Światło Drummond
p. 28-31
Texte intégral
1Wszystkie dotychczasowe sposoby oświecania miast gazem zagrożone są upadkiem i cała ważność ich niknie przed nowo zrobionym odkryciem światła, Drummond zwanego, które dzisiaj cały Paryż zajmuje1. Lat temu piętnaście, jak kapitan Drummond z marynarki angielskiej, po wielu doświadczeniach otrzymał światło 80 razy mocniejsze od światła gazowego, za pomocą gazu kwasorodnego, przepuszczonego przez płomień alkoholu, na kawałek niegaszonego wapna działającego. Odkrycie to atoli zaniedbano, użyto go tylko do robienia słońc w mikroskopach słonecznych2 i nadmieniono, że da się doskonale zastosować do latarń morskich i do przesyłania sygnałów w wielkich odległościach.
2Pan A[ntoine] M[arc] Gaudin3, członek sławnego Biura Długości w Paryżu (Bureau des Longitudes) powtarzał doświadczenie Drummonda, a przekonawszy się dostatecznie o zupełnej mocy tego światła, zaprojektował rządowi wybudowanie wieży w środku Paryża, na 400 stóp wysokości, która by milion dotychczasowych latarń gazowych zastąpić była w stanie, a przeszło cały Paryż i okolice na pół mili wokoło doskonale oświetlała4. Wieża taka byłaby tej co münster sztrasburski wysokości5, kosztowałaby kilka milionów franków, budowa jej trwałaby lat kilka, a koszta utrzymania tego zakładu obliczono na 300 000 franków rocznie, co jednakże w porównaniu z utrzymaniem dotychczasowych zakładów gazowych nie jest zbyt wielkim. Projekt ten atoli nie został jeszcze przez rząd zatwierdzony i przyjęcie go zapewne nie tak prędko jeszcze nastąpi, bo musi być poprzedzony nowymi, ze strony rządu nakazać się mającymi, doświadczeniami i otrzymaniem od izb prawodawczych potrzebnych na wykonanie jego funduszów. Nie od rzeczy tymczasem będzie udzielić czytelnikom naszym bliższe o świetle tym szczegóły.
3Podług doświadczeń p[ana] Gaudin, milimetr kwadratowy wapna wydaje światło równe jednej latarni gazowej, a zatem metr kwadratowy wapna wystarczyłby na oświecenie całego Paryża, to jest zastąpiłby milion latarń gazowych, jako to wyżej powiedzieliśmy. Przypuszczając, że światło księżycowe wyrównywa światłu świecy w odległości 7 stóp, a światło jednej lampy gazowej uważając za równe światłu 10 świec, wykazuje się, że światło Drummond na wieży będzie 12 razy mocniejsze od światła księżycowego, o pół mili odległości wokoło wieży. Podług doświadczeń fizyków światło słoneczne jest 300 000 razy mocniejsze od księżycowego, to jest wyrównywa światłu 6000 świec o odległości jednej stopy; biorąc atoli na uwagę odległość słońca od Ziemi, wypadałoby z porównania, że światło Drummond na wieży byłoby tylko o 1⁄20 słabsze od światła słonecznego w temperaturze topienia się platyny. Pan Arago6 przekonał się doświadczeniami z porównania cieni, że światło słoneczne i światło Drummond są jednakowe, różnica zatem w ich natężeniu w sposobie produkowania się światła słonecznego zależy. Część oświecająca słońca zdaje się być przezroczystą, jest to rodzaj atmosfery oświecającej w miarę swej objętości. Teoria ta, którą wielu uczonych utrzymuje, naprowadziła p[ana] Gaudin na myśl utworzenia atmosfery oświecającej, albo raczej płomienia Drummond. Jeżeli doświadczenia te pomyślnym uwieńczone zostaną skutkiem, pan Gaudin mniema, że uzyska światło, którego moc przenikająca blaskowi błyskawicy wyrównywać będzie. Pan Gaudin utrzymuje, że to światło Drummond nie tylko posłuży do oświecenia miast całych jedną latarnią, ale przez pewne modyfikacje da się także zastosować i do oświecenia mieszkań prywatnych, gmachów publicznych itd. małym kosztem. Podług czynionych przez p[ana] Gaudin doświadczeń, 2 stopy sześcienne gazu kwasorodnego wystarczyły mu przez godzinę na oświecenie 150 lamp gazowych. Wiadomo zaś, jak mało kwasoród kosztuje. Łatwo by przeto było urządzić oświecenie gazem kwasorodnym, roznoszonym wszędzie po domach, a światło takie byłoby mocniejsze, czystsze i nie miałoby ani dymu, ani zapachu.
