Koleje w Belgii. Z pamiętników pewnego podróżującego
p. 255-258
Texte intégral
1Nie mogłem się oddalić z Brukseli, a w ogólności z Belgii, tego największym przemysłem na stałym europejskim lądzie odznaczającego się państwa, nie przejechawszy się wprzódy po żelaznych jego kolejach, które w naszych czasach tak sławnymi się stały. Doznałem wielkich trudności w uskutecznieniu mego zamiaru; albowiem więcej półtora tysiąca ludzi jednegoż ze mną było życzenia, i ze wszystkich stron, bądź pieszo, bądź konno, bądź w omnibusach, do ogniska żelaznych kolei spieszyli. Ze wszystkich ulic miasta sypali się rojem na miejsce, gdzie były do nabycia bilety; bo chociaż ośm osób je rozdawało i dla poskramiania wielkiego natłoku na straży nie zbywało, przecież on burzliwą i, rzec by można, zbuntowaną przedstawiał tłuszczę. Zewsząd widać było tylko chęcią jazdy rozognione twarze i wyciągnione ramiona; bez ustanku słychać było na przemiany wrzaskliwe odzywające się głosy: Ah, mon Dieu! Ils me pressent!, ils m’ecrassent!, une voiture pour Anvers!, un phaéton pour Gand!, un landeau pour Louvain!1
2Szczęściem, że urzędnicy rozdawający bilety obwarowani byli mocną kratą, w której owalne otwory się znajdowały; przez taki to otwór wysuwa urzędnik rękę i odebrawszy pieniądze, wydaje bilet żądany.
3Pojedziesz lub nie pojedziesz? Otóż wielkie pytanie, które w tym miejscu się rozstrzyga. Dwadzieścia rąk ciśnie się w jednej chwili, a przez natłok i potrącanie pełzną najpiękniejsze nadzieje. I w tym miejscu zdarza się najczęściej, iż przemoc i przypadek mają prawo za sobą i odnoszą zwycięstwo.
4Podczas tego zgiełku odzywa się głos dzwonka. Nadeszła szczęśliwa chwila, po której nie czekają ani minuty, a po jej upłynięciu pozostający muszą z cierpliwością na drugą oczekiwać jazdę. Ja miałem to szczęście pozyskać dla siebie miejsce i swobodnie mogłem używać owocu mojego trudu. Całe towarzystwo podróżne składało się przeszło z 1800 osób obojej płci, różnego wieku, stanu i zarobku. Gdyby żelazna kolej ta była nas zaniosła na pustą wyspę, karawana ta byłaby dostateczną do zaludnienia całego miasta. Na przodzie długiego rzędu powozów (wagonów) dwie olbrzymie machiny wydawały przytłumiony ryk, wychodzący z ich wnętrza; czarny, gęsty dym, buchający z ich nozdrzy, parskających rzęsistymi iskrami, zapowiadał niecierpliwość tych szczególnych, nieskrowitych2, a jednak tak posłusznych rumaków. Sądzę, iż najlepsze mogę dać wyobrażenie o pośpiechu naszej jazdy, gdy powiem, żeśmy jak wiatr lecieli. Porównanie to jest wprawdzie zwyczajne, lecz istotne; gdyśmy bowiem wyjeżdżali, wiał wiatr południowy, a podczas naszej jazdy zaczął nagle dąć z północy. Rzeczą istotną jest to, żeśmy w sześciu minutach jedną pocztową milę (4 kilometry) ujechali. Niechże więc Czytelnik tę śpieszną jazdę naszą sam obliczy. Chciałem pojrzeć na gościniec, po którymeśmy lecieli; lecz oko się ściemniło, głowa się zawróciła, a przeto niepodobna było wykonać tego zamysłu. Drzewa jak działowe kule przemykały; na żaden sposób na bok spojrzeć nie mogłem, byłem więc przymuszonym zwracać oko zawsze naprzód siebie, w odległość. Wsie, lasy, góry pojawiały się i niknęły w oka mgnieniu; zdawało się, iż wszystko w nieustannym było tańcu. Nie czując by najmniejszego wstrząśnienia, siedziałem sobie wygodnie oparty na poduszce, jak gdybym się na miękkiej sofie w mym pokoju rozpierał.
