Metafory pamięci
Metaphors of Memory
Nasze czasy, jak określił je Pierre Nora, jeden z proroków zwrotu pamięciowego w kulturze, historii i nauce, to „czas pamięci”. Ale już blisko 150 lat temu Julian Ursyn Niemcewicz zapisał myśl niemal identyczną: „Żyjemy w czasie pamiętników”. Niniejszy tom próbuje zrelacjonować obecność kwestii pamięciowych w dziewiętnastowiecznej świadomości, celowo wszakże – jeśli nie liczyć drobnych wyjątków – rezygnując z tych obszarów, na których te odniesienia są najłatwiejsze do zdiagnozowania, tzn. w lit...
Pierre Nora, one of the prophets of the memory turn in culture, history and science, described our times as a 'time of memory'. Nearly 150 years ago, Julian Ursyn Niemcewicz wrote down an almost identical thought: ‘We live in the time of memoirs’. This volume attempts to recount the presence of memory issues in nineteenth-century consciousness. However, it deliberately – if not counting minor exceptions – forgoes those areas where these references are easiest to diagnose, i.e. in fiction and dia...
Éditeur : Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Lieu d’édition : Warszawa
Publication sur OpenEdition Books : 8 janvier 2024
ISBN numérique : 978-83-67957-27-4
DOI : 10.4000/books.iblpan.11491
Collection : Nowa Biblioteka Romantyczna
Année d’édition : 2017
ISBN (Édition imprimée) : 978-83-65573-98-8
Nombre de pages : 438
CZĘŚĆ I
CZĘŚĆ II. Materia
Jędrzej Śniadecki
O fizycznym wychowaniu dzieciJózef Korzeniowski
Panna postępowaJózef Wybicki
Rozmowa siódma: PamięćHipolit Cegielski
O zasadach wychowania po szkołach wyższychKarol Libelt
Wyobraźnia jako duchowy pierwiastek kształtowaniaWładysław Seredyński
Pedagogia polska w zarysieJózef Kalasanty Szaniawski
Rady przyjacielskie młodemu czcicielowi nauk i filozofiiStanisław G. Kotwicz Kalicki
Nader szkodliwe skutki z palenia tytoniu i gry w karty, mianowicie w czasie grasowania choleryOrson Squire Fowler
Pamięć a doskonalenie intelektualneMikołaj Lipiński
Zarys antropologii psychicznej, czyli psychologii empirycznej dla użytku dojrzalszej młodzieży polskiejCZĘŚĆ III. Duch
Stanisław Egbert Koźmian
PamięćDyzma Bończa Tomaszewski
Wyobraźnia i pamięćStanisław Wodzicki
Wspomnienia z przeszłości od roku 1768 do roku 1840Felicjan Faleński
E pur si muoveZygmunt Krasiński
List do Delfiny Potockiej z 30 i 31 lipca 1841 (fragment)Ignacy Lubicz Czerwiński
Cenzor w ojcu, czyli wykład cnót i wystawa wad...Jean‑Joseph Gaume
Zasady i całość wiary katolickiej: Nauka XIIAndrzej Pohl
Nauka dwudziesta. O sposobach do ustrzeżenia się grzechów i wykorzenienia z siebie szkodliwych występkówIgnacy Hołowiński
Pielgrzymka do Ziemi ŚwiętejJulian Korsak
W imionniku pani S. B.Adam Honory Kirkor
Przechadzki po Wilnie i jego okolicachEdmund Wasilewski
Dzień zaduszny (powiastka)CZĘŚĆ IV. Technika
Izabela Czartoryska
O monumentachLouis Claude Noisette
Kompletny podręcznik ogrodnikaAureli Urbański
Dusza ludzka a dusza zwierzęca. Studium psychologiczneFlorian Bochwic
Zasady myśli i uczuć moichEustachy Antoni Iwanowski
Latyczów na PodoluLudwik Kondratowicz (Władysław Syrokomla)
Do Donata R. W imionnikuNarcyz Olizar
PamiętnikiJanusz Ferdynand Nowakowski et Ambroży Grabowski
Wspomnienie z KrakowaFranciszek Siarczyński
Dawność, skład i znaczenie świętników w PolsceFryderyk Florian Skarbek
O więzieniach i stanie ich w kraju naszymKlementyna z Tańskich Hoffmanowa
PamiętnikiMichał Wiszniewski
Charaktery rozumów ludzkichJózef Ignacy Kraszewski
Wynalazek Daguerra i Liepmana. UwagiJadwiga Łuszczewska (Deotyma)
MalarstwoPiotr Dahlmann
Dagerotyp w człowieka zmysłach. HipotezaMarcus Aurelius Root
Sztuka heliografii: jej stan obecny i zastosowania oraz perspektywy na przyszłośćRyszard W. Berwiński
Studia o literaturze ludowej ze stanowiska historycznej i naukowej krytykiJózef Dzierzkowski
Powieść o życiu poetyTimothy Shay Arthur
