[Oświetlenie Warszawy gazem]
p. 53-54
Texte intégral
1Od końca z[eszłego] miesiąca możemy już datować oświetlenie miasta Warszawy gazem1. Oświetlenie to obudziło ogólne zajęcie; tłumy mieszkańców od czasu pierwszej próby zalegają ulice miasta, przypatrując się temu oświetleniu, a wesoła gawiedź, idąc za ich przykładem, w najrozmaitsze sposoby tłumaczy sobie to dziwne dla nich zjawisko, jakim jest światło gazowe, bez oleju, łoju i knota! Jeden z takich, prowadząc rej między innymi współtowarzyszami, dowodził im jak najdobitniej, że na Solcu założono fabrykę ognia, który następnie rozprowadzono przez rury i puszczono w słupki ozdobione latarniami. Skoro więc ogień wypuszczą z fabryki, on za pomocą rur dostaje się do latarń i oświeca w jednej chwili miasto. Dla wyprowadzenia z błędu owego nauczyciela, a może i dorywkowego Czytelnika „Kuriera” w chwili niesienia go z drukarni do domu, winniśmy mu niejakie w tej mierze objaśnienie. Zaczniemy więc od tego, że miasto oświetlone jest gazem. Gaz ten jest to, mówiąc fizycznie, ciało niewidzialne i bezbarwne, czyli niemające żadnego koloru, a pod względem ciężkości lżejsze od powietrza. Gazy te tworzą się albo same przez się, albo, jak w tym przypadku, to jest jako gazy palne, wydobywają się z innych rozlicznych materii. Przez materie te w tym jednym względzie rozumiemy drzewo, z którego także gaz dobywać można; oleje, zmieniające się z łatwością w gaz palny; żywice, mogące również służyć do fabrykacji gazu, a na koniec węgle, a nawet i wodę, z której wydobyty wodór, czyli wodoród, także do nadzwyczaj palnych należy. Mnóstwo zatem jest sposobów do wydobywania gazu oświetlającego, ale powszechnie fabrykacja jego prowadzi się na węglach ziemnych, obficie w różnych miejscach w Europie natrafianych, a jak w naszym np. kraju znajdujących się w znacznej ilości w okolicach Dąbrowy za Częstochową. Cała tedy robota, czyli tak zwany technicznie proces fabrykacji gazu, dzieli się na trzy oddziały, to jest destylację kamiennego węgla, oczyszczenie otrzymanego gazu i na koniec rozprowadzenie tegoż po ulicach miasta lub gdzie tego wypadnie potrzeba. Słusznie zatem utrzymywał nasz mentor, że na Solcu, a właściwie przy ulicy Czerniakowskiej, poza Książęcą, założoną została fabryka, tylko nie ognia, jak twierdził, ale owej destylacji węgla, czyli fabrykacji gazu2. Tam więc odbywa się całe przygotowanie, a po otrzymaniu dostatecznej ilości tegoż gaz ten wypuszcza się i rozchodzi przez założone rury podziemne po mieście i przez zapuszczone w te rury słupki dostaje się do latarń, ciągnących się dwurzędnym szeregiem o 40 kroków od siebie, od ulicy Książęcej, przez Nowy Świat i Krakowskie Przedmieście, aż do b[yłego] Zamku Królewskiego. W latarniach znajdują się rurki o jednym promieniu. Rurki te, skomunikowane z wnętrzem słupka, opatrzone są kruczkami, za pomocą których można gaz wypuszczać i gasić. Za podniesieniem więc takiego kruczka gaz, czyli jeden promień jego, dobywa się do latarni, a z powodu zetknięcia z materią palną wydaje owe czyste i srebrzyste światło, które od kilku dni stało się powodem takiego zajęcia mieszkańców.
2ŹRÓDŁO: „Kurier Warszawski” 1857, nr 1, s. 2–3.
Notes de bas de page

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.