Droga kolejna z Manchester do Liverpool
p. 251-254
Texte intégral
1Zbyteczną byłoby tu rzeczą rozwodzić się nad tym, jak ważne korzyści dla wielkich przedsięwzięć handlowych wynikają z oszczędzania czasu na przewozie towarów i zachowanej regularności w dostawianiu tychże. Manchester stał się wielką faktorią na bawełniane wyroby dla wszystkich niemal krajów Ziemi. A jakkolwiek wodne jego związki dla zbyt wygórowanego tam rękodzielnictwa są teraz niedostatecznymi, wszelako wzrost przemysłu i ludności swojej winno to miasto zaprowadzeniu kanałowej żeglugi do Liverpoolu, co najwidoczniej stąd się okazuje, że od roku 1760, w którym budowę kanału Bridgewater1 rozpoczęto, aż do 1824 liczba jego mieszkańców z 22 000 urosła do 150 000 głów. Machin zaś parowych od roku 1790, w którym pierwszą tam zaprowadzono, aż do 1824 roku więcej niż 200 przybyło.
2Budowę drogi kolejnej do Liverpool zaczęto w r.1826 pod kierunkiem inżyniera Stephensona. Chciano ją poprowadzić w najprostszej linii, lecz powierzchnia gruntu stanęła temu na przeszkodzie. Musiano więc budować podziemne podkopy (tunnels), znosić wzgórza, robić nasypy, stawiać mosty na wąwozach i nad kanałami, osuszać bagna, sypać groble, z których jedna, idąca przez trzęsawisko Chat Moss2, trzy ćwierci mili jest długa. Zbudowanie tej grobli uważanym było w parlamencie za ledwo podobne, a przez biegłych znawców koszta tego przedsięwzięcia na 1 400 000 talarów obliczono. W wykonaniu zaś nie przeniosły 194 000 talar[ów]. Trzęsawisko to jest tak grząskie, że w czasie największej posuchy bydło po nim chodzić nie może. Podstawą jego jest piasek z gliną zmieszany, na których leży pokład ziemi roślinnej, od 10 do 35 stóp głęboki. Z niezmiernym trudem trzęsawisko to osuszono w części, na wschodnim jego brzegu usypano groblę 20 stóp wysoką, która jednak dla ciężaru swego coraz głębiej zapadała w bagno ją pochłaniające. Musiano więc groblę nasypywać coraz wyżej, aż wreszcie wytrwała praca umocniła tę drogę żwirem i piaskiem, i uczyniła ją zdolną do przyjęcia kolei żelaznej, która na drewnianych podkładach spoczywa.
3Kolej ta wchodzi do Liverpool podziemnym podkopem po płaszczyźnie pochyłej i tym sposobem dosięga samej przystani, nie przebiegając żadnej ulicy. Podkop ten jest 22 stóp szeroki, 16 wysoki, a cała jego długość 6750 stóp wynosi3. Wejście do pakhauzu4 towarzystwa akcjonariuszów jest podziemiem na 46 stóp szerokim; ponad nim znajdują się składy, skąd przez drzwi w podłodze porobione ładują się i wypróżniają wozy z wielkim pośpiechem. Dla ułatwienia robót i ruchów urządzone są w tym podziemiu cztery koleje. Stąd to zaczyna się wznosić pochyła droga podziemna, w prostej linii 5919 stóp długa, o jednostajnym wszędzie spadku po 1 stopie na każde 48 stóp. Znaczną część tego podziemia wykuto w skale piaskowca, gdzie obeszło się bez murowanych podpór i sklepień, które w miękkiej ziemi budować musiano w kształcie wielkich arkad. Robota podziemia, w r. 1828 ukończona, kosztowała 243 000 talarów. Podziemie to jest wybielone i lampami gazowymi oświecone. W górnym końcu zamienia się w obszerną grotę, wykutą w skale o 40 stóp pod powierzchnią ziemi5. Stąd idzie mniejsza podziemna droga prowadząca w górę na plac miasta Liverpool, gdzie jest główne stanowisko wozów parowych6. Nad grotą podziemną wznoszą się w kształcie kolumn dwa kominy, należące do machin parowych, którymi ładowne wozy po kolei pochyłej ciągnione są pod górę w podziemiu. Na wschód od obu wymienionych podziemiów idzie droga przez bramę maurowskiej architektury, która łączy z sobą obie budowle mieszczące machiny parowe, i tworzy główny wjazd do stacji liverpoolskich7, jak to przedstawiają załączone dwie pierwsze ryciny z podpisami: Wejście do podziemia w Liverpoolu i Maurowska brama [il.22, 23].
4W dalszym biegu żelazna kolej z Liverpoolu do Manchester przechodzi znowu przy wsi Wawertree przez podziemie w twardej skale wykute, na godzinę drogi długie, prawie o 70 stóp pod powierzchnią ziemi8. Ponad podziemiem zbudowany jest most łączący drogi bite po obu stronach kolei położone, jak to widać na trzeciej rycinie [il. 24]9. Przy robocie podziemia pod Wawertree wydobyto półtora miliona stóp kubicz[nych] kamieni, które użyto do budowy mostów i murów umacniających drogę.
