważony jednakimi laty,
Też róże w licach, też w uściech płomienie,
Toż upojone rozkoszą wejrzenie;
A gdzie swe brzoza warkocze zielone
Rozwiesza ponad strumieniem,
Siedli...; ta czoło znojem obciążone
Złożyła na jego łonie,
Ukołysana uśpieniem;
On nad nią jak Anioł czuwa,
Promienie słońca liśćmi odsuwa
I w błogich dumaniach tonie.
Wtem dziewica łzą zlane podniosła powieki,
W jej ustach w pół przecięte zajęczały słowa
I już jak deska grobowa
Na wieki zaniemiała, zasnęła na wieki.
Piekielny ogień kochanka przeniknął,
Bluźni Bogu..., świat przeklina,
Wzywa śmierci, śmierć przeklina;
Zniknij!... zniknął.
Wystąp!...
Pomiędzy nasępione chmury
Księżyc jak lampa konająca pływa
I blade światła strumieniem wylewa
Na cmentarz czarnym zasadzony krzyżem
I na grobowców rozburzone mury.
Usnęły wiatry pod leśnym namiotem,
Tylko spod mogił słychać westchnienia,
Szum biegnącego przez skały strumienia
I echa nachwytanym huczące łoskotem.
Lecz któż to, jak duch wygnany
Przebiega cmentarz, na grobie siada,
Niezrozumiałe wyrazy gada,
Śpiewa, ale głos czuciem niezwykłym przejęty,
Zda się, iżby kamienne do łez wzruszył ściany;
Jednakże była na Ziemi istota
Piękna jak Anioł – gorsza niźli duch zaklęty,
Ta przez zbytnią chciwość złota,
Głucha na żale, wyrzuty i skargi, czystym wzgardziła płomieniem,
Raz daną rękę cudzym okuła pierścieniem,
Przysięgą wiarołomną splamiła swe wargi;
Dziś, gdy mu życie nie starczy boleści,
Do tego śmierci ustronia przychodzi,
Rozpaczne skargi rozwodzi;
Pełznie z oczu świat cały, i niebo, i piekło,
Przed nim tylko kochanka, z nią chciwość i zdrada,
Jej rękę bogacz posiada,
A dla skarbów jej serce cnoty się wyrzekło.
Porywa miecz swój wierny, do piersi przyciska,
Kość pęka, krew pryska,
Smutny wyraz z ust wyniknął;
Na grób się chyli, grób jęczy,
Miecz wypadły zabrzęczy...
Zniknij!... zniknął.
Chciał jeszcze dalej Niemiec wyuczony
Wzburzać, rozczulać naród skupiony,
Zaczął..., ale na gwałtowne wrzaski,
Że jakaś młoda kobieta zemdlała,
Zaczarowanej odbieżał laski,
Magiczna sztuka ustała.
2ŹRÓDŁO: Latarnia czarnoksięska, „Noworocznik Litewski na rok 1831”, s. 10–14.
Notes de bas de page
1 Latarnia czarnoksięska (latarnia magiczna, łac. laterna magica) – aparat projekcyjny, pozwalający rzucać obraz ze szklanych przezroczy. W jego skład wchodziła soczewka oraz źródło światła (mogła nim być świeca). Latarnie magiczne były popularną formą rozrywki w XVIII i XIX wieku.
2 Każdy cud chcesz tłumaczyć; biegaj do rozumu.../ Lecz natura, jak człowiek, ma swe tajemnice,/ Które nie tylko chowa przed oczyma tłumu,/ Ale żadnemu księdzu i mędrcom nie wyzna – mówi w IV części Dziadów Adama Mickiewicza Gustaw do Księdza w chwilę po zgaśnięciu świecy.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.