Wspomnienie z Krakowa
p. 256-259
Texte intégral
1Z kolei wypada objaśnić czytelnika, co to jest Facta domestica1? Jest to ogromna księga, mająca grubości przeszło łokieć, zawierająca kronikę wspomnień od r. 1832 do 1854, a nadto zawierająca wiele podpisów znakomitych osób odwiedzających sędziwego Nestora, między którymi znajdujemy oprócz Polaków, odznaczających się w umiejętnościach, literaturze, sztukach, jeszcze i zagraniczne znakomitości. Każdy gość, zapisując się w tej księdze, kreśli wrażenia, jakie na nim pamiątki Krakowa wywarły, już to wierszem, już też prozą, lub – co jest rzadkim – kładzie samo nazwisko. Przy tych zapisach znajdujemy pod spodem uwagi p.Ambrożego Grabowskiego, objaśnienia tyczące się wpisanej osoby, a często treść prowadzonej rozmowy, jeżeli ta na to zasługiwała. Wiele, bardzo wiele ciekawych i pięknych ustępów w tej księdze się znajduje, kiedyś będzie ona drogocennym skarbem: dziś, kto by chciał z niej dać sprawozdanie, musiałby jej przynajmniej ze dwa miesiące czasu poświęcić. Tyleż czasu wymagałyby i inne księgi rękopiśmienne p. Grabowskiego, a że ich jest z 50, potrzeba więc przybliżenie do ich przeczytania sto miesięcy czasu, czyli ośm lat i cztery miesiące. To nie żarty! Ograniczymy się więc na przytoczeniu tytułu i różnych wierszowanych uwag właściciela, które na wewnętrznej stronie okładki znajdujemy. I tak pierwsza przestroga: „Księga ta powinna zawsze leżeć bokiem, a nigdy stać pionowo, gdyż mogłaby się od kompatur2 oderwać”.
2Tytuł zaś brzmi: Kronika domowa (Domestica facta). Wspo- mnienia drobnych zdarzeń z ostatnich lat mojego życia (a niekiedy sny i marzenia moje) w wolnych chwilach dla zabawy nakreślone. Księga, której jest przeznaczeniem, aby treścią jej nie tylko się umysł zajął, ale i oczy ubawić mogły. (Objaśniam, że są tu wklejane także przeróżne obrazki).
3Przestroga do czytelnika:
Mniemaszli, że tu znajdzie się jaka nauka?
Wiedz, że próżno w tej księdze chęć twoja jej szuka;
Ale kiedy się pracą umysł twój utrudzi,
I pragnienie spoczynku w tobie się obudzi,
Być więc może, iż wtedy za Momusa3 władzą
Karty jej lub rozrywkę – lub też sen sprowadzą.
4Recepta na utworzenie tej księgi:
Napisz słów kilkanaście co dzień na papierze:
W sto lat ujrzysz, jak wielka stąd księga się zbierze.
5Zdanie pisarza tej księgi o niej samej:
Małe tylko ma rzeczy, choć wielka ta księga:
Po ważne wiadomości niech tu nikt nie sięga.
Pisarz jej naukową pomocą niewsparty,
Jedynie drobiazgami zapisał jej karty.
Więc miły czytelniku ostrzegam cię z przodu,
Nie szukaj w niej nauki – bo doznasz zawodu.
6Do tych, co będą po mnie:
A ja tę wielką księgę tym złożyłem końcem4,
Aby kiedy mnie tu już zabraknie pod słońcem
I gdy strudzony długą podróżą wędrowiec
Spocznę, złożywszy w grobie duszy mej pokrowiec,
Ona wskazała, żem żył, lichy sługa Boży,
A imię moje było Grabowski Ambroży.
Niech każdy w jakimkolwiek pracując zakresie,
Do wspólnego ogniska iskrę swą przeniesie.
Improwizacja J. U. Niemcewicza.
7„I czymże są wspomnienia?... duchy bez ciała, istoty bez rzeczywistości... Są one czymś wtenczas, gdy je wyobraźnia w obecność przyciągnie... A czymże jest obecność?... Punktem, który ani się zmierzyć, ani uchwycić nie da... Zaledwie go dojrzysz, alić on już przeszłością staje się. Wal. Chłędowski5.
Frustra vivit, qui nemini prodest6”.
8Gdy zniknie zdrowie, szczęście, ulecą nadzieje,
Gdy los zawistny dni twe rzeką trosk zaleje,
Gdy twą duszę przycisną smutek i cierpienia:
Przywołaj na pociechę twe dawne wspomnienia.
Jeżeli wszystko minąć musi i wszystko mija jak kwiat
będący gospodą różnobarwnym motylom... cóżby się
stało z nami, gdybyśmy nie mieli wspomnień.
9Wspomnienia
Zbieraj dorywczo marzeń twoich kwiaty,
A gdy już zbierzesz zapas ich bogaty,
Ubarwiaj nimi te smutne przestrzenie,
Gdzie już nie kwitnie jak tylko wspomnienie.
10Wspomnienia upłynionych czasów, a szczególniej dni naszej młodości, są jakby promienie wiosennego słońca, które wysoko wzniesione na niebie każe nam zapomnieć zimowej nocy naszej starości...
Szczęsny, kto przeszłość swoją na pamięć przywoła,
A ona mu wspomnieniem życia nie zabrudzi;
Lecz tego nazwać trzeba najszczęśliwszym z ludzi,
Kto spokojnie na przeszłe dni swe patrzeć zdoła.
11Temu, kto jak ja długie przeżył lata, z każdym dniem wzrasta jakaś niezbadana tęsknota... jakieś pragnienie nieznanego mu bytu... Takiemu, gdy już wszystko zamieniło się w przeszłość, nie pozostaje więcej, jak z szukaniem pociechy udawać się do dawnych wspomnień.
12Chcąc je ocalić od zapomnienia,
Przelej na kartę twoje wspomnienia:
A gdy duch twój w zagrobne krainy uleci,
One ciebie przypomną dzieciom twoich dzieci.
13Następują potem kilka arkuszy obejmujące wyjątki, zdania rozmaitych pisarzy, które mieszczą w sobie wyraz wspomnienie. Z tego ciekawego zestawienia po porównaniu okazuje się, iż ani jeden autor nic nowego nie powiedział, wszędzie jedna myśl nieraz odmiennymi tylko wyrażona słowami, a często podobnymi.
Notes de bas de page
1 Por. wstęp do tekstu.
2 Kompatura – oprawa księgi albo pergamin lub gruby papier używany do oprawiania ksiąg.
3 Zlatynizowane imię Momosa, greckiego boga żartów i kpin. Za naśmiewanie się z innych bogów został wygnany z Olimpu.
4 Tj. w tym celu.
5 Walenty Chłędowski (1797–1846), pisarz, krytyk literacki i filozof. Twórca i wydawca almanachu „Haliczanin”.
6 „Na próżno żyje ten, kto nikomu nie przynosi pożytku” (z łaciny).

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.