81. Przepowiednie z kalendarza
Kalendarz gminny z prognostykami o urodzajach [fragmenty]
p. 347-354
Texte intégral
MIESIĄC STYCZEŃ
1Dzień 1. Jakim jest dzień pierwszy roku, takim będzie następujący sierpień. Jeżeli dnia tego słońce czerwone było na wschodzie, tedy nastąpią w lecie częste burze z grzmotami.
Dzień 2. Jaki jest dzień drugi stycznia, taki będzie następujący wrzesień.
Dzień 10. Jeżeli cały dzień słońce świeci, spodziewać się należy pogodnego lata.
Dzień 22. Podobnie wróży się o pogodzie w dzień Św. Wincentego, zwłaszcza jeśli nie było mrozu; stąd powstało przysłowie: „Św. Wincenty, co nie chodził w futrze, chodzić będzie w koszuli”.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W STYCZNIU.
Po styczniu łagodnym następuje zwykle luty mroźny, kwiecień i maj pogodny, czerwiec i lipiec gorący. Po styczniu mglistym następować zwykła wkrótce wiosna. Po styczniu mokrym należy się spodziewać mokrego lata. [...]
MIESIĄC LUTY
2Dzień 2. Pogoda przy jasnym niebie wróży, że zima długo jeszcze potrwa. Dzień 2 Lutego (N. M. P. Gromnicznej) uważany był dawniej w Polsce za przełamanie się mrozów i dlatego mówili starzy: „Gromnica skręci kark mrozom i wilkom”. Dzisiejszego czasu niewiele jest wilków, ale mrozów i po tym dniu do woli.
Dzień 6. Dnia tego (na Św. Dorotę) i dni następujących, przybywa zwykle wiele śniegu.
Dzień 22. Jaka jest dnia tego pogoda, taka będzie przez następujące dni czterdzieści.
Dzień 24. (Św. Macieja). Dzień ten uważają za przesilenie się zimy, tj. że albo się skończy niebawem, lub też poprawi, skąd poszło przysłowie: „Św. Maciej zimę straci, albo ją wzbogaci”.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W LUTYM. Miesiąc ten jest zawsze zimny, chociażby nawet grudzień i styczeń były łagodne. Jeżeli w połowie lutego nadarzają się wiatry silne z zamieciami śnieżnymi, jest to dowód, że zima skończy się wkrótce po Św. Macieju. [...]
MIESIĄC MARZEC
3Dzień 10. (Czterdziestu Męczenników). Ojcowie nasi twierdzili, że dnia tego niezawodnie odezwie się grzmot. Dzisiejszego czasu wydarza się to zaledwo raz jeden w lat dziesięć, z czego wnosić by można, że zmienił się w kraju naszym porządek w temperaturze.
Dzień 17. (Św. Gertrudy). Dnia tego pojawiać się zwykły pierwsze bociany, co jest wróżbą niezawodną bliskiej wiosny.
Dni 21, 22, 23 i 24. Jakimi są dni te (ciepłe lub zimne), takim będzie lato następujące. Jeżeli wiatr wiał od południa lub od zachodu, spodziewać się urodzaju, a przeciwnie, jeżeli wiał od północy lub od wschodu.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W MARCU. Marzec suchy zapowiada urodzaj. Śnieżny lub mokry grozi nieurodzajem; na tej wróżbie ugruntowane jest staroświeckie przysłowie: „Suchy marzec, mokry maj, będzie żyto kieby gaj”. [...]
MIESIĄC KWIECIEŃ
4Dzień 10. Len tego dnia zasiany udać się ma niezawodnie. Zachodzi pytanie, co robić gdy dnia tego śnieg jeszcze leży lub świeży upadł, jak się zdarza nieraz?
Dzień 23. Dzień ten (Św. Wojciecha) ma być równie dogodnym uprawie lnu, tudzież sadzeniu płonek owocowych i wystawianiu pasieki.