5Następnie kolej liverpoolska, przebiegłszy kosztowną groblę na trzęsawisku usypaną, zbliża się ku dolinie Sankey, przerzniętej wzdłuż kanałem, którą przebywa po wspaniałym moście (drogociągu), nieprzeszkadzającym bynajmniej żegludze statków pływających po kanale. Drogociąg ten wsparty jest na dziewięciu arkadach, z których każda 50 stóp szeroka i 60–70 wysoka. Filary arkad spoczywają na palach głęboko w ziemię wbitych. Czwarta rycina przedstawia widok tego drogociągu. Niedaleko stąd, przy miasteczku Newton, kolej przebywa dość głęboki wąwóz po usypanej tamie i po moście o czterech arkadach. Pod jedną z tych arkad przechodzi droga zwyczajna, a pod drugą płynie rzeka. W dalszym biegu kolej nasza idzie przez rozkopaną i zrównaną górę, z której dobyto 2 400 000 stóp kub[icznych] gliny i piasku; po czym schodzi się z koleją żelazną od Kenyon i Leigh idącą110. Tu dopiero zaczyna się wspomniana grobla przez trzęsawisko Chat Moss. Po godzinie drogi kolej idzie przez most ponad kanałem Bridgewater zbudowanym. Również do Manchesteru wchodzi droga kolejna po moście nad rzeką Irwell, a w końcu przebiega drogociąg o 22 arkadach, po którym przybywa na stację w samym mieście.
6Po tej podwójnej kolei, na której budowę zawiązane towarzystwo wydało 5 750 000 talar[ów], przejeżdża w ciągu roku 400 000 podróżnych samojazdami parowymi, które 6342 razy na rok odbywają drogę między Manchester i Liverpoolem [il. 25]. Codziennie w średnim przecięciu jeździ po tej kolei 1020 ludzi i 640 beczek towarów. Zysk przedsiębiorców w r. 1832 wynosił 228 000 talarów, z którego płacono po 9 procentu na dywidendę między akcjonariuszów.
7Lżejsze samojazdy odbywają całą podróż w 45 minutach, inne w półtorej do 2 godzin. Naprawa samojazdów kosztuje rocznie 114 000, dozór zaś i utrzymanie kolei 40 000 talarów. Podróżny może wziąć 60 funtów ładunku i płaci od 7 do 12 złp. za podróż sześciomilową, a to według powozu, jakim jedzie.
8ŹRÓDŁO: Droga kolejna z Manchester do Liverpool, „Magazyn Powszechny” 1836, nr 115, s. 915, 918.
Notes de bas de page
1 Kanał Bridgewater – kanał w północnozachodniej Anglii, łączący miejscowości Leigh, Manchester i Runcorn, oddany do użytku w 1761 roku z przeznaczeniem do transportu węgla.
2 Chat Moss – podmokły obszar, rozciągający się w odległości 8 km na zachód od Manchesteru. Pokonanie trzęsawiska było wyzwaniem dla budowniczych kolei Manchester – Liverpool.
3 Tunel Wapping (zwany też Edge Hill) liczył 2030 m, łączył po spadku stację Edge Hill z nabrzeżem Wapping i służył wyłącznie do ruchu towarowego. W początkowym okresie jego eksploatacji składy przeprowadzane były przez tunel z użyciem stacjonarnej maszyny parowej.
4 Pakhauz – zespół magazynów portowych. Tu chodzi o magazyny ulokowane w sąsiedztwie nabrzeża Wapping.
5 „Obszerna grota” jest określeniem mocno nieprecyzyjnym. Tunel Wapping zaczynał się (miał wschodni portal) w tzw. wykopie Cavendisha, gdzie ulokowana była stacja Edge Hill.
6 Od stacji Edge Hill do końcowej stacji pasażerskiej przy Crown Street linia wznosiła się, biegnąc krótkim (liczącym 262 m) tunelem. Tu także ruch składów odbywał się z użyciem stacjonarnej maszyny parowej.
7 Okazała brama (w stylu mauretańskim) spajała od wschodniej strony oba brzegi tzw. wykopu Cavendisha. Na zachód od bramy rozciągały się tory stacji Edge Hill (gdzie przyłączano lub odłączano od składów lokomotywy). Określenie „stacje liverpoolskie” odnosi się do stacji Edge Hill i położonego za tunelem terminalu pasażerskiego przy Crown Street (względnie jeszcze do końcowej stacji towarowej, położonej za tunelem towarowym i przy nabrzeżu Wapping).
8 Znów nieścisłość: na wschód od stacji Edge Hill linia poprowadzona była nie tunelem („podziemiem”), a bardzo głębokim wykopem, przecinającym na dystansie około 3200 m zbudowane z piaskowców wzniesienie Mount Olive. W najgłębszym miejscu wykop miał około 24 m (tj. 80 stóp), zaś jego szerokość wynosiła nieco ponad 6 m (20 stóp).
9 Na rycinie widać oczywiście nie tunel, a głęboki wykop, przez który przerzucony jest most.
10 Linia Liverpool – Manchester schodzi się z linią Bolton & Leigh (najstarszą w regionie) na stacji Bolton Junction (zlokalizowanej na terenie miejscowości Kenyon).

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.