Fabryka machin Banku Polskiego w Warszawie
p. 93-95
Texte intégral
1Hrabia Stanisław Skarbek1 w powrocie z sześciomiesięcznej podróży, po najgłówniejszych miastach europejskich odbytej, poświęcił także dni kilka oglądaniu zakładów przemysłowych i fabrycznych w Warszawie. Zachwycony kwitnącym stanem fabryk warszawskich, udzielił redakcji po powrocie do Lwowa następującego tu opisu fabryki machin Banku Polskiego.
2Do celniejszych fabryk w Warszawie, kosztem rządu wzniesionych, należy niezaprzeczenie fabryka machin Banku Polskiego. Zakład ten powstał w roku 1825 za staraniem Księcia Lubeckiego, ówczesnego Ministra Przychodów i Skarbu, któremu kraj polski cały popęd przemysłowi nadany zawdzięcza.
3Zakład ten na dość pięknym w lat kilka stanął stopniu, gdy wtem rok 1830 powodzenie jego przerwał. Opuszczony w roku 1830, [18]31, [18]32 i [18]33, rozpoczął życie na nowo w roku 1834, w którym przeszedł na własność Banku Polskiego. Sprowadzeni staraniem Banku Anglicy urządzili zakład na sposób angielski tak, iż dzisiaj, to jest po pięciu latach ciągłych nakładów i usiłowań, stanął on na stopie nie tylko potrzebom kraju odpowiedniej, ale zdolnej wyrabiać wszelkiego rodzaju machiny na handel zagraniczny.
4Wyrabiane tu machiny parowe, od siły czterech do stu koni, bądź wysokiego, bądź niskiego ciśnienia, zdaniem znawców, a nawet samych że Anglików, w niczym angielskim nie ustępują, co łatwo pojąć, jeśli wspomnimy, że materiał polski lepszym jest od angielskiego, a mechanikami Anglicy.
5Przyjęta zasada fabryczna do przedaży machin parowych jest 1500 złotych na siłę konia, z wysokim ciśnieniem, a 2000 złotych za siłę konia, z niskim ciśnieniem, na miejscu w fabryce. Gdyby kto żądał machin wyższych nad siłę 100 koni, wówczas cena zależałaby od oddzielnej umowy. Fabryka podejmuje się nawet dostawy statków parowych i wozów parowych, za których dokładność ręczy i wszelką przyjmuje na siebie odpowiedzialność za oddzielnym wynagrodzeniem.
6Oprócz machin parowych wyrabiają się w fabryce bankowej machiny do przędzenia lnu, konopi i bawełny, wszelkie machiny do fabrykacji sukna, których znaczne są w tej chwili zapasy. Jest także do zbycia cały komplet machin do przędzenia bawełny. Machiny do fabrykacji cukru burakowego, olejarnie, prasy hydrauliczne, aparaty gorzelniane Pistoriusza2, wszelkiego rodzaju machiny ekonomiczne i rolnicze wielki tu odbyt znajdują i fabryka zaledwie zamówieniom nastarczyć może. Obecna ilość rzemieślników wynosi 520 ludzi. Fabryka jest w stanie wyrobić rocznie za 4 000 000 zł polskich machin. Wszyscy zwiedzający fabrykę tę oddają jej tę sprawiedliwość, że pod względem urządzenia nic nie pozostawia do życzenia. Roboty z niej wychodzące są najstaranniej wykończone.
7Wielkim jest także dobrodziejstwem dla kraju, że Bank Polski, chcąc ułatwić nabycie machin obywatelom, takowe na kredyt udziela, rozkładając wypłatę na kilka lub kilkanaście rat. Tym sposobem mało już jest obywateli w Królestwie Polskim, którzy by przynajmniej młocarni i sieczkarni u siebie nie mieli, a teraz zaczynają się rzucać do machin parowych. Jedna machina czterokonna służy do gorzelni, do poruszania młocarni, sieczkarni, tartaka, młyna zbożowego i tym podobnych gospodarczych machin i narzędzi.
8Każda część fabryki ma oddzielnego kierującego nią mechanika, tak iż fabrykę tę za kilkanaście fabryk w jedno złączonych uważać można. Każdy warsztat stanowi całość w sobie, tak iż wszystkie razem w najlepszej pracują harmonii i jeden drugiemu nie jest na przeszkodzie, albowiem jeden od drugiego jest niezawisłym. Wspólne dla wszystkich są tylko lejarnie, kuźnie, modelarnie i magazyn wyrobów surowych. Administracja fabryki tak jest prowadzoną, iż co dzień wiadomy jest cały obrót fabryczny i zbilansowany.
9Cały kapitał zakładowy i obrotowy na 7 000 000 złotych polskich ocenić można, który nader piękne Bankowi dać może korzyści; atoli realizowane zyski pieniężne niczym są w porównaniu z korzyściami, jakie kraj cały otrzymuje z istnienia tej fabryki, która najsilniej przyczynia się do powstania wielu innych fabryk, zaopatrując je w potrzebne machiny, a nadto daje utrzymanie i zatrudnienie kilku tysiącom ludzi.
10ŹRÓDŁO: Fabryka machin Banku Polskiego w Warszawie, „Gazeta Lwowska” 1839, nr 67, [„Dodatek Nadzwyczajny”], s. 2.
Notes de bas de page
1 Stanisław Marcin Skarbek (1780–1848) – hrabia, ziemianin, mecenas kultury, fundator teatru we Lwowie (otwartego w 1842 roku i noszącego jego imię).
2 Aparaty gorzelniane Pistoriusza to urządzenia destylacyjne, pozwalające otrzymywać oczyszczony i wysokoprocentowy alkohol. Ich budowę zaprojektował w 1817 roku niemiecki kupiec i właściciel gorzelni, Johann Heinrich Leberecht Pistorius (1777–1858).

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.