4P[an] Gaudin zbiera w tej chwili małą liczbę akcjonariuszów celem urządzenia tymczasowie na wieży św. Jakuba w Paryżu światła à la Drummond7, na co uzyskał już zezwolenie władz policyjnych, dla okazania paryżanom, co to jest to światło i czym się stać może w przyszłości. Całe doświadczenie kosztować ma 20 000 franków; potrzeba przeto 200 akcjonariuszów po 100 franków, którzy by takowe dla zamiłowania w naukach poświęcić zechcieli. Pierwsze osoby w Paryżu pośpieszyły z zapisaniem się na otwartej w tym celu liście.
5ŹRÓDŁO: Światło Drummond, „Wiadomości Handlowe i Przemysłowe” 1837, nr 122, s. 450–451 [też: „Gazeta Krakowska” 1837, nr 210, s. 783–784].
Notes de bas de page
1 Światło Drummonda (albo drummondowe; nazwane tak od szkockiego inżyniera, Thomasa Drummonda [1797–1840]) – rodzaj oświetlenia sztucznego, otrzymywanego przez ogrzewanie do wysokiej temperatury walca z tlenku wapnia (wapna prażonego), na który kierowany jest płomień palnika, zasilanego mieszaniną tlenu i wodoru lub alkoholu. Światło drummondowe znalazło powszechne zastosowanie w latarniach magicznych oraz w teatrze, do oświetlenia sceny i uzyskiwania efektów specjalnych (zob. Józefa Śmigielska, Teatr Robina w Paryżu, w niniejszym tomie).
2 Mikroskop słoneczny to mikroskop, w którym do oświetlenia otrzymywanego obrazu (mikrografu) wykorzystuje się skupione światło słoneczne. Rolę heliostatu mogła pełnić lampa Drummonda.
3 Marc Antoine Gaudin (1804–1880) – francuski chemik i mechanik, twórca wielu ulepszeń w technice dagerotypii. Gaudin ulepszył lampę Drummonda, dzięki czemu uzyskiwał światło bardziej jaskrawe. Biuro Długości (Bureau des Longitudes) – instytucja francuska (założona w 1795 roku), której celem były badania astronomiczne (dla potrzeb nawigacji) i działania standaryzacyjne (w zakresie jednostek miary).
4 Mowa tutaj o rozwiązaniu technicznym, które zakładało, iż wielkie miasta oświetlane będą za pomocą silnych lamp umieszczonych na wysokiej wieży („wieża światła”, rodzaju latarni morskiej). Rozwiązanie to zaowocowało m.in. projektem „Wieża słońca” (Le Tour Soleil), przygotowanym w 1881 roku przez francuskiego elektryka Amédée Sébillota i inżyniera Jules’a Bourdais.
5 Münster sztrasburski – gotycka katedra Najświętszej Marii Panny w Strasburgu, której wieża wznosi się na wysokość 142 m. Projektowana przez Gaudina wieża miała stanąć w centrum Paryża, na wyspie Île de la Cité.
6 François Dominique Jean Arago – zob. A. Niemirowski, Historia postępu i zastosowań machin parowych, w tomie pierwszym.
7 Wieża św. Jakuba jest pozostałością gotyckiego kościoła Saint‑Jacques de la Boucherie (św. Jakuba od rzeźników), rozebranego w czasie rewolucji francuskiej. Wieża w 1824 roku sprzedana została w prywatne ręce i przekształcona w odlewnię śrutu ołowianego. W 1836 roku przeszła na własność miasta. Jej centralne usytuowanie i znaczna wysokość (54 m) zadecydowały o wykorzystaniu jej w projekcie Gaudina. Źródła milczą na temat tego, czy na wieży zapłonęło światło wapienne. Wiadomo za to, że w styczniu 1850 roku wieżę ponownie rozważano jako lokalizację silnego źródła światła (mającego oświetlać całą dzielnicę). Tym razem mówiło się jednak o lampie elektrycznej.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.