Dzień 25. Jeżeli dnia tego żaby skrzeczeć zaczną, jest to prognostyk bliskiej i ciepłej wiosny.
Dzień 30. Deszcz w dniu tym zapowiada urodzaj.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W KWIETNIU. Po mokrym kwietniu zwykł następować suchy czerwiec. Ciepłe deszcze w kwietniu rokują długą i piękną jesień. Kwiecień pogodny zapowiada słotny maj. Jak kwitną w tym miesiącu drzewa wiśniowe (obficie lub obrzednio), tak też kwitnąć będzie żyto. Jeżeli w tym miesiącu czernie1 wczas zakwitnie, będzie też żniwo wczesne. Z porą kwitnienia czernia połącza wielu to mniemanie, że ono sprowadza zimno, co też sprawdza się często. [. ]
MIESIĄC MAJ
5Dzień 1. Deszcz w tym dniu rokuje zły urodzaj i nędzną paszę.
Dni 11 i 12. Jeżeli w tych dwóch dniach wydarzy się nocny przymrozek, wiosna będzie zimna, lato przepadziste, a jesień mokra.
Dni 12, 13 i 14. (Pankracego, Serwacego i Bonifacego). Jest to mniemanie dawne, że w te dni deszcz padać musi, z czego wynikło stare a nieprzystojne przysłowie: „że ci Święci płaczą”.
Dzień 25. Pogoda w dniu tym zapowiada urodzaj.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W MAJU. Częsty grzmot w maju jest wróżbą silnych wiatrów w lecie. Po mokrym maju zwykł następować suchy czerwiec. „Chłodny maj, dobry urodzaj” (Przysłowie). [...]
MIESIĄC CZERWIEC
6Dzień 1. Pogoda w dniu tym wróży urodzaj.
Dzień 8. (Św. Medarda). Jakim jest ten dzień, takimi będą następujące czterdzieści.
Dzień 10. (Św. Małgorzaty). Dnia tego ma zakwitać po raz pierwszy żyto.
Dzień 15. (Św. Wita). Deszcz w tym dniu szkodzi jęczmieniom.
Dni 21, 22 i 23. Jaka jest pogoda w te dni, taka dotrwa do dnia 21 września.
Dzień 24. (Św. Jana Chrz.). Jaki jest ten dzień, takimi będą następujące trzydzieści, a nawet czterdzieści.
Dzień 27. Deszcz w tym dniu wróży trwałą słotę.
Dzień 29. (ŚŚ. Piotra i Pawła). Dnia tego wykłosić się ma żyto, co jest rękojmią obfitego plonu.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W CZERWCU. „Wiatr północny w czerwcu napędza żyto do sąsieka”2 (Przysłowie). Pełnia czerwcowa sprowadza burzę, ostatnia kwadra deszcze ulewne. Grzmot czerwcowy szkodzi zbożom. [...]
MIESIĄC LIPIEC
7Dzień 2. Deszcz w dniu tym zapowiada 40 dni słoty.
Dzień 10. Jaki będzie dzień ten, takimi będą 7 tygodni następujących.
Dni 22, 23 i 24. Jeżeli są pogodne, jest nadzieja, że się uda zbiór oziminy.
Dzień 25. (Św. Jakóba). Jaka jest pogoda dnia tego przed południem, taka też będzie przed Bożym Narodzeniem, a jaka jest po południu, taka będzie po Bożym Narodzeniu. Białe chmury w tym dniu rokują wielkie śniegi w styczniu, a niebo jasne mróz tęgi w grudniu.
Dzień 26. (Św. Anny). W dniu tym, mówili starzy, powinien być groch wystrączkowany w polu, a jabłka w sadzie.
Dzień 29. (Św. Marty). Po tym dniu śpiewać przestają ptaki letnie i niedobrze jest kąpać się w stawach.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W LIPCU. Grzmoty częste w lipcu szkodzą plonom. Kanikuła3 rokuje pogodną jesień. [...]