DagerotypistaBronisław Ferdynand Trentowski
Myślini, czyli całokształt loiki narodowejJózef Kremer
List XI. „Fantazja i bliższy jej rozbiór”Lydia Maria Child
List XIIICZĘŚĆ V. Mnemonika
Kazimierz Brodziński
PamięćFrancis Fauvel‑Gouraud
Freno-mnemotechnikaAimé Paris
Uwaga w kwestii fałszerstw i plagiatówMajor Beniowski et Bartłomiej Beniowski
FrenotypikaPliny Miles
Mnemonika amerykańska. WstępJan Majorkiewicz
O znaczeniu mnemoniki w pedagogiceKsawery Bronikowski
Późniejsze wiadomości o metodzie pana JaźwińskiegoAntoni Jaźwiński
Krótko zebrana metoda nauki chronologii i dziejówNasze czasy, jak określił je Pierre Nora, jeden z proroków zwrotu pamięciowego w kulturze, historii i nauce, to „czas pamięci”. Ale już blisko 150 lat temu Julian Ursyn Niemcewicz zapisał myśl niemal identyczną: „Żyjemy w czasie pamiętników”. Niniejszy tom próbuje zrelacjonować obecność kwestii pamięciowych w dziewiętnastowiecznej świadomości, celowo wszakże – jeśli nie liczyć drobnych wyjątków – rezygnując z tych obszarów, na których te odniesienia są najłatwiejsze do zdiagnozowania, tzn. w literaturze pięknej i pamiętnikarstwie. Tytułowe „metafory”, inspirowane pracami historyka psychologii Douwe Draaismy, to swoiste szkła, przez jakie oglądano pamięć – fenomen każdemu tak bliski, a zarazem niejasny, iż zwykle trzeba używać sposobów nie wprost, by lepiej go uchwycić. Przykładami takich metafor są woskowa pieczęć, księga, ogród, kalendarz, labirynt, moneta albo medal, wystawa pamiątek, mogiła, więzienie, podróż, dagerotyp; metaforyki nie unikają też traktaty medyczne i neurologiczne. Szczególnym sposobem konceptualizacji pamięci były rozwijane wówczas teorie mnemotechniczne, którym poświęcona została osobna część. Książka zawiera również dokonane przez autora antologii przekłady tekstów (w całości bądź we fragmentach), pozwalające przedstawić problematykę pamięci w nieco szerszym kontekście.
Pierre Nora, one of the prophets of the memory turn in culture, history and science, described our times as a 'time of memory'. Nearly 150 years ago, Julian Ursyn Niemcewicz wrote down an almost identical thought: ‘We live in the time of memoirs’. This volume attempts to recount the presence of memory issues in nineteenth-century consciousness. However, it deliberately – if not counting minor exceptions – forgoes those areas where these references are easiest to diagnose, i.e. in fiction and diarism. The 'metaphors' of the title, inspired by the work of the historian of psychology Douwe Draaisma, are peculiar glasses through which memory is viewed – a phenomenon so close to everyone and yet so obscure that it is usually necessary to use non-direct ways to better grasp it. Examples of such metaphors include a wax seal, a book, a garden, a calendar, a labyrinth, a coin or a medal, an exhibition of memorabilia, a grave, a prison, a journey, a daguerreotype; metaphors are present also in medical and neurological treatises. A particular way of conceptualising memory were the mnemonic theories developed at the time, to which a separate section is devoted. The book also contains translations of texts made by the author of the anthology (either as a whole or in fragments), which make it possible to present the issue of memory in a slightly broader context.
Grzegorz Marzec – dr hab., od 2022 r. dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN. Jest związany z Pracownią Literatury Romantyzmu. M.in. autor książek "Hermeneuta i historia. Jarosław Marek Rymkiewicz w bakecie" (2012) oraz "Ekonomia pamięci" (2016). Jego główne zainteresowania naukowe wiążą się z teorią pamięci kulturowej (memory studies) i ekonomią kultury. Obecnie pracuje nad monografią poświęconą sytuacji literatury wobec wyzwań rzuconych media społecznościowe i sztuczną inteligencję.

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.