[Gaz przenośny w Warszawie]
p. 32-34
Texte intégral
1W obecnym wieku postępu we wszystkich gałęziach przemysłu i ulepszenia bytu materialnego społeczności jest bardzo dogodną rzeczą korzystać roztropnie z doświadczeń tych, którzy pierwsi odważnie rzucają się na nowe przedsięwzięcia. Kraje, w których z biegiem okoliczności ulepszenia później zaprowadzone zostają, przychodzą do nich z mniejszymi trudnościami, a jeżeli działają na pewnych podstawach, nie ponoszą strat i niedogodności towarzyszących rozwinięciu każdego rodzaju przemysłowi. Niezbyt są odległe od nas czasy, kiedy tylko świeca łojowa oświecała mieszkania średniej klasy, a woskowa miała przywilej możniejszych; dalej świece łojowa i woskowa, spierając się o pierwszeństwo, jedna przez taniość, druga przez przyjemność, złączyły się w stearynie1. Wśród tej sprzeczki olej w różnego rodzaju lampach długie miał panowanie, a jasność tymi sposobami tworzona zdawała się dostateczną do rozpędzenia ciemnoty. Lecz chęci ludzkiej do lepszego nigdy kresu nie ma, wszystko, co tylko służy do uprzyjemnienia życia, udoskonala się widocznie. Powiedzieć by można, że z postępem oświaty moralnej ludzie zapragnęli być lepiej oświeceni fizycznie w chwilach, kiedy odwiecznym porządkiem natury, która sama tylko udoskonalenia nie potrzebuje, zabraknie im światła dziennego. Człowiek ciągle szpera w tajnikach natury, która powoli w ciągu wieków dawała mu w części rozwiązać zagadnienia. Fizyka i chemia do coraz nowych prowadzą wypadków, a między tysiącznymi doprowadziły i do oświecania gazem. Sposób ten oświecania już nie jest nowością, przechodził rozmaite stopnie i dziś, dopóki jeszcze coś lepszego wynalezionym nie zostanie, uważanym jest za najlepszy we wszystkich krajach. Z przyjemnością przychodzi nam ponowić wiadomość o istniejącej w Warszawie fabrykacji tego gazu w zakładzie machin Banku Polskiego na Solcu2; dostarczany przez tęż fabrykę gaz jest i doskonały, i tani; jedno światło wyrównywa zwykle 8 światłom stearynowym i kosztuje w przecięciu gr[oszy] 4 na godzinę. Już od lat parę w fabryce wyrobów żelaznych braci Evans robotnicy przy świetle gazowym pracują3, a od roku fabryka Banku Polsk[iego] na Solcu, w administracji p[ana] Rau będącą, używa tego sposobu do oświecenia licznych warsztatów. Lecz w fabryce tej postąpiono krok naprzód i zaczęto fabrykować gaz przenośny, który do rezerwuarów w domach urządzonych przewożonym bywa. W ciągu upłynnionej zimy oświecenie to z najlepszym skutkiem w domu budowniczego Gaja (przy ulicy Grzybowskiej)4 zaprowadzonym zostało. P[an] Rau udzieli chętnie każdemu informacji i zaręczenia celem zaprowadzenia tego rodzaju pięknego i ekonomicznego oświecenia mieszkań, sklepów i w ogóle zakładów, w których znaczna liczba osób pracuje lub zbiera się. Zupełnie byłoby od rzeczy silić się na dowodzenie użyteczności tego rodzaju oświecenia, bo przykład tylu krajów, w których oświetlenie gazem jest od lat kilkunastu zaprowadzone, przekonywa o tym dostatecznie. Wyrabiany przez p[ana] Rau gaz przenośny, z materii żywicznych i tłustych, jest teraz uznany za najdoskonalszy; może z czasem będzie jeszcze coś lepszego, lecz gdyby czekać wypadało na ostatni stopień wydoskonalenia każdego przedmiotu na świecie, natenczas i w oświeceniu gazem mieszkań naszych teraźniejsza jeneracja jeszcze poprzestać by musiała na kopcącej lampie.
2ŹRÓDŁO: (Ar[tykuł] na[desłany]), „Kurier Warszawski” 1844, nr 102, s. 481–482.
Notes de bas de page
1 Stearyna – potoczna nazwa mieszaniny kwasów tłuszczowych, wykorzystywanych w zastępstwie wosku do produkcji świec.
2 Fabryka maszyn i narzędzi rolniczych na Solcu była własnością Banku Polskiego (później stała się własnością rządową). Funkcję administratora sprawował Wilhelm Ellis Rau (1825–1899), pochodzący z Niemiec przemysłowiec i bankier warszawski. W pierwszej informacji (zob.„Kurier Warszawski” 1844, nr 98) mowa jest także o pierwszej próbie z oświetleniem okolic Zamku Królewskiego, przeprowadzonej 6 kwietnia 1844 roku.
3 Firma Evans – zob. O. Flatt, [Fabryka Ludwika Geyera], w tomie pierwszym.
4 Jan Jakub Gay (1801 lub 1803 – 1849) – architekt, budowniczy Banku Polskiego. Jego kamienica (przy ul. Grzybowskiej 19) była dziełem pionierskim w zakresie wykorzystania elementów żelaznych. Gay otrzymał od księcia namiestnika, Iwana Paskiewicza, koncesję na instalowanie w budynkach rezerwuarów na gaz, który produkowała fabryka na Solcu.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.