MIESIĄC SIERPIEŃ
8Dzień 2 do 6. Jeżeli dni te są gorące, tedy nastąpi zima ciężka.
Dzień 10 i 15. Jaka jest pogoda w te dni, taka będzie w dniach następujących pięciu.
Dzień 24. Jeżeli w dniu tym zagrzmi, spodziewać się należy niebawem silnych deszczów.
Dzień 24. (Św. Bartłomieja). Jaka jest w tym dniu pogoda, taka też będzie przez jesień całą. „Jeżeli posiejesz na Św. Bartłomieja, mieć będziesz stodołę pełną, jeżeli na Św. Mateusza (21 września) pustą”. (Dawne przysłowie).
Dzień 30 i 31. Jakimi są te dni, takimi będą wrzesień i październik.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W SIERPNIU. Pierwsze dni tego miesiąca bywają zwykle wietrzne. Wiatr północny w sierpniu ustala pogodę. Grzmoty w sierpniu niewiele rokują dobrego. [...]
MIESIĄC WRZESIEŃ
9Dzień 1. Jaki jest ten dzień, takimi będą cztery tygodnie następujące.
Dzień 8. (Narodzenia N. M. P.) „Siej dziś, a posiejesz wczas”, tak mówili starzy i nie bez przyczyny.
Dzień 11. Jeżeli dzień ten jest pogodny, tedy spodziewać się suszy w jesieni. Dzień 21. (Św.Mateusza). Jeżeli dzień ten jest pogodny, nastąpią cztery tygodnie pogodne.
Dzień 22. Pogoda w dniu tym zapowiada silne wiatry w zimie.
Dzień 29. (Św. Michała). Noc jasna zapowiada ostrą i długą zimę. Noc słotna rokuje zimę lekką i ciepło do końca grudnia. Noc burzliwa spodziewać się każe wczesnej i ciężkiej zimy. Jeżeli obejdzie się bez deszczu przy pochmurnym niebie, jest to przepowiednia suchej wiosny. Taka wielość prognostyków sprzecznych dała powód do sentencji „o Św. Michale, zamilczeć cale”.
PRAWIDŁA POWSZECHNE WE WRZEŚNIU. W dwóch pierwszych tygodniach września następować zwykły silne wiatry od wschodu. Jeżeli przypadnie przymrozek na Św. Michał, tedy spodziewać się go także dnia 1 maja, a ile będzie przymrozków we wrześniu, tyle ich też będzie w maju następującym. Skoro bociany nie odleciały przed Św. Michałem, tedy obejdzie się bez mrozów do końca grudnia. Jaka jest pogoda na nowiu wrześniowym, taka dotrzymywać zwykła do końca jesieni. [...]
MIESIĄC PAŹDZIERNIK
10Dzień 1. (Św. Remiana). Dnia tego spodziewać się mrozu.
Dzień 7. (Św. Marka). Podobnież, po czym krótkie bywa babie lato.
Dzień 16. Jeżeli dzień ten jest suchy, tedy lato następujące będzie suche.
Dzień 28. (Św. Szymona Judy). „Chowaj kapustę i buraki, bo ci je mróz zwarzy”. (Przysłowie).
PRAWIDŁA POWSZECHNE W PAŹDZIERNIKU. Mroźny październik rokuje ciepły styczeń. Mokry październik rokuje wietrzny grudzień. Koniec października łagodny rokuje mroźny luty. Ile razy spadnie śnieg przed nowiem w październiku, tyleż razy nastanie odwilż w zimie. [...]
MIESIĄC LISTOPAD
11Dzień 1. Dzień ten (Wszystkich ŚŚ.) zwykł być pogodny, co gdy nastąpi, pogoda potrwa dni 3–5.
Dzień 11. Jaka jest pogoda dnia tego, taka bywa przez całą zimę. Zwykle pada śnieg, skąd poszło w przysłowie: „że Św. Marcin jedzie na białym koniu”.
