Panna postępowa
p. 76-79
Texte intégral
1Jednego rana, na początku czerwca, stała p. Salomea w otwartym oknie i chciała sobie zdać sprawę z tego szczęścia, z tej radości, z tego, że tak powiem, zdrowia duszy, które czuła w swym łonie na widok okrążającej ją natury. Okno to wychodziło na dziedziniec obszerny, usłany murawą, na którego środku stało kilka lip starożytnych, obsypanych kwiatem. Z lewej strony widać było gazony, kwieciste bukiety i klomby pięknego ogrodu, który się daleko rozciągał. W środku sztachetów, oddzielających ogród od dziedzińca, stał niewielki murowany kościołek z wychodzącą naprzód wystawą1. Wprost przed oknami na drugim podwórzu szły budynki gospodarskie i stajnie majora. Na prawo była brama wjazdowa, ubrana prześlicznymi topolami, a wychyliwszy się cokolwiek z okna, można było widzieć drogę szeroką, równą, ciągnącą się przez wieś; dalej groblę z huczącymi młynami i wielkie zwierciadło wody, nad którą stały wierzby i młode topole. Świeżość ranku, ciepło ożywiające lata, czyste jak szafir niebo, śliczna, zielona, pełna darów bożych ziemia wciskały gwałtownie w jej serce fale szczęścia, które p. Salomea powoli przez filozoficzne dlaczego, jakby przez śluzę jaką wpuszczała. Wszakże wrażenia, które odbierała, były silniejsze od tej nienaturalnej zapory i już ją rozerwać miały, bo p. Salomea czuła, że się jej łzy zakręcają w oczach, gdy weszła matka blada, strwożona i zapłakana.
2– Co to mamie? – zapytała córka, całując ją w rękę.
– Ach! Moja Saluniu! – odpowiedziała pani S* – jeszcze drżę na wspomnienie snu, który mię zdręczył nad ranem. – Uśmiechnęła się p.Salomea, co widząc, matka dodała: Uśmiechasz się, moje dziecię! Postrzegam ja to z żalem od niejakiego czasu, że ty w nic nie wierzysz.
– W sny nie wierzę, moja mamo, jak nie wierzę w strachy. Ale cóż to się mamie śniło? Niech mama powie, to ja mamie wytłumaczę, co znaczy ten sen i dlaczego go mama miała.
– Źle to, moje dziecię, że zaraz sobie wszystko chcesz wytłumaczyć, i te twoje nieszczęśliwe dlaczego często mię trapi.
– Czyż na to mamy rozum, aby go nie używać? Cóż by można powiedzieć o człowieku, gdyby oczy, które mu dano do patrzenia, zamknął, i tak chodził omackiem?
– Nie chcę ja z tobą rezonować2, boś ty rozumniejsza ode mnie – odpowiedziała matka smutno – ale to wiem, że teraz ze strachem zasypiać będę, bojąc się snów nowych. O ciebie w nich idzie, moja Saluniu, i nie dziw się, że mię widzisz strwożoną i zapłakaną.
– Cóż tedy mamie się śniło? Niech no mama powie! – pytanie to było skutkiem dobrego serca p. Salomei; wiedziała ona, że to matce ulży, gdy się wygada.
– Śniło mi się, moje życie – rzekła pani S* – żem chodziła z tobą po łące, gdzie było mnóstwo najpiękniejszych kwiatów. Tyś je zrywała, ale wprzód, nim miałaś się nimi ozdobić i ucieszyć się ich wonią i barwą, odginałaś listki i szpilką szukałaś tam czegoś we środku. Zrobiłam ci uwagę, że tym sposobem psujesz tylko kwiatki, którymi Bóg tak cudnie ubrał łąkę. Ty wtenczas uśmiechnęłaś się tak, jak teraz się uśmiechasz. Mnie to obraziło, a raczej zasmuciło: zadrżałam w głębi duszy nie wiem dlaczego i zdobywszy się na odwagę, zaczęłam ci mówić dużo i głośno, ale już teraz nie pamiętam o czym. To tylko wiem, że słowa moje płynęły bystro jak fala, a w sercu i w głowie zawsze było pełno, chociaż wylewały się potokiem. Widać jednak, żem musiała coś nie do rzeczy powiedzieć, boś ty parsknęła ze śmiechu.