5Zaledwie miałem czas o czymś pomyślić, a jużeśmy w Malines3 stanęli. Tu jest punkt centralny tej wielkiej żelaznej siatki, z której wszystkie wychodzą nitki i na wszystkie końce się rozbiegają. Ten punkt centralny składa się z wielkiej równiny, poprzerzynanej nowymi kolejami, pomiędzy którymi stoją spaniałe magazyny, gmachy urzędowe, domy gościnne itd. Równina ta jest o sześć mil od Malines oddaloną, ponieważ tameczny magistrat miejski nie bardzo sprzyjający postępom kolei żelaznych w samym mieście; ale podobno pożałuje swego uporu, gdyż wkrótce w tym miejscu utworzy się nowe miasto, a dawne Malines opuszczonym zostanie.
6Na tej równinie zbiegają się zewsząd powozy dla wymiany podróżnych i przywiezienia ich na pożądane miejsce. W chwili naszego przyjazdu przybyli podróżni z Antwerpii, Leodii4, Gandawy i Brukseli; umilające słońce oświecało tę scenę, która przewyższa wszelkie wyobrażenie; towarzystwo nasze składało się więcej niż z trzech tysięcy ludzi, którzy jednej chwili ujrzeli się w to miejsce przeniesionymi: bogacze, ubodzy, młodzież, starcy, wojskowi, urzędnicy, węglarze, eleganci, damy, wieśniaczki, w dziwnej mieszaninie tworzyli widok, którego opisać niepodobna.
7Zagrzmiała trąba..., a zmieszana różnobarwna ludność ta tworzyła znowu tylko cztery linie prześlicznych powozów, za chwilę wszystko zniknęło, równina opróżnioną została, a więcej niż trzy tysiące ludzi uleciało na wszystkie końce kraju; atoli niedługo czekać trzeba, a taż sama równina zaludnia się znowu innymi podróżnymi.
8Belgia przez założenie kolei żelaznych we trzech latach cały stały ląd zelektryzowała. Linie idące przez Antwerpię, Gandawę, Malines, Tirlemont5 aż do granic się ciągną. Wszystkie sąsiednie państwa podają im ramiona; Francja otwiera dla nich Paryż; Prusy już aż do Kolonii linię pociągnąć się zobowiązały. Nie za długo można będzie w dziesięciu godzinach dostać się z Brukseli do Paryża (250 mil), a potem do Berlina, Warszawy, Petersburga, a w przeciągu dziewięciu do dziesięciu dni przez Wiedeń i Mediolan do Neapolu.
9Zaiste, koleje żelazne utworzone są dlatego, aby wszystkie narody, zbliżywszy się do siebie, bratnie sobie dłonie podały. Lecz będę ja mógł tak serdecznie przycisnąć do mego serca równie Rosjanina, Turka, Francuza, jak przyciskam mego rodaka? Może nie, lecz moje dzieci.
10ŹRÓDŁO: Koleje w Belgii. Z pamiętników pewnego podróżującego, „Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej” 1838, nr 30, s. 238–239. Materiał był wielokrotnie przedrukowywany i ukazał się m.in. w: „Gazecie Warszawskiej” (1838, nr 203), „Korespondencie” (1838, nr 207–208), „Wiadomościach Handlowych i Przemysłowych” (1838, nr 216) i „Gazecie Wielkiego Księstwa Poznańskiego” (1838, nr 184–185).
Notes de bas de page
1 Franc.: „Och, mój Boże! Oni mnie gniotą! Oni mnie cisną! Jeden na pojazd do Antwerpii! na faeton do Gandawy!, na lando do Louvain!”. Występujące tu zróżnicowanie biletów ma odpowiadać typom (klasom) eksploatowanych wagonów (których nazwy wzięte zostały z nazw pojazdów konnych). W 1838 roku podróżny miał faktycznie do wyboru cztery następujące klasy: berlines (najdroższą), diligences, chars‑à‑bancs, waggons (najtańszą). Zob. Tarif du prix des places, w: M. de W., Promenades sur le chemin de fer, Bruxelles 1838.
2 Nieskrowity – nieskromny.
3 Malines to francuska nazwa flamandzkiego (belgijskiego) miasta Mechelen.
4 Leodia (łac. Leodium) to inaczej Liège, największy ośrodek Belgii francuskojęzycznej.
5 Tirlemont to francuska nazwa belgijskiego miasta Tienen we Flandrii.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.