Dzień 24. Jaki jest dzień ten, takim będzie luty. Jest to wilia do Św. Katarzyny, gdzie słotno i błotno, zaczym poszło przysłowie: „do Panny Katarzyny, nowych butów obłóczyny”.
Dzień 30. (Św. Jędrzeja). Zima ustalać się zwykła.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W LISTOPADZIE. Deszcz w pierwszym tygodniu listopada rokuje silne mrozy w ostatnim tygodniu grudnia. Stan pogody w listopadzie reguluje pogodę w marcu. Jasny i mroźny listopad zapowiada mokry styczeń. Deszcz w połowie listopada obiecuje mróz tęgi w połowie stycznia. [...]
MIESIĄC GRUDZIEŃ
12Dzień 1. Jeżeli zima ustali się dnia tego, tedy potrwa jeszcze 18 tygodni.
Dzień 4. (Św. Barbary). Mrozy pokrzepiać się zwykły, skąd poszło przysłowie: „na Św. Barbarę, dobądź z skrzyni czamarę”.
Dzień 24. Jaka jest pogoda dnia tego, taka potrwa do Nowego Roku, a czasem i trzy dni dłużej.
Dzień 25. Noc jasna w wigilią Bożego Narodzenia obiecuje urodzaj w roku następującym. Im bliższy jest dzień ten nowiu, tym cięższej spodziewać się zimy; im bliższy jest pełni lub ostatniej kwadry, tym lżejsza będzie zima.
Dzień 27. Powietrze posępne w tym dniu rokuje obfity urodzaj w zbożu.
PRAWIDŁA POWSZECHNE W GRUDNIU. Po suchym grudniu następuje sucha wiosna i pogodne lato. Jeżeli pierwszy tydzień grudnia jest pochmurny, tedy zima ustali się niebawem. Mgły częste w grudniu są wróżbą, że rok następujący będzie nieurodzajny. [. ]
ZASADY POWSZECHNE DO WNIOSKOWAŃ O STANIE POGODY
131. Jeżeli dąb rozwinie się w liść wcześniej niż jesion, tedy lato będzie suche (tak było w roku 1846).
2. W dniu 30 marca i 12 września uważać należy, z której strony wiatr wieje; jeżeli od wschodu, tedy cały kwartał następujący będzie suchy; jeżeli od południa lub od zachodu, wtedy cały kwartał przyszły będzie mokry.
3. Dzień niedzielny bywa częściej pogodny niżeli słotny. Dzień środowy najczęściej pogodny, piątkowy zwykle niestały, a w stosunku do innych najmniej pogodny; w sobotę niemal zawsze zabłyśnie słońce, a w ogóle dzień ten bywa pogodny.
4. Wiatr wschodni przynosi w lecie suszę, w zimie wiele śniegu i zamieci śniegowej. Wiatr północno‑zachodni sprowadzać zwykł pogodę tak w lecie, jako też i w zimie, lecz w zimie natęża on mrozy. Wiatr północny bywa w swym pomiocie najsłabszy, wyjąwszy porę obu porównań dnia z nocą, i obu przesileń dnia i nocy, gdzie zamienia się niekiedy w burzę, jednakże trwa niedługo. Przynosi zwykle słotę.
5 Burze nawalne z grzmotami powstawać zwykły w stronie południowo‑zachodniej i trwają niekiedy do trzech dni. Burze z zamieciami śniegowymi powstają zwykle od strony wschodniej widnokręgu i trwają niekiedy całą dobę. Z kierunku wiatru więc czynione być mogą dość pewne wnioski o stanie nastąpić mającej pogody.
6. W czasie bliskim obu przesileniom dnia i nocy spada w lecie najwięcej deszczu, w zimie najwięcej śniegu.
14PRZEDRUK ZA: Józefa Unger Kalendarz Warszawski Popularno‑Naukowy na Rok 1852, Warszawa 1851, s. 24–31.
Notes de bas de page
Auteur
1817–1874

Le texte seul est utilisable sous licence Creative Commons - Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International - CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.