– Ach! Moja mamo! – zawołała p. Salomea zmieszana i zawstydzona.
– Ale zaledwie rozległ się odgłos twego śmiechu, gdy go odbiło jakieś szydercze echo; z ziemi, gdzieśmy stały, podniosła się zjadliwa i gęsta para; okrążyła cię, objęła, osłoniła... znikłaś mi z oczu. Gdym zaczęła krzyczeć, wołać cię po imieniu, wyciągać do ciebie ręce, biec za tobą, nogi moje były splątane, głos tłumił się w piersiach, tylko łzy płynęły swobodnie – i tak obudziłam się spłakana. Saluniu droga! Jutro sobota, pójdźmy obie do spowiedzi – dodała matka, tuląc w objęciu ukochaną córkę i płacząc rzewnie. – Niech no mama będzie łaskawa siądzie – rzekła p. Salomea, całując jej ręce. Usiadły więc obie w otwartym oknie, a córka filozofka, z smutnym okiem, z uśmiechem na prześlicznych ustach, tak mówiła do matki strwożonej i zapłakanej: – Teoria snów, moja mamo, i wszystkich naszych przywidzeń jest następująca. W głowie naszej jest warsztat, w którym każda władza, jaką obdarzeni jesteśmy, wykonywa swoję funkcją. Czeladź ta póty wszystko robi sfornie3 i w porządku, póki dozorca tego warsztatu, rozsądek, czuwa i szykuje właściwie rezultata ich pracy. Dlatego to, moja mamo, kiedy człowiek pijany bredzi, to znaczy, że wyziewy trunku afektują za silnie rozsądek, odbierają mu działalność i pozwalają bujać imaginacji i pamięci. To samo się dzieje w gorączce, to samo w pomieszaniu zmysłów. W tym ostatnim stanie nie imaginacja słabnie, nie pamięć; owszem, są one niezmiernie silne i w ciągłym ruchu, ale nie ma regulatora, który by obrazy w nich złożone i na nowo cisnące się uszykował i każdy z nich w następstwie logicznym umieścił. – Ze spuszczoną głową, ze splecionymi na kolanach rękami słuchała matka tej analizy, a p. Salomea, odchrząknąwszy, tak dalej mówiła: – Otóż widzi mama, sen jest nie tylko odpoczynkiem ciała, ale i odpoczynkiem głowy i zatrzymaniem całego w niej warsztatu myślenia. Póki czuwamy, rozsądek ciągle krząta się i pracuje, dlatego też najwięcej znużony, najpierwej ustaje i spoczywa; później pamięć, a na końcu dopiero imaginacja, władza najsprężystsza, najrzeźwiejsza ze wszystkich. Przy obudzeniu ona znowu najpierwej się zrywa i swawoli, póki nie ocknie się rozsądek i nie przyprowadzi jej do porządku. Stąd to, moja mamo, sny przychodzą nam tylko przy zasypianiu i przy ocknieniu; stąd one nie są niczym innym, jak niesfornym i nielogicznym powtórzeniem i zmieszaniem obrazów, które już były w głowie; stąd wszystkie wizje zdarzają się tylko w takim stanie półsnu, półczuwania lub po gwałtownym jakim wysileniu uwagi i nadzwyczajnym znużeniu rozsądzającej w nas władzy. Widzi tedy mama, czy można do snów i przywidzeń przywiązywać jaką wagę, jakie znaczenia, kiedy one są wypadkiem naturalnym naszej organizacji? Kiedy tak po prostu wytłumaczyć się dają? Cudów nie ma, moja mamo, a w przyszłości to tylko jest prawdą, co rozum może wyrachować.
– Więcej nic? – zawołała matka, podnosząc na nią oczy, z których łzy płynęły.
Notes de bas de page
Auteur

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.