Niektóre uwagi względem dowolnego kierunku balonów
p. 177-178
Texte intégral
1Różnego powołania ludzie silili swój dowcip nad wynalezieniem mechanicznych środków, które by do nadania balonom dowolnego kierunku, dla usposobienia ich do żeglugi napowietrznej, posłużyć mogły.
2Nieraz prawdziwe nieszczęście sprowadza dla familii, kiedy kto, będąc obowiązanym do przyzwoitego i koniecznego przez swój dzienny zarobek jej utrzymania, zatrudnia się podobną pracą i myślą, jak np. wynalezieniem wieczystej ruchawki (mobile perpetuum), i przy tym sposób do życia, czas i pieniądze traci. Kto by jednak do wynalezienia takiego statku powietrznego poczuł w sobie chętkę niepohamowaną, niechaj zmierzy wprzód swe siły i rozważy, czyli zdoła zbić zarzuty, które p[an] Black1 przeciwko jego zamysłowi zrobił. Do tych należą:
Iż niepodobna wynaleźć siły, która by do poruszania tej żadnego oparcia niemającej, wolno w powietrzu unoszącej się masy posłużyć i wraz z nią w powietrze podniesioną być mogła. Żeby albowiem ciężar tylko 250 funtów ważący do pewnej podnieść wysokości, już balon z płótna pokostowanego powinien 19 stóp średnicy zawierać. Siła podniesionego człowieka nie wystarcza bynajmniej, nawet wśród największej spokojności powietrza, do pędzenia takiej masy, a jeżeliby jeszcze wiatr był przeciwnym, tedy nie zdoła jej ani na jeden cal w kierunku dowolnym poszybnąć.
Balon powietrzny nie może być w żaden sposób z okrętem lub statkiem na wodzie porównywanym, bo gdy statek za pomocą wioseł sunie się po wodzie, wiosła działają na środek (to jest wodę) płynny wprawdzie i ustępny, ale ponieważ takowy 800 razy od powietrza jest gęstszym, przeto pozwala im oprzeć się nieskończenie mocniej, a zatem z daleko większą także działać siłą niżeli powietrze.
Inni znowu, wziąwszy za przykład okręt, co przy jednostajnym dęciu w jedną stronę wiatru za pomocą żagli, które w różnym kierunku rozwinąć się lub ukośne ku wiatrowi położenie przybrać są zdolne, w każdą stronę płynąć może, mniemali, że także i do balonu można by pewnego rodzaju żagle przypiąć. Lecz okręt utrzymuje się z powodu własnej swojej masy w wodzie, gdy go tymczasem wiatr pędzi i nawet sam kształt jego przyczynia się do tego, iż mając ruch utrudniony w kierunku szerokiego boku, przodem swoim łatwo się po wodzie śliźnie. Przeciwnie balon, prócz atmosfery nic nie ma, co by go wśród powietrznego płynu utrzymywać mogło, i dlatego wiatr unosi go jak pióro.
Inną jeszcze nieprzezwyciężoną do dowolnego kierunku zawadą jest, iż balony powietrzne, aby miały lekkość koniecznie potrzebną, z materii bardzo cienkich robione być muszą. Przypuściwszy więc, iżby nawet wynaleziono siłę, która by je z chyżością przyzwoitą poruszać mogła, tedy nie mogłyby uderzeń i oporu powietrza wytrzymać i musiałyby się na kawałki podrzeć. Przy zwyczajnych zaś żaglach napowietrznych, gdzie wiatr unosi balon jak pióro, porusza się tenże tak szybko jak sam wiatr, a zatem nie doznając w tym razie żadnych uderzeń, jest od rozdarcia się zupełnie bezpiecznym.
Wiry powietrzne, jakie się czasem zdarzają, są także niepospolitą dla balonów niedogodnością, a nawet i niebezpieczeństwem zagrażają. Na koniec:
Balony nie mogą się długo na powietrzu trzymać w zawieszeniu.
3ŹRÓDŁO: Niektóre uwagi względem dowolnego kierunku balonów, „Izys Polska” 1824, t. 2, cz. 1, s. 105–108.
Notes de bas de page
1 Joseph Black (1728–1799) – szkocki fizyk i chemik, który w latach 50. XVIII wieku przeprowadzał w Edynburgu doświadczenia z wodorem, wykorzystując ten gaz w małym balonie z powłoką zrobioną z pęcherza cielęcia. Black sceptycznie wypowiadał się na temat możliwości wytwarzania sztucznych powłok, które umożliwiłyby zbudowanie większych balonów, zdolnych do unoszenia w powietrze znacznych ciężarów i ludzi. Teoretyczne ustalenia Blacka w zakresie fizyki gazów spożytkowali bracia Montgolfierowie, konstruując pierwszy balon na ogrzane powietrze.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.